14. janúar 2021

Nr. 19/2021 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 14. janúar 2021 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 19/2021

í stjórnsýslumáli nr. KNU20110032

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 10. nóvember 2020 kærði […], fd. […], ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 20. október 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum verði veitt staða flóttamanns hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 9. ágúst 2019. Kærandi kom í viðtöl hjá Útlendingastofnun m.a. þann 9. júní 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 20. október 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 10. nóvember 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 25. nóvember 2020. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 17. desember 2020 ásamt talsmanni sínum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna hótana frá ættbálki sínum og bróður sínum.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda vísar hann til greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar hvað varðar málsatvik og almennar upplýsingar um heimaríki hans. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að vera fæddur og uppalinn í þorpinu […], nálægt borginni Erbil í KRI (e. Kurdistan Region of Iraq) og tilheyra ættbálki sem kallist Lak. Hann tilheyri minnihlutahópi þar sem hann sé trúleysingi og einnig vegna þess að hann hafi staðið vörð um réttindi samkynhneigðra í heimaríki sínu. Kærandi sé þó sjálfur gagnkynhneigður. Kærandi hafi greint frá því að í þorpinu hans hafi verið tveir samkynhneigðir einstaklingar sem hafi orðið fyrir aðkasti frá samfélaginu vegna kynhneigðar sinnar. Kærandi hafi lýst yfir stuðningi við þá þar sem hann hafi talið þá hafa fullan rétt á að velja sjálfir hvernig lífi þeir vilji lifa. Kærandi hafi greint frá því að aðilar í þorpinu hafi tekið myndband af einstaklingunum stunda kynferðislegar athafnir og látið myndbandið ganga á milli þorpsbúa. Þegar kærandi hafi frétt af því hafi hann reiðst og gagnrýnt opinberlega trú sem geti útskúfað einstaklinga fyrir þær sakir einar að lifa lífinu sem þeir vilji. Þorpsbúar hafi síðan farið með myndbandsupptökuna til ættbálkahöfðingja að nafni [...] ásamt upplýsingum um framferði kæranda. Að mati þorpsbúa og ættbálkahöfðingjans hafi kærandi smánað þorpið með hegðun sinni. Höfðinginn hafi hringt í bróður kæranda og sagt honum að kærandi væri samkynhneigður og ef fjölskylda hans myndi ekki taka hann af lífi þá yrði einhver annar sendur til að gera það. Móðir kæranda hafi varað hann við og sagt við hann að hann yrði að flýja. Að sögn kæranda telji ættbálkurinn hann vera réttdræpan, ekki aðeins vegna þess að hann sé álitinn vera samkynhneigður heldur einnig vegna þess að hann sé trúlaus. Eftir að kærandi hafi flúið þorpið hafi hann frétt að samkynhneigðu einstaklingarnir hafi verið myrtir. Kærandi hafi greint frá því að fjölskylda hans sé trúuð og njóti mikillar virðingar innan ættbálksins og því hafi þau ekki leyft slíka hegðun. Kæranda hafi borist líflátshótanir frá ættbálkahöfðingjanum og bróður sínum en höfðinginn sé valdamikill og hlífi þeim sem fremji heiðursmorð. Kærandi hafi því ekki treyst sér til að fara til lögreglunnar. Kærandi þjáist af þunglyndi, kvíða og svefnleysi. Hann lifi í stöðugum ótta um líf sitt og að bróðir hans muni finna sig.

Í greinargerð sinni fjallar kærandi almennt um öryggisástand og stöðu mannréttindamála í Írak, m.a. um ólögmæt og handahófskennd manndráp af hálfu öryggissveita ríkisins, þvinguð mannshvörf, pyndingar, hættulegar aðstæður í fangelsum, víðtæka opinbera spillingu og stöðu þeirra sem snúa baki við íslamstrú. Þá fjallar kærandi um aðstæður LGBTI einstaklinga, aðgerðarsinna sem berjist fyrir réttindum þeirra og þá sem taldir séu vera samkynhneigðir. Iðulega verði þessir einstaklingar fyrir mismunun, ofbeldi, mannránum og jafnvel lífláti. Kærandi vísar m.a. til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamaður hér á landi, skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Hann eigi á hættu ofsóknir vegna trúarbragða, sbr. b-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, þar sem hann sé trúlaus og hafi orðið fyrir aðkasti, andlegu ofbeldi og áreiti af hálfu yfirvalda og almennra borgara. Jafnframt eigi kærandi á hættu ofsóknir vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi sem baráttumaður fyrir mannréttindum og réttindum LGBTI einstaklinga, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Ofsóknaraðilar kæranda telji hann vera samkynhneigðan, sem hann sé þó ekki. Kærandi hafi orðið fyrir aðkasti af hálfu óþekktra aðila, ættbálksins og fjölskyldu sinnar sökum aðgerða sinna og kærandi óttist áframhaldandi ofsóknir af hálfu almennings og yfirvalda. Þá byggir kærandi á því að þegar heildarmat sé lagt á aðstæður hans sé um að ræða samsafn athafna sem hafi sömu áhrif á hann og ofsóknir en kærandi búi við ólögmæta mismunun í heimaríki sínu sem jafngildi ofsóknum samkvæmt 1. mgr. 38. laga um útlendinga. Kærandi telur a- og c-liði 4. mgr. 38. gr. eiga við um þá aðila sem hann óttist. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi m.a. til handbókar Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um réttarstöðu flóttamanna.

Verði ekki fallist á aðalkröfu málsins krefst kærandi þess til vara að honum verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, ofbeldi eða annarri ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis. Einnig eigi hann á hættu að verða fyrir skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka verði honum gert að snúa aftur heim. Ljóst sé að kærandi hafi verið beittur andlegu ofbeldi og verið hótað lífláti vegna aðgerða sinna í tengslum við baráttu fyrir mannréttindum og réttindum LGBTI einstaklinga, auk þess sem hann sé trúlaus og álitinn samkynhneigður. Þar sem lífskoðanir og aðgerðir kæranda falli ekki undir siðferðileg viðmið samfélagsins í KRI sé ljóst að hann muni mæta þar áframhaldandi fordómum og mismunun. Með tilliti til aðstæðna í máli kæranda sé ótryggt að kærandi geti notið verndar yfirvalda í KRI.

