Mál nr. 87/2013

Fimmtudaginn 9. apríl 2015

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Lára Sverrisdóttir.

Þann 14. júní 2013 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 31. maí 2013 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda voru felldar niður.

Með bréfi 19. júní 2013 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 28. júní 2013.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi 22. júlí 2013 og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir bárust 9. ágúst 2013. Voru þær sendar umboðsmanni skuldara með bréfi 12. ágúst 2013 og óskað eftir afstöðu embættisins. Frekari athugasemdir bárust ekki.

I. Málsatvik

Kærandi er fædd 1967. Hún er einhleyp og býr ásamt tveimur uppkomnum börnum sínum í eigin 182,4 fermetra fasteign að B götu nr. 48 í sveitarfélaginu C. Kærandi leigir út hluta eignarinnar. Kærandi á einnig 186,1 fermetra fasteign að D götu nr. 6 í sveitarfélaginu E sem hún leigir út.

Kærandi er starfandi tannlæknir í 56% starfshlutfalli. Hún starfar einnig við blaðburð og við verslunarstörf. Kærandi hefur að meðaltali 605.947 krónur til ráðstöfunar á mánuði vegna launa, leigutekna og vaxtabóta.

Heildarskuldir kæranda samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara eru 81.849.966 krónur.

Kærandi rekur fjárhagserfiðleika sína einkum til þess að starfshlutfall hennar hafi minnkað og hún hafi misst aukavinnu. Þá hafi hún verið frá vinnu vegna veikinda. Kærandi nefnir einnig offjárfestingu, sölutregðu eigna og hækkun á afborgunum lána sem ástæður fjárhagsvanda.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 26. maí 2011 var kæranda veitt heimild til greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum hennar. Í fylgiskjali með ákvörðun umboðsmanns var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 22. apríl 2013 kom fram að greiðslugeta kæranda væri rúmlega 67.000 krónur á mánuði. Kærandi hefði verið í greiðsluskjóli síðan í maí 2011. Miðað við þetta hefði kærandi átt að geta lagt fyrir að minnsta kosti 1.500.000 krónur, sbr. skyldur skuldara samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Í þeirri fjárhæð væri ekki tekið tillit til þeirra tekna sem kærandi hefði af útleigu á húsnæði í sinni eigu en samkvæmt gögnum málsins hefði kærandi keypt fasteign að D götu nr. 6 í sveitarfélaginu E til að leigja út. Þegar umsjónarmaður hafi óskað eftir upplýsingum um sparnað kæranda hafi hún borið því við að henni hefði reynst erfitt að leggja fyrir vegna veikinda. Kærandi hafi ekki gefið frekari skýringar. Með vísan til þessa hafi umsjónarmaður talið að fram væru komnar upplýsingar sem ætla mætti að hindruðu að greiðsluaðlögunar væri heimil á grundvelli 15. gr. lge. enda hafi kærandi ekki staðið við þá skyldu sína að leggja til hliðar fé á meðan greiðsluaðlögunarumleitanir hafi staðið yfir, sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda 15. maí 2013 var henni var gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunarumleitana, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Engin svör hafi borist frá kæranda.

Með bréfi til kæranda 31. maí 2013 felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi óskar þess að gögn hennar verði skoðuð og hin kærða ákvörðun afturkölluð. Skilja verður þetta svo að hún krefjist þess að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Kærandi kveðst hafa verið í greiðsluaðlögunarferli í langan tíma. Loks þegar taka hafi átt mál hennar fyrir hafi henni verið vísað frá þar sem hún hafi ekki lagt fyrir. Kærandi telji að ekki hefðu komið fram fullnægjandi skýringar á því hvers vegna hún hafi ekki lagt fyrir í samræmi við ákvæði a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. Í skýringum með lögunum komi fram að þetta hafi þurft að vera með vísvitandi hætti en hún álíti það ekki eiga við um sig. Kærandi hafi tvisvar sinnum fengið krabbamein á tímabilinu og verið frá vinnu í eitt ár í hvort skipti. Hafi hún þurft að gangast tvívegis undir uppskurð og farið í lyfja- og geislameðferðir. Geti hún lagt fram læknisvottorð og nótur um kostnað sem hún hafi sjálf þurft að bera vegna veikindanna. Af þessum ástæðum hafi kærandi ekki verið í stakk búin til að leggja til hliðar þá fjárhæð sem hún hafi átt að gera. Hún telji þetta ekki vísvitandi gert enda sé ekki hægt að gera ráð fyrir veikindum.

Kærandi sé með húsnæði í útleigu og þar hafi þurft að sinna viðhaldi. Lagnir hafi gefið sig og hafi kærandi þurft að greiða fyrir viðgerð á þeim að hluta á móti tryggingafélagi. Einnig hafi þurft að gera við baðherbergi vegna leka sem skemmt hafi út frá sér. Í þetta hafi farið fjármunir sem leggja hafi átt fyrir.

Þá hafi fasteignin ekki alltaf verið í fullri leigu og því ekki staðið undir sér. Tengdist það veikindum kæranda sem af þeim sökum hafi ekki getað sinnt útleigunni sem skyldi.

Nú sé kærandi komin í fulla vinnu og þar með ættu tekjur hennar að verða töluvert betri.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge. skuli umsjónarmaður tilkynna umboðsmanni skuldara um það sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Umboðsmaður hafi sent öllum þeim sem nutu greiðsluskjóls bréf 8. apríl 2011 þar sem brýndar hafi verið fyrir þeim skyldur skuldara samkvæmt 12. gr. lge. Enn fremur hafi upplýsingar um það verið að finna á heimasíðu embættisins. Þá hafi skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. fylgt með ákvörðun umboðsmanns skuldara um samþykki til greiðsluaðlögunar 26. maí 2011 sem borist hafi kæranda með ábyrgðarbréfi. Hafi kæranda því mátt vera ljóst frá upphafi að henni bæri skylda til að leggja til hliðar þá fjármuni sem hún hefði aflögu í lok hvers mánaðar.

Greiðsluskjól kæranda hafi staðið yfir í rúma 29 mánuði miðað við tímabilið frá 1. desember 2010 til 30. apríl 2013. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Sé umsjónarmanni almennt óheimilt að miða við hærri framfærslukostnað en þann sem reiknaður hafi verið fyrir kæranda með tilliti til fjölskylduaðstæðna. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggist á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og stýrist af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar að við mat á því hvort skuldarar hafi sinnt skyldum sínum í greiðsluskjóli að þeim sé að jafnaði játað nokkurt svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjalda sem fella megi undir almennan heimilisrekstur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Samkvæmt þessu verði lagt til grundvallar að kærandi hafi haft 547.783 krónur í meðaltekjur á mánuði hið minnsta á 29 mánaða tímabili sem notað sé til viðmiðunar á þeim tíma er kærandi naut greiðsluskjóls.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum megi ætla að mánaðarleg heildarútgjöld kæranda hafi mest verið um 224.534 krónur á mánuði á meðan hún hafi notið greiðsluskjóls. Miðað sé við nýjustu framfærsluviðmið kæranda í hag. Samkvæmt því sé miðað við framfærslukostnað maímánaðar 2013 fyrir fullorðinn einstakling. Samkvæmt þessu sé gengið út frá því að kærandi hafi haft getu til að leggja fyrir um 9.374.222 krónur á fyrrnefndu tímabili sé miðað við meðalgreiðslugetu 323.249 krónur á mánuði í 29 mánuði.

Kærandi hafi ekki lagt fram gögn er veitt gætu tæmandi skýringar á því hvers vegna hún hafi ekki lagt fyrir fé í námunda við 9.374.222 krónur á tímabili greiðsluskjóls samkvæmt fyrirmælum a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar samkvæmt 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge., þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Með bréfi 22. apríl 2013 fór umsjónarmaður þess á leit við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda yrðu felldar niður á grundvelli a-liðar 1. mgr. 12. gr., sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Í framhaldi af þessu felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður 31. maí 2013.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Samkvæmt bráðabirgðaákvæði II þeirra laga hófst tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. þegar umboðsmaður tók á móti umsókn kæranda um greiðsluaðlögun. Þá kemur einnig fram í bráðabirgðaákvæðinu að skyldur samkvæmt 12. gr. laganna eigi við þegar umboðsmaður skuldara hefur tekið á móti umsókn. Bar kæranda því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn hennar var móttekin hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi verið upplýst um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hefur kærandi átt að leggja til hliðar 9.374.222 krónur frá því að umsókn hennar um greiðsluaðlögun var lögð fram, eða allt frá 4. nóvember 2010 til 30. apríl 2013. Í ákvörðun umboðsmanns skuldara um niðurfellingu á greiðsluaðlögunarumleitunum kemur fram að greiðslugeta kæranda hafi að meðaltali verið 323.249 krónur á mánuði í greiðsluskjóli. Kærandi hafi engar skýringar lagt fram. Kærunefndin vísar til þess að hvorki hafa komið fram skýringar né gögn um það hvernig umboðsmaður skuldara reiknar leigutekjur kæranda í ákvörðun sinni.

Kærandi kveðst ekki hafa haft tök á að leggja fyrir þar sem hún hafi í tvígang verið veik og frá vinnu í eitt ár í hvort skipti á tímabili greiðsluskjóls. Einnig hafi hún þurft að bera kostnað vegna viðhalds á fasteignum sínum. Hún hefur ekki lagt fram gögn því til stuðnings.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kæranda í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, tekjur kæranda og bætur var greiðslugeta kæranda þessi í greiðsluskjóli í krónum:

Kærandi kveðst hafa orðið fyrir kostnaði vegna veikinda á tímabili greiðsluskjóls. Hún hefur þó ekki lagt fram gögn því til stuðnings og er því ekki unnt að taka tillit til þess.

Það er mat kærunefndarinnar að kæranda hafi mátt vera það ljóst, með vísan til skriflegra leiðbeininga umboðsmanns skuldara og þeirrar greiðsluáætlunar sem hún fékk í hendur, að henni hafi borið skylda til að leggja til hliðar af tekjum sínum á tímabilinu og að ráðstafa ekki fjármunum sem söfnuðust fyrir í greiðsluskjóli sem gagnast gætu kröfuhöfum við gerð samnings um greiðsluaðlögun.

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna stendur sé gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum. Samkvæmt því hefði kærandi átt að geta lagt til hliðar 1.059.953 krónur á tímabili greiðsluskjóls en hún hefur ekkert lagt fyrir.

Í ljósi alls þessa verður að líta svo á að kærandi hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. og að umboðsmanni skuldara hafi því borið samkvæmt 1. mgr. 15. gr. laganna að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er með vísan til þess staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Lára Sverrisdóttir