Mál nr. 7/2008
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 10. júlí 2008 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli nr. 7/2008.
1.
Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 14. febrúar 2008, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að úthlutunarnefnd Vinnumálastofnunar hafi á fundi sínum þann 13. febrúar 2008 hafnað umsókn hennar um atvinnuleysisbætur, dags. 2. janúar 2008, á grundvelli 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006. Kærandi vildi ekki una þeirri ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi dags. 26. mars 2008, sem móttekið var 4. apríl sama ár.
Áður en kærandi lagði fram umsókn um atvinnuleysisbætur hafði hún síðast haft tímabundið starf sem lauk 15. október 2007. Kærandi hafði um nokkurra ára skeið stundað nám í X og Y við Háskóla Íslands en umsókn hennar bar með sér að hún ætti eingöngu eftir að skrifa fimm eininga B.A.-ritgerð í X til að ljúka því námi. Skráð hlutfall hennar sem námsmanns á vorönn 2008 nam því þriðjungi af 100% námi.
Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 22. janúar 2008, var kærandi upplýstur um þá væntanlegu afstöðu stofnunarinnar að hafna bæri umsókn hennar. Í bréfinu var vitnað til 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006. Í bréfinu var 1. mgr. 52. gr. og c-liður 3. gr. laganna tekin beint upp og því næst var kæranda gefinn kostur á að koma með skýringar og andmæli skv. IV. kafla stjórnsýslulaga nr. 37/1993 vegna fyrirhugaðrar ákvörðunar. Með bréfi, dags. 24. janúar 2008, mótteknu 30. janúar 2008, bárust andmæli kæranda þar sem fram kom að kærandi væri eingöngu í þriðjungs námshlutfalli og þyrfti ekki að sækja námskeið á dagvinnutíma. Sá skilningur kæranda kom fram að 52. gr. laga nr. 54/2006 heimilaði Vinnumálastofnun ekki að hafna umsókn hennar. Vinnumálastofnun tilkynnti kæranda hina kærðu ákvörðun með bréfi, dags. 14. febrúar 2008, þar sem vitnað var til sömu lagaákvæða og áður. Enginn frekari rökstuðningur var fyrir ákvörðun stofnunarinnar.
Í erindi kæranda til úrskurðarnefndarinnar og í rökstuðningi með henni er lögð áhersla á að kærandi hafi kynnt sér reglur um atvinnuleysisbætur áður en hún sótti um bætur í upphafi ársins. Þar sem hún hafi verið skráð í nám á vorönn 2008 sem næmi þriðjungs hlutfalli hafi hún talið að hún væri ekki námsmaður í skilningi c-liðar 3. gr. laga nr. 54/2006. Samkvæmt reglum Háskóla Íslands og LÍN, sem giltu um B.A.-ritgerð í X, ætti ritun ritgerðarinnar að taka fimm vikur. Að mati kæranda er algengt að ferlið við skrifin taki lengri tíma en þó þannig að slíkt hafi engin úrslitaáhrif á getu hennar til að vera virk í atvinnuleit. Fram kom í máli kæranda að hún hafi í mars síðastliðnum fundið starf á eigin spýtur.
Fram kemur í greinargerð Vinnumálastofnunar, dags. 16. maí 2008, að kæranda hafi verið synjað um bætur skv. 3. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006 og til frekari rökstuðnings var vísað til greinargerðar með nefndum lögum. Að mati Vinnumálastofnunar eiga nemendur í háskólanámi rétt á námsláni þann tíma sem þeir vinna að lokaritgerð. Þegar svo háttar til eru þeir ekki á vinnumarkaði á sama tíma í skilningi laganna. Einstaklingar geta ekki valið í þessum tilvikum hvort þeim hugnist að sækja um greiðslu atvinnuleysisbóta eða námslán til að ljúka námi sínu. Þegar þeir hafi hins vegar skilað lokaritgerð sinni eiga þeir rétt á atvinnuleysisbótum, að öðrum skilyrðum uppfylltum.
2.
Niðurstaða
Í áðurnefndu bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 14. febrúar 2008, var kærandi upplýst um að umsókn hennar um atvinnuleysisbætur hafi verið hafnað. Ákvörðunin var kynnt með eftirfarandi hætti:
„Umsókn þín um atvinnuleysisbætur samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006 er hafnað á grundvelli 52. gr. laganna en þar segir:
Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar.
C-liður 3. gr. laganna segir:
Nám: 75–100% samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við 75–100% nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“
Af framangreindu verður ekki önnur ályktun dregin en að lagagrundvöllur hinnar kærðu ákvörðunar hafi verið 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006, sbr. c-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006.
Kærandi var skráð í nám hjá Háskóla Íslands á vorönn 2008 sem var minna en 75% nám. Nám kæranda féll því utan gildissviðs skilgreiningar c-liðar 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006. Þegar af þeirri ástæðu var ekki hægt að taka afstöðu til umsóknar kæranda á grundvelli 1. mgr. 52. gr. laganna eins og Vinnumálastofnun gerði í hinni kærðu ákvörðun.
Sem lægra settu stjórnvaldi ber Vinnumálastofnun að rannsaka mál með fullnægjandi hætti, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, og eftir atvikum veita umsækjendum andmælarétt áður en ákvörðun er tekin, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga. Hlutverk úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða sem æðra setts stjórnvalds er að endurskoða ákvarðanir hins lægra setta. Þegar rannsókn lægra setts stjórnvalds er verulega ábótavant kann það að koma í veg fyrir að æðra sett stjórnvald geti bætt úr. Afleiðing þess verður þá að jafnaði sú að ákvörðun hins lægra setta stjórnvalds verður ómerkt og því falið að taka málið fyrir á ný svo að hægt sé að leiða það til lykta með löglegum hætti.
Í þessu máli hefur Vinnumálastofnun fyrir úrskurðarnefndinni borið því við að stofnunin skuli meta sérstaklega hvort sá er stundar nám en er í lægra námshlutfalli en 75% uppfylli skilyrði laganna þrátt fyrir námið, sbr. 3. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006. Fram kemur í greinargerð Vinnumálastofnunar að það sé mat hennar að kærandi hafi ekki verið á vinnumarkaði í skilningi laganna en sú fullyrðing styðst væntanlega við a-lið 13. gr., sbr. 1. mgr. 14. gr. laganna. Síðastnefndu lagaákvæðin mæla fyrir um þau skilyrði sem umsækjandi um atvinnuleysisbætur þarf að uppfylla til að teljast í virkri atvinnuleit. Framangreindar röksemdir Vinnumálastofnunar komu fyrst fram við meðferð málsins hjá úrskurðarnefndinni.
Kærandi í máli þessu gat með engu móti áttað sig á að hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar byggðist á lagaákvæðum um virka atvinnuleit. Kærandi gat heldur ekki vitað hvaða þýðingu 3. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 hefði fyrir úrlausn málsins en samkvæmt því lagaákvæði bar Vinnumálastofnun að rannsaka sérstaklega hvort kærandi uppfyllti skilyrði laganna þrátt fyrir að vera í námi undir 75%.
Ljóst er að hin kærða ákvörðun var tekin á röngum lagagrundvelli vegna þess að nám kæranda uppfyllti ekki þau skilyrði sem tilgreind eru í c-lið 3. gr. laga nr. 54/2006. Vinnumálastofnun bar því að rannsaka hvort kærandi teldist í virkri atvinnuleit og gefa kæranda kost á að tjá sig um það álitaefni hvort hún, þrátt fyrir nám sitt, teldist í slíkri atvinnuleit. Að þessu var ekki gætt heldur var kæranda eingöngu gefinn kostur á að andmæla fyrirhugaðri ákvörðun Vinnumálastofnunar á grundvelli 1. mgr. 52. gr., sbr. c-lið 3. gr. laga nr. 54/2006. Úr þessum annmörkum á málsmeðferð Vinnumálastofnunar er ekki hægt að bæta fyrir úrskurðarnefndinni og verður því hið lægra setta stjórnvald að taka málið upp á ný og rannsaka það á réttum lagagrundvelli. Hin kærða ákvörðun verður því ómerkt og málinu vísað aftur til Vinnumálastofnunar til löglegrar meðferðar.
Úrskurðarorð
Hin kærða ákvörðun er ómerkt og er málinu vísað til Vinnumálastofnunar til löglegrar meðferðar.
Brynhildur Georgsdóttir, formaður
Hulda Rós Rúriksdóttir
Helgi Áss Grétarsson