Mál nr. 482/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 482/2017

Fimmtudaginn 15. mars 2018

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Agnar Bragi Bragason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 27. desember 2017, kærir A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 6. desember 2017, um að synja beiðni hans um endurupptöku máls.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta í lok árs 2013 og var umsókn hans samþykkt. Með bréfi, dags. 10. júlí 2015, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnunin hefði ákveðið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans á grundvelli 60. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og að hann skyldi ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hefði starfað að minnsta kosti 12 mánuði á innlendum vinnumarkaði. Kærandi var einnig krafinn um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 fyrir tímabilið 1. janúar 2014 til 30. maí 2015 að fjárhæð 1.972.851 kr., að meðtöldu 15% álagi. Í kjölfar niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur í máli E-2547/2015 óskaði kærandi eftir endurupptöku á máli sínu hjá Vinnumálastofnun. Með bréfi, dags. 27. júní 2017, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnunin hefði fellt úr gildi fyrri ákvörðun um viðurlög samkvæmt 60. gr. laga nr. 54/2006. Vinnumálastofnun taldi að endurgreiðsluskylda kæranda samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 væri óbreytt þar sem hann hafi þegið greiðslur atvinnuleysisbóta án þess að eiga rétt á þeim. Kærandi óskaði eftir endurupptöku á þeirri ákvörðun 21. nóvember 2017. Endurupptökubeiðni kæranda var tekin fyrir á fundi Vinnumálastofnunar og með bréfi, dags. 6. desember 2017, var þeirri beiðni hafnað. Kærandi fór fram á rökstuðning fyrir þeirri ákvörðun og var hann veittur með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 22. desember 2017.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála vegna synjunar á endurupptöku þann 27. desember 2017. Með bréfi, dags. 3. janúar 2018, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 23. janúar 2018. Með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust frá kæranda 24. janúar 2018 og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi farið fram á endurupptöku á máli sínu hjá Vinnumálastofnun en stofnunin neiti að taka tillit til andmæla hans og opinberra gagna sem sanni málið. Vinnumálastofnun haldi því meðal annars fram að kærandi hafi starfað og þegið laun árið 2014 en skattframtal hans fyrir tekjuárið 2014 sanni hið gagnstæða. Hann hafi beðið Vinnumálastofnun um afrit af þeim launaseðlum eða launamiðum sem byggt væri á en stofnunin hafi ekki getað framvísað neinum gögnum. Á árinu 2015 hafi kærandi veitt lítilsháttar aðstoð við B, sem hann hafi selt en verið áfram titlaður [...]. Það hafi verið meira hugsað sem vörumerki fyrir B en raunveruleg vinna, enda hafi hann ekki verið starfandi [...] og enginn ráðningarsamningur þar um. Fyrir þá aðstoð hafi kærandi fengið 58.780 kr. á mánuði sem sé örugglega vel undir frítekjumörkum. Hann hafi þar af leiðandi talið að ekki væri skylda að upplýsa um það, enda ekki löglærður og Vinnumálastofnun hafi ekki upplýst um að þess þyrfti. Ekki hafi verið um að ræða ásetning hjá kæranda eða að hann hafi vísvitandi reynt að leyna því, enda um mjög lága greiðslu að ræða sem geti varla talist nema dropi í hafið miðað við framfærslukostnað á Íslandi.

Kærandi tekur fram að hann hafi ekki haft fasta vinnu við B en það hafi [...]. Þar af leiðandi hafi hann ekki getað verið í fullu starfi nema í tvær til fjórar vikur í mesta lagi. Ef hann hefði verið [...], eins og ranglega sé haldið fram, hefðu laun hans verið töluvert hærri. Getgátur um að hann hafi verið í fullu starfi eigi sér enga stoð í raunveruleikanum og ekki byggðar á neinum gögnum. Upphæðin sé meðal annars svo lág að ekki sé hægt að telja hana sem greiðslu nema fyrir 4-5% hlutastarf, enda hafi einungis verið um að ræða aðstoð símleiðis byggt á upplýsingum vegna sölu á [...]. Kærandi telur að Vinnumálastofnun hafi farið offari í hans máli og hvorki tekið tillit til skýringa né opinberra gagna

III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að málið varði þá ákvörðun stofnunarinnar að krefja kæranda um endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum þar sem kærandi hafi starfað við [...] á sama tíma og hann hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur, án þess að tilkynna að atvinnuleit væri hætt samkvæmt 35. gr. a og 10. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Tekið er fram að í kjölfar niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-2547/2015 hafi verið tekin ný ákvörðun í máli kæranda. Mál þetta snúist því ekki um það hvort kærandi eigi að sæta viðurlögum á grundvelli laga um atvinnuleysistryggingar heldur um það hvort kærandi eigi rétt á greiðslum atvinnuleysistrygginga á meðan hann hafi starfað við eigin atvinnurekstur. Í málinu liggi fyrir að kærandi hafi starfað við [...] B á sama tíma og hann hafi þegið greiðslur atvinnuleysistrygginga. Í gögnum málsins sé að finna [...]. [...] Þá segi að kærandi og annar aðili standi að B. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi [...]. Kærandi hafi því verið við störf samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta.

Vinnumálastofnun tekur fram að samkvæmt 13. gr. laga nr. 54/2006 sé það skilyrði fyrir því að launamaður teljist tryggður í skilningi laganna að hann sé í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. laganna sé að finna nánari útlistun á því hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Ljóst sé að aðili sem starfi á vinnumarkaði geti hvorki talist vera án atvinnu né í virkri atvinnuleit í skilningi laganna, hvort sem hann þiggi laun fyrir eður ei. Í ljósi alls ofangreinds sé ekki fallist á að kærandi eigi rétt á greiðslum atvinnuleysisbóta á sama tíma og hann hafi starfað við B. Sá sem sinni slíku starfi geti ekki talist án atvinnu eða í virkri atvinnuleit í skilningi laganna. Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-2547/2015 veiti kæranda ekki rétt til atvinnuleysisbóta, enda feli dómsorð hvorki í sér að einstaklingar eigi rétt á atvinnuleysisbótum á meðan þeir eru við vinnu né niðurfellingu á almennum skilyrðum laga nr. 54/2006. Ekki verði fallist á að kærandi hafi uppfyllt almenn skilyrði fyrir greiðslum atvinnuleysistrygginga á þeim tíma sem um ræði og beri því að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur, sbr. 2. mgr. 39. gr. laganna. Samkvæmt ákvæðinu sé stofnuninni skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta ef þær hafi verið of- eða vangreiddar. Í athugasemdum með ákvæðinu í frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 sé sérstaklega áréttað að leiðréttingin eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Endurgreiðsluskylda hvíli á þeim sem fái greiddar atvinnuleysisbætur án þess að eiga rétt til þeirra og án tillits til þess hver ástæðan fyrir ofgreiðslu kunni að vera. Ákvörðun um innheimtu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum sé ekki bundin því að ákvörðun um viðurlög sé einnig tekin í máli atvinnuleitanda. Ástæða ofgreiðslu hafi því ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd. Það sé afstaða Vinnumálastofnunar að kæranda beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. janúar 2014 til 30. maí 2015, samtals að fjárhæð 1.972.851 kr., að meðtöldu 15% álagi.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 6. desember 2017, um að synja kæranda um endurupptöku máls. Ágreiningur máls þessa lýtur að afgreiðslu Vinnumálastofnunar sem fram kemur í bréfi, dags. 6. desember 2017, þar sem synjað var um endurupptöku ákvörðunar stofnunarinnar í máli kæranda, sbr. bréf dags. 27. júní 2017, um endurgreiðsluskyldu hans vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

Í 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er fjallað um skilyrði fyrir endurupptöku mála. Í 1. mgr. ákvæðisins kemur fram að eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt eigi aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef atvik máls eru á þann veg að eitt af eftirfarandi skilyrðum sem fram koma í 1. og 2. tölul. geti átt við:

1. ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða

2. íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun samkvæmt 1. tölulið 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum sem ákvörðun samkvæmt 2. tölulið 1. mgr. var byggð á, verði beiðni um endurupptöku máls ekki tekin til greina nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verði þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.

Þegar 24. gr. stjórnsýslulaga sleppir kann stjórnvöldum að vera skylt að endurupptaka mál á grundvelli ólögfestra reglna, til dæmis þegar fyrirliggjandi eru rökstuddar vísbendingar um verulegan annmarka á málsmeðferð stjórnvalds.

Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur frá 29. mars 2017 í máli E-4205/2015 var leyst úr ágreiningi sem varðaði ákvörðun Vinnumálastofnunar um endurgreiðslu atvinnuleysisbóta í kjölfar þess að viðurlög samkvæmt 60. gr. laga nr. 54/2006 voru felld niður. Í niðurstöðunni segir meðal annars svo:

„Að mati dómsins leiðir, að öðru jöfnu, af framangreindu að fella bæri úrskurð úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða nr. 13/2012 frá 19. febrúar 2013 úr gildi í heild sinni, en þar með teldist einnig sjálfkrafa ógild sú ákvörðun Vinnumálastofnunar sem úrskurðurinn laut að. Er þá horft til þess að fyrrgreindir annmarkar á málsmeðferð og ákvörðunum Vinnumálastofnunar og úrskurðarnefndarinnar lutu að máli stefnanda í heild sinni og var krafa um endurgreiðslu samkvæmt 39. gr. laga nr. 54/2006 einn þáttur í hvorri úrlausn. Svo sem fólst í áðurgreindu áliti umboðsmanns Alþingis og dómi héraðsdóms 15. mars 2006 væri ekki með slíkri niðurstöðu tekin afstaða til þess hvort Vinnumálastofnun gæti, að svo komnu máli, tekið mál stefnanda upp og tekið nýja rökstudda ákvörðun, að undangenginni lögmætri málsmeðferð, um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 39. gr. laga nr. 54/2006. Undir meðferð málsins fyrir dómi hefur stefndi hins vegar tekið af öll tvímæli um að ekki sé á því byggt að mál stefnanda hafi verið endurupptekið og ný ákvörðun tekin um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta. Er um þetta atriði vísað til fyrrgreinds bréfs Vinnumálastofnunar 11. ágúst 2016 til stefnanda þar sem tekið var fram að niðurfelling ákvörðunar stofnunarinnar á fyrri ákvörðun sinni samkvæmt 60. gr. laga nr. 24/2006 hefði ekki áhrif á endurgreiðslukröfu stofnunarinnar.

Að mati dómsins er í umræddu bréfi Vinnumálastofnunar ekki að finna neinn haldbæran rökstuðning fyrir því hvernig upphafleg ákvörðun stofnunarinnar geti haldið gildi sínu um endurgreiðslu ofgreiddra bóta þrátt fyrir þá annmarka á meðferð málsins og rökstuðningi sem áður greinir. Verður því að fallast á það með stefnanda að téðar stjórnvaldsákvarðanir séu haldnar annmörkum sem leiði til þess að þær teljist ógildar frá upphafi, sbr. til hliðsjónar forsendur fyrrgreinds héraðsdóms 15. mars 2016. Leiðir af þessu að engin gild stjórnvaldsákvörðun lá fyrir um skyldu stefnanda til endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta þegar Vinnumálastofnun tilkynnti stefnanda um áðurlýsta afstöðu sína 11. ágúst 2016. Eins og málið liggur fyrir kemur ekki til skoðunar hvort Vinnumálastofnun hafi verið heimilt að taka mál stefnanda upp að nýju og kveða á um endurgreiðslu ofgreiddra bóta við þær aðstæður að ákveðið var að fallast á forsendur í umræddum dómi héraðsdóms. Með sama hætti kemur ekki til úrlausnar hvort hugsanleg endurgreiðslukrafa samkvæmt 39. gr. laga nr. 54/2006 myndi teljast fyrnd ef kæmi til slíkrar endurupptöku málsins af hálfu Vinnumálastofnunar eða hvort skilyrðum 2. mgr. greinarinnar fyrir 15% álagi á ofgreiddar bætur teldist fullnægt. Verður samkvæmt þessu fallist á fyrri kröfu stefnanda eins og hún er fram sett og nánar greinir í dómsorði.”

Úrskurðarnefndin telur ljóst að mál kæranda sé sambærilegt því máli er leyst var úr í framangreindum dómi héraðsdóms. Samkvæmt mati dómsins var ekki talið að sá hluti ákvörðunar sem laut að endurgreiðslu atvinnuleysisbóta gæti haldið gildi sínu vegna annmarka á meðferð málsins.

Með hliðsjón af því er það mat úrskurðarnefndarinnar að ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 27. júní 2017 um endurgreiðslukröfu sé haldin slíkum annmörkum að skilyrði til endurupptöku sé uppfyllt. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og málinu vísað aftur til Vinnumálastofnunar til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 6. desember 2017, um að synja beiðni A, um endurupptöku máls er felld úr gildi og vísað til stofnunarinnar til nýrrar meðferðar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson