Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 350/2018

Þriðjudaginn 8. janúar 2019

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Björn Jóhannesson lögfræðingur.

Með kæru, móttekinni 2. október 2018, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 29. ágúst 2018, um að fella niður bótarétt hennar í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun þann 28. maí 2018 og tilgreindi að hún gæti hafið störf þann 1. júní 2018. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 2. júlí 2018, var kæranda tilkynnt að umsóknin væri samþykkt en með vísan til starfsloka kæranda var henni gert að sæta tveggja mánaða biðtíma á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Með bréfi, dags. 16. ágúst 2018, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnuninni hefðu borist upplýsingar um að hún hefði verið stödd erlendis í júní 2018 samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa tilkynnt um það til stofnunarinnar. Kæranda var veittur sjö daga frestur til að skila inn skýringum og farseðlum. Skýringar og farseðlar bárust Vinnumálastofnun samdægurs og kom þar fram að kærandi hefði dvalið erlendis á tímabilinu 14. til 21. júní 2018. Þann 29. ágúst 2018 var kæranda tilkynnt ákvörðun Vinnumálastofnunar um að bótaréttur hennar yrði felldur niður frá og með þeim degi í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sökum þess að hún hefði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um dvöl sína erlendis.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 2. október 2018. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 17. október 2018. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 19. október 2018, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi sótt um atvinnuleysisbætur 29. maí 2018 og verið ljóst að hún yrði sett á einhvern biðtíma þar sem hún hafi sagt starfi sínu lausu frá 1. júní 2018. Tveimur vikum eftir starfslok hafi hún dvalið erlendis í eina viku og ekki vitað að hún þyrfti að upplýsa Vinnumálastofnun um þá dvöl þar sem hún hafi ekki heyrt neitt frá stofnuninni og ekki verið farin að þiggja atvinnuleysisbætur. Kærandi telur að ákvörðun Vinnumálastofnun sé ósanngjörn þar sem hún hafi ekki verið farin að þiggja atvinnuleysisbætur.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Ákvörðun um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006. Í c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna sé mælt fyrir um að umsækjandi um greiðslur atvinnuleysisbóta þurfi að vera búsettur og staddur hér á landi til að teljast tryggður samkvæmt lögunum. Í 3. mgr. 9. gr. sé mælt fyrir um upplýsingaskyldu umsækjanda til Vinnumálastofnunar en þar segi að sá sem teljist tryggður á grundvelli laganna skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum hans á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar eða annað það sem kunni að hafa áhrif á rétt viðkomandi, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fái fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan standi yfir. Í athugasemdum með frumvarpi að lögum nr. 37/2009 segi meðal annars að láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun þessar upplýsingar sem og í þeim tilvikum þegar rangar upplýsingar séu gefnar komi til álita að beita viðurlögum samkvæmt 59. gr. laganna. Í 2. mgr. 14. gr. laganna sé enn frekar mælt fyrir um þessa upplýsingaskyldu umsækjenda en þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum.

Í 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 sé kveðið á um viðurlög við brotum á upplýsingaskyldu hins tryggða. Ljóst sé að kærandi hafi verið stödd erlendis á tímabilinu 14. til 21. júní 2018. Í 13. og 14. gr. laga nr. 54/2006 sé skýrt kveðið á um þá skyldu umsækjanda um greiðslur atvinnuleysistrygginga að vera í virkri atvinnuleit. Jafnframt sé gert að skilyrði að umsækjandi sé staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna. Kærandi hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um utanlandsferð sína, líkt og henni hafi borið samkvæmt 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laganna. Í skýringum sínum og kæru til úrskurðarnefndar nefni kærandi að á þeim tíma sem hún hafi dvalið erlendis hafi umsókn hennar um atvinnuleysisbætur ekki verið samþykkt og að henni hafi verið ljóst að henni bæri að sæta biðtíma eftir greiðslum vegna starfsloka hennar hjá fyrrverandi vinnuveitanda. Að sögn kæranda hafi hún ekki vitað að henni bæri að tilkynna um ferð sína. Á því tímabili sem atvinnuleitandi sé skráður atvinnulaus hjá Vinnumálastofnun beri honum að tilkynna Vinnumálastofnun um allar breytingar á högum sínum, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, þar á meðal ferðir sínar utanlands. Réttindi og skyldur atvinnuleitenda samkvæmt lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar stofnist frá og með umsóknardegi, enda séu atvinnuleysisbætur greiddar frá og með umsóknardegi samkvæmt 29. gr. laganna. Atvinnuleitendum beri því að uppfylla allar sínar skyldur við Vinnumálastofnun á  þeim tíma sem beðið sé úrskurðar um bótarétt.

Ekki verði séð að ákvörðun Vinnumálastofnunar um tveggja mánaða biðtíma í máli kæranda hafi áhrif á niðurstöðu málsins. Í fyrsta lagi hafi kærandi farið utan áður en ákvörðun um biðtíma vegna starfsloka hennar hafi verið birt. Kærandi hafi verið stödd erlendis frá 14. til 21. júní 2018 en ákvörðun um biðtíma vegna starfsloka kæranda hafi verið birt 2. júlí 2018. Í öðru lagi segi í 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006 að atvinnuleitendur skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum þeirra á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum. Að auki segi í 2. mgr. 54. gr. laganna að hinn tryggði skuli uppfylla skilyrði laga þessara á biðtímanum samkvæmt 1. mgr. ákvæðisins. Það að atvinnuleitandi sæti biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta hafi því ekki áhrif á skyldur hans til upplýsa Vinnumálastofnun um breytingar á högum sínum sem kunni að hafa áhrif á rétt til atvinnuleysisbóta. Þá geti Vinnumálastofnun ekki tekið undir það með kæranda að hún hafi verið ómeðvituð um skyldu sína til að tilkynna um dvöl erlendis. Þegar rafrænni umsókn um greiðslu atvinnuleysisbóta sé skilað sé umsækjendum kynnt margvísleg atriði er varði réttindi og skyldur, þar með talið að tilkynna beri um ferðir til útlanda. Þá þurfi umsækjendur að staðfesta í lok umsóknarferlisins að þeir hafi kynnt sér reglur um réttindi og skyldur þeirra. Með tölvupósti 29. maí 2018 hafi kærandi verið upplýst um að henni bæri að tilkynna til Vinnumálastofnunar allar breytingar sem yrðu á högum hennar og ef hún hefði í huga að fara til útlanda þá þyrfti að tilkynna um það til stofnunarinnar og skila farseðlum. Upplýsingar um tilkynningarskyldu atvinnuleitanda sé einnig að finna á heimasíðu Vinnumálastofnunar. Kærandi hafi mætt á kynningarfund hjá Vinnumálastofnun þann 4. júlí 2018 en á þeim fundum sé vakin athygli á því að atvinnuleitanda beri að tilkynna um ferðir til útlanda. Í skýringum kæranda sé vísað til þess að hún hafi fyrst á kynningarfundi Vinnumálastofnunar fengið upplýsingar um það að henni bæri að tilkynna til Vinnumálastofnunar um ferðir erlendis. Engu að síður hafi kærandi ekki upplýst stofnunina um að hún hefði farið utan. Kærandi hafi fyrst upplýst um ferð sína þegar stofnunin hafi óskað eftir upplýsingum með bréfi, dags. 16. ágúst 2018.  

Að öllu framangreindu virtu hafi það verið mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi í umrætt sinn látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um atvik er höfðu bein áhrif á rétt hennar til greiðslu atvinnuleysisbóta. Því hafi kæranda borið að sæta biðtíma á grundvelli 59. gr. laga nr. 54/2006. Þar sem kærandi hafi áður sætt biðtíma, sbr. ákvörðun stofnunarinnar frá 2. júlí 2018, sé um ítrekun að ræða. Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 segi að sá sem hafi sætt viðurlögum samkvæmt 57.-59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir. Kærandi eigi því ekki rétt á greiðslum atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði frá dagsetningu ákvörðunar, sbr. 1. mgr. 59. gr. og 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006. Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að rétt hafi verið staðið að ákvörðun í máli kæranda.

IV.  Niðurstaða

Ágreiningur máls þessa lýtur að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Ákvæðið ber meðal annars að túlka með hliðsjón af ákvæði c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 þar sem fram kemur að launamaður sé tryggður samkvæmt lögunum sé hann búsettur og staddur hér á landi.

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur þann 28. maí 2018 og var umsóknin samþykkt á fundi Vinnumálastofnunar þann 2. júlí 2018 en henni gert að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir greiðslu atvinnuleysisbóta á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006. Óumdeilt er að kærandi var stödd erlendis á tímabilinu 14. til 21. júní 2018 en tilkynnti Vinnumálastofnun ekki fyrir fram um ferð sína. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hún hafi ekki vitað að það þyrfti að upplýsa Vinnumálastofnun um þá dvöl þar sem umsókn hennar væri enn ferli og hún hafi ekki verið farin að þiggja atvinnuleysisbætur. Af hálfu Vinnumálastofnunar hefur komið fram að þegar umsækjendur um atvinnuleysisbætur sæki um greiðslur bóta með rafrænni umsókn sé þeim kynnt margvísleg atriði er varða réttindi og skyldur, þar með talið að tilkynna beri um ferðir erlendis. Þá þurfi umsækjendur að staðfesta í lok umsóknarferlisins að þeir hafi kynnt sér reglur um réttindi þeirra og skyldur.

Í tölvupósti 29. maí 2018 var kærandi upplýst um að þar sem fram kæmi í umsókn hennar að hún gæti hafið störf frá og með 1. júní 2018 myndi umsóknin miðast við þá dagsetningu. Í tölvupóstinum var kæranda einnig bent á að tilkynna þyrfti Vinnumálastofnun fyrir fram um ferðir erlendis. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefndin að kærandi hefði mátt vita, eða að minnsta kosti haft tilefni til þess að afla sér frekari upplýsinga um skyldur sínar, að henni bæri að tilkynna Vinnumálastofnun sérstaklega um ferðir erlendis, þrátt fyrir að umsókn hennar væri enn í ferli.

Réttindi og skyldur atvinnuleitenda samkvæmt lögum nr. 54/2006 stofnast almennt frá og með umsóknardegi, enda eru atvinnuleysisbætur almennt greiddar frá umsóknardegi samkvæmt 29. gr. laganna. Í tilviki kæranda tilgreindi hún í umsókn um atvinnuleysisbætur að hún gæti hafið störf 1. júní 2018 og því hefði hún fengið greiðslur frá þeim tíma ef hún hefði ekki þurft að sæta tveggja mánaða biðtíma. Á því tímabili sem atvinnuleitandi fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum ber honum að tilkynna Vinnumálastofnun um allar breytingar á högum sínum, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, þar á meðal ferðir sínar erlendis. Kæranda bar því að tilkynna Vinnumálastofnun um ferð sína erlendis þann 14. júní 2018.

Í ljósi framangreindrar upplýsingaskyldu verður fallist á með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum gagnvart stofnuninni er hún tilkynnti ekki um ferð sína erlendis. Að því virtu bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laganna.

Í 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Þar segir að sá sem hafi sætt viðurlögum samkvæmt 57.-59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir. Líkt og að framan greinir var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laganna. Sú ákvörðun var kynnt kæranda með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 2. júlí 2018. Að því virtu og þar sem kærandi hafði ekki áunnið sér rétt til nýs bótatímabils bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 29. ágúst 2018, um að fella niður bótarétt A, í þrjá mánuði er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson