Mál nr. 107/2013
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða 13. maí 2014 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 107/2013.
1. Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 9. júlí 2013, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að stofnunin hefði ákveðið á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans þar sem kærandi hafi verið staðinn að vinnu hjá fyrirtækinu B samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur. Það var niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hafi starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði. Kærandi vildi ekki una þessari ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 6. október 2013. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Vinnumálastofnun telur að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.
Kærandi sótti síðast um atvinnuleysisbætur 2. júlí 2012.
Í eftirlitsferð fulltrúa aðila vinnumarkaðarins 23. apríl 2013 var komið að kæranda við störf hjá fyrirtækinu B þar sem hann starfaði sem rafvirki. Kærandi var með bréfi, dags. 4. júní 2013, beðinn um skýringar á þessu. Í bréfi kæranda, dags. 9. júní 2013, greinir hann frá því að um hafi verið að ræða nokkurra klukkustunda verk sem hafi skyndilega komið upp á sem hann hafi sinnt fyrir vin sinn af greiðasemi og hafi engin laun verið greidd fyrir. Hafi hann því ekki talið sér skylt að tilkynna um verkið.
Í kæru kæranda kemur fram að hann hafi verið að aðstoða félaga sinn og hafi það verið stakt verk dagpart og hafi hann ekki þegið laun fyrir. Það hafi komið menn frá SA sem hafi ekki kynnt sig en gengið á hann og heimtað persónuupplýsingar um hann. Ekki hafi verið spurt um efni eða ástæðu vinnunnar. Í bréfi kæranda til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, sem var móttekið 15. janúar 2014, kemur fram, varðandi eignarhald kæranda á Rafstuð ehf., að það hafi lengi verið draumur hans að stofna fyrirtæki og hafi það aðeins verið nokkurra mánaða gamalt á þessum tíma og hafi engin laun verið greidd hvorki fyrr né síðar. Kærandi mótmælir ákvörðun Vinnumálastofnunar og bendir á að hann hafi alla sína tíð verið á vinnumarkaði og finnist ákvörðunin mjög óréttmæt.
Í greinargerð Vinnumálastofnunar, dags. 17. desember 2013, er vísað til 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem kærandi hafi verið í starfi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur, án þess að tilkynna til stofnunarinnar að atvinnuleit væri hætt skv. 35. gr. a eða 10. gr. laganna. Með lögum nr. 134/2009, um breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar, hafi verið gerðar veigamiklar breytingar á 60. gr. laganna. Verknaðarlýsing ákvæðisins geri grein fyrir því hvaða atvik geti leitt til þess að viðurlögum á grundvelli ákvæðisins sé beitt. Í athugasemdum með 23. gr. frumvarps er varð að lögum 134/2009 segi að Vinnumálastofnun skuli beita viðurlögunum ef atvinnuleitandi starfi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fái greiddar atvinnuleysisbætur án þess að tilkynna stofnuninni um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. eða 35. gr. a laganna.
Í 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi jafnframt að það sé skilyrði fyrir því að launamaður teljist vera tryggður í skilningi laganna að hann sé í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. laganna sé nánari útlistun á því hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Ljóst sé að aðili sem starfar á vinnumarkaði geti hvorki talist vera án atvinnu né í virkri atvinnuleit í skilningi laganna.
Fyrir liggi að kærandi hafi verið við störf hjá fyrirtækinu Rafstuði ehf. 23. apríl 2013 þegar aðilar vinnumarkaðarins hittu hann fyrir á vinnustað. Kærandi hafi ekki tilkynnt um vinnu sína hjá Rafstuði ehf. til Vinnumálastofnunar.
Í fyrirtækjaskrá komi fram að Rafstuð ehf., kt. 581012-1280, sé í eigu kæranda og sé hann stofnandi, prókúruhafi, framkvæmdastjóri og stjórnarmaður þess. Við leit á Netinu komi einnig í ljós að kærandi hafi auglýst starfsemi sína. Vinnumálastofnun hafi talið í ljósi þeirra gagna sem stofnunin hafði undir höndum að skýringar kæranda gætu ekki talist gildar. Kærandi hafi ekki tilkynnt um breytingar á högum sínum til stofnunarinnar en rík skylda hvíli á þeim sem njóti greiðslna atvinnuleysistrygginga að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar sem geti ákvarðað bótarétt viðkomandi.
Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 20. desember 2013, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 16. janúar 2014. Athugasemdir bárust frá kæranda 15. janúar 2014.
2. Niðurstaða
Mál þetta lýtur að því hvort kærandi hafi aflað atvinnuleysisbóta með sviksamlegum hætti í skilningi 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ákvæðið er svohljóðandi, sbr. 23. gr. laga nr. 134/2009 og 4. gr. laga nr. 103/2011:
„Sá sem lætur vísvitandi hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða veitir vísvitandi rangar upplýsingar sem leiða til þess að hann telst ranglega tryggður að fullu eða að hluta samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði áður en hann sækir aftur um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. eða um tilfallandi vinnu skv. 35. gr. a. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“
Í meðförum úrskurðarnefndarinnar hefur ákvæði þetta verið túlkað með þeim hætti að fyrsti málsliður þess eigi við ef atvinnuleitandi hefur með vísvitandi hætti hegðað sér með tilteknum hætti á meðan slíkt huglægt skilyrði á ekki við ef háttsemin fellur undir annan málslið ákvæðisins. Þessi munur stafar af því að annar málsliðurinn tekur á því þegar atvinnuleitandi starfar á vinnumarkaði, til lengri eða skemmri tíma, samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa uppfyllt skyldu sína skv. 10. gr. og 35. gr. a laga um atvinnuleysistryggingar að upplýsa Vinnumálastofnun um þessa atvinnuþátttöku. Þessi síðari málsliður á við í máli þessu.
Kærandi var við vinnu hjá Rafstuði ehf. 23. apríl 2013 þegar aðilar vinnumarkaðarins komu að honum, en hann þáði þá atvinnuleysisbætur. Samkvæmt hans eigin frásögn var hann að vinna lítið verk fyrir vin sinn. Kærandi hafði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun um það að virkri atvinnuleit væri hætt eða um tilfallandi vinnu á þeim tíma sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eins og honum hefði borið að gera skv. 10. gr. og 35. gr. a laga um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt gögnum málsins er kærandi eigandi fyrirtækisins Rafstuðs ehf. og hann hefur auglýst starfsemi fyrirtækisins opinberlega. Samkvæmt f-lið 18. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er það skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum sjálfstætt starfandi einstaklinga að hafa stöðvað rekstur. Í g-lið 18. gr. s.l. kemur fram að kærandi verði að leggja fram staðfestingu um stöðvun rekstrar, sbr. 21. gr. laganna. Það hafði kærandi ekki gert. Í 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um þá skyldu atvinnuleitanda að upplýsa Vinnumálastofnun um breytingar á högum viðkomandi eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Þá er atvinnuleitanda skv. 10. gr. laga um atvinnuleysistryggingar skylt að tilkynna til Vinnumálastofnunar án ástæðulausrar tafar þegar hann hættir virkri atvinnuleit.
Að mati úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða verður að telja, í ljósi afdráttarlausrar verknaðarlýsingar í 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og þeirrar skyldu atvinnuleitanda sem kveðið er á um í 35. gr. a sömu laga, að kærandi hafi brugðist trúnaðar- og upplýsingaskyldum sínum gagnvart Vinnumálastofnun. Skiptir í því sambandi ekki máli þó kærandi hafi ekki haft tekjur af starfsemi sinni eins og hann heldur fram. Hefur háttsemi kæranda réttilega verið heimfærð til 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og ber kæranda því að sæta viðurlögum þeim sem þar sem kveðið á um.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 9. júlí 2013 í máli Guðjóns B. Helgasonar þess efnis að hann skuli ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði er staðfest.
Brynhildur Georgsdóttir, formaður
Hulda Rós Rúriksdóttir
Helgi Áss Grétarsson