Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 468/2020

Þriðjudaginn 15. desember 2020

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 28. september 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 16. mars 2020 og var umsóknin samþykkt. Í september 2020 kom í ljós að kærandi hafði fengið greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði á sama tíma og greiðslur atvinnuleysisbóta. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. september 2020, var kæranda tilkynnt að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 806.144 kr., án álags fyrir tímabilið mars til júní 2020.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 28. september 2020. Með bréfi, dags. 1. október 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 29. október 2020, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 3. nóvember 2020. Athugasemdir bárust frá kæranda 4. nóvember 2020.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi óskar eftir endurskoðun málsins og tekur fram að hann hafi tilkynnt Vinnumálastofnun þann 3. apríl 2020 að hann hefði einnig sótt um fæðingarorlof.

Í athugasemdum kæranda vegna greinargerðar Vinnumálastofnunar er vísað til þess að stofnunin hafi ekki svarað innan þess frests sem úrskurðarnefndin hafi gefið. Að mati kæranda eigi því að vísa greinargerð Vinnumálastofnunar frá. Þá tekur kærandi fram að Vinnumálastofnun hafi ekki rétt til að skera atvinnuleysisbætur niður, stofnunin eigi sök á málinu.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi fengið greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta á tímabilinu 16. mars til 30. júní 2020. Í ákvæði 51. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé skýrt kveðið á um það að greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði séu ósamrýmanlegar greiðslum atvinnuleysistrygginga. Kæranda beri því að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur sem hann hafi fengið á meðan hann hafi fengið fæðingarorlofsgreiðslur. Kæranda hafi verið gert að endurgreiða þær atvinnuleysisbætur sem hann hafi fengið greiddar frá umsóknardegi þann 16. mars 2020 til loka júní 2020 í samræmi við 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ákvæðinu segi að hafi atvinnuleitandi fengið hærri atvinnuleysisbætur en hann hafi átt rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd, að viðbættu 15% álagi. Þá segi að hið sama skuli gilda um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna.

Ljóst sé að fyrir mistök hafi kæranda verið greiddar atvinnuleysisbætur samhliða því að hann hafi verið í fæðingarorlofi og fengið greitt úr Fæðingarorlofssjóði. Þar sem mistök stofnunarinnar hafi valdið því að kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysistryggingar á tímabilinu hafi kæranda ekki verið gert að greiða 15% álag samkvæmt ákvæðinu.

Þrátt fyrir að ofgreiðsla eigi upptök sín til mistaka Vinnumálastofnunar og að bætur hafi þegar verið greiddar til kæranda verði ekki séð að kærandi eigi tilkall til þess að halda ólögmætri greiðslu  atvinnuleysisbóta eða að hann eigi rétt á atvinnuleysistryggingum á umræddu tímabili í andstöðu við skýr skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar. Þá beri Vinnumálastofnun að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur, óháð því hver ástæða ofgreiðslu sé. Í ljósi framangreindra upplýsinga sé það afstaða Vinnumálastofnunar að kærandi eigi ekki rétt til atvinnuleysistrygginga frá mars 2020 til 30. júní 2020. Kæranda beri því að endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 16. mars 2020 til 30. júní 2020, að fjárhæð 806.144 kr.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur á þeirri forsendu að kærandi hafi þegið greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta.

Í kæru er þess krafist að greinargerð Vinnumálastofnunar verði vísað frá þar sem hún barst eftir þann frest sem úrskurðarnefnd velferðarmála veitti stofnuninni til að skila greinargerð vegna kærunnar. Úrskurðarnefndin bendir á að þrátt fyrir að greinargerð Vinnumálastofnunar hafi borist utan þess frests sem veittur var leiðir það ekki sjálfkrafa til þess að úrskurðarnefndinni beri að vísa greinargerðinni frá. Úrskurðarnefndinni ber að afla afstöðu stjórnvalds til kæru þar sem sú skylda hvílir á nefndinni að rannsaka mál áður en ákvörðun er tekin í því, sbr. rannsóknarregla 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Í 1. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um gildissvið laganna, en þar segir að lögin gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Í 2. gr. laganna kemur fram að markmið þeirra sé að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt.

Í 51. gr. laganna er fjallað greiðslur sem eru ósamrýmanlegar atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. ákvæðisins:

„Hver sá sem nýtur greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði samkvæmt lögum um fæðingar- og foreldraorlof telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili.“

Samkvæmt gögnum málsins tilkynnti kærandi Vinnumálastofnun þann 3. apríl 2020 að hann hefði einnig sótt um fæðingarorlof vegna barns síns. Ljóst er að sú tilkynning kom ekki til skoðunar hjá Vinnumálastofnun við afgreiðslu umsóknar hans og fékk hann því greiddar atvinnuleysisbætur samhliða greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur fyrir tímabil sem skilyrði laganna er ekki uppfyllt. Það að Vinnumálastofnun hafi greitt kæranda bætur þegar hann átti ekki rétt til þeirra hefur ekki áhrif á þá skyldu. Í máli þessu hefur ekkert álag verið lagt á skuld kæranda og því er ekki ágreiningur um það atriði. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. september 2020, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson