Mál nr. 120/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 120/2017

Mánudaginn 21. ágúst 2017

A

gegn

Vinnumálastofnun – Fæðingarorlofssjóði

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Jón Baldursson læknir og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Með kæru, dags. 15. mars 2017, kærir A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 13. mars 2017, um synjun á umsókn hennar um lengingu á greiðslum í fæðingarorlofi vegna veikinda barns.

I. Málavextir og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna barns hennar sem fæddist X 2016. Með læknisvottorðum, dags. 6. október 2016 og 23. febrúar 2017, sótti kærandi um lengingu á greiðslum í fæðingarorlofi vegna veikinda barns. Með bréfi Fæðingarorlofssjóðs, dags. 13. mars 2017, var umsókn kæranda synjað á þeirri forsendu að ekki væri um að ræða alvarlegan sjúkleika barns né alvarlega fötlun sem krefðist nánari umönnunar foreldris.

Kærandi kærði framangreinda ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs til úrskurðarnefndar velferðarmála með kæru, dags. 15. mars 2017. Með bréfi, dags. 23. mars 2017, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs ásamt gögnum málsins. Greinargerð sjóðsins barst með bréfi, dags. 18. apríl 2017, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 26. apríl 2017, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi, mótteknu 12. maí 2017, og voru þær sendar Fæðingarorlofssjóði til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 16. maí 2017. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi sótt um lengingu á fæðingarorlofi vegna barns hennar sem fæddist með klumbufót. Kærandi tekur fram að barn hennar sé meðhöndlað með spelkumeðferð en sú meðferð sé bæði tímafrek og mikil nákvæmnisvinna. Það fari mikill tími í að róa barnið niður eftir að spelkan sé sett á og það sofi mjög illa með spelkuna. Kærandi bendir á að það geti ekki hver sem er sett barnið í spelku en hún þurfi að sitja hárrétt á fætinum og vera rétt stillt til að gera sitt gagn. Barn kæranda geti því ekki farið í pössun til hvers sem er og geti ekki farið til dagmömmu þar sem meðferðin sé of tímafrek. Þá tekur kærandi fram að hún viti til þess að foreldrar barna með klumbufót hafi fengið samþykkt lengra fæðingarorlof.

III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs

Í greinargerð Fæðingarorlofssjóðs er vísað til þess að í 1. mgr. 17. gr. laga nr. 95/2000 um fæðingar- og foreldraorlof sé að finna heimildarákvæði til að framlengja sameiginlegan rétt foreldra til fæðingarorlofs um allt að sjö mánuði ef um sé að ræða alvarlegan sjúkleika barns eða alvarlega fötlun sem krefjist nánari umönnunar foreldris. Rökstyðja skuli þörf fyrir lengingu á fæðingarorlofi með vottorði sérfræðilæknis. Vinnumálastofnun skuli meta hvort lenging fæðingarorlofs sé nauðsynleg og stofnuninni sé heimilt að óska eftir umsögn frá öðrum sérfræðilækni við matið. Óskað hafi verið umsagnar sérfræðilæknis Fæðingarorlofssjóðs við matið.