Kærandi telur að með endursendingu hans til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Til þrautavara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi vísar m.a. til athugasemda við ákvæðið í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga. Þar komi fram að með erfiðum almennum aðstæðum sé m.a. vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og tekið sem dæmi viðvarandi mannréttindabrot og sú aðstaða að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Í greinargerð kæranda kemur fram að þegar aðstæður kæranda séu metnar heildstætt sé ljóst að kærandi uppfylli skilyrði þess að hljóta dvalarleyfi af mannúðarástæðum vegna erfiðra félagslegra aðstæðna sem hans bíði í heimaríki sem og erfiðra almennra aðstæðna. Ljóst sé að langvarandi stríðsástand hafi ríkt í heimaríki kæranda í fjölda ára og þrátt fyrir að lýst hafi verið yfir sigri gegn ISIS sé ástandið enn slæmt. Jafnframt eigi sér stað mannréttindabrot í ríkinu og yfirvöld veiti þegnum sínum ekki nægilega vernd gegn ofbeldisbrotum og glæpum. Þá standi kærandi frammi fyrir útskúfun, fordómum og mismunun vegna hugsjóna sinna, lífsskoðana og aðgerða, auk trúleysis hans. Það hafi alvarlegar afleiðingar fyrir félagslega stöðu og daglegt líf einstaklinga að vera útskúfaður úr ættbálki þar sem viðkomandi tapi allri heimtingu á vernd ættbálksins samkvæmt Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna. Kærandi standi því frammi fyrir félagslegri einangrun og muni búa við erfiðar félagslegar aðstæður verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.AuðkenniÍ ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað íröksku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé írakskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Report 2017/18 – Iraq (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country of Origin Information Report – Iraq – Actors of Protection (European Asylum Sup-port Office, 3. desember 2018);
Country of Origin Information Report – Iraq – Security situation (European Asylum Support Office, október 2020);
Country of Origin Information Report – Iraq – Targeting of Individuals (European Asylum Support Office, 6. mars 2019);
Country Policy and Information Note – Iraq: Blood feuds (UK Home office, febrúar 2020);
Country Policy and Information Note - Iraq: Internal relocation, civil documentation and re-turns (UK Home Office, júní 2020);
Country Policy and Information Note Iraq: Kurdish “honour” crimes (UK Home Office, ágúst 2017);
Country Policy and Information Note – Iraq: Medical and healthcare issues (UK Home Of-fice, maí 2019);
Country Policy and Information Note Iraq: Political opinion in the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (UK Home Office, ágúst 2017);• Country Policy and Information Note – Iraq: Religious minorities (UK Home Office, október 2019);
Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, maí 2020);
Country Policy and Information Note – Iraq: Sexual orientation, and gender identity and expression (UK Home Office, október 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Iraq – Actors of Protection (EASO, nóvem-ber 2018);
Freedom in the World 2020 - Iraq (Freedom House, mars 2020);
Guidance for Adjudicating Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, and Intersex (LGBTI) Refu-gee and Asylum Claims – Training Module (U.S. Citizenship and Immigration Services, 28. desember 2011);
Guidelines on International Protection no. 9 – Claims to Refugee Status based on Sexual Orientation and/or Gender Identity within the context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or its 1967 Protocol relating to the Status of Refugees (UNHCR, 23. október 2012);
International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq (UNCHR, 3. maí 2019);
Irak: Basisinfo (Landinfo, 28. september 2018);
Irak – desertering (Migrationsverket, 12. janúar 2018);
Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
Iraq 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Iraq 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Iraq UNHCR COVID 19, Update 6 December 2020 (Reliefweb, 6. desember 2020);
Thematic report: The Security Situation in Iraq -July 2016-November 2017 (version 4.0) (Mi-grationsverket, 18. desember 2017);
The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitar-ian Situation (Danish Immigration Service, 1. apríl 2016);
The future of health care in the Kurdistan Region – Iraq – Toward and Effective, High Quali-ty system with an emphasis on Primary Care, (Rand Health Quarterly, 2014);
The Kurds: History – Religion – Language – Politics (Austrian Federal Ministry of the Interior, nóvember 2015);• The World Factbook – Iraq (Central Intelligence Agency, uppfært 25. nóvember 2020);
UNHCR Guidance Note on Refugee Claims Relating to Sexual Orientation and Gender Identity (UNHCR, 21. nóvember 2008);
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016);
Wilting in the Kurdish Sun – The Hopes and Fears of Religious Minorities in Northern Iraq (United States Commission on International Religious Freedom, maí 2017) og
World Report 2020 – Iraq: Events of 2019 (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með tæplega 39 milljónir íbúa. Írak varð til eftir fyrri heimsstyrjöldina þegar Þjóðabandalagið ákvarðaði núverandi landamæri Íraks. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011.

Í skýrslu Landinfo frá janúar 2016 kemur fram að frá árinu 1968 til 2003 hafi Írak verið alræðisríki sem hafi lotið stjórn Ba‘ath-flokksins. Stjórn flokksins hafi verið steypt af stóli í kjölfar innrásar bandaríska hersins og bandamanna þeirra í Írak árið 2003. Frá innrásinni hafi ástandið á mörgum svæðum í Írak verið óstöðugt. Í skýrslu EASO frá nóvember 2018 kemur fram að samtök sem kenna sig við íslamskt ríki (ISIS) hafi hafið uppreisn árið 2014 og náð undir sig stórum landsvæðum. Frá þeim tíma hafi íröksk stjórnvöld, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, náð miklum árangri í að ná aftur fullri stjórn yfir ríkinu þótt enn séu lítil svæði í vesturhluta landsins sem uppreisnarmenn hafi á valdi sínu. Þá kemur fram í skýrslu UNHCR frá 2019 að íröksk yfirvöld hafi ekki fulla stjórn yfir hersveitum sínum og dæmi séu um að hersveitir á vegum yfirvalda fremji mannréttindabrot gegn almennum borgurum, þ. á m. ólögmætar aftökur og pyndingar í varðhaldi. Alvarleg mannréttindabrot og brot á mannúðarlögum hafi haft mikil áhrif á almenna borgara á þeim svæðum í Írak sem átökin hafi náð til. Þá kemur fram í skýrslu UNHCR frá 2017 að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hafi lagst gegn endursendingum Íraka frá þeim svæðum þar sem átök geisi og þar sem ástandið sé óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn ISIS. Þá sé það mat stofnunarinnar að vegna almenns ástands í Írak, þ.m.t. vegna fjölda þeirra sem hafi þurft að flýja innanlands, sé í miklum meirihluta mála ekki grundvöllur til að líta svo á að Írakar frá þessum svæðum geti notið verndar í öðrum hlutum landsins.

Af skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2020 má ráða að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Í skýrslu Landinfo frá árinu 2016 kemur fram að á tímabilinu 2005 til 2014 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist The European Union Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST-LEX-Iraq) og hafi m.a. 1800 lögreglumenn og 900 dómarar undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd. Þá kemur fram í skýrslunni að yfirvöld í KRI séu í stakk búin til að geta veitt fullnægjandi vernd en að aðgengi að réttarkerfinu geti þó verið háð ýmsum atriðum, svo sem trúarskoðunum, ættbálkastöðu og tengslaneti viðkomandi.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá ágúst 2017 kemur fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarhérað Kúrda (e. Kurdish Region of Iraq (KRI). Í skýrslu Landinfo frá október 2016 kemur fram að löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður- og mið-Írak. Þá kemur fram að stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Í skýrslu Landinfo frá janúar 2016 kemur fram að hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum ISIS og annarra tengdra samtaka. Þá kemur fram á vefsíðu EASO að svæðin Dohuk, Erbil og Sulaymaniyah í KRI séu almennt örugg og lítil hætta sé fyrir borgara þess að verða fyrir árásum.

Í skýrslu UNHCR frá 2019 kemur fram að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa KRI að tilstuðlan forseta KRI þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis KRI. Íröksk stjórnvöld hafi mótmælt atkvæðagreiðslunni og hafi ekki viðurkennt niðurstöður kosninganna. Í skýrslu Freedom House frá árinu 2020 kemur fram að tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að kjósa annaðhvort með eða á móti. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur stjórn yfir ytri landamærum Írak innan KRI og landsvæðum sem hafi verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Þá hafi forseti KRI sagt af sér í nóvember 2017. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í KRI en það séu PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 hafi orðið talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn hafi misst stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í kosningum sem fram fóru þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í KRI. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2017 kemur fram að þrátt fyrir að heiðurstengt ofbeldi sé refsivert samkvæmt landslögum þá sé það nokkuð útbreitt í menningu KRI. Heiðursmorð sé yfirleitt morð á kvenkyns ættingja sem framið sé í því skyni að endurheimta heiður fjölskyldunnar þar sem þolandinn hafi á einhvern hátt vanvirt fjölskylduna. Einnig séu heimildir um að karlmenn eigi á hættu að verða þolendur heiðursglæpa en ástæður fyrir því séu einkum þegar karlmenn neiti að ganga í skipulagðan hjúskap, séu opinberlega samkynhneigðir eða tvíkynhneigðir eða neiti að taka þátt í heiðurstengdu ofbeldi gegn öðrum. Írakar tilheyri mismunandi ættbálkum og lifi eftir fornum ættbálkasiðum, venjum og lögum, en hefðbundin fjölskyldugildi séu rótgróin í menningunni. Séu konur í miklum meirihluta þeirra sem verði þolendur heiðursglæpa og þá yfirleitt fyrir að hafa, að mati fjölskyldna þeirra, fært skömm yfir fjölskylduna með einhverjum hætti. Árið 2002 hafi kúrdísk yfirvöld breytt írökskum hegningarlögum á þann veg að heiðursmorð séu skilgreind sem manndráp og gerendur saksóttir á þeim grundvelli. Þá hafi verið samþykkt lög árið 2004 sem banni mildun refsinga fyrir heiðursglæpi. Hins vegar séu heimildir um að kúrdísk stjórnvöld hafi látið hjá líða að saksækja gerendur ofbeldisglæpa gegn konum, þar á meðal heiðursglæpa. Þá kemur fram í skýrslu dönsku útlendingastofnunarinnar frá nóvember 2018 að þekkt sé í KRI að konur séu neyddar í hjónabönd af ýmsum ástæðum. Sambönd utan hjónabands séu ekki leyfð í KRI og áhættusamt sé fyrir fólk að hittast utan hjónabands. Jafnframt kemur fram að heiðursglæpir séu algengari í dreifbýli og á meðal ómenntaðra fjölskyldna.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá 2020 um trúfrelsi kemur fram að íslam sé hin opinbera trú í Írak. Um 97% íbúa Íraks séu múslímar og flestir þeirra séu sjía-múslímar eða um 55-60% íbúa landsins. Þá séu um 40% íbúa landsins súnní-múslímar en um 15% íbúa séu súnní-múslímskir Kúrdar og 24% súnní-múslimískir arabar. Íslam, kristni, sabaean-mandean, jasídi og íslam séu einu trúarbrögðin sem geti verið tilgreind á írökskum skilríkjum. Einstaklingar sem séu annarrar trúar eða trúlausir geti eingöngu fengið útgefin skilríki ef þeir segist aðhyllast eitthvert framangreindra trúarbragða. Í skýrslu norsku landaupplýsingastofnunarinnar Landinfo frá 2018 kemur fram að í íröksku samfélagi séu einstaklingar skilgreindir út frá þeim trúarhópum sem þeir fæðist inn í og að litið sé með vanþóknun á trúleysi. Þá kemur fram í skýrslu UK Home Office frá 2019 að einstaklingar sem skipti úr Íslam yfir í aðra trú kunni að mæta erfiðleikum innan síns samfélags og fjölskyldu í Írak, svo sem að verða útskúfað, hótað lífláti eða séu jafnvel drepnir. Mögulegar afleiðingar af trúskiptum séu breytilegar milli ættbálka og einstakra fjölskyldna og séu viðbrögð þeirra oft og tíðum alvarlegri á dreifbýlli svæðum og í öðrum hlutum Írak heldur en í KRI þar sem stjórnvöld og almenningur séu umburðarlyndari gagnvart einstaklingum sem skipti um trú. Samkvæmt skýrslunni séu engar heimildir um að réttað hafi verið yfir einstaklingum vegna trúskipta þeirra eða trúleysi í KRI og hafi þeir notið stuðnings yfirvalda.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2018 eru engin lög í Írak sem beinlínis geri það refsivert að stunda kynferðislegar athafnir með aðila af sama kyni. Stjórnvöld hafi þó stuðst við lög er varði ósiðlæti á almannafæri (e. public indecency) og vændi og ákært og sakfellt hinsegin fólk á þeim grundvelli. Árið 2017 hafi fjölmargir einstaklingar verið handteknir og sakfelldir fyrir að hafa stundað kynferðislegar athafnir með aðila af sama kyni. Þá kveði lög ekki á um bann við mismunun á grundvelli kynhneigðar. Staða samkynhneigðra sé talsvert betri í KRI en í öðrum hlutum Íraks, þá einkum í þéttbýlum. Þrátt fyrir það sé samkynhneigð mikið feimnismál innan KRI og mikil skömm fylgi almennt fjölskyldu samkynhneigðs einstaklings. Þá séu samkynhneigðir einstaklingar oft þvingaðir í hjónaband með aðila af gagnstæðu kyni til þess að koma í veg fyrir að upp komist um raunverlega kynhneigð þeirra. Þá hafi stjórnvöld í KRI leyft frjálsum félagasamtökum að tala fyrir réttindum hinsegin fólks. Frjálsu félagasamtökin IraQueer hafi gagnrýnt stjórnvöld og fleiri fyrir að bregðast ekki við mismunun gagnvart hinsegin fólki. Samkvæmt gögnum sem samtökin hafi aflað megi rekja 53% brota gagnvart hinsegin fólki til stjórnvalda og hópa tengdum stjórnvöldum, 27% brota til fjölskyldumeðlima, 10% brota til hryðjuverkasamtakanna ISIS og 10% til ótilgreindra aðila. Hinsegin fólk upplifi almennt mikla mismunun, hótanir, árásir, mannrán og í sumum tilfellum sé það myrt. Flestir hinsegin einstaklingar óttist áreitni og ofbeldi af hálfu almennings, lögreglunnar og eigin fjölskyldu. Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019 kemur ennfremur fram að þrátt fyrir ítrekaðar hótanir og ofbeldi gagnvart hinsegin fólki, einkum samkynhneigðum mönnum, hafi yfirvöld látið hjá líða að bera kennsl á árásarmenn og sækja þá til saka, auk þess sem þolendum hafi ekki verið veitt vernd af hálfu yfirvalda. Fram kemur að samkvæmt frjálsum félagasamtökum í Írak séu engin úrræði í boði fyrir hinsegin fólk sem verði fyrir alvarlegri mismunun, pyndingum, ofbeldi eða líflátshótunum.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir á því að hann sé í hættu í heimaríki vegna líflátshótana, bæði frá ættbálki sínum og bróður sínum, sem rekja megi til þess að hann hafi sýnt tveimur samkynhneigðum mönnum stuðning, en þeir hafi sætt áreiti af hálfu þorpsbúa. Af þeim sökum álíti íbúar þorpsins kæranda einnig vera samkynhneigðan. Þá tilheyri kærandi minnihlutahópi þar sem hann sé trúlaus. Kærandi treysti sér ekki til að fara til lögreglunnar í heimaríki sínu þar sem höfðingi ættbálkar hans, [...], sé valdamikill og hlífi m.a. þeim sem fremji heiðursmorð.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd þann 17. nóvember 2020, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hafa opinberlega stutt tvo samkynhneigða menn í þorpinu sínu, sem síðar hafi verið myrtir, og jafnframt fordæmt íslamstrú. Kærandi kvað þorpsbúa hafa túlkað það sem mikla móðgun við sig og trúna. Fjölskylda kæranda hafi verið rekin úr ættbálknum og höfðingi ættbálksins hafi fyrirskipað morð á kæranda. Kærandi kvaðst verða myrtur ef hann færi aftur til KRI. Þann 30. nóvember 2020 óskaði kærunefnd eftir frekari upplýsingum um aðstæður kæranda. Í svari sem kærunefnd barst þann 1. desember 2020, greindi kærandi frá nöfnum bræðra sinna og foreldra, auk þess sem hann kvaðst standa ógn af elsta bróður sínum, [...], en að tveir bræður hans, [...] og [...], styddu [...]. Þá tók kærandi fram að hann hafi farið til Íraks árið 2018 til að endurnýja vegabréfið sitt og athuga hvort ástandið þar hafi skánað. Hann hafi verið þar í tvær vikur en þar sem ástandið hafi ekki batnað hafi hann neyðst til að fara aftur til Ítalíu. Hann hafi svo farið aftur til Íraks árið 2019 til að sækja um vegabréfsáritun til Kanada og dvalið þar í tíu daga. Ástandið hafi verið farið að verða hættulegra að sögn kæranda og því hafi hann neyðst til að fara aftur til Ítalíu á meðan hann beið niðurstöðu kanadíska sendiráðsins í Írak.

Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi spurður nánar út í framangreinda frásögn og aðstæður hans. Þar greindi kærandi frá því að hann hafi síðast verið í sambandi við fjölskyldu sína áður en hann hafi komið til Íslands. Þá kvaðst hann vera í felum frá fjölskyldu sinni og ættbálki og að þau viti ekki að hann sé staddur á Íslandi. Jafnframt kvaðst kærandi ekki vera í sambandi við neinn í heimaríki. Við skoðun á samfélagsmiðlum kæranda, n.t.t. Facebook síðu hans, var hins vegar að sjá að hann ætti í stöðugum samskiptum við marga einstaklinga í heimaríki, þ. á m. bræður sína. Þá mátti sjá margar færslur þar sem kærandi tók fram að hann væri staðsettur í Reykjavík á Íslandi og hafði hann reglulega birt myndir og myndbönd af sér og umhverfi sínu. Að mati kærunefndar draga framangreindir þættir verulega úr trúverðugleika kæranda, enda ekki að sjá að hann sé í felum frá fjölskyldu sinni eða öðrum. Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi upplýstur um framangreinda þætti, þ.e. að fyrir lægju samskipti kæranda við einstaklinga í heimaríki og opinberar upplýsingar um dvalarstað hans, og veitti nefndin kæranda tækifæri til að veita frekari skýringar. Kærandi kvað þá einstaklinga sem hann hafi verið í samskiptum við á Facebook vera staðsetta í Evrópu en ekki í heimaríki hans. Þá gaf hann þær skýringar að þeir einstaklingar sem bæru þar sömu nöfn og bræður hans væru vinir hans en ekki bræður. Að mati kærunefndar var framangreindur framburður kæranda óstöðugur og ótrúverðugur og ekki til þess fallinn að styrkja mál hans.

Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi spurður út í ferðir sínar til Íraks árið 2018 og 2019. Kærandi staðfesti að hafa farið til heimaríkis árið 2018 til að endurnýja vegabréf sitt og kvaðst hafa dvalið þar í 20 daga. Sú frásögn stangast á við það sem fram kemur í tölvupósti kæranda, dags. 9. nóvember 2020, sem áframsendur var til kærunefndar, um að hann hafi dvalið í heimaríki í tvær vikur árið 2018. Þá var að sjá við skoðun á Facebook síðu kæranda að hann hafi dvalið talsvert lengur í heimaríki heldur en hann hafði áður gefið upp við kærunefnd, n.t.t. í þrjá mánuði og þrettán daga. Þegar kærandi var upplýstur um framangreint misræmi gaf hann þær skýringar að hann hafi dvalið í Kiev í Úkraínu, þar sem hann eigi vin, og þaðan hafi hann farið til Þýskalands. Að mati kærunefndar var framburður kæranda óstöðugur og ótrúverðugur. Kæranda var gefið færi á að leggja fram gögn til stuðnings frásögn sinni. Þann 21. desember 2020 barst kærunefnd m.a. skjáskot af Facebook síðu einstaklings sem kærandi kveður vera vin sinn sem hann hafi dvalið hjá í Kiev í Úkraínu. Að mati kærunefndar rennur framangreint skjáskot ekki frekari stoðum undir frásögn kæranda þar sem það sýnir hvorki fram á að um sé að ræða umræddan vin kæranda í Kiev, né að kærandi hafi dvalið hjá honum. Skjáskotið hefur því ekki þýðingu í málinu.

Í ljósi misræmis í frásögn kæranda um ferðir hans til Íraks óskaði kærunefnd eftir afriti af vegabréfi hans. Í vegabréfi kæranda kom fram að það hafi verið útgefið þann 3. maí 2018 í Erbil. Samkvæmt stimplum sem þar var að finna ferðaðist kærandi fyrst frá Írak þann 5. ágúst 2018, líkt og færslur hans á Facebook höfðu áður gefið til kynna. Að mati kærunefndar er því ljóst að kærandi dvaldi í heimaríki sínu mun lengur en hann gaf upp við kærunefnd. Þar sem framangreint misræmi gróf enn frekar undan trúverðugleika kæranda veitti kærunefnd kæranda tækifæri á að koma á framfæri andmælum þann 11. janúar 2021. Í svari sem kærunefnd barst frá kæranda þann 13. janúar 2021 kvaðst hann m.a. hafa dvalið í KRI í 20 daga en eytt restinni af dvöl sinni á svæðum í Írak utan KRI. Sú frásögn kæranda stangast á við þær skýringar sem kærandi hafði áður veitt kærunefnd um að hann hafi dvalið hjá vini sínum í Úkraínu. Þá féllst kærandi ekki á að hafa sagst hafa dvalið í tvær vikur í heimaríki heldur hafi hann greint kærunefnd frá því að hann væri ekki viss hversu lengi hann hafi dvalið í Írak. Líkt og áður greinir tók kærandi skriflega fram í tölvupósti að hann hafi dvalið í tvær vikur í heimaríki árið 2018. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að frásögn kæranda að þessu leyti sé alls ótrúverðug.

Þá bað kærunefnd kæranda um að skrifa nöfn þeirra tveggja einstaklinga sem hann kvað hafa verið myrta vegna kynhneigðar sinnar í þorpi kæranda. Nöfnin sem kærandi gaf upp voru [...] og [...]. Skoðun á Facebook síðu kæranda leiddi í ljós að kærandi eigi vin að nafni [...], sem virðist vera á lífi miðað við nýlegar færslur, auk þess sem hann virðist hafa gengið í sama skóla og kærandi. Þá eru ýmsar myndir af kæranda og [...], m.a. ein sem var birt í maí 2019 en samkvæmt stimpli í vegabréfi kæranda var hann í heimaríki sínu í maí 2019. Þann 18. desember 2020 veitti kærunefnd kæranda tækifæri til að veita skýringar eða andmæli við framangreindu og taldi nefndin ástæðu til að ítreka við kæranda að segja satt og rétt frá. Í tölvupósti, dags. 22. desember 2020, greindi kærandi frá því að ekki væri um að ræða sömu einstaklinga heldur bæru þeir einungis sama nafn. Með vísan til trúverðugleika kæranda og fyrirliggjandi gagna er það mat kærunefndar að framburður kæranda, um að vinir hans hafi verið myrtir og að hann sé í hættu vegna ætlaðrar samkynhneigðar sinnar, sé að öllu leyti ótrúverðugur. Þá hefur kærandi ekki lagt fram nein gögn sem renna stoðum undir frásögn hans. Frásögn kæranda verður því að þessu leyti ekki lögð til grundvallar í málinu.

Auk framangreinds hefur kærandi borið fyrir sig að vera trúlaus og að hafa opinberlega lýst andúð sinni á íslamstrú. Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi m.a. spurður út í ástæður þess að hann hafi snúið baki við íslamstrú og vitneskju fjölskyldu hans um það. Kærandi greindi frá því að ýmsar ástæður lægju þar að baki en að aðal ástæðan væri sú að kóraninn standi að baki heiðursmorðum á konum, ásamt því að hvetja til andúðar á samkynhneigðum. Þá kvað kærandi fjölskyldu sína vita að hann sé trúleysingi og jafnframt álíta hann vera samkynhneigðan. Fjölskylda hans hafi frétt að kærandi væri trúleysingi á svipuðum tíma og sögusagnir um að hann væri samkynhneigður hafi farið á kreik. Líkt og fram hefur komið hefur kærunefnd metið frásögn kæranda um ætlaða samkynhneigð hans ótrúverðuga. Það er því mat kærunefndar að framangreind frásögn kæranda um að fjölskylda hans hafi komist að trúleysi hans um svipað leyti og ætlaða samkynhneigð hans leiði til þess að framburður hans um trúleysi hans sé jafnframt ótrúverðugur. Að mati kærunefndar hefur kæranda ekki tekist að sýna fram á að hann óttist ofsóknir vegna trúleysis. Þá hefur rannsókn kærunefndar ekki leitt í ljós að meðlimir Lak ættbálksins, sem kærandi hefur kveðið sig tilheyra, séu útsettari fyrir mismunun eða áreiti af hálfu yfirvalda eða almennings en aðrir ættbálkar í Írak og hefur kærandi jafnframt ekki borið slíkt fyrir sig.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Kærunefnd hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að ekki verði lögð til grundvallar frásögn kæranda um að hann sé í hættu í heimaríki vegna ætlaðrar kynhneigðar og trúleysis. Verður því ekki talið að ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimaríki af þeim sökum. Eins og að framan greinir benda skýrslur og gögn sem kærunefnd hefur farið yfir til þess að svæði KRI sé almennt talið öruggt og að lögregla og öryggissveitir Kúrda séu öflugar og vel búnar. Þá var kærandi, í viðtali hjá kærunefnd, jafnframt spurður að því hvort það væri almennt öruggt að búa í KRI og svaraði hann því játandi. Þá kvaðst hann hafa verið vel stæður fjárhagslega og hafi getað lifað eðlilegu lífi. Að teknu tilliti til trúverðugleika kæranda, gagna málsins og heimilda bendir ekkert til þess að kærandi sé í raunverulegri hættu á að sæta dauðarefsingu eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimaríki sínu. Jafnframt er það mat kærunefndar, með vísan til skýrslna um aðstæður í heimaríki kæranda, að honum standi til boða vernd og aðstoð lögreglu í KRI telji hann sig þurfa á slíkri aðstoð að halda.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi byggir á því að hans bíði erfiðar félagslegar aðstæður, sem og erfiðar almennar aðstæður í heimaríki verði honum gert að snúa þangað aftur. Kærandi standi m.a. frammi fyrir útskúfun, fordómum og mismunun vegna lífsskoðana sinna, aðgerða og trúleysis. Kærandi hafi verið útskúfaður úr ættbálki sínum og og standi frammi fyrir félagslegri einangrun. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður í heimaríki kæranda og mats á trúverðugleika frásagnar hans er það niðurstaða kærunefndar að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að tilefni sé til að veita honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir og sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þær kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 7. ágúst 2019 og sótti um alþjóðlega vernd 9. ágúst 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi Covid-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Tómas Hrafn Sveinsson

Sindri M. Stephensen Þorbjörg Inga Jónsdóttir