Mál nr. 41/2013

Fimmtudaginn 21. maí 2015

A og B

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Lára Sverrisdóttir.

Þann 14. mars 2013 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A og B. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 28. febrúar 2013 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda voru felldar niður.

Með bréfi 20. mars 2013 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 9. apríl 2013.

Greinargerðin var send kærendum til kynningar með bréfi 15. apríl 2013 og þeim gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Ítrekun var send 21. ágúst 2013. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Kærendur eru hjón sem bæði eru fædd 1981. Þau búa í 98,3 fermetra eigin húsnæði að C götu nr. 5 í sveitarfélaginu D. Kærendur eiga tvö börn.

Kærandi A starfar sem dagmóðir og kærandi B starfar sem rafeindavirki. Tekjur kærenda eftir greiðslu skatta eru samtals 432.149 krónur á mánuði. Að auki fá þau barnabætur sem nema 19.279 krónum á mánuði.

Heildarskuldir kærenda samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara eru 35.731.201 króna en þar af falla 11.487 krónur utan samnings, sbr. 3. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.). Til helstu skuldbindinga var stofnað á árinu 2007.

Kærendur rekja greiðsluerfiðleika sína til fasteignakaupa árið 2007 og atvinnuleysis kæranda A.

Kærendur lögðu fram umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar 29. júní 2011. Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 14. maí 2012 var kærendum veitt heimild til greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum þeirra. Í fylgiskjali með ákvörðun umboðsmanns var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge.

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 6. nóvember 2012 tilkynnti umsjónarmaður að hann teldi að kærendur hefðu brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Því væri það tillaga hans að fella ætti niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda á grundvelli 1. mgr. 15. gr. lge. Í bréfi umsjónarmanns kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefði staðið í 15 mánuði en þar af hefði greiðslugeta kærenda verið jákvæð í 11 mánuði. Kærendur hafi tilgreint ýmis útgjöld sem þau hafi þurft að standa straum af á tímabilinu, svo sem kaup á nýjum húsgögnum, þvottavél, reiðhjólum, gleraugum og fartölvu. Komið hafi fram í tölvupósti frá föður kæranda B 4. nóvember 2012 að kærendur hefðu lagt til hliðar 223.800 krónur á tímabilinu.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kærenda 30. nóvember 2012 var þeim var gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Umboðsmanni skuldara barst svar með bréfi kærenda 28. desember 2012. Þar kom fram að kærendur teldu að umsjónarmaður hefði ofáætlað greiðslugetu þeirra en einnig hafi óvænt útgjöld orðið til þess að þeim hafi aðeins verið unnt að leggja til hliðar á tímabilinu um 400.000 krónur.

Með bréfi til kærenda 28. febrúar 2013 felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kærenda

Kærendur fara fram á að ákvörðun um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir þeirra verði endurskoðuð. Skilja verður þetta svo að kærendur krefjist þess að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Kærendur kveðast ekki hafa haft mikil laun umfram neysluviðmið á tímabilinu. Telja þau að í útreikningum sínum gangi umboðsmaður skuldara út frá því að laun kæranda A hafi verið hærri en þau hafi í raun verið. Fara kærendur fram á að sá kostnaður sem þau hafi orðið fyrir og sé utan neysluviðmiðs, verði viðurkenndur að stærstum hluta.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge. skuli umsjónarmaður tilkynna um það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. lagagreinarinnar skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Kærendur hafi sótt um heimild til greiðsluaðlögunar 29. júní 2011 og hafi frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, tekið gildi frá þeim degi. Öllum umsækjendum sem sóttu um greiðsluaðlögun hafi verið kynntar skyldur þeirra samkvæmt 12. gr. lge. við umsókn. Þá hafi skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. lge. fylgt með ákvörðun um samþykki umsóknar kærenda um greiðsluaðlögun 14. maí 2011 sem þeim hafi borist með ábyrgðarbréfi. Auk þess séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og umsækjenda. Umræddar upplýsingar hafi enn fremur verið aðgengilegar á heimasíðu umboðsmanns skuldara. Hafi kærendum því mátt vel vera ljóst að þau skyldu halda til haga þeim fjármunum sem þau hafi átt aflögu í lok hvers mánaðar til greiðslu af skuldum sínum, þegar að því kæmi að semja við kröfuhafa.