Í athugasemdum með 1. mgr. 17. gr. laga nr. 95/2000 megi finna ákveðna leiðbeiningu við matið. Þar komi meðal annars fram að litið verði til þess að ástand barnsins krefjist nánari umönnunar foreldranna umfram það sem eðlilegt sé við umönnun ungbarna án tillits til þess hvort barn liggi í lengri eða skemmri tíma á sjúkrahúsi. Áfram eigi að miða við að barn greinist með alvarlegan sjúkdóm eða alvarlega fötlun og sé þá ekki átt við tilfallandi veikindi barna, svo sem hlaupabólu, eyrnabólgu eða aðra álíka sjúkdóma enda þótt veikindin geti verið þrálát. Af ákvæðinu og athugasemdunum sé ljóst að annars vegar þurfi að vera til staðar alvarlegur sjúkleiki barns eða alvarleg fötlun og hins vegar þurfi ástand barnsins að vera þannig að það krefjist nánari umönnunar foreldris og þá umfram það sem eðlilegt sé við umönnun ungbarna. Sé ástand barnsins ekki þannig sé ekki þörf fyrir framlengingu á fæðingarorlofi. Þá sé einnig ljóst að tímalengd lengingarinnar geti verið breytileg en þó að hámarki sjö mánuðir og fari þá eftir alvarleika sjúkdóms eða fötlunar barns og umönnunar foreldranna umfram það sem eðlilegt sé við umönnun ungbarna. Þannig sé ekki útilokað, hafi foreldrum verið synjað um framlengingu fæðingarorlofs eða verið ákvarðaður skemmri tími en sjö mánuðir í lengingu, að til frekari framlengingar kunni að koma síðar gerist þess þörf og berist um það framhaldsvottorð með rökstuðningi þess sérfræðilæknis sem annast hafi barnið. Í framkvæmdinni sé slíkt alls ekki óalgengt, sbr. til dæmis úrskurð úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála í máli nr. 21/2014.

Tvö læknisvottorð vegna lengingar fæðingarorlofs hafi borist í málinu, dags. 6. október 2016 og 23. febrúar 2017, en einnig liggi fyrir umsögn sérfræðilæknis Fæðingarorlofssjóðs. Í læknisvottorði B, dags. 6. október 2016 en mótteknu 10. febrúar 2017, sé greining á veikindum barns Talipes equinovarus Q66.0. Lýsing á sjúkdómi barns sé: „Drengur fæddur eftir fulla meðgöngu. Með klumbufót hægra megin, hefðbundin meðferð með gipsum og síðan spelku. Sótt er um lengingu á fæðingarorlofi vegna þessa“. Fæðingarorlofssjóður hafi óskað rökstuðnings læknis um aukna umönnunarþörf barnsins umfram önnur börn og í hverju hún væri fólgin sem og tímalengd aukinnar umönnunarþarfar barnsins umfram önnur börn ef um það væri að ræða. Í læknisvottorði B, dags. 23. febrúar 2017, komi meðal annars fram að barnið sé í hefðbundinni meðferð sem öll börn með klumbufót séu í. Þau séu alltaf með spelku þegar þau sofi. Einstaka barn geti ekki verið með hana þegar það sefur og þurfi þá að vera með hana vakandi. Síðan segi: „Þessi drengur er í hefðbundinni meðferð hann er alltaf með spelku á fótum þegar hann sefur líka dúra á daginn og er mjög mikilvægt að spelkan sitji rétt nákvæmlega hversu langur tími fer í þessa umönnun fer að sjálfsögðu eftir því hversu oft barnið sefur. Mikilvægt að það séu vön handtök sem setja hann í spelkuna og taka hann úr henni svo vel sé fylgst með húð og ekki verði nein vandræði þar að lútandi. Meðferðin er algerlega hefðbundin hún er ad modum Ponsetti og er því prógrammi fylgt. Það prógramm er almennt á vesturlöndum notað“.

Í umsögn C sérfræðilæknis Fæðingarorlofssjóðs, dags. 11. apríl 2017, segi meðal annars: „Mat mitt er eftirfarandi: Klumbufótur er meðfædd fötlun barns, oftast tímabundin, þar sem yfirleitt er hægt að laga ástand varanlega með gips- og spelkumeðferð. Hins vegar er alvarleiki slíks ástands breytilegur og getur verið frá vægu stigi og upp í alvarlegt stig og því mismunandi meðferðum beitt og tímalengd og umfang slíkrar meðferðar breytilegur. Ég tel því ekki hægt að setja öll slík mál undir sama hatt og afgreiða öll með sömu lengingu, ef hennar er þá þörf. Gips og spelkumeðferð hjá barni á þessum aldri krefst að sjálfsögðu einhverrar aukinnar umönnunar, en skv. vottorðum var um hefðbundna meðferð að ræða og alvarleiki eða afbrigða ekki getið í vottorðum. Það er því mat mitt að við hefðbundna meðferð sem gengur eðlilega ætti að öllu jöfnu ekki að vera svo mikil aukin umönnun umfram venjubundna umönnun ungbarna, að foreldrar geti ekki notið eðlilegs fæðingarorlofs vegna þessa og tel því ekki ástæðu til lengingar í þessu máli ef litið er til læknisvottorða sem fyrir liggja. Reynist þetta ekki nægjanleg meðferð og eða komi til meiri umönnunarkrefjandi meðferðar eins og t.d. skurðaðgerðar geti viðkomandi læknir barnsins sent inn nýtt vottorð þar að lútandi“.

Þá segi einnig í greinargerð C vegna athugasemda frá kæranda: „[…] varðandi það að ekki sé hægt að fá hvern sem er til að passa og að drengurinn geti ekki farið til dagmömmu vegna þessa ástands, þá vil ég benda á að öllum foreldrum með klumbufætur er kennd þessi umönnun, setja á og taka af spelku, og ætti því ekkert að vera því til fyrirstöðu að kenna öðrum sem gætu þurft að koma að umönnun þessara barna. Kærandi vísar einnig í annað mál, 21/2014 þar sem samþykkt var 2ja mánaða lenging fyrir foreldra barns með klumbufót, en í því máli voru aðrar forsendur, svo sem skurðaðgerð og lengri gipsmeðferð og tíðar ferðir fjölskyldunnar sem bjó austur á landi og þurfti að fara vikulega til Reykjavíkur vegna þessa og að mínu mati engan veginn sambærileg mál“.

Með vísan til framangreindra læknisvottorða og umsagnar C telji Fæðingarorlofssjóður að þó að gips- og spelkumeðferð kunni að krefjast einhverrar aukinnar umönnunar, sé ástand barnsins og sú hefðbundna meðferð sem það hafi fengið til þessa ekki með þeim hætti að þörf sé framlengingar á fæðingarorlofi samkvæmt 1. mgr. 17. gr. laga nr. 95/2000. Þá tekur Fæðingarorlofssjóður fram að aðstæður í máli kæranda og máli nr. 21/2014 séu um margt ólíkar hvað varðar þörf fyrir slíka framlengingu. Því sé ekki hægt að líta á ástand barns og aðstæður í því máli sem fordæmisgefandi hvað mál kæranda varðar. Fæðingarorlofssjóður bendir á að verði breyting á ástandi barns kæranda þannig að það leiði til nánari umönnunar umfram það sem eðlilegt sé við umönnun ungbarna sé unnt að senda læknisvottorð þar um með rökstuðningi þess sérfræðilæknis sem annast hafi barnið og muni sjóðurinn taka afstöðu til þess.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að synja umsókn kæranda um lengingu á greiðslum í fæðingarorlofi vegna veikinda barns.

Í 1. mgr. 17. gr. laga nr. 95/2000 um fæðingar- og foreldraorlof kemur fram að heimilt sé að framlengja sameiginlegan rétt foreldra til fæðingarorlofs um allt að sjö mánuði ef um sé að ræða alvarlegan sjúkleika barns eða alvarlega fötlun sem krefjist nánari umönnunar foreldris. Rökstyðja skuli þörf fyrir lengingu á fæðingarorlofi með vottorði sérfræðilæknis. Vinnumálastofnun skuli meta hvort lenging fæðingarorlofs sé nauðsynleg og stofnuninni sé heimilt að óska eftir umsögn frá öðrum sérfræðilækni við matið.

