Mál nr. 49/2011

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 30. ágúst 2011 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 49/2011.

1.

Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi dags. 16. mars 2011, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að stofnunin hefði ákveðið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans þar sem hann hafi ekki tilkynnt um vinnu hjá fyrirtækjunum B ehf. og C ehf. samhliða því að þiggja greiðslu atvinnuleysisbóta. Ákvörðunin var tekin á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, og var það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hafi starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði. Kæranda var einnig gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 70.156 kr. með 15% álagi skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, fyrir tímabilið 4. febrúar til 19. febrúar 2011. Kærandi vildi ekki una þeirri ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 8. mars 2011. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Vinnumálastofnun krefst þess að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun þann 18. október 2010 og fékk greitt í samræmi við rétt sinn.

Með bréfi, dags. 16. febrúar 2011, var kæranda tilkynnt að Vinnumálastofnun hefði undir höndum upplýsingar um að hann hafi verið við vinnu sem dyravörður og einkaþjálfari samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur, án þess að hafa tilkynnt það til stofnunarinnar. Kærandi var upplýstur um að tilkynna beri um tilfallandi vinnu með að minnsta kosti eins dags fyrirvara og bent á upplýsingaskyldu atvinnuleitanda og viðurlögum við meintum brotum hans á lögum um atvinnuleysistryggingum. Jafnframt var kæranda veittur frestur til þess að skila inn skýringum og athugasemdum.

Þann 22. febrúar 2011 barst Vinnumálastofnun skýringarbréf frá kæranda. Kærandi segist nýlega hafi hafið störf sem dyravörður hjá B ehf. með 10–20% starfshlutfalli. Kærandi segist hafa sótt um starf hjá C ehf. og fengið þar stöðu sem einkaþjálfari, en um verktakavinnu sé að ræða og hann þurfi að finna sína eigin viðskiptavini. Kærandi segir að einnig þurfi hann sem einkaþjálfari að borga mánaðarlegt gjald fyrir að fá að veita þjónustu sína sem einkaþjálfari í C ehf. Kærandi segist hafa fundið 6–7 viðskiptavini en þeir hafi allir hætt við, en mögulega sé einn viðskiptavinur að koma í viðskipti við hann. Kærandi segist hafa vonast til þess að hann gæti þegið atvinnuleysisbætur á meðan hann væri að koma sér upp hópi viðskiptavina. 

Með bréfi, dags. 16. mars 2011, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnunin hefði tekið ákvörðun á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar um að stöðva greiðslur atvinnuleysistrygginga til hans vegna ótilkynntrar vinnu hjá C ehf. og hjá B ehf. Það var mat Vinnumálastofnunar að kærandi skuli ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hafi starfað í a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði. Kæranda var einnig tilkynnt um að hann hefði fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur á tímabilinu 4. febrúar til 19. febrúar 2011 og bæri því að endurgreiða þær að viðbættu 15% álagi, sbr. 2. mgr. 39. gr. laganna.

Í rökstuðningi með kæru sinni til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 8. mars 2011, segir kærandi að hann hafi tilkynnt um hlutastarf sitt viku of seint. Kærandi segir að hann hafi ekki haft þann ásetning að „svindla á kerfinu“ heldur hafi verið um misskilning að ræða, hann hafi haldið að frítekjumarkið þýddi að hann mætti hafa tekjur upp að þeirri fjárhæð án þess að bætur skertust og án þess að tilkynna þyrfti sérstaklega um það.

Það er mat kæranda að það sé afar ósanngjarnt að ekki megi leiðrétta þessi mistök, enda sé um afar lágar tekjur að ræða sem hann hefur haft samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur. Kærandi segir að ef ákvörðun Vinnumálastofnunar verði staðfest, geti hann ekki staðið í skilum með húsaleigu og muni lenda í stórfelldum fjárhagserfiðleikum.

Í greinargerð sinni til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 23. maí 2011, bendir Vinnumálastofnun á að mál þetta varði viðurlögum vegna brota á 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem kærandi hafi verið í starfi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysistryggingar án þess að tilkynna til stofnunarinnar að atvinnuleit væri hætt skv. 35. gr. a, sbr. 10. gr. laganna. Einnig varði mál kæranda innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. 

Vinnumálastofnun áréttar að með lögum nr. 134/2009, til breytinga á lögum um atvinnuleysistryggingar, hafi verið gerðar veigamiklar breytingar á 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Verknaðarlýsing ákvæðisins geri grein fyrir því hvaða atvik geti leitt til þess að viðurlögum á grundvelli ákvæðisins sé beitt. Fram komi í athugasemdum með 23. gr. frumvarpsins sem orðið hafi að lögum nr. 134/2009, að Vinnumálastofnun skuli beita viðurlögunum ef atvinnuleitandi starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur án þess að tilkynna stofnuninni um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. laganna eða um tilfallandi vinnu, eins og kveðið er á um í 35. gr. a sömu laga.

Vinnumálastofnun bendir á að í 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé það gert að skilyrði þess að launamaður teljist vera tryggður í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar að viðkomandi sé í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. laganna sé að finna nánari útlistun á því hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Ljóst sé að aðili sem starfi á vinnumarkaði geti hvorki talist vera án atvinnu eða í virkri atvinnuleit í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. 

Vinnumálastofnun telur ljóst af gögnum máls að kærandi hafi verið í starfi hjá B ehf. og C ehf. á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysistryggingar frá Vinnumálastofnun. Kærandi tilkynnti ekki um þessar breytingar á högum sínum til stofnunarinnar, en rík skylda hvílir á þeim sem njóta greiðslna atvinnuleysistrygginga að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar til að geta ákvarðað bótarétt viðkomandi. Telur Vinnumálastofnun að í ljósi afdráttarlausrar verknaðarlýsingar 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og þeirrar skyldu sem hvílir á atvinnuleitendum um að tilkynna til Vinnumálastofnun um tilfallandi tekjur eða að atvinnuleit sé hætt, sbr. 35. gr. a og 10. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, hafi kærandi brugðist skyldum sínum.

Það er mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á tímabilinu 4. febrúar til 19. febrúar 2011 og hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun að atvinnuleit væri hætt. Telur Vinnumálastofnun að samkvæmt skýru orðalagi 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar beri kæranda að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem atvinnuleitandi uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar, að fjárhæð 70.156 kr. með 15% álagi.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 27. júní 2011, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 11. júlí 2011. Engar frekari athugasemdir bárust frá kæranda.

2.

Niðurstaða

Mál þetta lýtur meðal annars að 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en hún er svohljóðandi:

„Sá sem veitir Vinnumálastofnun vísvitandi rangar upplýsingar í umsókn um atvinnuleysisbætur sem leiða til þess að hann telst ranglega tryggður að fullu eða að hluta samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði áður en hann sækir aftur um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. eða um tilfallandi vinnu skv. 35. gr. a. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Þessu ákvæði var bætt við lög um atvinnuleysistryggingar með 23. gr. laga nr. 134/2009. Í athugasemdum sem fylgdu frumvarpi því sem varð að síðarnefndu lögunum var ákvæðið skýrt nánar. Þar kom meðal annars fram að beita ætti ákvæðinu í þrenns konar tilvikum, í fyrsta lagi þegar atvinnuleitandi veitir Vinnumálastofnun vísvitandi rangar upplýsingar í umsókn um atvinnuleysisbætur sem leiða til þess að hann telst ranglega tryggður að fullu eða að hluta samkvæmt lögunum, í öðru lagi þegar atvinnuleitandi starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum þar sem hann hefur ekki tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. laganna og í þriðja lagi þegar atvinnuleitandi verður uppvís að þátttöku á vinnumarkaði án þess að hafa tilkynnt um tilfallandi vinnu, sbr. nú 35. gr. a.

Helsti tilgangur 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er að tryggja að atvinnuleitendur veiti réttar upplýsingar um hagi sína í atvinnumálum og upplýsi um breytingar sem á þeim kunna að verða. Með þessu á meðal annars að sporna gegn „svartri atvinnustarfsemi“.

Kærandi kveðst í bréfi sínu, dags. 22. febrúar 2011, vera nýbyrjaður að starfa sem dyravörður hjá B ehf. í 10–20% starfi. Þá hafi hann ráðið sig í verktakavinnu sem einkaþjálfari hjá C ehf. Hann þurfi sjálfur að útvega sér viðskiptavini og það hafi gengið illa. Kærandi kveðst hafa vonað að geta fengið atvinnuleysisbætur á meðan hann væri að koma sér upp hópi viðskiptavina.

Í þessu máli verður ekki fallist á að kærandi hafi verið að sinna tilfallandi vinnu í skilningi 35. gr. a laga um atvinnuleysistryggingar en telja verður tilfallandi vinnu þá atvinnustarfsemi sem fellur til með óreglubundnum hætti og stendur stutt yfir hverju sinni en ekki yfir nokkra mánaða samfellt skeið eins og á við í þessu máli. Af þessum sökum kemur eingöngu til greina að beita 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar á þeim grundvelli að kærandi hafi starfað á vinnumarkaði á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysisbætur án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit væri hætt.

Þegar 60. gr. laganna er beitt á þessum grundvelli þarf að skýra orðin að „starfa á vinnumarkaði“ með hliðsjón af a- og b-liðum 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt a-lið ákvæðisins er launamaður hver sá sem vinnur launuð störf í annarra þjónustu í a.m.k. 25% starfshlutfalli í hverjum mánuði og greitt er tryggingagjald vegna starfsins samkvæmt lögum um tryggingagjald. Í b-lið ákvæðisins er sjálfstætt starfandi einstaklingur hver sá sem starfar við eigin atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi í því umfangi að honum sjálfum er gert að standa mánaðarlega, eða með öðrum reglulegum hætti samkvæmt reglum fjármálaráðherra, skil á staðgreiðslu af reiknuðu endurgjaldi og tryggingagjaldi vegna starfs síns.

Kærandi var ekki launamaður í skilningi a-liðar 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar enda var starfshlutfall hans undir 25%. Hins vegar er ljóst af gögnum málsins að hann stundaði sjálfstæðan rekstur. Hann starfaði sem einkaþjálfari á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun. Því þarf að skoða hvort hann hafi verið sjálfstætt starfandi einstaklingur í skilningi b-liðar 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Núverandi skilgreining á sjálfstætt starfandi einstaklingum var sett í lög um atvinnuleysistryggingar með 1. gr. laga nr. 37/2009, um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar. Fram kom í athugasemdum með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 37/2009 að „þeir sem greiða staðgreiðslu af reiknuðu endurgjaldi og tryggingagjald einu sinni á ári teljist sjálfstætt starfandi einstaklingar í skilningi laganna“. Af hinum tilvitnuðum ummælum verður ráðið að jafnvel þeir sem sinna smávægilegum sjálfstæðum rekstri teljast sjálfstætt starfandi einstaklingar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Starfsemi kæranda við einkaþjálfun virðist hafa verið smá í sniðum. Eigi að síður var reksturinn skattskyldur, sbr. b-lið 7. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003. Jafnframt bar kæranda að reikna sér endurgjald, sbr. 58. gr. laga um tekjuskatt og reglur skattyfirvalda um reiknað endurgjald á tekjuárinu 2010. Hvort sem kærandi gerði skattyfirvöldum grein fyrir starfsemi sinni eða ekki er ljóst að hann var sjálfstætt starfandi einstaklingur í skilningi b-liðar 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysisbætur. Hann upplýsti Vinnumálastofnun ekki um þessa starfsemi sína fyrr en eftir að stofnunin spurðist fyrir um hana.

Af framansögðu er ljóst að kærandi var starfandi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann þáði atvinnuleysisbætur. Hann tilkynnti Vinnumálastofnun hvorki um þessa atvinnustarfsemi sína né að atvinnuleit hans hafi verið hætt. Það er niðurstaða úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða að með framangreindri háttsemi hafi kærandi brotið gegn 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og því beri að staðfesta hina kærðu ákvörðun. Á tímabilinu frá 4. febrúar til 19. febrúar 2011 fékk kærandi greiddar 70.156 kr. í atvinnuleysisbætur. Vinnumálastofnun krefst þess að fá þá fjárhæð endurgreidda að viðbættu 15% álagi, sbr. 3. málsl. 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og 1. málsl. 2. mgr. 39. gr. sömu laga. Fallast verður á að kæranda beri að endurgreiða 70.156 kr. eins og kveðið var á um í hinni kærðu ákvörðun.

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 16. mars 2011 í máli A um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta er staðfest. Kærandi skal ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði og honum ber einnig að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 70.156 kr.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúríksdóttir

Helgi Áss Grétarsson