Greiðsluskjól kærenda hafi staðið yfir í 19 mánuði en miðað sé við tímabilið frá 1. júlí 2011 til 31. janúar 2013. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærendur haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt þessu verði lagt til grundvallar að kærendur hafi haft 449.128 krónur í meðaltekjur á mánuði hið minnsta á 19 mánaða tímabili sem notað sé til viðmiðunar á þeim tíma er kærendur nutu greiðsluskjóls.

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Sé umsjónarmanni almennt óheimilt að miða við annan framfærslukostnað en þann sem reiknaður hafi verið fyrir umsækjendur með tilliti til fjölskylduaðstæðna. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggðust á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og taki mið af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar að við mat á því hvort umsækjendur hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna standi sé þeim jafnan játað nokkuð svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjaldaliða sem fella megi undir almennan heimilisrekstur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. sem umsækjendur geti fært sönnur á með haldbærum gögnum.

Miðað við framangreindar forsendur megi ætla að mánaðarleg heildarútgjöld kærenda hafi mest verið um 357.773 krónur á mánuði á meðan þau hafi notið greiðsluskjóls. Miðað sé við nýjustu framfærsluviðmið í því skyni að kærendum sé veitt svigrúm til að bregðast við óvæntum, minni háttar útgjöldum. Samkvæmt þessu sé miðað við framfærslukostnað febrúarmánaðar 2013 fyrir tvo fullorðna og tvö börn. Samkvæmt þessu sé gengið út frá því að kærendur hafi haft getu til að leggja fyrir um 1.735.736 krónur á fyrrnefndu tímabili sé miðað við meðal greiðslugetu að fjárhæð 91.355 krónur á mánuði í 19 mánuði.

Fyrir umsjónarmann hafi kærendur lagt fram gögn vegna kaupa á sófaborði og kommóðu að fjárhæð 27.445 krónur en þetta hafi þurft vegna starfa kæranda A sem dagmóður. Einnig hafi þau lagt fram gögn vegna kaupa á gleraugum að fjárhæð 151.900 krónur og lögfræðiþjónustu að fjárhæð 50.000 krónur. Samtals séu þetta 229.345 krónur og sé tekið tillit til þess við útreikning á sparnaði í greiðsluskjóli.

Kærendur hafi einnig keypt reiðhjól, tölvu og sófa og telji að það skýri vöntun á sparnaði. Umboðsmaður geti ekki fallist á að þessi kostnaður hafi verið nauðsynlegur á tímabilinu. Þá hafi kærendur framvísað kvittun vegna kaupa á þvottavél en kaupin hafi átt sér stað 10. mars 2011 og falli því utan þess tímabils sem hér sé til skoðunar.

Kærendur hafi greint frá því að þau hefðu lagt til hliðar 400.000 krónur. Að frádregnum þeim sparnaði og óvæntum kostnaði að fjárhæð 229.345 krónur lækki sú fjárhæð sem kærendur hefðu átt að leggja til hliðar úr 1.735.736 krónum í 1.106.391 krónu. Hafi kærendur ekki gert grein fyrir því hvernig þau hafi ráðstafað þeirri fjárhæð.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda samkvæmt 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Eins og fram er komið tilkynnti umsjónarmaður með bréfi til umboðsmanns skuldara 6. nóvember 2012 að hann teldi að fram væru komnar upplýsingar sem bentu til þess að kærendur hefðu brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að láta hjá líða að leggja fé til hliðar í greiðsluskjóli. Tilkynnti hann umboðsmanni skuldara að líkur væru á að umræddar upplýsingar hindruðu að greiðsluaðlögun væri heimil, sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr., sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Í framhaldi af þessu felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður 28. febrúar 2013.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á því að kærendur hafi ekki lagt til hliðar alla þá fjármuni sem þeim hafi verið skylt að leggja til hliðar á því tímabili sem þau nutu greiðsluskjóls. Kærendur kveðast ekki hafa haft tök á því að leggja fyrir í samræmi við a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Þau hefðu haft minna fé aflögu en umboðsmaður skuldara gerði ráð fyrir og hafi þurft að greiða ýmsan óvæntan kostnað.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Samkvæmt bráðabirgðaákvæði II þeirra laga hófst tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. þegar umboðsmaður tók á móti umsókn kærenda um greiðsluaðlögun. Þá kemur einnig fram í bráðabirgðaákvæðinu að skyldur samkvæmt 12. gr. laganna eigi við þegar umboðsmaður skuldara hefur tekið á móti umsókn. Bar kærendum því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn þeirra var móttekin hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins hafa kærendur verið upplýst um skyldu sína til að leggja fjármuni til hliðar í samræmi við a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hafa kærendur átt að leggja til hliðar 1.735.736 krónur frá því að umsókn þeirra um greiðsluaðlögun var lögð fram, eða allt frá 29. júní 2011 til 28. febrúar 2013. Í ákvörðun umboðsmanns skuldara um niðurfellingu á greiðsluaðlögunarumleitunum kemur fram að greiðslugeta kærenda hafi að meðaltali verið 91.355 krónur á mánuði í greiðsluskjóli. Kærendur hafa gefið viðhlítandi skýringar og lagt fram gögn vegna óvæntra útgjalda að fjárhæð 229.345 krónur og sýnt fram á sparnað að fjárhæð 400.000 krónur.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kærenda í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, tekjur kærenda og bætur var greiðslugeta kærenda þessi í greiðsluskjóli í krónum:

Við meðferð málsins hjá umboðsmanni skuldara töldu kærendur upp ýmsa útgjaldaliði í heild að fjárhæð 659.335 krónur sem sundurliðast svo:

Af framangreindum útgjaldaliðum telur umboðsmaður skuldara að kærendur hafi gefið viðhlítandi skýringar og lagt fram gögn vegna óvæntra útgjalda vegna kaupa á sófaborði og kommóðu að fjárhæð 27.445 krónur sem kærendur hafi þurft að kaupa vegna starfa kærandans A sem dagmóður. Þá hafi kærendur lagt fram gögn um kaup á gleraugum að andvirði 151.900 krónur og greiðslu á 50.000 krónum í lögfræðikostnað vegna galla á húsi. Samtals er þetta kostnaður að fjárhæð 229.345 krónur sem telja verður að hafi verið nauðsynlegur til framfærslu kærenda og fjölskyldu þeirra. Þá verður lagt til grundvallar í málinu að kærendur hafi lagt til hliðar 400.000 króna inneign á bankareikningi.

Það er mat kærunefndarinnar að kostnaður vegna kaupa á reiðhjólum, tölvu og sófa auk ferðalaga kærenda B hafi ekki verið nauðsynlegur til framfærslu í skilningi 12. gr. lge. Verður það lagt til grundvallar við úrlausn málsins.

Það er mat kærunefndarinnar að kærendum hafi mátt vera það ljóst, með vísan til skriflegra leiðbeininga umboðsmanns skuldara og þeirrar greiðsluáætlunar sem kærendur fengu í hendur, að þeim hafi borið skylda til að leggja til hliðar af tekjum sínum á tímabili greiðsluskjóls samkvæmt fyrirmælum í a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. og í samræmi við útreikninga umboðsmanns skuldara á framfærslu þeirra sem greiðsluáætlunin byggðist á.

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna stendur er gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum. Að teknu tilliti til óvæntra útgjalda að fjárhæð 229.345 krónur hefðu kærendur átt að geta lagt fyrir 2.141.188 krónur á tímabili greiðsluskjóls, en þau hafa aðeins sýnt fram á sparnað að fjárhæð 400.000 krónur auk fyrrgreindra útgjalda.

Samkvæmt þessu fellst kærunefndin á þá niðurstöðu umboðsmanns skuldara að kærendur hafi ekki sinnt skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Þar sem kærendur brugðust skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. bar umboðsmanni skuldara samkvæmt 1. mgr. 15. gr. laganna að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A og B er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Lára Sverrisdóttir