Mál nr. 28/2004

Þriðjudaginn, 16. nóvember 2004

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Úrskurður

Mál þetta úrskurðuðu Guðný Björnsdóttir hdl., Gunnlaugur Sigurjónsson læknir og Heiða Gestsdóttir lögfræðingur.

Þann 7. júní 2004 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra A, dags. 6. maí 2004.

Kærð var ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins sem tilkynnt var með bréfi dagsettu 23. apríl 2004 um að synja kæranda um greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks.

Í rökstuðningi með kæru segir meðal annars:

„Ég og maðurinn minn ættleiddum son okkar frá B-landi. Við fengum forræði yfir honum 15.12.03. Hann kom svo til Íslands 21. jan. 2004. Ég fékk synjun um fæðingarorlof vegna þess að ég var ekki í vinnu frá 4. des. 2004. Ég, maðurinn minn og dóttir fórum til D-lands 10. des, til þess að skoða aðstæður, maðurinn minn hafði fengið inngöngu í skóla og átti að byrja í skólanum í janúar. Við vildum auðvitað vera viss um að þetta væri það sem við vildum, og að húsnæðið sem okkur væri lofað mundi henta okkur. Mál sonar okkar á B-landi hafði tafist um nokkrar vikur, en ég sótti samt ekki um orlof strax 15.12.03 því okkur var tjáð að „allt væri í fína“ og við gætum bara gert það þegar barnið kæmi heim. Ég fór ekki hingað úr til þess að vinna heldur ætlaði ég að njóta þess að vera með nýja barninu mínu. Við hefðum sennilega seinkað för okkar um 2 vikur ef við hefðum fengið réttar upplýsingar frá byrjun.“

Með bréfi, dags. 21. júní 2004, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins.

Greinargerð lífeyristryggingasviðs Tryggingastofnunar ríkisins er dagsettu 5. júlí 2004. Í greinargerðinni segir:

„Með bréfi lífeyristryggingasviðs til kæranda, dags. 23. apríl 2004, var henni tilkynnt að umsókn hennar um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði væri synjað á þeim grundvelli að hún uppfyllti ekki það skilyrði fyrir greiðslum að hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs. Enn fremur var kæranda í bréfi þessu gerð grein fyrir að kannað hefði verið hvort hún ætti rétt á greiðslu fæðingarstyrks og að sú athugun hefði leitt í ljós að slíkur réttur væri ekki fyrir hendi sökum þess að kærandi hafði ekki átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir flutning hennar til D-lands í desember 2003.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr., sbr. 1. mgr. 1. gr., laga nr. 95/2000 um fæðingar- og foreldraorlof (ffl.) öðlast foreldri á innlendum vinnumarkaði rétt til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði eftir að hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs. Í 4. mgr. 8. gr. ffl. segir að við ættleiðingu sé miðað við þann tíma þegar barn kemur inn á heimilið, enda staðfesti til þess bærir aðilar ráðstöfunina. Þurfi foreldrar að sækja barnið til annarra landa geti fæðingarorlof hafist við upphaf ferðar, enda hafi viðkomandi yfirvöld eða stofnun staðfest að barn fáist ættleitt.

Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 909/2000 um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks er með samfelldu starfi átt við að foreldri hafi verið í a.m.k. 25% starfi í hverjum mánuði á innlendum vinnumarkaði í sex mánuði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs. Í 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar, sbr. 1. gr. reglugerðar nr. 186/2003, er síðan talið upp í fjórum liðum hvað teljist enn fremur til samfellds starfs.

Kærandi ættleiddi son sinn frá B-landi. Samkvæmt upplýsingum frá kæranda fór maki hennar til B-lands 14. janúar 2004 til að sækja drenginn og komu þeir heim þann 22. janúar 2004. Sex mánaða viðmiðunartímabil getur því samkvæmt framangreindu verið frá 14. júlí 2003 til þess dags er maki kærandi fór til B-lands til að sækja barnið.

Samkvæmt þeim gögnum sem fyrir lágu þegar umsókn kæranda var til afgreiðslu hjá lífeyristryggingasviði hafði hún verið á innlendum vinnumarkaði í upphafi viðmiðunartímabilsins og alveg fram til 4. desember 2003 er greiðslum atvinnuleysisbóta til hennar lauk. Engin gögn liggja fyrir um að kærandi hafi verið á vinnumarkaði frá þeim tíma.

Lífeyristryggingasvið telur kæranda því ekki uppfylla framangreind skilyrði 1. mgr. 13. gr. ffl. um að hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs. Af þessum sökum telur lífeyristryggingasvið að rétt hafi verið að synja kæranda um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði.

Eins og áðurnefnt bréf lífeyristryggingasvið til kæranda, dags. 23. apríl 2004, ber með sér var eftir að ljóst var orðið að kærandi ætti ekki rétt á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði enn fremur tekið til athugunar hvort kærandi ætti rétt á fæðingarstyrk.

Samkvæmt 1. mgr. 18. gr. ffl. eiga foreldrar utan vinnumarkaðar eða í minna en 25% starfi rétt á fæðingarstyrk. Í 2. mgr. 18. gr. ffl. segir að jafnaði skuli foreldri eiga lögheimili hér á landi við fæðingu barns og hafa átt lögheimili hér á landi síðustu 12 mánuði fyrir fæðingardag. Síðan segir í 3. mgr. 18. gr. ffl. að vegna ættleiðingar skuli greiðsla fæðingarstyrks til foreldra miðast við þann tíma þegar barnið kemur inn á heimilið enda staðfesti til þess bærir aðilar ráðstöfunina. Þurfi foreldrar að sækja barnið til annarra landa geti greiðsla fæðingarstyrks til foreldra miðast við upphaf ferðar, enda hafi viðkomandi yfirvöld eða stofnun staðfest að barn fáist ættleitt.

Í 1. mgr. 12. gr. reglugerðar nr. 909/2000 um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks er áréttað að skilyrði fyrir greiðslu fæðingarstyrks er að foreldri hafi átt lögheimili hér á landi við ættleiðingu barns og síðustu 12 mánuði þar á undan.

Í 13. gr. reglugerðar nr. 909/2000 er að finna undanþágu frá lögheimilisskilyrði 12. gr. Þar segir að Tryggingastofnun ríkisins sé, þrátt fyrir 12. gr., heimilt á grundvelli umsóknar að greiða fæðingarstyrk til foreldris sem hafi flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms erlendis, enda hafi foreldri átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir flutning.

Samkvæmt upplýsingum úr þjóðskrá Hagstofu Íslands hefur kærandi átt lögheimili í D-landi frá 10. desember 2003 þegar fjölskylda hennar flutti búferlum vegna fyrirætlana maka hennar um að hefja nám þar í landi í janúar 2004, sbr. framlagða staðfestingu E. Samkvæmt upplýsingum úr þjóðskrá Hagstofu Ísland hafði kærandi í desember 2003 átt lögheimili hér á landi frá 17. febrúar 1999 er hún flutti lögheimili sitt til landsins frá F-landi. Kærandi hafði því ekki átt lögheimili hér á landi samfellt í fimm ár þegar hún flutti lögheimili sitt til D-lands.

Þar sem kærandi uppfyllti hvorki hið almenna skilyrði fyrir greiðslu fæðingarstyrks að eiga lögheimili hér á landi við ættleiðingu sonar hennar né skilyrði undanþáguákvæðisins um að hafa átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir tímabundinn flutning vegna náms erlendis telur lífeyristryggingasvið að rétt hafi verið að synja kæranda um fæðingarstyrk.“

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 11. ágúst 2004, og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Frekari athugasemdir bárust ekki.

Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar:

Kærð er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja kæranda um greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks.

Afgreiðsla málsins hefur dregist nokkuð meðal annars vegna anna hjá úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála.

Krafa um greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði verður eigi byggð á því að foreldri hafi fengið rangar eða ófullnægjandi upplýsingar um rétt sinn. Samkvæmt 2. mgr. 5. gr. laga um fæðingar- og foreldraorlof nr. 95/2000 (ffl.) er það hlutverk úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála að kveða upp úrskurði um ágreiningsefni sem kunna að rísa á grundvelli laganna. Það fellur hins vegar utan valdsviðs nefndarinnar að úrskurða um hugsanlegan bótarétt þeirra sem telja sig hafa fengið ófullnægjandi upplýsingar eða þjónustu hjá Tryggingastofnun ríkisins.

Foreldri öðlast rétt til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði eftir að hafa verið samfellt í sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fyrir upphafsdag fæðingarorlofs, sbr. 1. mgr. 13. gr. ffl. Með samfelldu starfi er átt við að foreldri hafi verið í a.m.k. 25% starfi í hverjum mánuði á innlendum vinnumarkaði, sbr. 1. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 909/2000, um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks.

Í 2. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 909/2000 sbr. breyting nr. 186/2003 er kveðið á um að til samfellds starfs teljist enn fremur:

„a. orlof eða leyfi samkvæmt lögum, kjarasamningi eða ráðningasamningi þótt ólaunað sé að hluta eða öllu leyti,

b. sá tími sem foreldri fær greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði, er á biðtíma eftir slíkum greiðslum eða hefði átt rétt á þeim hefði foreldrið skráð sig án atvinnu samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997, með síðari breytingum. Hið sama gildir eigi foreldri rétt á greiðslum úr Tryggingasjóði sjálfstætt starfandi einstaklinga samkvæmt lögum um Tryggingasjóð sjálfstætt starfandi einstaklinga nr. 46/1997, með síðari breytingum. Hlutaðeigandi úthlutunarnefnd metur hvort foreldri hefði átt rétt á greiðslum úr Atvinnuleysistryggingasjóði samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997, með síðari breytingum, hefði foreldri skráð sig án atvinnu á þeim tíma sem um er að ræða, sbr. b-lið 2. mgr. Um rétt til greiðslna úr Atvinnuleysistryggingasjóði fer samkvæmt skilyrðum laga um atvinnuleysis­tryggingar. Hið sama gildir eigi foreldri rétt á greiðslum úr Tryggingasjóði sjálfstætt starfandi einstaklinga samkvæmt lögum um Tryggingasjóð sjálfstætt starfandi einstaklinga nr. 46/1997, með síðari breytingum,

c. sá tími sem foreldri fær greidda sjúkra- eða slysadagpeninga eða er á biðtíma eftir dagpeningum, enda hafi foreldri látið af launuðum störfum af heilsufarsástæðum,

d. sá tími sem foreldri nýtur bóta frá tryggingafélagi sem koma í stað launa vegna tímabundins atvinnutjóns af völdum slysa.“

Samkvæmt 2. mgr. 8. gr. ffl. stofnast réttur til fæðingarorlofs við fæðingu barns. Í 4. mgr. 8. gr. ffl. er kveðið á um að við ættleiðingu eða töku barns í varanlegt fóstur sé miðað við þann tíma þegar barnið kemur inn á heimilið enda staðfesti barnaverndarnefnd eða aðrir til þess bærir aðilar ráðstöfunina. Jafnframt segir þar að ef foreldrar þurfi að sækja barnið til annarra landa geti fæðingarorlof hafist við upphaf ferðar, enda hafi viðkomandi yfirvöld eða stofnun staðfest að barn fáist ættleitt.

Maki kæranda fór til B-lands 14. janúar 2004 til að sækja barn sem að þau höfðu ættleitt. Hann kom með barnið heim 22. janúar. Sex mánaða viðmiðunartímabil samkvæmt framangreindu er því frá 14. júlí 2003 fram að þeim tíma er maki kæranda fór að sækja barnið.

Samkvæmt gögnum málsins var kærandi í samfelldu starfi á innlendum vinnumarkaði í skilningi laga nr. 95/2000 og reglugerðar nr. 909/2000 fram til 4. desember 2003 en þá lauk greiðslu atvinnuleysisbóta til hennar. Samkvæmt því uppfyllir hún ekki skilyrði um 6 mánaða samfellt starf fyrir upphaf fæðingarorlofs þann 14. janúar 2004, þ.e. við upphaf ferðar maka til að sækja ættleitt barn þeirra til B-lands. Samkvæmt því hafði kærandi ekki öðlast rétt til greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði.

Samkvæmt 1. mgr. 18. gr. ffl. eiga foreldrar utan vinnumarkaðar eða í minna en 25% starfi rétt til fæðingarstyrks. Í 2. málslið 2. mgr. 18. gr. segir að foreldri skuli að jafnaði eiga lögheimili hér á landi við fæðingu barns og hafa átt lögheimili hér á landi síðustu 12 mánuði fyrir fæðingardag. Í 3. mgr. 18. gr. segir að vegna ættleiðingar eða töku barns í varanlegt fóstur skuli greiðsla fæðingarstyrks til foreldra miða við þann tíma þegar barnið kemur inn á heimilið, enda staðfesti barnaverndarnefnd eða aðrir til þess bærir aðilar ráðstöfunina. Ef foreldrar þurfi að sækja barnið til annarra landa geti greiðsla fæðingarstyrks til foreldra miðast við upphaf ferðar, enda hafi viðkomandi yfirvöld eða stofnun staðfest að barn fáist ættleitt.

Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. reglugerðar nr 909/2000 er lögheimili á Íslandi við fæðingu barns skilyrði réttar til greiðslu fæðingarstyrks, sbr. 2. mgr. 18. gr. ffl. Samkvæmt 3. mgr. 18. gr. er viðmiðið við ættleiðingu upphaf ferðar ef foreldrar þurfa að sækja barn til annarra landa. Í 1. mgr. 13. gr. reglugerðarinnar er kveðið á um að Tryggingastofnun ríkisins sé, þrátt fyrir 12. gr. heimilt á grundvelli umsóknar að greiða fæðingarstyrk til foreldris sem hefur flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms erlendis, enda hafi foreldri átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir flutning.

Þegar tilgangur tímabundins lögheimilisflutnings er nám maka erlendis hefur verið litið svo á að heimilt sé á grundvelli 1. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 909/2000 að víkja frá lögheimilisskilyrði 12. gr. að uppfylltum öðrum skilyrðum. Kærandi flutti lögheimili sitt til D-lands þann 10. desember 2003 vegna fyrirhugaðs náms maka en þá hafði hún átt lögheimili á Íslandi frá 17. febrúar 1999 er hún flutti frá F-landi.

Kærandi uppfyllti ekki skilyrði um lögheimili hér á landi við upphaf ferðar maka þann 14. janúar 2004 til að sækja ættleiddan son þeirra til B-lands. Samkvæmt því sem að framan greinir uppfyllir kærandi ekki heldur skilyrði undanþáguákvæðis 1. mgr. 13. gr. reglugerðarinnar um að hafa átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir tímabundinn flutning lögheimilis til D-lands þann 10. desember 2003.

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja kæranda um greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks er staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ:

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja A um greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks er staðfest.

Guðný Björnsdóttir

Heiða Gestsdóttir

Gunnlaugur Sigurjónsson