Mál nr. 430/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 430/2017

Fimmtudaginn 22. febrúar 2018

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Agnar Bragi Bragason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 17. nóvember 2017, kærir B hrl., f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. ágúst 2017, um innheimtu ofgreiddra bóta.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun með umsókn þann 24. júní 2015. Umsókn hans var samþykkt og var hann skráður atvinnulaus hjá stofnuninni þar til í desember 2016. Í samkeyrslu Vinnumálastofnunar við staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra kom í ljós að kærandi hafði í ágúst 2016 fengið greiðslu frá Tryggingastofnun ríkisins, samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta og án þess að tilkynna um greiðsluna til stofnunarinnar. Í þeim mánuði höfðu greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda tekið mið af tekjuáætlun hans vegna tekna frá C að fjárhæð 50.000 kr. og D að fjárhæð 12.000 kr. Greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda tóku því ekki mið af því að hann hóf töku ellilífeyris frá Tryggingastofnun ríkisins frá og með ágúst 2016. Kærandi fékk því ofgreiddar atvinnuleysisbætur frá þeim tíma. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 8. nóvember 2016, var óskað eftir skriflegum skýringum kæranda vegna ótilkynntra tekna. Skýringar bárust frá kæranda sama dag þar sem fram kom að hann hefði gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun fengi upplýsingar frá Tryggingastofnun með samkeyrslu gagnagrunna.

Með ákvörðun, dags. 28. nóvember 2016, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hans yrði felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hann lét hjá líða að veita upplýsingar um tekjur frá Tryggingastofnun. Kæranda var einnig tilkynnt að hann hefði fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 149.424 kr. að meðtöldu 15% álagi og að þær yrðu innheimtar samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006, þ.e. með skuldajöfnuði við 25% af síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum. Í ágúst 2017 var skuld kæranda enn ógreidd og með ákvörðun, dags. 17. ágúst 2017, var farið fram á að kærandi myndi endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 17. nóvember 2017. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 7. desember 2017. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 8. desember 2017, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, dags. 22. desember 2017, og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 3. janúar 2018.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að viðurkennt verði að hann sé skuldlaus við Vinnumálastofnun. Til vara krefst kærandi þess að 15% álag verði fellt niður.

Kærandi tekur fram að hann hefði orðið 67 ára gamall og þar með ellilífeyrisþegi hinn X 2016 og það hefði Vinnumálastofnun mátt vera fullljóst bara með því að skoða kennitölu hans. Kærandi hafi tekið við greiðslum frá Vinnumálastofnun í góðri trú á meðan stofnunin hefði mátt gera sér grein fyrir þeirri breytingu sem hafi átt sér stað á þessum tímapunkti. Kæranda verði því ekki kennt um þá annmarka sem hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar, sbr. 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Kærandi hafi rétt ofan í sig og á af þeim lífeyri sem hann fái greiddan og hafi ekki þessa peninga, enda hafi hann vænst þess að nýta þá til framfærslu þegar þeir hafi verið greiddir.

Í athugasemdum við greinargerð Vinnumálastofnunar vísar kærandi til þess að hann hafi ekki gert sér grein fyrir því að hann væri að fá ofgreiðslu frá stofnuninni þegar hann hafi tekið við þeim fjármunum sem hann hafi verið úrskurðaður til að endurgreiða. Kærandi hafi staðið í þeirri trú að kennitala hans myndi sjá til þess að hann fengi réttar greiðslur frá opinberum aðilum. Hann hafi aldrei haft ásetning til að blekkja eða svíkja peninga frá neinum.

III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Í málinu liggi fyrir að kærandi hafi þegið greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta og án þess að tilkynna stofnuninni um það. Ákvörðun um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006.

Vinnumálastofnun tekur fram að á þeim sem fá greiðslur atvinnuleysisbóta hvíli rík skylda til að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar um hagi viðkomandi, sér í lagi þær upplýsingar sem geti ákvarðað rétt aðila til atvinnuleysistrygginga. Í lögum nr. 54/2006 sé að finna ákvæði þar sem sú skylda sé ítrekuð. Í 3. mgr. 9. gr. laganna sé tekið fram að sá sem teljist tryggður á grundvelli laganna skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum hans á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar eða annað það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans. Í 2. mgr. 14. gr. laganna sé einnig mælt fyrir um upplýsingaskyldu umsækjanda, en þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 37/2009 segi meðal annars að „láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun þessar upplýsingar sem og í þeim tilvikum þegar rangar upplýsingar eru gefnar kemur til álita að beita viðurlögum skv. 59. gr. laganna.“ Af þessum ákvæðum sé ljóst að hinum tryggða beri að tilkynna fyrir fram um tekjur til stofnunarinnar. Á vefsíðu Vinnumálastofnunar sé að finna greinargóðar leiðbeiningar um tilkynningu um tekjur og að auki sé farið ítarlega yfir þær reglur á svokölluðum starfsleitarfundum stofnunarinnar, en kærandi hafi mætt á slíkan fund þann 30. júní 2015. Kærandi hafi einnig áður skilað inn tekjuáætlunum til stofnunarinnar vegna tekna hans frá C og D og stofnuninni hafi því verið unnt að taka tillit til þeirra tekna við útreikning atvinnuleysisbóta til hans. Kæranda hefði því átt að vera ljóst að honum bæri skylda til að tilkynna um umræddar tekjur til Vinnumálastofnunar.

Vinnumálastofnun vísar til þess að þar sem kærandi hafi látið hjá líða að tilkynna stofnuninni fyrir fram um tekjur sínar hafi honum borið að sæta viðurlögum samkvæmt 59. gr. laga nr. 54/2006. Upplýsingum sem stofnunin afli sjálf í eftirliti sínu verði ekki jafnað við tilkynningu frá atvinnuleitanda, enda afli stofnunin slíkra upplýsinga eftir á. Þá sé ljóst að upplýsingar liggi ekki fyrir í tekjuskrá Ríkisskattstjóra fyrr en nokkru eftir að tekna sé aflað og þá eftir útgreiðslu atvinnuleysisbóta fyrir sama tímabil. Af þeim sökum sé ekki hægt að líta á slíka skráningu sem ígildi tilkynningar atvinnuleitanda sem lögum samkvæmt beri að tilkynna um tekjur fyrir fram svo unnt sé að taka tillit til þeirra við útreikning og greiðslu atvinnuleysisbóta.

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 beri atvinnuleitanda að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysistryggingar að viðbættu 15% álagi. Samkvæmt ákvæðinu sé Vinnumálastofnun skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og að innheimta þær sem ofgreiddar hafi verið. Í athugasemdum með ákvæðinu í frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 sé sérstaklega áréttað að leiðréttingin eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslu hafi því ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd. Hins vegar skuli fella niður álagið ef atvinnuleitandi færi rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar um endurkröfu. Engin gögn liggi fyrir um að kærandi hafi tilkynnt um tekjur sínar frá Tryggingastofnun ríkisins, hvorki fyrir fram eða eftir að þær hafi borist honum. Vinnumálastofnun hafi fyrst borist skýring á fyrrnefndum greiðslum í kjölfar erindis stofnunarinnar 8. nóvember 2016. Það sé því mat stofnunarinnar að ákvæði 3. mgr. 39. gr. laganna eigi ekki við í tilviki kæranda. Í málinu liggi fyrir að kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur og nemi skuld hans við Vinnumálastofnun 150.719 kr. sem honum beri að endurgreiða í samræmi við 39. gr. laga nr. 54/2006.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 17. ágúst 2017 um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 150.719 kr. á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði.

Kæranda var tilkynnt um ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 149.424 kr. að meðtöldu 15% álagi vegna tekna frá Tryggingastofnun ríkisins með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 28. nóvember 2016, og að þær yrðu innheimtar samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006, þ.e. með skuldajöfnuði við 25% af síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum. Kærandi var einnig upplýstur um skuldamyndun á greiðsluseðlum stofnunarinnar hver mánaðarmót. Kærandi var skráður af atvinnuleysisskrá í desember 2016 og á þeim tíma var ekki búið að skuldajafna allri fjárhæðinni. Af kæru má ráða að ágreiningur málsins lúti að framangreindri ofgreiðslu, sbr. kröfu kæranda um að viðurkennt verði að hann sé skuldlaus við Vinnumálastofnun. Úrskurðarnefndin tekur fram að í framangreindri ákvörðun Vinnumálastofnunar var kæranda leiðbeint um kæruheimild til úrskurðarnefndar velferðarmála og um þriggja mánaða kærufrest. Ljóst er að sá frestur var liðinn þegar kærandi lagði inn kæru til úrskurðarnefndarinnar og verður sá þáttur kærunnar því ekki tekin til efnislegrar meðferðar.

Í hinni kærðu ákvörðun er farið fram á að kærandi endurgreiði Vinnumálastofnun ofgreiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Kæranda er gefinn kostur á að semja um greiðslu skuldarinnar og tilkynnt að mál hans verði sent Innheimtumiðstöðinni á Blönduósi til frekari innheimtu hafi greiðsla ekki borist innan 90 daga. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Með vísan til framangreinds telur úrskurðarnefndin að rétt hafi verið staðið að innheimtu skuldar kæranda við Vinnumálastofnun. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. ágúst 2017, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson