Mál nr. 452/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 452/2023

Þriðjudaginn 19. desember 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun – Fæðingarorlofssjóði

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Með kæru, dags. 21. september 2023, kærði B, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 21. júní 2023, um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir desember 2022 og janúar 2023.

I. Málavextir og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði í desember 2022 og janúar 2023. Með ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 21. júní 2023, var kæranda tilkynnt að hann hefði fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en heimilt væri fyrir tímabilin 22. til 31. desember 2022 og 1. til 5. janúar 2023. Honum bæri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði 162.148 kr., að meðtöldu 15% álagi. Með erindi, dags. 11. júlí 2023, óskaði kærandi eftir niðurfellingu álagsins en þeirri beiðni var synjað með ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 13. júlí 2023. 

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 21. september 2023. Með bréfi, dags. 28. september 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs ásamt gögnum málsins. Greinargerð sjóðsins barst 12. október 2023 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 17. október 2023. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Í kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála kemur fram að kærandi og eiginkona hans hafi talið að ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 21. júní 2023, um endurkröfu ætti ekki rétt á sér og því sent gögn því til stuðning 4. júlí 2023. Þau hafi fengið svar samdægurs frá Fæðingarorlofssjóði um að viðbótargögn skiptu engu um ákvörðun sjóðsins. Þá hafi þeim þótt að í það minnsta ætti 15% álag ekki rétt á sér og því sent erindi þess efnis 11. júlí 2023 þar sem þau hafi lýst stöðunni.

Í erindinu komi fram að kærandi sé starfandi sálfræðingur hjá C þar sem hann taki fólk í viðtalsmeðferðir. Kærandi sé ekki með hefðbundinn vinnutíma og enga stimpilklukku heldur sitji hann þau viðtöl sem hann hafi bókað hvern dag. Það leiði til þess að kærandi geti unnið fimm tíma á dag en líka 10 tíma á dag. Þá geti kærandi einnig unnið um kvöld og helgar séu viðtöl aðkallandi. Þegar kærandi hafi haft í hyggju að taka fæðingarorlof á tímabilinu 22. desember 2022 til 5. janúar 2023 hafi hann hringt í Fæðingarorlofssjóð og sérstaklega spurst fyrir um það hvort það væru einhver takmörk fyrir því hvað hann gæti unnið þá daga í desember og janúar sem hann væri ekki í fæðingarorlofi. Kærandi hafi fengið þau svör að það væru engin takmörk fyrir því hvað hann gæti unnið þær vikur sem hann væri ekki í fæðingarorlofi og samræmist það sömuleiðis þeim svörum sem eiginkona kæranda hafi fengið varðandi vinnu á þeim tíma sem viðkomandi sé ekki í orlofi. Í góðri trú hafi kærandi því unnið meira en hann geri vanalega þær vikur í desember og janúar sem hann hafi ekki verið í orlofi og fengið greidd fyrir það laun. Síðar hafi komið í ljós að einhverra hluta vegna hafi hann ekki haft heimild til þess líkt og hann hafi verið upplýstur um. Kærandi telji því að honum verði eigi kennt um þá annmarka sem hafi leitt til ofgreiðslu þar sem hann hafi verið í góðri trú um annað. Kærandi hafi því óskað eftir því að Fæðingaorlofssjóður myndi skoða að fella niður 15% álag sem hafi verið lagt á endurkröfuna. Fæðingarorlofssjóður hafi hafnað því hinn 13. júlí 2023 og kæranda gert að greiða heildarfjárhæðina sem hann hafi verið krafinn um 21. júní 2023.

Tekið er fram að kærð er sú afstaða Fæðingarorlofssjóðs að fella ekki niður 15% álag það sem hafi verið rukkað og greitt hinn 18. júlí 2023.

III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs

Í greinargerð Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að kærð sé ákvörðun sjóðsins um að endurkrefja kæranda um viðbætt 15% álag á ofgreiðslu frá Fæðingarorlofssjóði fyrir desember 2022 og janúar 2023 þar sem hann hafi fengið of háar greiðslur frá sínu félagi á sama tíma og hann hafi þegið greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði með barni sem fæðst hafi X.

Með bréfi Fæðingarorlofssjóðs, dags. 7. júní 2023, hafi athygli kæranda verið vakin á því að stofnunin væri með til meðferðar mál hans vegna hugsanlegrar ofgreiðslu fyrir janúar 2023. Með bréfinu hafi verið óskað eftir launaseðlum, tímaskýrslum, útskýringum vinnuveitanda og útskýringum og andmælum kæranda ásamt öðru því sem skýrt gæti málið. Skýringar hafi borist frá kæranda 20. júní 2023. Í kjölfarið hafi verið óskað eftir skýringum vegna hugsanlegrar ofgreiðslu fyrir desember 2022. Skýringar vegna desember 2022 hafi borist 21. júní 2023. Í framhaldinu hafi kæranda verið send greiðsluáskorun, dags. 21. júní 2023, þar sem hann hafi verið krafinn um endurgreiðslu á útborgaðri fjárhæð, ásamt 15% álagi. Litið hafi verið svo á samkvæmt staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra og innsendum skýringum að kærandi hefði fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 um fæðingar- og foreldraorlof og 2. mgr. 41. gr. laganna. Frekari gögn hafi borist frá kæranda 4. júlí 2023 en þau gögn hafi ekki breytt ákvörðun máls, sbr. bréf sjóðsins, dags. sama dag. Þá hafi borist beiðni um niðurfellingu á 15% álagi 11. júlí 2023 en ekki hafi þótt tilefni til að fella niður álag, sbr. bréf sjóðsins, dags. 12. júlí 2023. 

Samkvæmt 3. gr. laga nr. 144/2020 sé fæðingar- og foreldraorlof leyfi frá launuðum störfum sem stofnist til við fæðingu barns, frumættleiðingu barns sem sé yngra en átta ára og töku barns sem sé yngra en átta ára í varanlegt fóstur. Í 8. gr. sé fjallað um rétt foreldra til fæðingarorlofs og í 13. gr. sé fjallað um tilhögun fæðingarorlofs.

Í 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 sé kveðið á um skerðingu á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Þar komi meðal annars fram í 1. og 2. málsl. að réttur foreldris sem sé starfsmaður og/eða sjálfstætt starfandi, sbr. 3.-5. tölul. 4. gr., til greiðslna í fæðingarorlofi sé bundinn því að foreldri uppfylli skilyrði um rétt til fæðingarorlofs samkvæmt III. og IV. kafla og leggi niður launuð störf á því tímabili sem það nýti rétt sinn til fæðingarorlofs. Greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem myndi stofn til tryggingagjalds samkvæmt lögum um tryggingagjald og séu hærri en sem nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 24. gr. og meðaltals heildarlauna á viðmiðunartímabili samkvæmt 1. til 3. mgr. 23. gr. í réttu hlutfalli við tilhögun fæðingarorlofs foreldris í þeim almanaksmánuði eða hluta úr almanaksmánuði sem greitt sé fyrir, sbr. 4. mgr. 24. gr. og 13. gr., skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Þá komi fram í 7. og 8. málsl. sömu greinar að heimilt sé að taka tillit til kjarasamningsbundinna launahækkana, annarra kjarasamningsbundinna greiðslna og launahækkana sem rekja megi til breytinga á störfum foreldris frá því að viðmiðunartímabili samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr. ljúki og fram að fyrsta degi fæðingarorlofs foreldris. Taka skuli tillit til breytinga á framangreindu tímabili á sama hátt og gert sé við útreikninga á meðaltali heildarlauna foreldris samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr.

Með umsókn, dags. 20. júní 2022, hafi kærandi sótt um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði í 4,5 mánuði vegna barns sem hafi fæðst X. Tilkynning um tilhögun fæðingarorlofs, auk breytinga, hafi borist frá kæranda og hann hafi verið afgreiddur í fæðingarorlof í samræmi við þær, sbr. greiðsluáætlun, dags. 1. desember 2022.

Á viðmiðunartímabili kæranda samkvæmt 1. mgr. 23. gr. laga nr. 144/2020 hafi viðmiðunarlaun hans verið 619.313 kr. sem hafi verið tekið mið af við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laganna, enda hafi þau ekki tekið breytingum til hækkunar fram að fyrsta degi fæðingarorlofs, sbr. 7.-8. málsl. þess ákvæðis.

Tímabilið 22. til 31. desember 2022 hafi kærandi fengið greiddar 148.635 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 185.794 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 37.159 kr. án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.

Samkvæmt staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra fyrir desember 2022 hafi kærandi þegið 650.000 kr. í laun. Af gögnum máls verði ekki annað ráðið en að um sé að ræða laun vegna desember 2022. Því sé litið svo á að kærandi hafi fengið 30% af þeim launum greidd vegna tímabilsins 22. til 31. desember 2022, þ.e. 195.000 kr. Hann hafi þannig fengið 157.841 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir desember 2022 sé því 91.955 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.

Tímabilið 1. til 5. janúar 2023 hafi kærandi fengið greiddar 79.272 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem hafi numið mismun á 99.090 kr. og fjárhæð greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði, eða 19.818 kr. án þess að það kæmi til skerðingar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020.

Samkvæmt staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra fyrir janúar 2023 hafi kærandi þegið 650.000 kr. í laun. Af gögnum máls verði ekki annað ráðið en að um sé að ræða laun vegna janúar 2023. Því sé litið svo á að kærandi hafi fengið 16% af þeim launum greidd vegna tímabilsins 1. til 5. janúar 2023, þ.e. 104.000 kr. Hann hafi þannig fengið 84.182 kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir janúar 2023 sé því 49.043 kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.

Í málinu hafi kærandi haldið því fram að greiðslur til kæranda í desember 2022 og janúar 2023 tilheyri vinnu sem hafi verið unnin á öðru tímabili en tímabili fæðingarorlofs. Greiðslur til kæranda á tímabilinu séu greiddar af D, félagi í eigu kæranda. Kærandi sé því sjálfstætt starfandi á þeim tíma er hann hafi nýtt rétt sinn til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði.

Kærandi hafi lagt fram launaseðil og dagbókarfærslur vegna tímabilsins 22. desember 2022 til 8. janúar 2023 en samkvæmt upplýsingum frá kæranda liggi ekki fyrir tímaskýrslur vegna tímabilana 1. til 21. desember og 6. til 31. janúar til staðfestingar á vinnustundum á því tímabili. Skoðun á launaseðli fyrir janúar 2023 beri ekki með sér að verið sé að greiða kæranda laun fyrir annað tímabil en þann almanaksmánuð. Þannig komi beinlínis fram á launaseðlinum að tímabilið sem um ræði sé janúar 2023. Á launseðlinum komi fram heildargreiðsla fyrir janúar án þess að laun séu nánar sundurliðuð eða skilgreind, svo sem í dagvinnu og yfirvinnu eða á tiltekin tímabil innan mánaðarins. Þá beri staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra ekki með sér að breyting hafi orðið á launum kæranda frá félagi hans, D, í desember 2022 og janúar 2023 í samanburði við aðra þá mánuði sem kærandi hafi þegið launagreiðslur frá félaginu, auk þess sem staðfesting liggi fyrir frá Ríkisskattstjóra um að kærandi hafi ekki gert breytingar á launagreiðandaskrá vegna desember 2022 og janúar 2023. Þannig styðji gögn málsins ekki að kærandi hafi lagt niður störf og fallið af launum þann tíma sem hann hafi verið skráður í fæðingarorlof.

Við rekstur málsins hafi kærandi lagt fram staðfestingu frá C um að hann hefði starfað sem verktaki hjá félaginu en á umræddu tímabili hafi hann ekki starfað fyrir það. Á milli kæranda og C sé hvorki ráðningarsamband né þiggi hann laun frá félaginu heldur eins og áður segi frá eigin félagi D. Staðfesting C hafi því enga þýðingu við úrlausn þessa máls.

Í 41. gr. laga nr. 144/2020 sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði eða hærri fæðingarstyrk en því hafi borið samkvæmt ákvæðum laganna miðað við álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd, að viðbættu 15% álagi, óháð ásetningi eða gáleysi foreldris. Fella skuli niður álagið samkvæmt þessari málsgrein sýni foreldri fram á með skriflegum gögnum að því verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem gögn málsins styðji ekki að kærandi hafi lagt niður störf og fallið af launum hjá eigin félagi, D, tímabilið 22. desember 2022 til og með 5. janúar 2023 verði ekki séð að kæranda verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt því sé ekki tilefni til að fella niður 15% álag á kæranda.

Samkvæmt öllu framangreindu hafi Fæðingarorlofssjóður því ofgreitt kæranda 140.998 kr. að viðbættu 15% álagi, 21.150 kr. Alls sé því gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði 162.148 kr., sbr. greiðsluáskorun til hans ásamt sundurliðun á ofgreiðslu, dags. 21. júní 2023.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilin 22. til 31. desember 2022 og 1. til 5. janúar 2023.

Samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 144/2020 er réttur foreldris sem er starfsmaður og/eða sjálfstætt starfandi, sbr. 3.-5. tölul. 4. gr., til greiðslna í fæðingarorlofi bundinn því að foreldri uppfylli skilyrði um rétt til fæðingarorlofs samkvæmt III. og IV. kafla og leggi niður launuð störf á því tímabili sem það nýtir rétt sinn til fæðingarorlofs. Greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem mynda stofn til tryggingagjalds samkvæmt lögum um tryggingagjald og eru hærri en sem nemur mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt 24. gr. og meðaltals heildarlauna á viðmiðunartímabili samkvæmt 1.-3. mgr. 23. gr. í réttu hlutfalli við tilhögun fæðingarorlofs foreldris í þeim almanaksmánuði eða hluta úr almanaksmánuði sem greitt er fyrir, sbr. 4. mgr. 24. gr. og 13. gr., skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Eingöngu skulu greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar eru fyrir það tímabil sem foreldri er í fæðingarorlofi í hverjum almanaksmánuði koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Samkvæmt gögnum málsins sótti kærandi um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði í 4,5 mánuði vegna barns síns sem fæddist X. Kærandi var afgreiddur í fæðingarorlof í samræmi við tilkynningu um tilhögun fæðingarorlofs frá 30. nóvember 2022 eða 30% fæðingarorlof í desember 2022 og 16% í janúar 2023. Í greiðsluáætlun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 1. desember 2022 kemur fram að meðaltekjur kæranda á viðmiðunartímabili, frá febrúar 2021 til og með janúar 2022, hafi verið 619.313 kr. og áætluð greiðslufjárhæð miðað við 80% af meðaltali heildarlauna væri 495.450 kr. miðað við 100% fæðingarorlof. Tímabilið 22. til 31. desember 2022 fékk kærandi greiddar 148.635 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og var á þeim tíma einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismun meðaltals heildarlauna hans og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði, án þess að greiðslur vinnuveitanda til hans kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði, eða 37.159 kr. Í desember 2022 fékk kærandi greiddar 650.000 kr. í laun frá félagi í hans eigu og var litið svo á að 30% af þeim launum væri vegna tímabilsins 22. til 31. desember 2022, eða 195.000 kr. Kærandi fékk því greiddar 157.841 kr. umfram það sem heimilt var samkvæmt framangreindu. Tímabilið 1. til 5. janúar 2023 fékk kærandi greiddar 79.272 kr. úr Fæðingarorlofssjóði og var á þeim tíma einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismun meðaltals heildarlauna hans og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði, án þess að greiðslur vinnuveitanda til hans kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði, eða 19.818 kr. Í janúar 2023 fékk kærandi greiddar 650.000 kr. í laun frá félagi í hans eigu og var litið svo á að 16% af þeim launum væri vegna tímabilsins 1. til 5. janúar 2023, eða 104.000 kr. Kærandi fékk því greiddar 84.182 kr. umfram það sem heimilt var samkvæmt framangreindu. 

Í 41. gr. laga nr. 144/2020 er kveðið á um leiðréttingu á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks. Þar segir í 2. mgr. að hafi foreldri fengið hærri greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði eða hærri fæðingarstyrk en því hafi borið samkvæmt ákvæðum laganna miðað við álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi óháð ásetningi eða gáleysi foreldris. Fella skuli niður álagið sýni foreldri fram á með skriflegum gögnum að því verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.

Af fyrirliggjandi gögnum er ljóst að kærandi fékk ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði fyrir tímabilið 22. desember 2002 til 5. janúar 2023 vegna launagreiðslna á sama tímabili, sbr. það sem að framan er rakið. Fjárhæð endurgreiðslukröfu á hendur kæranda nemur 162.148 kr., að meðtöldu 15% álagi, en ákvæði 41. gr. laga nr. 144/2020 er fortakslaust að því er varðar skyldu til að endurgreiða ofgreiddar bætur að viðbættu 15% álagi óháð ásetningi eða gáleysis foreldris. Samkvæmt lokamálslið 2. mgr. 41. gr. laganna skal fella niður álagið sýni foreldri fram á með skriflegum gögnum að því verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem slík gögn hafa ekki verið lögð fram er ekki fallist á kröfu kæranda um niðurfellingu álagsins.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 21. júní 2023, um að krefja kæranda um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir tímabilið 22. desember 2022 til 5. janúar 2023 því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 21. júní 2023, um að krefja A, um endurgreiðslu ofgreiddra fæðingarorlofsgreiðslna fyrir desember 2022 og janúar 2023, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir