Nr. 330/2018 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 3. ágúst 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 330/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18060013

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 6. júní 2018 kærði […], fd. […], ríkisborgari Georgíu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 5. júní 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á Íslandi af mannúðarástæðum, sbr. 1. mgr. 74. gr. sömu laga. Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar, hvað varðar brottvísun og endurkomubann, verði felld úr gildi, sbr. 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 1. júní 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 5. júní 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. sama dag, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kæranda var jafnframt brottvísað frá landinu og honum ákvarðað endurkomubann til tveggja ára. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 6. júní 2018. Að ósk kæranda var veittur frekari rökstuðningur fyrir ákvörðun Útlendingastofnunar með bréfi stofnunarinnar, dags. 6. júní 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 20. júní 2018.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann hafi tekið upp myndband af tilteknum aðilum tengdum stjórnvöldum sem sýni þá pynta og beita aðra aðila ofbeldi. Kærandi þyrfti því að dveljast annars staðar en í heimalandi sínu á meðan hann biði þess að vera kallaður sem vitni í réttarhöldum vegna myndbandsins.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði ekki réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 2. mgr. 35. gr. laga um útlendinga. Kæranda var brottvísað frá landinu með vísan til 2. tölul. b-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, sbr. b-liðar 2. mgr. 104. gr. laganna. Var kæranda ákveðið endurkomubann hingað til lands í tvö ár, sbr. 101. gr. sömu laga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 5. júní sl. að hann hafi áður starfað fyrir góðgerðarsamtök og í gegnum störf sín hafi hann flækst í pólitíska deilu vegna myndbands sem hann og samherjar hans hafi undir höndum sem sýni opinbera starfsmenn vera að beita almenna borgara ofbeldi og pyndingum. Kærandi kveður að höfðað hafi verið dómsmál vegna þessarar meðferðar á borgurunum og sé þetta myndband lykilgagn í því máli. Hann telji sig og samherja sína vera í mikilli lífshættu vegna þessa þar sem stjórnvöld séu að reyna að þagga niður í þeim sem málið varði. Hann og samherjar hans væru að leita að öruggu skjóli þar til dómsmálið verði tekið fyrir. Viðtalið við kæranda hafi litast af því að hann treysti ekki íslenskum yfirvöldum til að taka sanngjarna ákvörðun í máli hans þar sem hann telji ekki eðlilegt að ákvörðun í máli hans yrði birt innan sólarhrings frá því að viðtal hans hafi farið fram. Hann hafi t.d. ekki talið sig geta lagt fram gögn máli sínu til stuðnings þar sem það gæti komið honum og samherjum hans í enn meiri lífshættu og sérstaklega ef Útlendingastofnun ætlaði þrátt fyrir allt að taka ákvörðun í hans máli svo fljótt.

Í greinargerð kæranda er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í Georgíu. Í því sambandi vísar kærandi til fjölda skýrslna og gagna, þ. á m. skýrslu bandarísku utanríkisþjónustunnar frá árinu 2016 en þar komi fram að spilling sé viðvarandi vandamál í Georgíu. Fram komi í nýútkominni skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um Georgíu, fyrir árið 2017, að réttur sakborninga fyrir dómstólum sé ekki tryggður með fullnægjandi hætti; til að mynda sé meginreglunni um að sakborningur sé saklaus þar til sekt hans er sönnuð ekki gert hátt undir höfði. Þá sé heimilt að rétta yfir sakborningi án þess að hann sé á staðnum hafi hann yfirgefið landið. Einnig hafi komið upp tilvik þar sem einstaklingar hafi verið dæmdir í fangelsi á grundvelli ófullnægjandi sönnunargagna og að dómarar hafi ekki stjórn á réttarhöldum í öllum tilvikum í landinu. Þá séu aðstæður verjenda oft með þeim hætti að þeir geti ekki undirbúið málflutning sinn með fullnægjandi hætti. Þá komi einnig fram í skýrslunni að dómarar séu oft viðkvæmir fyrir pólitískum áhrifum þegar þeir dæmi í málum, sem tengjast ríkisstjórninni, vegna þess að þeir séu oft á tíðum pólitískt skipaðir. Einnig komi fram að sérstakur eftirlitsaðili með dómskerfinu í landinu (e. The High Council of Justice) hafi ekki náð tilætluðum árangri. Í nýrri skýrslu Human Rights Watch, sem hafi komið út á þessu ári, komi fram að ekki sé enn búið að setja á fót skilvirkt kerfi í landinu til þess að rannsaka misnotkun lögreglumanna á valdi sínu, þrátt fyrir að saksóknaraembætti landsins líti svo á að rannsóknir á slíkum kvörtunum séu hvorki fullnægjandi né hlutlausar eins og málum sé háttað í dag í landinu. Þá komi einnig fram í skýrslunni að þær rannsóknir sem hafi átt sér stað á brotum lögreglumanna í starfi sínu hafi sjaldnast leitt til sakfellingar.

Aðalkrafa kæranda er að honum verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamaður hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, enda sæti hann ofsóknum í heimalandi sínu og grundvallarmannréttindi hans séu ekki tryggð af hálfu stjórnvalda. Til stuðnings þeirri kröfu vísar kærandi m.a. í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga, skilgreiningar á flóttamannahugtakinu, sbr. A-lið 1. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna og þeirra viðmiða sem sett eru fram í 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi telur að töluverðar líkur standi til þess að hann muni verða í lífshættu verði honum gert að snúa aftur til Georgíu. Þá sé ljóst að kærandi geti ekki leitað ásjár yfirvalda í heimalandinu. Kærandi telur sig uppfylla skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga um ofsóknir vegna stjórnmálaskoðana en sú hætta sem kærandi telur sig standa frammi fyrir í heimaríkinu verði hann endursendur til Georgíu megi rekja til stjórnmálaskoðana hans sem fari gegn ríkjandi stjórnvöldum. Auk þess telji yfirvöld í Georgíu að kærandi hafi undir höndum lykilgögn sem kunni að vera viðkvæmar fyrir yfirvöld verði þau birt í framangreindu dómsmáli.

Kærandi byggir einnig á því að hann tilheyri sérstökum þjóðfélagshópi vegna aðgerða sinna gegn ríkjandi stjórnvöldum í Georgíu. Kærandi hræðist mjög að opinbera þessar upplýsingar þar sem hann telji að það komi honum í enn meiri lífshættu en hann sé nú þegar í. Kærandi telur sig því hafa einkenni eða bakgrunn sem ekki verði breytt, þ.e. að hafa, í augum yfirvalda, tekið sér stöðu gegn stjórnvöldum með því að hafa framangreind sönnunargögn undir höndum og ætli að opinbera þau í dómsmálinu. Með hliðsjón af alvarleika þeirra ásakana sem bornar séu á hina opinberu starfsmenn í framangreindu dómsmáli sé umsækjandi frábrugðinn öðrum í samfélaginu, þ.e. sem nokkurs konar lykilvitni í dómsmáli gegn stjórnvöldum.

Kærandi telji að með því að senda hann til Georgíu verði brotið gegn grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki myndi slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. Flóttamannasamningsins. Ljóst sé með vísan til alls framangreinds að óraunhæft sé að kærandi geti leitað verndar hjá lögreglu eða yfirvöldum vegna þeirra mannréttindabrota sem hann hafi orðið fyrir og líkur standi til að hann verði fyrir í Georgíu. Veita beri því kæranda alþjóðlega vernd á Íslandi samkvæmt 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á Íslandi af mannúðarástæðum, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Með hliðsjón af framangreindu sé í fyrsta lagi ekki ljóst að grundvallarmannréttindi kæranda séu tryggð í heimaríki og hafi kærandi lýst mikilli lífshættu sem hann sé í. Í öðru lagi séu almennar félagslegar aðstæður kæranda mjög erfiðar vegna þess að hann hafi blandast í pólitíska deilu sem hafi orðið þess valdandi að ríkjandi stjórnvöld í Georgíu vilji þagga niður í því dómsmáli sem varði hann og þau gögn sem hann hafi undir höndum. Aðstæður kæranda séu því þess eðlis að hann hafi ekki fullkomna stjórn á þeirri erfiðu stöðu sem honum hafi verið komið í vegna framangreinds. Ómögulegt sé að lifa við þessar aðstæður í heimaríki og hreinlega lífshættulegt þegar viðkomandi geti átt von á árásum frá aðilum tengdum stjórnvöldum hvenær sem er. Í þriðja lagi sé ljóst að lögregla muni ekki veita kæranda vernd fyrir þeim hótunum og því ofbeldi sem hann hafi orðið fyrir.

Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar, hvað varðar brottvísun og endurkomubann, verði felld úr gildi, sbr. 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Kærandi tekur fram að hann hafi komið á framfæri andmælum sínum í viðtalinu. Ljóst sé að það verði að teljast ósanngjörn ráðstöfun að takmarka för hans inn á Schengen svæðið. Hann hafi útskýrt fyrir lögfræðingi Útlendingastofnunar að það hafi aldrei verið ætlun hans að vera hér til lengri tíma heldur aðeins þar til dómsmál hans og samherja hans verði tekið fyrir í heimalandi þeirra. Kærandi sé að flýja lífshættu í Georgíu vegna pólitískra deilna og hafi viljað komast til annars lands vegna þessa. Hann hafi ekki viljað afturkalla umsókn sína þar sem hann geti ekki hugsað sér að snúa aftur til heimalands síns af ótta við að lenda í lífshættu þar. Að refsa honum með þessum hætti, þar sem hann upplifi sig í mjög þröngri stöðu í heimaríki og óski eftir alþjóðlegri vernd, og binda hann við búsetu utan Schengen svæðisins án möguleika til þess að flýja framangreinda lífshættu myndi því reynast honum mjög þungbært.

Kærandi telji enn fremur að á grundvelli 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga., um frávísun og brottvísun, hafi Útlendingastofnun verið óheimilt að ákveða kæranda brottvísun. Jafnframt hafi Útlendingastofnun gerst brotleg við meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 með því að beita kæranda brottvísun og endurkomubanni, enda sé sú ráðstöfun verulega íþyngjandi úrræði.

Þá telur kærandi að rannsóknarreglu stjórnsýslulaga hafi ekki verið fullnægt. Telur kærandi að þar sem ákvörðun í máli hans hafi verið birt fyrir honum aðeins degi eftir að viðtalið hafi farið fram hafi Útlendingastofnun ekki rannsakað málið nægilega vel. Kærandi kveðst ekki hafa viljað opinbera mikilvæg gögn sem gætu komið honum í enn meiri lífshættu ef Útlendingastofnun væri nú þegar búin að ákveða að birta honum ákvörðun samdægurs. Yrði að telja þessa málsmeðferð Útlendingastofnunar ámælisverða. Hefði kæranda verið veittur rýmri frestur til að leggja fram gögnin og fara yfir mál sitt betur hefði hann haft svigrúm til að geta lagt fram gögn sínu máli til stuðnings. Sá mikli málshraði sem forgangsmeðferð Útlendingastofnunar feli í sér hafi því valdið því að mál kæranda hafi ekki verið rannsakað eins vel og æskilegt væri.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað georgísku kennivottorði með gildistíma til 26. júní 2026. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé georgískur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Georgíu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

• Amnesty International Report 2017/2018: Georgia (Amnesty International, 22. febrúar 2018); Annual Report; State of Human Rights in Georiga, 2017 (Human Rights Centre 2017);
• Council of Europe – Action Plan for Georgia 2016-2019 (Council of Europe, 25. febrúar 2016); Corruption prevention in respect of members of parliament, judges and prosecutors (Group of States Against Corruption, Council of Europe, 17. janúar 2017);
• Freedom in the World 2017 - Georgia (Freedom House, 16. febrúar 2018);
• Georgia Country Report (Bartelsmann Stiftung (BTI) 2018);
• Georgia - Country Reports on Human Rights Practices for 2017 (U.S. Department of State, 20. apríl 2018);
• World Report 2017 – Georgia (Human Rights Watch 2017);
• World Report 2018 – Georgia (Human Rights Watch 2018);

Georgía er lýðræðisríki með um 3,7 milljónir íbúa. Georgía gerðist aðili að Evrópuráðinu árið 1999 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu það sama ár. Georgía gerðist aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna þann 9. ágúst 1999, alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi þann 3. ágúst 1994 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu þann 8. júlí 2005. Þann 1. júlí 2016 gekk í gildi samstarfssamningur milli Evrópusambandsins og Georgíu. Með þeim samningi hefur Georgía meðal annars skuldbundið sig til að efna víðtækar skuldbindingar á sviði lýðræðis, mannréttinda og réttarríkis. Þann 19. júlí 2017 setti Útlendingastofnun Georgíu á lista stofnunarinnar yfir örugg upprunaríki.

Í ofangreindum gögnum kemur fram að tvær stofnanir sjái aðallega um löggæslu og að halda uppi allsherjarreglu í Georgíu, þ.e. innanríkisráðuneytið og öryggissveitir ríkisins. Samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2017 hafi stjórnvöld skilvirka stjórn á innanríkisráðuneytinu, öryggissveitum ríkisins, varnarmálaráðuneytinu og þeim stofnununum sem hafi vald til að rannsaka og refsa fyrir misnotkun og spillingu. Í skýrslunni kemur jafnframt fram að engar tilkynningar hafi borist um refsileysi í málum er varði aðila sem fara með löggæslu á árinu en þó hafi Umboðsmanni (e. Public Defender‘s Office) borist nokkrar kvartanir varðandi óhóflega beitingu valds af hálfu lögregluþjóna. Þá komi fram í framangreindum gögnum að spilling sé þó nokkur í georgíska stjórnkerfinu. Yfirvöld hafi hins vegar gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og hafi miklar framfarir átt sér stað á undanförnum árum. Meðal annars hafi verið sett á fót sérstök landsáætlun til að sporna við skipulögðum glæpum í landinu fyrir árin 2015-2018. Stjórnvöldum beri að taka allar tilkynningar um misferli lögreglu til skoðunar og aðili sem telji að brotið sé á réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með mál sitt fyrir dómstóla. Einnig komi fram að stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins (e. General Inspection Department) sé ábyrg fyrir því að rannsaka brot sem framin séu af lögreglumönnum og hafi sú stofnun heimild til að beita agaviðurlögum. Frjáls félagasamtök líkt og GYLA (e. Georgian Young Lawyer Association) hafi hins vegar gagnrýnt þetta fyrirkomulag og bendi m.a. á að stjórnvöld hafi ekki alltaf rannsakað málin með fullnægjandi hætti.

Þá kemur fram að Umboðsmaður (e. Public Defender (Ombudsman)) hafi verið starfandi í Georgíu frá árinu 1997. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í Georgíu innan lögsögu ríkisins. Samkvæmt 2. mgr. 6. gr. stjórnarskrár Georgíu gangi alþjóðasamningar, sem fullgiltir hafi verið af hálfu Georgíu, framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf. Ennfremur hafi saksóknaraembætti Georgíu (e. Chief Prosecutor‘s Office) eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í Georgíu. Þá hafi mannréttindadeild embættisins eftirlit með ákærum og fylgist með því að alþjóðlegum stöðlum mannréttinda sé fylgt í þeim málum. Embættið hafi rannsakað, að ósk Umboðsmanns, 63 mál vegna meintra pyntinga og illrar meðferðar árið 2014. Þær rannsóknir hafi þó ekki leitt til neinna ákæra. Þá kemur fram að þann 30. apríl 2014 hafi áætlun um vernd mannréttinda í Georgíu fyrir árin 2014 til 2020 verið samþykkt. Sú áætlun gefi til kynna að stjórnvöld séu reiðubúin til þess að fylgja hæstu stöðlum alþjóðasamfélagsins varðandi mannréttindi. Þrátt fyrir að áætluninni hafi ekki verið komið í framkvæmd að fullu veiti hún möguleika fyrir samfélagið að efla eftirlit með mannréttindum í landinu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a.   ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c.   aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi ber fyrir sig að ástæðu flótta hans megi rekja til ótta við ofsóknir á grundvelli stjórnmálaskoðana hans og aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi. Kærandi kveðst vera flæktur í pólitíska deilu vegna myndbands sem hann hafi undir höndum sem sýni opinbera starfsmenn beita almenna borgara ofbeldi og pyndingum. Hann hafi áður starfað fyrir góðgerðarsamtök og í gegnum störf sín hafi hann flækst inn í deiluna. Hann telur sig og samherja sína vera í mikilli lífshættu vegna þessa þar sem stjórnvöld séu að reyna að þagga niður í þeim sem málið varði. Hann telur sig ekki geta lagt fram gögn máli sínu til stuðnings þar sem það geti leitt til þess að líf hans og samherja hans verði í enn meiri hættu.

Í viðtali við Útlendingastofnun þann 5. júní 2018 greindi kærandi með afar takmörkuðum og óljósum hætti frá þeirri hættu sem hann telji sig vera í í heimaríki. Kærandi tók fram að hann hefði myndband undir höndum sem sýni opinbera starfsmenn beita almenna borgara ofbeldi og pyndingum en neitaði aftur á móti að leggja myndbandið fram eða að greina betur frá innihaldi þess þrátt fyrir að ítrekað hafi verið fyrir kæranda í viðtalinu að þetta væri hans tækifæri til þess að segja sögu sína og að þarna ríkti ströng trúnaðarskylda. Þegar kærandi var spurður í viðtalinu hvort hann væri meðlimur í stjórnmálaflokki tók hann fram að hann væri ekki lengur meðlimur í neinum stjórnmálaflokki. Þá tók hann fram að hann hafi áður verið í minnihlutahópi vegna stjórnmálaskoðana, en þar sem hann væri hættur í pólitík þá teldi hann sig ekki lengur vera í minnihlutahópi. Kærandi kvaðst ekki hafa orðið fyrir hótunum eða ofsóknum áður en hann yfirgaf heimaríki sitt. Þegar kærandi var spurður í viðtalinu hvort hann óttaðist einhvern í heimalandi sínu kvaðst hann hvorki óttast neinn né neitt. Kærandi kvaðst í viðtali geta lagt fram gögn til stuðnings frásögn sinni en neitaði síðan í lok viðtals að leggja nokkur gögn fram þrátt fyrir áskoranir þar um. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn hjá kærunefnd til stuðnings frásögn sinni þrátt fyrir að hafa sagst hafa slík gögn undir höndum og að óskað hafi verið eftir að gögnin yrðu lögð fram. Þá verður ekki talið að skýringar kæranda á því af hverju hann vildi ekki leggja gögnin fram séu trúverðugar. Verður því tekið undir með Útlendingastofnun að frásögn kæranda teljist ótrúverðug um ástæður flótta hans frá heimaríki og verður hún því ekki lögð til grundvallar í málinu.

Á grundvelli þeirra gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Georgíu verður ekki talið að pólitískar ofsóknir viðgangist almennt í landinu í skjóli refsileysis eða að einstaklingar þar séu settir í fangelsi án dóms og laga. Í skýrslum má þó lesa að þeir sem hafi verið háttsettir í stjórnmálalífi hafi sætt áreiti sem í sumum tilvikum gæti talist til ofsókna. Slíkt sé þó afar fátítt gagnvart þeim sem ekki hafi gegnt áberandi ábyrgðarstöðum. Auk þess sé til staðar kerfi í Georgíu sem þeir geti leitað til sem telji sig hafa verið beitta órétti af lögreglu. Hægt sé m.a. að leita til sérstakrar stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og embættis umboðsmanns í landinu. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf varðandi sjálfstæði þeirra stofnana sem að þeim koma. Verður því ekki lagt til grundvallar að kærandi hafi sætt eða eigi í hættu á að sæta ofsóknum af hálfu georgískra yfirvalda eða annarra aðila í Georgíu sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 3. mgr. 38. gr. laganna. Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við 74. gr. í greinargerð með frumvarpi til laga um útlendinga segir m.a. að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Kærandi kveðst vera í mikilli lífshættu vegna þeirrar pólitísku deilu sem hann hafi blandast í. Hann segir ómögulegt að lifa í heimaríki og hreinlega lífshættulegt þar sem hann geti átt von á árásum frá aðilum tengdum stjórnvöldum. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður í heimaríki telur kærunefnd að aðstæður kærenda séu ekki slíkar að beiting ákvæðisins teljist heimil. 

Þá hefur ekki komið annað fram í viðtali við kæranda en að hann sé almennt við góða heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun, brottvísun og endurkomubann

Með vísan til atvika málsins tekur kærunefnd undir forsendur Útlendingastofnunar varðandi frávísun kæranda á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. til hliðsjónar 2. málsl. 3. mgr. 42. gr. reglugerðar nr. 540/2017.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar var kæranda brottvísað og ákvarðað endurkomubann, sbr. b-lið 2. tölul. 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga. Ástæða þess er að Útlendingastofnun mat umsókn kæranda bersýnilega tilhæfulausa í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga en ákvæðið veitir stjórnvöldum heimild til að fella niður frest sem að jafnaði er veittur útlendingi til að yfirgefa landið sjálfviljugur í kjölfar ákvörðunar um að yfirgefa landið í þeim tilvikum þegar umsókn útlendings um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd telst bersýnilega tilhæfulaus eða hann hefur vísvitandi gefið misvísandi eða rangar upplýsingar við umsókn.

Lög um útlendinga skilgreina ekki hvað felist í orðalaginu „bersýnilega tilhæfulaus“ í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laganna. Við túlkun ákvæðisins telur kærunefnd að líta verði til þess að orðið tilhæfulaus lýsir einhverju sem byggir ekki á staðreyndum eða á ekki við rök að styðjast. Þá leiðir af orðalagi ákvæðisins að tilhæfuleysi umsóknar þarf að vera bersýnilegt, þ.e. blasa við stjórnvaldi við skoðun málsins. Með vísan til orðalags ákvæðisins og til samræmis við ákvæði tilskipunar 2008/115/EB um brottvísun útlendinga í ólögmætri dvöl telur kærunefnd að umsókn um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd sé bersýnilega tilhæfulaus í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laganna ef eftirfarandi tilvik eiga einkum við þegar: :

a) ljóst er, við fyrstu sýn, að málsástæður umsækjanda varða ekki þá þætti sem 1. og 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga taka til,

b) ljóst er, við fyrstu sýn, að málsástæður umsækjanda séu ekki þess eðlis eða nái ekki því alvarleikastigi að þær gætu leitt til þeirrar niðurstöðu að heimilt væri að veita umsækjenda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, og

c) að frekara mat og gagnaöflun, þar með talið viðtal við umsækjanda, hafi ekki breytt ofangreindu upphaflegu mati.

Kærandi hefur borið fyrir sig að hann hafi orðið fyrir ofsóknum á grundvelli stjórnmálaskoðana eftir að hafa blandast inn í pólitíska deilu vegna dómsmáls og gagna sem hann hafi undir höndum. Eins og fram hefur komið hefur kærandi ekki lagt fram gögn er styðja frásögn hans. Það er mat kærunefndar, að teknu tilliti til gagna um heimaríki kæranda og aðstæður hans þar, að það hafi verið bersýnilegt að málsástæður kæranda vörðuðu ekki þá þætti sem 1. og 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga taka til. Ennfremur hafi verið bersýnilegt að aðrar aðstæður í heimaríki kæranda séu ekki þess eðlis eða nái því alvarleikastigi að þær gætu leitt til þeirrar niðurstöðu að heimilt væri að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiðar, sbr. 1. mgr. 74. gr. Í þessu sambandi lítur kærunefnd til þess að orðalag 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um að aðili þurfi að sýna fram á ríka þörf á vernd og tekur mat stjórnvalda á tilhæfuleysi slíkra umsókna mið af þeirri ábyrgð sem lögð er á aðila að þessu leyti. Þá er einnig ljóst að frekara mat hafi ekki breytt ofangreindu mati.

Að mati kærunefndar eru líkur á því að ákvörðun um niðurfellingu frests hafi varnaðaráhrif sem þjóni því markmiði að stuðla að fækkun bersýnilega tilhæfulausra umsókna frá öruggum upprunaríkjum. Fyrir liggur mat Útlendingastofnunar á því að framangreindu markmiði verði ekki náð með öðru og vægara móti. Kærunefnd telur sig ekki hafa forsendur til að draga í efa þetta mat að svo stöddu. Er það því mat kærunefndar að 12. gr. stjórnsýslulaga standi því ekki í vegi að kæranda verði ekki veittur frestur til að yfirgefa landið. Þá fær kærunefnd ekki séð að 1. mgr. 31. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna komi í veg fyrir að framangreindu úrræði verði beitt í máli kæranda.

Með vísan til framangreinds er fallist á það mat Útlendingastofnunar að umsókn kæranda um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd sé bersýnilega tilhæfulaus, sbr. b-lið 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga, og heimilt að veita kæranda ekki frest til að yfirgefa landið sjálfviljugur. 

Eins og að framan greinir hefur kæranda verið vísað frá landinu og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar hér á landi. Þá hefur kærunefnd komist að þeirri niðurstöðu að heimilt sé að fella niður frest til að kærandi geti yfirgefið landið sjálfviljugur. Liggur því fyrir að kærandi dvelst ólöglega í landinu, sbr. a-lið 1. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, og er því heimilt að brottvísa honum. 

Samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga skal ekki ákveða brottvísun ef hún, með hliðsjón af málsatvikum, alvarleika brots og tengslum útlendings við landið, felur í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart útlendingi eða nánustu aðstandendum hans. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 1. júní 2018. Kærandi kveðst í greinargerð vera í lífshættu í heimaríki. Þrátt fyrir mótmæli kæranda, þá er það mat kærunefndar, í ljósi grundvallar brottvísunar kæranda og með vísan til umfjöllunar kærunefndar um aðstæður í heimaríki kæranda, að ótti kæranda við hótanir í heimaríki og erfiðleikar sem tengjast takmörkunum á ferðum vegna endurkomubanns vegi ekki nægilega þungt til að talið verði að brottvísun feli í sér ósanngjarna ráðstöfun í máli hans. Kærandi var spurður út í sérstök tengsl við Ísland eða önnur Schengen-ríki og kvaðst kærandi eiga vini í mörgum Evrópuríkjum. Af þeim svörum sem kærandi gaf um tengsl sín við Ísland og önnur Schengen-ríki verður ekki séð að brottvísun hans og endurkomubann verði talin ósanngjörn ráðstöfun í garð kæranda eða nánustu aðstandenda hans, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga. 

Er ákvörðun Útlendingastofnunar er varðar brottvísun og endurkomubann því staðfest.

Rannsóknarregla stjórnsýslulaga

Kærandi telur þá að Útlendingastofnun hafi ekki fylgt rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 þegar ákvörðun í máli hans var tekin skömmu eftir viðtal. Sá hraði sem hafi verið á málsmeðferðinni hafi ennfremur komið í veg fyrir að kærandi hafi getað lagt fram gögn til stuðnings frásögn sinni.

Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga.

Útlendingastofnun er heimilt á grundvelli 1. mgr. 48. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. reglugerð nr. 775/2017, að taka ákvörðun án samhliða rökstuðnings en kærandi átti rétt á að fá eftirfarandi rökstuðning ákvörðunarinnar skv. 2. mgr. 48. gr. reglugerðarinnar og 1. mgr. 21. gr. stjórnsýslulaga. Ekki verður séð að hraðinn við afgreiðslu málsins hafi leitt til þess að kærandi hafi ekki getað lagt fram gögn til stuðnings kröfu sinni. Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í nægilegu samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

F.h. kærunefndar útlendingamála

Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður