Úrskurður nr. 107/2016

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 22. mars 2016 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 107/2016

í stjórnsýslumáli nr. KNU16010011

Kæra […]

og barna hennar […]og […]

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Með stjórnsýslukæru, dags. 12. janúar 2016, kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefnd kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 16. desember 2015, um að synja henni og börnum hennar, […], fd. […], og […], fd. […], um hæli á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f laga nr. 96/2002, um útlendinga. Jafnframt sótti eiginmaður kæranda um hæli hér á landi.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og kæranda og börnum hennar verði veitt hæli sem flóttamönnum hér á landi með vísan til 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og kæranda og börnum hennar verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda og börnum hennar verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 12. gr. f laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 1. mgr. 30. gr. útlendingalaga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um hæli fyrir sig og börn sín tvö hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu þann 6. september 2015. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun 6. október 2015 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 16. desember 2015, synjaði Útlendingastofnun kæranda og börnum hennar um hæli jafnframt því sem þeim var synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kærði þær ákvarðanir til kærunefndar útlendingamála við birtingu þann 12. janúar 2016 og óskaði jafnframt eftir frestun réttaráhrifa þeirra. Þann 15. janúar 2016 var óskað eftir greinargerð frá talsmanni kæranda sem barst þann 8. febrúar s.á. og þann 18. sama mánaðar féllst kærunefnd á kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa. Með greinargerð kæranda fylgdu vottorð frá meðferðaraðila hennar hjá Landspítala háskólasjúkrahúsi. Þá barst þann 9. mars 2015 vottorð frá sérfræðilækni á […] Landspítala háskólasjúkrahúss.

Þann 23. febrúar 2016 kom kærandi fyrir kærunefnd útlendingamála og gerði grein fyrir máli sínu, að viðstöddum talsmanni sínum, túlki og meðferðaraðila, sbr. 5. mgr. 3. gr. b útlendingalaga.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi byggði umsókn sína um hæli á því að öfgamenn tengdir […] hafi hótað henni og fjölskyldu hennar lífláti vegna trúarlegs ágreinings. Útlendingastofnun taldi frásögn kæranda í heild sinni trúverðuga.

Kærandi lagði ekki fram neitt til að sanna á sér deili en kvaðst hafa týnt skilríkjum sínum í Osló. Með tilliti til atvika málsins og þess að frásögn kæranda var talin trúverðug var auðkenni kæranda lagt til grundvallar í málinu.

Útlendingastofnun fjallaði í ákvörðun sinni almennt um […] og stöðu mála þar einkum hvað laut að samstarfi stjórnvalda þar við Evrópusambandið (EULEX) m.a. á sviði dóms-, lögreglu- og öryggismála. Taldi stofnunin gögn bera það með sér að þar væru borgaraleg og stjórnmálaleg mannréttindi í megindráttum virt. Grundvallarmannréttindi njóti verndar skv. stjórnarskrá landsins sem tryggi jafnfram einstaklingum rétt til að bera mál undir dómstóla, telji þeir brotið á rétti sínum. Þá sé trúfrelsi og trúariðkun varin af stjórnarskrá landsins og öðrum landslögum en engin opinber trú sé tiltekin. Hverskonar mismunun á grundvelli uppruna, kyns, trúar og samfélagslegrar stöðu er ólögleg. Stjórnvöld í samvinnu við fulltrúa helstu trúfélaga landsins hafa einnig unnið að því að stuðla að opinni umræðu um trúmál og gagnkvæmri virðingu trúarhópa landsins.

Þá kemur fram að uppbygging hafi átt sér stað í heilbrigðismálum í […] með aðstoð Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar. Með auknum fjárframlögum til heilbrigðiskerfisins hafi heilsugæslustöðvar verið byggðar og fagfólki hafi fjölgað. Fram kom að spilling sé vandamál í heilbrigðiskerfi […] sem einkennist af mútugreiðslum til heilbrigðisstarfsfólks m.a. til þess að koma einstaklingum framar á biðlistum. Þrátt fyrir þetta sé þó almenn ánægja meðal notenda heilbrigðisþjónustunnar.

Útlendingastofnun fjallaði einnig um hættuna á hryðjuverkum af hendi […] í […]. Í gögnum komi fram að um […]. Þrátt fyrir aukna hættu á hryðjuverkum þá hafi enn sem komið er engin hryðjuverk átt sér stað innan landamæra […] frá því […]. Þessi aukna hætta hafi leitt til þess að stjórnvöld í landinu hafi sett af stað forvarnaraðgerðir sem ætlað sé að koma í veg fyrir hryðjuverk í landinu. Einnig hafi löggjöf landsins gegn hryðjuverkum verið hert. Lögin banni og geri refsivert að gerast þátttakandi í hryðjuverkastarfsemi á nokkurn hátt, þar á meðal þiggja þóknun, veita aðstoð, taka þátt í nýliðun, þjálfa einstaklinga til hryðjuverka eða dreifa áróðri sem hvetji fólk til að fremja hryðjuverk. Stjórnvöld í […] hafi m.a. unnið með bandarískum yfirvöldum að forvarnaraðgerðum og hafi tekið þátt í alþjóðlegu samstarfi sem vinni gegn […]. Þá hafi stjórnvöld tekið þátt í öðrum verkefnum til stuðnings aðgerðum gegn hryðjuverkum.

Kærandi bar því ekki við að hún hefði sætt mismunun eða ofsóknum stjórnvalda eða annarra í heimalandi sínu. Var það því mat Útlendingastofnunar að ekki væri tilefni til þess að ætla að kærandi hefði ástæðuríkan ótta við að verða ofsótt vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshóp eða stjórnmálaskoðana. Þá beri heimildir það með sér að viðunandi vernd og aðstoð sé fyrir hendi í […] vegna þeirrar hættu sem kærandi kveði að sé þar fyrir hendi. Því var ekki talin ástæða til að ætla að kærandi ætti á hættu nokkra þá meðferð sem tiltekin sé í 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga eða að aðstæður kæranda væru með þeim hætti sem greini í 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga eða að þær falli undir 1. mgr. 45. gr. sömu laga.

Varðandi kröfu kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f þá fjallaði stofnunin um mögulegan grundvöll slíks leyfis. Var þá einkum litið til heilsufars kæranda en Útlendingastofnun taldi þó ljóst að kærandi gæti fengið viðunandi meðferð vegna […] veikinda sinna í heimaríki sínu. Þá taldi stofnunin að kærandi væri ekki í þeirri aðstöðu í […] að hún ætti á hættu að verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða að aðstæður í heimalandi hennar væru að öðru leyti slíkar að þær réttlæti veitingu dvalarleyfis á grundvelli 12. gr. f útlendingalaga, hvorki með vísan til mannúðarsjónarmiða né sérstakra tengsla hennar við Ísland.

Að lokum hafi kæranda verið vísað frá landinu á grundvelli 3. mgr. 90. gr. reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga sbr. IX kafla reglugerðarinnar. Með tilliti til atvika málsins ákvað stofnunin að kæra frestaði ekki framkvæmd ákvörðunar með vísan til c-liðar 1. mgr. 32. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi og eiginmaður hennar hafi komið hingað til lands þann 6. september 2015 ásamt tveimur börnum þeirra. Hjónin séu bæði háskólamenntuð og hafi haft trausta atvinnu í heimalandi sínu. Fjölskyldan hafi því staðið ágætlega fjárhagslega í heimalandinu og séu því ekki að sækja til Íslands af efnahagslegum ástæðum heldur vegna þess að þau telji líf sitt og heilsu í verulegri hættu í heimalandinu. […]. Ástæðu flótta síns kveður kærandi hafa verið þá að hún og eiginmaður hennar hafi orðið fyrir alvarlegum hótunum af hálfu öfgamanna tengdum […]. […]. Hafi þau leitað aðstoðar lækna í heimalandi sínu vegna […] veikinda kæranda, m.a. á sjúkrahúsi í […]. Eftir fimm mánuði af hótunum frá fyrrgreindum aðilum hafi þau flúið til Íslands.

[…]. Viðtal við kæranda hjá Útlendingastofnun hafi m.a. verið í styttra lagi vegna […] hennar þar sem hún hafi ráðið illa við að ræða atburðina í heimalandinu.

Mótmælt er þeirri staðhæfingu Útlendingastofnunar að frásögn kæranda gefi ekki tilefni til þess að ætla að aðstæður séu með þeim hætti sem greini í 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga þar sem að kærandi eigi möguleika á að leita aðstoðar lögreglu vegna hótananna. Það sé óraunhæft að ætlast til þess af einstaklingum sem ofsóttir séu og hótað af öfgamönnum líkt og kærandi þar sem að slíkir öfgamenn svífist einskis og skeyti engu um landslög eða framfylgd þeirra. Þá hafi eiginmaður kæranda leitað til lögreglu án árangurs.

Í greinargerð eru staðhæfingar Útlendingastofnunar um ástand mannréttindamála í […]sagðar rangar og vísað í skýrslu Human Rigths Watch frá árinu 2014. Þar komi fram að vernd mannréttinda í […] sé afar takmörkuð og þrátt fyrir tilraunir til framfara þá standi dómskerfið höllum fæti. Minnihlutahópar verði fyrir mismunun, refsileysi sé mikið vandamál og aðgengi að dómskerfi sé ábótavant. Ennfremur sé skortur á gagnsæi í verkefnum opinberra stofnana í landinu og að þrátt fyrir einhvern árangur í baráttu stjórnvalda gegn spillingu sé spilling opinberra embættismanna enn gríðarlegt vandamál. […] sé jafnframt á meðal fátækustu landa heims þar sem um 45% íbúa landsins lifi undir fátækramörkum og atvinnuleysi sé um 47%. Þá hafi eiginmaður kæranda greint frá því að vikulega eigi sér stað afbrot þar sem brotist sé inn til fólks, morð jafnvel framin og sökudólgurinn finnist aldrei.

Í ljósi alls ofangreinds verði hvorki talið eðlilegt né sanngjarnt að ætlast til þess að kærandi og fjölskylda hennar geti leitað aðstoðar stjórnvalda vegna ofsókna öfgamanna þegar slík spilling þrífist enn í landinu auk þess sem kærandi og eiginmaður hennar séu hrædd og óttist um líf barna sinna. Einnig sé óljóst hvernig lögregla ætti að hafa tök á að verja fjölskylduna gegn ofsóknum öfgamanna er svífist einskis.

Í greinargerð er fjallað um […] sem eiginmaður kæranda hafi sagt að megi ætla að leiti sín í heimlandi þeirra. […]sé þekktur öfgamaður frá […], sem hafi bæði […] og farið fyrir hópi […]. Fréttir bendi til þess að sést hafi til hans nálægt heimabæ kæranda og eiginmanns hennar. Það myndi því vafalaust stofna lífi fjölskyldunnar í hættu að senda þau aftur á þær slóðir auk þess sem það myndi reynast heilsu kæranda afar hættulegt. Því sé þess krafist að kæranda og börnum hennar verði veitt staða flóttamanna á grundvelli A-liðar 1. gr. flóttamannasamningsins, sbr. 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga.

Af hálfu kæranda er því haldið fram að verði hún og fjölskylda hennar endursend verði brotið gegn ákvæðum 1. mgr. 45. gr. útlendingalaga, 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár Íslands, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Kærandi kveður flutning innanlands ekki mögulegan þar sem […] sé […] og því ekki sjálfgefið að unnt sé að láta sig hverfa og lifa þar í friði án afskipta þeirra aðila sem ofsækja þau. Kærandi kveður mikilvægt að hafa þetta í huga þegar aðstæður hennar séu metnar í tengslum við möguleika til flutnings innanlands.

Þá segir að séu 2. og 3. mgr. 44. gr. laga um útlendinga skoðaðar, þau lögskýringargögn sem að baki þeim standa, tilskipun nr. 2011/95/EB, handbók um réttarstöðu flóttamanna og önnur þau gögn sem reifuð hafi verið í greinargerð, þá sé ljóst að kærandi og fjölskylda hennar uppfylli skilyrði þess að hljóta viðbótarvernd þar sem að fjölskyldan sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð af hálfu þeirra sem hafi hótað þeim.

Ennfremur er gerð þrautavarakrafa um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 12. gr. f laga um útlendinga. Sé sú krafa fyrst og fremst byggð á […] kæranda sem hafi átt við […] að stríða frá því að hótanirnar hafi byrjað. […] kæranda geri það að verkum að hún sé ekki á nokkurn hátt í stakk búin til að þola flutning aftur til […] og ólíklegt að hún muni lifa það af vegna […]. […]. Með greinargerð kæranda hafi fylgt viðbótargögn um heilsufar hennar.

[…]

[…]

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagarammi

Í máli þessu gilda ákvæði laga nr. 96/2002 um útlendinga með síðari breytingum, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram persónuskilríki fyrir sig eða börn sín. En með tilliti til atvika málsins og þess að frásögn kæranda var talin trúverðug var auðkenni kæranda og barna hennar lagt til grundvallar. Telur kærunefndin því að auðkenni kæranda og barna hennar sé staðfest.

Réttarstaða barna kæranda

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að ákvarða réttarstöðu barnsins í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar.

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 3. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 segir: „Börnum skal tryggð í lögum sú vernd og umönnun sem velferð þeirra krefst.“ Ákvæðið sækir einkum fyrirmynd til inngangsákvæða Barnasáttmálans, einkum 3. gr. Í 1. mgr. 1. gr. barnalaga, nr. 76/2003, segir að barn eigi rétt á að lifa, þroskast og njóta verndar, umönnunar og annarra réttinda í samræmi við aldur sinn og þroska og án mismununar af nokkru tagi. Í 2. mgr. 1. gr. segir að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess.

Svo sem fram er komið komu tvö börn kæranda með henni og eiginmanni hennar hingað til lands. Haldast úrskurðir er varða foreldra og börn þeirra í hendur í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar, þegar barn er í fylgd annars eða beggja foreldra. Ljóst er að börn þau sem hér um ræðir eru í fylgd beggja foreldra sinna.

Landaupplýsingar

[…]er lýðræðisríki með um […] íbúa. […]. Samkvæmt stjórnarskrá landsins hafa ýmsir alþjóðlegir samningar lagagildi í […] og eru hluti af löggjöf landsins.

Kærunefnd útlendingamála hefur skoðað skýrslur um aðstæður í […], sbr.: […].

Í ofangreindum gögnum kemur m.a. fram að almennt séu mannréttindi og grundvallarréttindi tryggð í […]. Lögreglan í […] sé almennt talin traustsins verð þó svo að traustið til hennar sé mun meira á meðal […] en […]. […] virðist heilt yfir hafa náð litlum árangri í baráttu gegn spillingu í landinu og spilling sé til staðar á öllum sviðum samfélagsins, mikið sé um mútugreiðslur, frændhygli og vinarhygli. Þrátt fyrir að heilbrigðiskerfi […] sé illa í stakk búið til þess að veita grunnheilbrigðisþjónustu og einstaklingar þurfi að greiða fyrir þjónustu og aðgengi að lyfjum þá hafi markviss uppbygging átt sér stað varðandi […] í landinu. Stjórnvöld hafi unnið í samstarfi við alþjóðasamfélagið að því að marka sér framtíðarstefnu og byggja upp […] í landinu og hafi það tekist afar vel og sé slík þjónusta í boði í öllum sveitarfélögum landsins. Þá ríki trúfrelsi í landinu og gögn styðja ekki við það að […] verði fyrir fordómum eða mismunun í samfélaginu.

Þá kemur fram að stjórnvöld hafi brugðist hart við því að einstaklingar hafi ferðast út fyrir landið til þess að berjast fyrir […] og forseti og forsætisráðherra landsins hafi talað opinberlega á móti þessu. Margir hafi verið handteknir vegna gruns um einhverslags þátttöku í öfgasamtökum. Gögn styðja ekki við það að einstaka borgarar […] verði sérstaklega fyrir ofbeldi og hótunum af hálfu einstaklinga sem tilheyra þessum öfgasamtökum.

Ákvæði 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðunum Útlendingastofnunar verði breytt og kærandi og börn hennar fái réttarstöðu flóttamanns skv. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna, sbr. 1. mgr. 44. gr. útlendingalaga.

Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 44. gr. útlendingalaga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 44. gr. sömu laga. Kærandi byggir kröfu sína á að hún þurfi vernd hér á landi á grundvelli þess að annars verði lífi hennar stefnt í hættu vegna einstaklinga sem hafi haft í hótunum við kæranda og eiginmann hennar. Kærandi segir yfirvöld í […] hvorki vilja né geta veitt henni og börnum hennar fullnægjandi vernd.

Í 1. mgr. 44. gr. laga nr. 96/2002 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og viðauka við samninginn frá 31. janúar 1967. Um skilyrði þess að teljast flóttamaður er frekar mælt í 44. gr. a.

Almennt ber að telja ótta umsækjanda ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimalandi sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í ákvæðinu, eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Þessi sjónarmið þurfa jafnframt ekki endilega að byggjast á persónulegri reynslu umsækjanda, heldur geta ofsóknir sem vinir hans eða ættingjar eða aðrir sem tilheyra sama þjóðfélagshópi hafa orðið fyrir, gefið til kynna að ótti hans við að verða fyrr eða síðar fórnarlamb ofsókna sé ástæðuríkur.

Í 44. gr. a útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir, á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggt og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Til þess að um sé að ræða ofsóknir skv. 1. mgr. 44. gr. verður að vera um að ræða athafnir sem í eðli sínu, eða vegna þess að þær eru endurteknar, fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samansafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 3. mgr. 44. gr. a eru taldir upp þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þar segir að:

Þeir sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eru:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess, og

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið þessarar málsgreinar, þar með talið alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 44. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Þótt fallist sé á að einstaklingur í þessari aðstöðu skuli njóta vafans upp að ákveðnu marki, verður kærandi a.m.k. að sýna fram á að líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimalandi. Samkvæmt meginreglum um túlkun flóttamannahugtaksins sem fram koma í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna, er m.a. miðað við það að viðkomandi þurfi almennt að sýna fram á að gildar ástæður liggi til grundvallar ótta við ofsóknir og að hugarástand flóttamannsins skipti ekki eitt máli heldur verði yfirlýsing hans einnig að fá stuðning í hlutlægum og staðreynanlegum aðstæðum (Handbók um réttarstöðu flóttamanna. Um málsmeðferð og skilyrði samkvæmt flóttamannasamningnum frá 1951 og bókun frá 1967 um réttarstöðu flóttamanna (Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna, Reykjavík 2008)).

Kærandi kveður að hún og eiginmaður hennar hafi sætt hótunum af hálfu öfgamanna í heimaríki þeirra þar sem að eignmaður kæranda hafi […]. Kærandi hafi orðið fyrir áfalli í kjölfar þess að fyrrgreindir menn hafi komið á vinnustað hennar og ógnað henni og dóttur þeirra og […]. Telji kærandi hún verði í lífshættu ef fjölskyldan verði endursend til […] þar sem að aðstæður í heimalandi þeirra séu þannig að þær valdi henni […].

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða áreiti af hendi yfirvalda í […]. Í ljósi þeirra gagna sem kærunefnd hefur farið yfir um aðstæður í […] er það mat kærunefndar að kærandi hafi raunhæfan möguleika á að leita sér ásjár stjórnvalda í heimaríki sínu telji hún ástæðu til. Styðja heimildir ekki við þá staðhæfingu kæranda að stjórnvöld í […] skorti vilja eða getu til að veita kæranda fullnægjandi vernd óski hún eftir henni við þau. Að öllu framangreindu virtu telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 44. gr. útlendingalaga fyrir veitingu stöðu flóttamanns.

Ákvæði 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga

Til vara krefst kærandi þess að hinni kærðu ákvörðun verði breytt á þann hátt að henni og börnum hennar verði veitt viðbótarvernd, sbr. 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga.

Í 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að flóttamaður samkvæmt útlendingalögum telst einnig útlendingur sem telst ekki flóttamaður samkvæmt ákvæði A-liðar 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna ef raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til heimalands.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort einstaklingur sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu á vegum ríkisins. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að góðar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita fullnægjandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð. Þá verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. ákvörðun Mannréttindadómstóls Evrópu í máli N.M. og M.M. gegn Bretlandi í málum nr. 38851/09 og 39128/09).

Í þeim gögnum sem kærunefndin hefur yfirfarið kemur fram að stjórnvöld í […] hafi unnið að því að bæta réttarkerfi landsins og frelsi og öryggi almennings. Hefur þónokkur árangur náðst síðustu ár þó enn sé þörf á frekari umbótum. Kærandi kveðst hafa orðið fyrir hótunum af hendi einstaklinga sem tengdir séu öfgasamtökum. Eiginmaður kæranda hafi leitað til lögreglu sem hafi handtekið einn þessara manna. Þó rétt sé að veikleikar séu á réttarkerfinu í […] þá hafa, líkt og áður hefur komið fram, átt sér stað umbætur á liðnum árum og því er það mat kærunefndar að þó svo kærandi ætti raunverulega á hættu að sæta ofbeldi í heimalandi sínu, af hálfu þeirra aðila sem hún hefur nefnt, þá hafi hún raunhæfan möguleika á að leita sér ásjár og verndar stjórnvalda þar.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeim gögnum sem liggja fyrir um […] telur kærunefndin að aðstæður kæranda í heimalandi hennar og barna hennar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 44. gr. laganna. Þá telur kærunefndin ekkert fram komið sem bendir til þess að hætt sé við því að kærandi og börn hennar sæti ómannúðlegri og/eða vanvirðandi meðferð við heimkomuna, sbr. 2. mgr. 44. og 1. mgr. 45 gr. laganna.

Ákvæði 12. gr. f laga um útlendinga

Til þrautavara er þess krafist að kæranda og börnum hennar verði veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 12. gr. f útlendingalaga.

Samkvæmt 12. gr. f er heimilt að veita útlendingi dvalarleyfi, þótt skilyrðum sé annars ekki fullnægt, ef rík mannúðarsjónarmið standa til þess eða vegna sérstakra tengsla útlendingsins við landið. Í 2. mgr. ákvæðisins kemur fram að veita má dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum, eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til eða vegna annarra atvika sem ekki má með réttu gera honum að bera ábyrgð á. Sérstaklega skal taka tillit til þess ef um barn er að ræða og skal það sem barni er fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.

Í athugasemdum við 2. gr. frumvarps þess sem varð að lögum nr. 115/2010 um breytingar á lögum um útlendinga nr. 96/2002 er fjallað ítarlegar um þau viðmið sem nefnd eru í 2. mgr. 12. gr. f og segir meðal annars að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé miðað við atriði á borð við það hvort um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm er að ræða sem meðferð er til við hér á landi en ekki í heimalandi viðkomandi. Ef um langvarandi sjúkdóm er að ræða séu ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi þegar sjúkdómur er á lokastigi. Jafnframt sé rétt að líta til þess hvort meðferð hefur hafist hér á landi og ekki er læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varða félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu, í málum þar sem til álita kemur að flytja veikan einstakling úr landi, er einungis um brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu að ræða við sérstakar aðstæður þar sem fyrir hendi eru rík mannúðarsjónarmið, sbr. m.a. dóm í máli Tatar gegn Sviss frá 14. apríl 2015. Veikur einstaklingur á ekki kröfu til þess að vera áfram í aðildarríki til þess eins að njóta áfram heilbrigðis- eða félagslegrar þjónustu sem endursendingarríki veitir. Jafnvel þó að lífslíkur einstaklingsins minnki við brottvísun frá aðildarríki mannréttindasáttmálans þá er það eitt og sér ekki nóg til þess að um brot á 3. gr. sáttmálans sé að ræða. Líkt og komið hefur fram þá hafa atburðir þeir er áttu sér stað í heimlandi kæranda haft mikil áhrif á […] kæranda. Þau gögn sem kærunefndin hefur farið yfir við meðferð máls kæranda benda til þess að stjórnvöld í […]séu meðvituð um þann vanda sem til staðar er í heilbrigðiskerfi landsins og hafi, m.a. með stuðningi alþjóðasamfélagsins, unnið að því síðustu misseri að bæta úr og tryggja betra aðgengi að […]. Það er mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að kærandi eigi ekki kost á meðferð við veikindum sínum í heimaríki sínu.

Þá kemur fram í ofangreindum skýringum með 2. gr. laga nr. 115/2010 það sjónarmið að almennt séð beri að taka sérstakt tillit til barna hvort sem þau eru fylgdarlaus eða ekki. Þá beri að líta til þess hvort framfærsla, þá sérstaklega fylgdarlausra barna, sé tryggð. Fram hefur komið í gögnum málsins og máli kæranda og eiginmanns hennar að þau hafi búið hjá stórfjölskyldu sinni í heimalandi og hafi bæði verið í góðum störfum áður en þau hafi flúið land. Verður í því ljósi að telja að börnum kæranda verði tryggð viðunandi framfærsla í heimalandi sínu. Kærunefnd telur að teknu tilliti til ákvæða barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og íslenskrar löggjafar um barnavernd, að engin rök standi í vegi fyrir því að börnin fylgi foreldrum sínum aftur til heimalands þeirra. Börn kæranda hafa verið hér á landi í fylgd með báðum foreldrum sínum og verða í fylgd með þeim báðum við endursendingu til heimalands þeirra.

Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga og teljist því ekki flóttamenn. Þegar framburður kæranda er virtur í heild sinni ásamt gögnum málsins er það niðurstaða kærunefndar að hún hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd eins og kveðið er á um í 12. gr. f útlendingalaga og að aðstæður kæranda og barna hennar í […] séu ekki með þeim hætti að rík mannúðarsjónarmið standi til þess að veita þeim dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f útlendingalaga.

Þá tekur kærunefndin jafnframt undir niðurstöðu Útlendingastofnunar hvað varðar tengsl kæranda við landið og það að hún eða börn hennar uppfylli ekki skilyrði 12. gr. f útlendingalaga um sérstök tengsl. Eins og fram kemur í gögnum málsins hafa kærandi og börn hennar aðeins dvalið hér á landi í tengslum við hælisumsókn sína.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í máli kæranda og barna hennar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. útlendingalaga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin

Úrskurðarorð

Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar.

The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður

Anna Valbjörg Ólafsdóttir Pétur Dam Leifsson