Mál nr. 129/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 129/2021

Föstudaginn 4. júní 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 7. mars 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 12. febrúar 2021, um að fella niður bótarétt hans í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 30. júlí 2019 og var umsókn hans samþykkt. Þann 12. janúar 2021 var kæranda tilkynnt að hann hefði skráður á íslenskunámskeið sem færi fram á B á tímabilinu 26. janúar til 1. apríl 2021. Kærandi hafði samband við Vinnumálastofnun samdægurs og tilkynnti að hann héldi til í Reykjavík. Þann 19. janúar 2021 var kærandi beðinn um að mæta á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Selfossi daginn eftir og greint frá því að um skyldumætingu væri að ræða. Kærandi hafði samband við Vinnumálastofnun samdægurs og lét vita að hann gæti ekki mætt þar sem hann væri staddur nálægt Akureyri. Kærandi var þá beðinn um að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Akureyri. Kærandi kvaðst ekki komast þangað og veitti nánari skýringar á ástæðu þess. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. febrúar 2021, var kæranda veitt tækifæri á að koma að frekari athugasemdum vegna framangreinds og vakin athygli á því að samkvæmt 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar geti þeir sem ekki mæti á fund hjá stofnuninni á áður boðuðum tíma þurft að sæta biðtíma á grundvelli laganna. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 12. febrúar 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans væri felldur niður í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006. 

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 7. mars 2021. Með bréfi, dags. 11. mars 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 24. mars 2021. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 25. mars 2021, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að bótaréttur hans hafi verið felldur niður í þrjá mánuði. Vinnumálastofnun hafi ekki tekið skýringar kæranda gildar. Kærandi vilji útskýra stöðu sína nánar. Þegar kæranda hafi borist boð í viðtal hjá stofnuninni, dags. 20. janúar 2021, hafi kærandi verið staddur á tökustað kvikmyndar þar sem hann hafi aðstoðað félaga sinn sem hafi verið að taka upp heimildamynd. Kærandi hafi útskýrt fyrir fulltrúa Vinnumálastofnunar hvað hann væri að gera og að þessi óformlega þjálfun yki líkur á starfsmöguleikum hans. Kærandi hafi fengið boð um að mæta næsta morgun á Selfoss sem hefði þýtt að hann hefði þurft að leggja strax af stað. Kærandi hafi rætt við fulltrúa Vinnumálstofnunar sem hafi sagt honum að fara í útibú stofnunarinnar á Akureyri því að það væri nær þeim stað þar sem hann hafi verið staddur. Það hafi ekki verið mögulegt fyrir kæranda að fara frá tökustað sjálfur, það væru sérbúnir bílar sem keyrðu fólk um svæðið og allt væri ákveðið fyrir töku myndarinnar. Þá væri hann staddur nokkuð langt frá byggð inni í landi. Akureyri væri tæknilega næsti bær en kærandi hafi ekki haft tækifæri á að fara.

Varðandi íslenskunámskeiðið þá hafi kærandi þegar látið fulltrúa Vinnumálastofnunar vita að hann dveldi í Reykjavík og tilkynnt heimilisfangið. Kæranda hafi verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið færð til Reykjavíkur, eins og meðfylgjandi skjáskot af tölvupósti sýni.

Kærandi voni að honum verði sýndur skilningur, atvinnuleysisbæturnar séu eina innkoma hans nú á þessum erfiðu tímum. Kærandi hafi einnig sent bankaupplýsingar sem sýni að hann sé staddur á landinu. Kærandi hafi nú verið án innkomu og erfitt sé að finna vinnu. Kærandi óski eftir aðstoð.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þann 12. janúar 2021 hafi kærandi fengið smáskilaboð og tölvupóst þar sem kærandi hafi verið boðaður á íslenskunámskeið á B sem hafi átt að hefjast 26. janúar og standa til 1. apríl 2021. Sama dag hafi kærandi sent tölvupóst til Vinnumálastofnunar þar sem fram komi að kærandi vilji láta stofnunina vita að hann væri staddur í Reykjavík hjá vini sínum. Auk þess komi fram að í Reykjavík séu fleiri möguleikar á því að finna vinnu. Í framhaldi af svari kæranda, eða þann 19. janúar 2021, hafi kærandi verið boðaður á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Selfossi þann 20. janúar 2021, klukkan tíu. Þá komi einnig fram í tölvupósti til kæranda að það sé lögboðin skylda hans að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar. Sama dag hafi kærandi sent tölvupóst til Vinnumálastofnunar þar sem komi fram að hann hafi verið staddur nálægt Akureyri að aðstoða vin sinn við að taka upp myndband og hann hafi ekki getað mætt á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar. Sama dag hafi kærandi fengið svar frá stofnuninni þar sem hann hafi verið beðinn um að mæta á þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Akureyri þann 20. janúar, klukkan tvö. Í svari kæranda hafi komið fram að kærandi hafi ekki verið staddur á Akureyri heldur nálægt Akureyri og hann væri staddur úti á landi að aðstoða vin sinn við upptöku á kvikmynd, planið væri að vera þar í eina viku og auk þess hafi kærandi sagst ekki keyra bíl. Þann 20. janúar 2021 hafi kæranda verið bent á að senda skýringarbréf til Greiðslustofu með skýringum á því af hverju hann gæti ekki mætt á þjónustuskrifstofur stofnunarinnar á Akureyri og Selfossi. Skýringar kæranda hafi borist sama dag, eða þann 19. janúar 2021. Þar hafi komið fram að kærandi væri uppi í fjöllum og það væri enginn sem gæti keyrt hann. Hægt væri að ná í hann í síma. Kærandi hefði ekki getað séð það fyrir að hann yrði beðinn um að koma með eins dags fyrirvara. Hann hafi verið að gera sitt besta til að komast frá staðnum sem hann hafi verið á en það hafi virst ómögulegt. Að auki hafi kærandi verið að aðstoða hópinn og fólk hafi treyst á hann. Kærandi hafi spurt hvort hægt væri að taka viðtalið í síma, honum þætti þetta leiðinlegt og hafi ekki vitað hvað hann ætti að gera. Vinnumálastofnun hafi sent kæranda formlegt erindi þann 8. febrúar 2021 þar sem kæranda hafi verið boðið að skila inn skýringum til stofnunarinnar á því af hverju hann hafi ekki mætt á boðað íslenskunámskeið þann 26. janúar 2021 og einnig hvers vegna hann hafi ekki mætt í boðað eftirlit þann 20. janúar 2021 á Selfossi og Akureyri. Kærandi hafi skilað skýringarbréfi til stofnunarinnar sama dag. Þar hafi komið fram sömu skýringar og hafi borist frá kæranda 19. janúar 2021, þ.e. að kærandi hafi verið staddur við tökur á kvikmynd, í þjálfun og að hjálpa vini sínum við að taka upp heimildamynd og hann hafi hvorki getað farið á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Selfossi né á Akureyri. Kærandi hafi sagst vera tölvuvert frá Akureyri og ekki haft tækifæri til að fara þangað. Varðandi íslenskunámskeiðið sem kærandi hafi verið boðaður á hafi kærandi sagst vera með aðsetur í Reykjavík og væri búinn að leiðrétta það við stofnunina. Með erindi, dags. 12. febrúar 2021, hafi kæranda verið birt ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt hans í þrjá mánuði með vísan til 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006, sbr. einnig 1. mgr. 61. gr. laganna.

Þann 23. desember 2020 hafi kærandi sætt niðurfellingu bótaréttar vegna þess að hann hafi hafnað atvinnutilboði hjá C í júlí 2020. Því sé nú um að ræða niðurfellingu bótaréttar öðru sinni. Sá sem hafi sætt niðurfellingu bótaréttar áður á sama bótatímabili eigi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að þremur mánuðum liðnum. Bótaréttur kæranda hafi því verið felldur niður í þrjá mánuði. Sá tími sem hafi verið eftir af fyrri biðtíma leggist saman við síðari tilkomin viðurlög.

Vinnumálastofnun vísar til þess að mál þetta lúti að 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar en þar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Í greinargerð er fylgdi frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem séu tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Samkvæmt [h-lið] 1. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 felist í virkri atvinnuleit meðal annars að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsúrræði komi einnig fram skylda þess sem telst tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun bjóði upp á.

Það liggi fyrir að kærandi hafi verið boðaður á námskeið á vegum Vinnumálastofnunar. Kæranda hafi verið gerð grein fyrir því að skyldumæting væri á námskeiðið. Kærandi hafi aldrei mætt á umrætt námskeið.

Atvinnuleitendum beri í samræmi við 2. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni eða aðstæðum að öðru leyti samkvæmt 1. mgr. 14. gr., þar á meðal um tilfallandi veikindi og fjarveru á boðaðan fund, án ástæðulausrar tafar.