Með 3. gr. laga nr. 143/2012 var ákvæði 17. gr. laga nr. 95/2000 breytt, en í athugasemdum með ákvæðinu segir að líta verði til þess að ástand barnsins krefjist nánari umönnunar foreldranna umfram það sem eðlilegt sé við umönnun ungbarna án tillits til þess hvort barn liggi í lengri eða skemmri tíma á sjúkrahúsi. Áfram eigi að miða við að barn greinist með alvarlegan sjúkdóm eða alvarlega fötlun og er þá ekki átt við tilfallandi veikindi barna, svo sem hlaupabólu, eyrnabólgu eða aðra álíka sjúkdóma enda þótt veikindin geti verið þrálát.

Samkvæmt gögnum málsins fæddist sonur kæranda með klumbufót. Í læknisvottorði B, dags. 6. október 2016, er sjúkdómi barnsins lýst á eftirfarandi hátt: „Drengur fæddur eftir fulla meðgöngu. Með klumbufót hægra megin, hefðbundin meðferð með gipsun og síðan spelku. Sótt er um lengingu á fæðingarorlofi vegna þessa“. Í læknisvottorði B, dags. 23. febrúar 2017, segir einnig:

„Barnið er í hefðbundinni meðferð sem öll börn eru í sem eru með klumbufót. Þau eru með spelku alltaf þegar þau sofa. Einstaka geta ekki verið með hana þegar þau sofa þurfa þá að vera með hana vakandi. Þessi drengur er í hefðbundinni meðferð hann er alltaf með spelku á fótum þegar hann sefur líka dúra á daginn og er mjög mikilvægt að spelkan sitji rétt nákvæmlega hversu langur tími fer í þessa umönnun fer að sjálfsögðu eftir því hversu oft barnið sefur. Mikilvægt að það séu vön handtök sem setja hann í spelkuna og taka hann úr henni svo vel sé fylgst með húð og ekki verði nein vandræði þar að lútandi. Meðferðin er algerlega hefðbundin hún er ad modum Ponsetti og er því prógrammi fylgt. Það prógramm er almennt á vesturlöndum notað.“

Í umsögn C sérfræðilæknis Fæðingarorlofssjóðs, dags. 11. apríl 2017, kemur meðal annars fram að klumbufótur sé meðfædd fötlun barns, oftast tímabundin, þar sem yfirleitt er hægt að laga ástand varanlega með gips- og spelkumeðferð. Alvarleiki slíks ástands sé breytilegur og geti verið frá vægu stigi upp í alvarlegt stig. Því sé mismunandi meðferðum beitt og tímalengd og umfang slíkrar meðferðar breytilegt. Ekki sé hægt að setja öll slík mál undir sama hatt og afgreiða öll með sömu lengingu, ef hennar sé þá þörf. Gips- og spelkumeðferð hjá barni á þessum aldri krefjist að sjálfsögðu einhverrar aukinnar umönnunar, en samkvæmt vottorðum hafi verið um hefðbundna meðferð að ræða og alvarleika eða afbrigða ekki getið í vottorðum. Það sé hans mat að við hefðbundna meðferð sem gangi eðlilega ætti alla jafna ekki að vera svo mikil aukin umönnun umfram venjubundna umönnun ungbarna.

Með hliðsjón af gögnum málsins tekur úrskurðarnefndin, sem meðal annars er skipuð lækni, undir sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs, um að ástand barns kæranda, og sú hefðbundna meðferð sem það hefur fengið til þessa, sé ekki með þeim hætti að þörf sé á lengingu fæðingarorlofs samkvæmt 1. mgr. 17. gr. laga nr. 95/2000. Þá tekur úrskurðarnefndin einnig undir það með Fæðingarorlofssjóði að aðstæður í máli kæranda og máli nr. 21/2014 hjá úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála séu ekki sambærilegar. Úrskurðarnefndin telur rétt að benda á að líkt og fram kemur í greinargerð Fæðingarorlofssjóðs getur kærandi sótt á ný um framlengingu fæðingarorlofs, reynist barn hennar þurfa á aukinni umönnun að halda sökum veikinda.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs, dags. 13. mars 2017, um synjun á umsókn A, um lengingu á greiðslum í fæðingarorlofi vegna veikinda barns er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson