Úrskurður nr. 285/2016

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 30. ágúst 2016 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 285/2016

í stjórnsýslumáli nr. KNU16070009

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 7. júlí 2016 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 21. júní 2016, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um hæli á Íslandi og endursenda hann til Þýskalands.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um hæli til efnislegrar meðferðar með vísan til sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga nr. 96/2002, sbr. 1. mgr. 17. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin).

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um hæli á Íslandi þann 13. mars 2016. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Þýskalandi og Grikklandi. Þann 23. mars 2016 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um hæli beint til yfirvalda í Þýskalandi, sbr. 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þann 31. mars 2016 barst svar frá þýskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 21. júní 2016 að taka ekki umsókn kæranda um hæli hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Þýskalands. Kærandi kærði ákvörðunina við birtingu þann 7. júlí 2016 til kærunefndar útlendingamála auk þess að óska eftir frestun réttaráhrifa á hinni kærðu ákvörðun á meðan mál hans væri til meðferðar. Fallist var á frestun réttaráhrifa á meðan málið væri til kærumeðferðar með bréfi kærunefndar, dags. 27. júlí 2016. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 22. júlí 2016.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að hælisumsókn kæranda yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Þýskalands. Lagt var til grundvallar að Þýskaland virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna,

þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Þýskalands ekki í sér brot gegn 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun byggði kærandi á því að hann hafi ekki sótt um hæli í Þýskalandi heldur hafi hann skrifað undir yfirlýsingu þess efnis að hann ætlaði ekki að sækja um hæli þar. Kærandi hafi þó dvalist í flóttamannabúðum þar í landi í þrjá til fjóra mánuði og þegið pening frá þýskum yfirvöldum. Útlendingastofnun taldi það ólíklegt að kærandi hafi ekki sótt um hæli í Þýskalandi meðal annars í ljósi ofangreinds. Þá liggi jafnframt fyrir staðfesting frá þýskum yfirvöldum, dags. 31. mars 2016, um að Þýskaland beri ábyrgð á umsókn kæranda um hæli. Afar ólíklegt væri að þýsk stjórnvöld samþykktu að taka við kæranda ef hann væri ekki sannanlega hælisleitandi þar í landi.

Kærandi byggði jafnframt á því að hann hefði farið fyrir dóm í Þýskalandi og honum hafi verið tjáð þar að það ríki friður í […] og að hann yrði sendur þangað aftur. Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að þýsk stjórnvöld hafi samþykkt að taka við kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Kærandi hafi því ekki enn fengið niðurstöðu í mál sitt þar í landi. Stofnunin taldi ólíklegt að hann hefði farið fyrir dóm og honum sagt að hann yrði sendur aftur til […] áður en endanleg niðurstaða hefði legið fyrir í máli hans. Það sé mat Útlendingastofnunar að málsmeðferð stjórnvalda í Þýskalandi sé í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar þeirra og að kærandi eigi möguleika á að leita réttar síns fyrir stjórnvöldum í Þýskalandi eða fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, telji hann niðurstöðu í hælismáli sínu ekki réttmæta.

Þá hafi kærandi ekki lagt fram plagg sem hann kvaðst vera með í síma sínum sem hann segir að sanni að hann hafi ekki sótt um hæli í Þýskalandi. Eurodac skýrsla í máli kæranda bendi til þess að hann hafi sótt um hæli í Þýskalandi auk þess sem frásögn hans um dvöl hans í flóttamannabúðum þar liggi fyrir. Þá liggi fyrir samþykki þýskra stjórnvalda um að taka við kæranda.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi kvaðst hafa sótt um hæli í Króatíu. Í Eurodac skýrslu komi ekki fram að kærandi hafi sótt þar um hæli auk þess sem svör hafi borist stofnuninni frá króatískum stjórnvöldum þann 5. maí 2016, um að kærandi væri ekki þekktur þar í landi og hafi aldrei sótt um hæli þar. Útlendingastofnun taldi ljóst að Þýskaland hafi farið gaumgæfilega yfir hver bæri ábyrgð á umsókn kæranda um hæli áður en þeir hafi samþykkt að taka við umsókn hans. Þá taldi stofnunin það ólíklegt að kærandi hafi sótt um hæli í Bretlandi þar sem ekkert hafi komið fram um það í Eurodac skýrslunni.

Þá er tekið fram í hinni kærðu ákvörðun að þó að kærandi hefði getað lagt fram umrædd gögn telji stofnunin þau ekki vera þess eðlis að niðurstaðan yrði önnur í máli hans, með vísan til þess sem áður hefur komið fram.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun hafi kærandi neitað því að hafa sótt um hæli í Þýskalandi þó honum hafi verið gefinn kostur á því. Kærandi vilji ekki fara aftur til Þýskalands en þar hafi hann dvalið í fjölmennum búðum þar sem slagsmál hafi átt sér stað og kynþáttahatur liðið. Kærandi hafi fengið matargjafir tvisvar á dag og heilbrigðisþjónusta hafi verið slæm. Kærandi hafi áhyggjur af því að umsækjendum um hæli frá […] sé umsvifalaust synjað um vernd

í Þýskalandi og þar séu kynþáttahatur og fordómar og þá sérstaklega gegn einstaklingum frá […]. Hann óttist að verða sendur aftur til […] þar sem hann eigi engan að.

Í greinargerð kæranda kemur fram að álag sé á hæliskerfi Þýskalands í ljósi aukningar hælisumsókna þar í landi. Þýskaland sé meðal þeirra Evrópulanda sem taka við hvað flestum hælisleitendum. Móttökumiðstöðvar séu mjög fjölmennar og jafnvel yfirfullar. Ekki fáist fjármunir til þess að veita hælisleitendum viðeigandi þjónustu auk þess sem engar samræmdar reglur séu um aðbúnað fólks í slíkum miðstöðvum. Oft sé aðbúnaður ekki eins og best verði á kosið, t.d. varðandi hreinlæti. Vísað er til skýrslu Evrópusambandsins varðandi vandamál í hæliskerfi Þýskalands, sbr. Reception of female refugees and asylum seekers in the EU: Case study Germany (Directorate-General for Internal Policies, Policy Department C: Citizens‘ rights and Constitutional Affairs, European Parliament, febrúar 2016).

Þá er af hálfu kæranda vísað til tillaga Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá mars 2015 um aðgerðir til að takast á við komu flóttamanna til Evrópu yfir Miðjarðarhafið. Þar sé biðlað til Evrópuríkja að beita fullveldisreglu Dyflinnarreglugerðar, m.a. með það að markmiði að létta á því álagi sem sé á fáein ríki, þar á meðal Þýskalandi.

Hælisleitendur í Þýskalandi njóti takmarkaðrar lögfræðiaðstoðar við hælismál sitt. Þeir hafi ekki sjálfkrafa aðgang að lögfræðiaðstoð heldur sinni góðgerðarfélög og frjáls félagasamtök slíkri þjónustu, en það sé bundið við ákveðin svæði í Þýskalandi og standi ekki alltaf til boða. Ekkert kerfi sé til staðar sem tryggi hælisleitendum aðgang að lögfræðiaðstoð áður en hælisviðtal fari fram. Hælisleitendur verði að greiða sjálfir fyrir lögfræðiþjónustu á fyrsta stjórnsýslustigi. Fari þeir með málið fyrir dómstóla geti þeir sótt um gjafsókn og hvort fallist verði á slíka beiðni velti á því hversu líklegt dómstólnum þyki að fallist verði á hælisumsóknina, en sami dómstóll taki ákvörðun um gjafsókn og dæmi í hælismálinu. Eins og þetta fyrirkomulag um réttaraðstoð sé þá virðist möguleiki hælisleitenda á að gæta réttinda sinna takmarkaður.

Í greinargerð kæranda er vísað til d-liðar 1. mgr. og 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga og lögskýringagagna að baki þeim. Vísað sé til þess að ákvæði 1. mgr. 46. gr. a kveði á um heimild til að synja um efnismeðferð en ekki skyldu. Þá sé á það bent að kerfisbundinn galli á aðbúnaði og meðferð hælisleitenda í aðildarríki sé ekki ákvörðunarástæða fyrir því að umsókn sé tekin til meðferðar í öðru aðildarríki en því sem ber ábyrgð skv. Dyflinnarreglugerðinni. Það fái stoð í greinargerð innanríkisráðuneytisins um endursendingar hælisleitenda til Ítalíu, frá desember 2015. Þar komi meðal annars fram að nýlegir dómar Mannréttindadómstóls Evrópu hafi skýrt að það sé ekki nauðsynlegt að sýna fram á kerfislæga annmarka á málsmeðferð eða móttöku hælisleitenda í viðtökulandinu heldur skuli miða við það hvort veruleg ástæða sé til að ætla að hlutaðeigandi einstaklingur standi frammi fyrir raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð í viðtökuríkinu sem samrýmist ekki 3. gr. mannréttindasáttmálans.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Fyrir liggur í máli þessu að þýsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Úrlausnarefni kærumáls þessa er að skera úr um hvort Útlendingastofnun hafi tekið rétta ákvörðun þegar ákveðið var að taka ekki umsókn kæranda um hæli til efnismeðferðar og vísa honum til Þýskalands. Úrlausnarefni málsins er afmarkað við það hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn kæranda um alþjóðlega vernd og skuli taka hana til efnislegrar meðferðar.

Í máli þessu gilda aðallega ákvæði laga um útlendinga nr. 96/2002, með síðari breytingum, ákvæði reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga, með áorðnum breytingum og ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Auk þess ber að taka mið af ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar en Ísland skuldbatt sig til að fylgja henni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um hæli sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla hennar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á hælisumsókn. Jafnframt ber að líta til annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Í d-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga kemur fram að stjórnvöld geti, með fyrirvara um ákvæði 45. gr. laganna, synjað að taka til efnismeðferðar hælisumsókn ef krefja megi annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Þó kemur fram í 2. mgr. 46. gr. a sömu laga að ekki skuli endursenda flóttamann til annars ríkis hafi hann slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða sérstakar ástæður mæli annars með því. Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga má einnig ekki senda útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir sem gætu leitt til þess að hann skuli teljast flóttamaður eða ef ekki er tryggt að hann verði ekki sendur til slíks svæðis. Samsvarandi verndar skal útlendingur njóta sem vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Við mat á því hvort beita skuli þessum ákvæðum í Dyflinnarmálum þarf einkum að kanna hvort aðstæður hælisleitenda í því ríki, sem endursenda á hælisleitanda til samkvæmt Dyflinnarreglugerðinni, kunni að brjóta gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Sé svo er óheimilt að senda hælisleitandann þangað og skal þá taka hælisumsókn viðkomandi til efnismeðferðar hér, sbr. einnig undanþágureglu 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Eftir atvikum þarf enn fremur að skoða hvort slíkur ágalli sé á málsmeðferð þess ríkis, sem endursenda á til, að það brjóti í bága við 13. gr. mannréttindasáttmálans.

Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu í málum er varða Grikkland og Ítalíu getur sú staða komið upp að óheimilt sé að endursenda hælisleitendur til einstakra ríkja vegna ástands í viðkomandi móttökuríki. Aðildarríki mannréttindasáttmálans verða að vera meðvituð um alvarlega galla sem kunna að vera á meðferð hælisumsókna eða móttöku hælisleitenda í því aðildarríki sem endursenda skal til á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Verður því að skoða aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Þýskalandi.

Kærunefnd útlendingamála hefur farið yfir skýrslur um aðstæður og málsmeðferð í Þýskalandi, sbr. m.a.:

* Asylum Information Database, Country Report: Germany (European Council on Refugees and Exiles, nóvember 2015)

* Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council Of Europe Following his Visit to Germany on 24th April and from 4 to 8 May 2015 (Council of Europe: Commissioner for Human Rights, 1. október 2015)

* Reception of female refugees and asylum seekers in the EU: Case study Germany (Directorate-General for Internal Policies, Policy Department C: Citizens‘ rights and Constitutional Affairs, European Parliament, febrúar 2016)

* Germany 2015 Human Rights Report (United States Department of State, 13. apríl 2016)

* Amnesty International Report 2014/15 - Germany (Amnesty International, 25. febrúar 2015)

* Freedom in the world 2015 – Germany (Freedom House, 15. apríl 2015).

Athugun kærunefndar á aðstæðum hælisleitenda í Þýskalandi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði hælisleitenda þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda til Þýskalands brjóti í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verði hann sendur þangað. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Þýskalandi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ennfremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu hælisleitenda til Þýskalands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Kærandi byggði á því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann hefði ekki sótt um hæli í Þýskalandi og hefði skrifað undir skjal þess efnis. Kærandi kvaðst vera með umrætt skjal í síma sínum. Þá kvaðst kærandi hafa sótt bæði um hæli í Bretlandi og Króatíu. Í gögnum málsins liggur fyrir Eurodac skýrsla í máli kæranda. Skýrslan ber ekki með sér að kærandi hafi sótt um hæli í Bretlandi eða í Króatíu. Þá barst Útlendingastofnun svar við fyrirspurn til króatískra stjórnvalda þess efnis að kærandi væri ekki þekktur þar og hafi ekki sótt um hæli þar. Í máli þessu liggur fyrir að þýsk stjórnvöld hafa samþykkt að taka við kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, eða á þeim grundvelli að kærandi hafi lagt þar fram umsókn um hæli sem sé til meðferðar. Þegar kærandi dvaldi í Þýskalandi bjó hann, að hans sögn, í flóttamannabúðum á vegum þýskra stjórnvalda og þáði framfærslu frá þýskum stjórnvöldum. Það er mat kærunefndar að gögn málsins gefi ekki tilefni til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að þýsk stjórnvöld beri ábyrgð á umsókn kæranda um hæli, eins og þau hafa gengist við að gera. Kærandi hefur ekki lagt fram nein gögn við meðferð málsins sem sýna fram á annað.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 27. apríl 2016 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Þá benda gögn ekki til þess að aðstæður hans séu að öðru leyti svo sérstakar að ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga eigi við. Verður því ekki talið að ástæða sé til að taka mál kæranda til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra tengsla við Ísland eða annarra sérstakra ástæðna, sbr. framangreint ákvæði. Í ákvörðun Útlendingastofnunar er fjallað um fyrri hluta 2. mgr. 46. gr. a sem lítur að tengslum kæranda við Ísland. Engin bein umfjöllun er hins vegar um síðari hluta málsgreinarinnar er lítur að öðrum sérstökum ástæðum sem kunna að kalla á að íslensk stjórnvöld taki mál kæranda til efnismeðferðar. Kærunefnd hefur litið til þess að þrátt fyrir þennan annmarka fjallar ákvörðunin um þær ástæður sem gætu leitt til þess að mál yrði tekið til efnismeðferðar þó svo að stofnunin vísi ekki beint til síðari hluta 2. mgr. 46. gr. a. Kærunefnd telur því að þessi ágalli sé ekki sjálfstæð ógildingarástæða eins og hér stendur sérstaklega á.

Í máli þessu hafa þýsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um hæli á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er fallist á að Útlendingastofnun hafi verið rétt að synja um efnismeðferð á umsókn kæranda um hæli hér á landi og ákveða að senda kæranda til Þýskalands með vísan til d-liðar 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar útlendingamála að staðfesta beri ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en

sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Pétur Dam Leifsson Anna Tryggvadóttir