Í kæru til úrskurðarnefndar komi fram að kærandi hafi ekki mætt á umrætt námskeið sökum þess að dvalarstaður hans væri nú í Reykjavík. Sú skylda hvíli á þeim sem teljist tryggður á grundvelli laganna að upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum þeirra á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum nr. 54/2006 eða annað sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fái fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan standi yfir.

Hinn anginn af máli þessu snúi að því að kærandi hafi ekki mætt í boðað eftirlit hjá stofnuninni þann 20. janúar 2021. Líkt og áður hafi komið fram skuli sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur, ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sbr. 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006. Hið sama gildi ef atvinnuleitandi mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 3. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum nr. 54/2006, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi verið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara, sbr. 3. mgr. 13. gr. laganna.

Kærandi hafi hvorki mætt á boðað íslenskunámskeið né á þjónustuskrifstofur stofnunarinnar á Selfossi eða Akureyri líkt og honum beri að gera og það sé því mat Vinnumálastofnunar að ástæður sem fram komi í kæru til úrskurðarnefndarinnar og í skýringarbréfum frá kæranda til stofnunarinnar séu ekki gildar í skilningi laga nr. 54/2006. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 58. gr. laganna, sbr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að réttilega hafi verið staðið að ákvörðun stofnunarinnar í máli kæranda og að staðfesta beri ákvörðun stofnunarinnar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr.,  3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars um 1. mgr. 58. gr. að ekki séu tilgreindar sérstakar vinnumarkaðsaðgerðir sem geti valdið því að hinn tryggði þurfi að sæta viðurlögum samkvæmt ákvæðinu heldur eigi það við um allar aðgerðir sem hinum tryggða sé boðið að taka þátt í til að auka líkur sínar á að fá vinnu við hæfi. Gert sé ráð fyrir að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og hinir tryggðu njóti faglegrar ráðgjafar sérfræðinga stofnunarinnar. Þannig megi ætla að þeim, sem eru tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins, verði boðin þátttaka í vinnumarkaðsúrræðum við hæfi en litið sé svo á að þeim sé skylt að taka þátt í slíkum úrræðum. Bregðist hinn tryggði þessum skyldum sínum leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Kæranda var tilkynnt þann 12. janúar 2021 að hann væri skráður á íslenskunámskeið á B á vegum Vinnumálastofnunar sem myndi hefjast þann 26. janúar 2021. Af gögnum málsins má sjá að kærandi tilkynnti fulltrúa Vinnumálastofnunar um breytt aðsetur á fjarfundi þann 14. desember 2020. Með tölvupósti, dags. 12. janúar 2021, tilkynnti kærandi að hann myndi ekki geta mætt á námskeið á B þar sem hann væri nú með aðsetur í Reykjavík og vísaði hann til fjarfundar hvað það varðar. Að mati úrskurðarnefndar tilkynnti kærandi með fullnægjandi hætti um breytt aðsetur og verður því ekki séð að kærandi hafi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum samkvæmt 58. gr. laga nr. 54/2006 vegna íslenskunámskeiðs á B þar sem kærandi hafði þegar tilkynnt Vinnumálastofnun um breytt aðsetur þegar hann fékk boð á umrætt námskeið.

Þá var kærandi þann 19. janúar 2021 boðaður á fund daginn eftir hjá annars vegar þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar á Selfossi og hins vegar þjónustuskrifstofu stofnunarinnar á Akureyri. Kærandi kvaðst ekki geta mætt þar sem hann væri nokkuð langt frá byggð inni í landi og hefði ekki tök á að komast frá svæðinu.

Í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara. Í máli þessu liggur fyrir að kærandi var boðaður til Vinnumálastofnunar með sannanlegum hætti. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi ekki fært fram gildar skýringar sem réttlæta að hann hafi ekki mætt á boðaðan fund hjá Vinnumálastofnun. Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 kemur skýrt fram að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins og hið sama gildi þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Ákvæðið er fortakslaust og því er ekki heimilt að beita vægari úrræðum en þar er kveðið á um.

Í 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði þann 21. september 2020 á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu og þar sem kærandi hafði ekki áunnið sér rétt til nýs bótatímabils, sbr. 4. mgr. 29. gr. laganna, bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laganna. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr., sbr. 1. mgr. 61. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 12. febrúar 2021, um að fella niður bótarétt A, í þrjá mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir