Úrskurður nr. 194/2017
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 6. apríl 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 194/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU16110067
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 28. nóvember 2016 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 14. nóvember 2016, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f þágildandi laga nr. 96/2002 um útlendinga.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi með vísan til 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 30. gr. þágildandi laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
Hinn 1. janúar 2017 tóku gildi ný lög um útlendinga nr. 80/2016. Samkvæmt 2. mgr. 121. gr. laganna gilda ákvæði þeirra um mál sem bárust kærunefnd útlendingamála fyrir gildistöku laganna en höfðu ekki verið afgreidd með úrskurði. Fer því um mál þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 80/2016.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um hæli hér á landi þann 22. október 2014. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 12. janúar 2015 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 2. febrúar 2015, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kærði þá ákvörðun til kærunefndar útlendingamála við birtingu, þann 6. febrúar 2015. Þann 4. nóvember 2015 kom kærandi fyrir kærunefnd útlendingamála og gerði grein fyrir máli sínu. Talsmaður kæranda og túlkur voru viðstaddir. Þann 15. desember 2015 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar frá 2. febrúar 2015.
Þann 15. febrúar 2016 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á úrskurði kærunefndar, ásamt fylgiskjali. Kærandi kom í viðtal hjá kærunefnd vegna málsins þann 10. maí 2016. Viðstaddir voru talsmaður kæranda og túlkur. Þann 28. júlí 2016 féllst kærunefnd útlendingamála á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans. Var ákvörðun Útlendingastofnunar felld úr gildi og lagt fyrir stofnunina að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.
Kærandi kom á ný í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 7. september 2016 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 14. nóvember 2016, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kærði ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála þann 28. nóvember 2016. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 12. janúar 2017 ásamt fylgiskjölum. Frekari gögn bárust frá kæranda þann 9. febrúar 2017.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við mat á trúverðugleika frásagnar kæranda fór Útlendingastofnun yfir aðstæður í […] og benti stofnunin m.a. á að grundvallarmannréttindi njóti verndar samkvæmt stjórnarskrá landsins. Útlendingastofnun vísaði til þess að kærandi hafi skilað inn handskrifuðu skjali þar sem komi fram að […] og þar fundist skjöl sem brjóti gegn […] og […]. Einnig sé hann sakaður um að hvetja til mótmæla og óeirða og […]. Kærandi hafi hvorki fyrir kærunefnd né Útlendingastofnun skilað inn rafrænni útgáfu skjalsins þrátt fyrir ítrekaðar óskir um slíkt. Útlendingastofnun taldi skýringar kæranda á því hvers vegna hann geti ekki skilað inn rafrænni útgáfu skjalsins ótrúverðugar.
Þá taldi Útlendingastofnun að skýringar kæranda, hjá kærunefnd annars vegar og Útlendingastofnun hins vegar, á því hvort að hann gæti aflað gagna til þess að staðfesta sannleiksgildi þess skjals sem hann hafi lagt fram samrýmist ekki og að þær útskýringar sem kærandi hafi gefið fyrir því af hverju lögmannsstofan geti ekki staðfest sannleiksgildi skjalsins séu ótrúverðugar. Auk þess hafi verið nokkuð ósamræmi í framburði kæranda um það hvenær hann hafi vitað af tilvist þess skjals.
Kærandi hafi kveðið að hann hafi verið […] án þess að hann hafi verið á staðnum. Hann hafi verið hvattur til að renna stoðum undir þessar staðhæfingu sína, t.d. með því að leggja fram […] sem gagn í málinu. Útlendingastofnun taldi mjög ótrúverðugt að kærandi hafi verið […] í […] í öðru landi án þess að hann hafi verið í landinu og þannig ekki gefinn kostur á að […]. Stofnunin taldi einnig mjög ótrúverðugt að kærandi geti ekki nálgast og framvísað gögnum í málinu sem sýni fram á að hann […]. Útlendingastofnun taldi jafnframt ótrúverðugt, hafi verið gefin út […], að […], eða að […] hafi ekki stöðvað för kæranda þegar hann hafi ferðast úr landi […] til Íslands.
Það var því niðurstaða Útlendingastofnunar að skjal það sem kærandi hafi lagt fram og eigi að sýna fram á […] hjá kæranda og […] á hendur honum sé ótrúverðugt. Stofnunin mat það einnig ótrúverðugt að kærandi hafi verið […]. Stofnunin mat sömuleiðis framburð kæranda í heild sinni ótrúverðugan.
Það var niðurstaða Útlendingastofnunar að kærandi eigi ekki á hættu ofsóknir eða meðferð sem jafnað verði til ofsókna í heimalandi og synjaði honum um hæli skv. þágildandi 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Jafnframt mat Útlendingastofnun það svo að kærandi eigi ekki á hættu illa meðferð í heimalandi sínu. Synjaði stofnunin því kæranda um hæli skv. þágildandi 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun komst jafnframt að þeirri niðurstöðu að synja bæri kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. þágildandi 12. gr. f laga um útlendinga. Þá var kæranda einnig synjað um dvalarleyfi vegna sérstakra tengsla við Ísland skv. sama ákvæði.
Útlendingastofnun benti á að mál kæranda hafi verið til meðferðar hjá stjórnvöldum í rétt rúm tvö ár og því kæmi til skoðunar hvort kærandi uppfylli skilyrði a-e liðar 1. mgr. 12. gr. g þágildandi laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga. Stofnunin benti á að máli kæranda hafi lokið á öllum stjórnsýslustigum á rétt rúmum 15 mánuðum. Kærandi hafi aftur á móti sótt um endurupptöku á máli sínu. Stofnunin hafi metið það skjal sem kærandi hafi lagt inn með endurupptökubeiðninni ótrúverðugt. Stofnunin hafi jafnframt metið framburð kæranda og nýjar málsástæður ótrúverðugar. Skorað hafi verið á kæranda að leggja fram frekari gögn í málinu, en kærandi hafi ekki orðið við því. Áréttaði stofnunin að ástæða þess að mál kæranda hafi verið til meðferðar hjá stjórnvöldum í tvö ár sé endurupptaka á máli hans, en framburður hans og það skjal sem endurupptaka málsins hafi byggst að miklu leyti á hafi verið metið ótrúverðugt. Það var því mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki veitt upplýsingar og atbeina sinn til að aðstoða við úrlausn málsins. Hann teljist því ekki hafa fullnægt skilyrði e-liðar 12. gr. g þágildandi laga um útlendinga.
Kæranda var vísað frá landi á grundvelli þágildandi c-liðar 1. mgr. 18. gr. laga um útlendinga. Með tilliti til atvika málsins ákvað stofnunin að kæra skyldi fresta réttaráhrifum með vísan til þágildandi 1. mgr. 32. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að upphafleg ástæða flótta hans frá heimalandi hafi verið ótti við hefndaraðgerðir þriggja fjölskyldna sem telji að hann eigi sök á því að fjölskyldumeðlimir þeirra hafi verið drepnir í átökum […]. Hann hafi greint frá því að yfirvöld geti ekki verndað hann. Eftir að kærandi hafi flúið heimaland sitt hafi hann hins vegar fengið upplýsingar um að yfirvöld séu búin að […] vegna gagna sem hafi fundist á […] með efni sem gangi gegn kenningum […], feli í sér áróður til uppreisnar og þar sem hvatt sé til […]. Þá hafi kærandi einnig fengið upplýsingar um að búið sé að […].
Með hliðsjón af framburði kæranda og […] á hendur honum sé ljóst að […] stjórnvöld telji að hann hafi gerst […]. Kærandi hafi aðspurður greint frá því að hann hafi kynnt sér upplýsingar um […] á netinu og prentað út ýmis gögn. Hann sé þó ekki á móti […] sem slíkri, en hefði ákveðnar efasemdir um tilteknar […]. Hann hafi ekki farið inn á netsíður til að hvetja til andófs eða óeirða, en stjórnvöld noti það sem átyllu þegar um sé að ræða einstaklinga sem vilji kynna sér þessi mál.
Í ljósi þess hvernig túlka beri ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna stjórnmála- og trúarskoðana í 37. og 38. gr. laga um útlendinga og með hliðsjón af því sem fram komi í handbók um réttarstöðu flóttamanna telur kærandi fullljóst að aðstæður hans falli þar undir. Þrátt fyrir að kærandi hafi ekki verið að hvetja til […] og óeirða og andófs gegn stjórnvöldum þá sé ljóst að […] stjórnvöld telji hann hafa stjórnmála- og/eða trúarskoðanir sem séu þeim ekki þóknanlegar.
Kærandi bendir á að hann hafi í hælisviðtali þann 7. september 2016 greint frá því að hann hefði tjáð sig á Facebook varðandi kerfið í […], m.a. um stjórnvöld. Um þetta atriði og um mögulegar afleiðingar þess fyrir kæranda hafi hins vegar ekki verið fjallað í ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi telur að ekki sé hægt að útiloka að þessi ummæli kæranda setji hann í ennþá verri stöðu gagnvart yfirvöldum við hugsanlega endursendingu til […].
Ítarlega er fjallað um aðstæður í […] í greinargerð kæranda. Kærandi vísar í alþjóðlegar skýrslur og bendir m.a. á að stjórnvöld rannsaki og ákæri gagnrýnendur fyrir meint brot um að hvetja til ofbeldis, fyrir trúarmóðgun eða móðganir í garð opinberra stofnana, eins og dómstóla eða hersins. Þá eigi margvísleg alvarleg brot sér stað við réttarhöld fyrir sakadómum í […]. Sum réttarhöld hafi sem dæmi farið fram án þess að sakborningurinn sjálfur eða lögmaður hans hafi verið viðstaddir. Einnig eigi lögmenn oft í erfiðleikum með að fá málsgögn til þess að undirbúa mál.
Kærandi gerir athugasemd við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar. Hann bendir m.a. á að hér á landi hafi ekki verið gerð sú krafa til umsækjenda um alþjóðlega vernd að þeir leggi í öllum tilvikum fram gögn sem staðfesti frásögn þeirra. Kærandi telur því að ekki sé hægt að gera þá kröfu að hann leggi fram frekari sannanir á frásögn sinni heldur verði hann látinn njóta vafans. Kærandi áréttar að frásögn hans sé í fullu samræmi við afar slæma stöðu mannréttindamála í […].
Í kjölfarið fer kærandi yfir trúverðugleikamat Útlendingastofnunar. Hvað varðar trúverðugleika skjals þess, þ.e. […], sem kærandi skilaði inn áréttar kærandi að hann hafi ekki vitað um tilvist skjalsins fyrr en eftir að úrskurður kærunefndar hafi verið birtur fyrir honum. Hann hafi aldrei fengið skjalið afhent og hafi ekki vitað að það væri til á meðan hann hafi dvalið í […]. Skjalið hafi ekki uppgötvast fyrr en að móðir hans hafi spurt lögmann á lögmannsstofu kæranda um gögn í máli kæranda. Kærandi telur að sannleiksgildi skjalsins sjálfs sé grundvallaratriði í málinu, ekki hvernig hann hafi fengið það sent eða hvers vegna hann geti ekki útvegað rafræna útgáfu þess. Telur kærandi að skjalið sýni að líf hans sé í hættu verði hann sendur til baka. Þær sakir sem bornar séu á hann komi heim og saman við landaupplýsingar um […].
Varðandi það hvenær kærandi hafi vitað af tilvist […] bendir kærandi á að hann hafi verið samkvæmur sjálfum sér og skýrt mjög greinilega frá því að hann hafi fyrst vitað af tilvist […] í kjölfar birtingar á úrskurði kærunefndar sem hafi farið fram 19. janúar 2016, þ.e. líklegast þann 20. janúar 2016. Þá hafi móðir hans sent honum skjalið. Kærandi vísar því á bug að ósamræmi sé í framburði hans um hvenær hann hafi vitað af tilvist skjalsins.
Viðvíkjandi það hvort lögmannsstofa kæranda geti staðfest sannleiksgildi skjalsins telur kærandi ljóst vera, þegar framburður hans sé skoðaður, að hann hafi fyrst í stað fengið þau svör frá lögmanni sínum í […] að stofan vildi ekki koma sér í vandræði við öflun gagnanna. Lögmaðurinn hafi síðan á síðari stigum orðið við beiðni kæranda og reynt eftir fremsta megni að útvega gögnin, en án árangurs. Kærandi telur að ekki sé ósamræmi í framburði hans hvað þetta varðar, þar sem önnur skýringin útiloki ekki hina. Í málinu liggi jafnframt fyrir að sá lögmaður sem hafi aðstoðað kæranda við að finna afrit af […] hafi ekki verið með frumrit hennar undir höndum. Því liggi beint við að ekki hafi verið unnt að staðfesta sannleiksgildi skjalsins með öðrum hætti en að afla gagna hjá stjórnvöldum um mál kæranda, sem lögmanninum hafi síðan verið meinað um.
Varðandi það að kærandi hafi verið […] án þess að geta […] bendir kærandi á að það sé vel þekkt að […] séu undir ákveðnum kringumstæðum […]. Vísar kærandi m.a. í úrlausn Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.E. gegn Frakklandi (mál nr. 50094/10) frá 4. október 2013 máli sínu til stuðnings. Heimildir beri með sé að í þeim tilvikum þegar sakborningur mætir ekki í réttarhöld þá sé lögmanni viðkomandi óheimilt að koma fram fyrir hönd sakborningsins í því skyni að halda uppi vörnum og þá sé dómur kveðinn upp yfir viðkomandi in absentia. Þetta fyrirkomulag eigi sér stoð í […] sakamálaréttarfarslaganna. Telur kærandi að rannsókn Útlendingastofnunar hvað þetta atriði varðar hafi verið verulega ábótavant og því um skýrt brot á rannsóknarreglu útlendinga- og stjórnsýslulaga að ræða.
Varðandi það að kærandi geti ekki nálgast […] í máli sínu tekur kærandi fram að hann hafi greint frá því að hann hafi ætlað að reyna að útvega afrit af […] og hafi móðir hans rætt við lögmann í því skyni. Sá hefði farið til deildar sem […] en fengið þau svör að […] yrði aðeins afhentur gegn framvísun umboðs. Áréttar kærandi að samkvæmt heimildum séu dæmi um að […] eigi oft í erfiðleikum með að fá […] hjá ríkisvaldinu. Kærandi dregur í efa að lögmaður hans hefði verið í betri aðstöðu þó svo að hann hefði haft umboð frá kæranda um […]. Kærandi bendir jafnframt á að mat Útlendingastofnunar hvað þetta varðar byggi eingöngu á einni heimild. Telur kærandi að hér sé um að ræða brot á rannsóknarreglu stjórnsýslu- og útlendingalaga.
Í sambandi við það að […] hafi ekki getað haft uppi á kæranda áður en að hann hafi flúið heimaland sitt bendir kærandi á að það sé rangt sem fram komi í ákvörðun Útlendingastofnunar að […]. Hún hafi verið […] og þetta komi skýrt fram í gögnum máls. Kærandi hafi farið huldu höfði og ekki sé óeðlilegt að erfitt geti reynst fyrir […] að hafa uppi á tilteknum einstaklingi sem ekki vilji láta finna sig í […] samfélagi. Varðandi það að hann hafi ekki verið stöðvaður í […] tekur kærandi fram að í fyrsta hælisviðtali sínu þann 12. janúar 2015 hafi hann greint frá því að hann hafi verið hræddur á flugvellinum í […] þegar hann hafi verið á leið til Íslands, en vinur hans hefði talað við lögreglumann sem hann hafi þekkt á flugvellinum og hafi hann ætlað að fylgjast með kæranda og passa upp á hann. Ekkert sé minnst á þetta í ákvörðun Útlendingastofnunar. Að mati kæranda sé ekki hægt að útiloka að þetta hafi stuðlað að því að hann hafi komist úr landi án þess að vekja sérstaka athygli […].
Kærandi telur að endursending hans myndi brjóta í bága við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Hvað varðar varakröfu kæranda um viðbótarvernd áréttar kærandi að hann óttist hefndaraðgerðir þriggja fjölskyldna. Hafi kærandi greint frá því að yfirvöld geti ekki verndað hann. Kærandi telur ljóst að hann uppfylli skilyrði þess að hljóta viðbótarvernd þar sem hann sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Að mati kæranda er ekki raunhæft að hann geti leitað ásjár yfirvalda í heimalandi. Kærandi áréttar að heimildir beri með sér að grundvallarmannréttindi séu ekki nægilega tryggð í […] og að borgarar landsins verði fyrir viðvarandi mannréttindabrotum.
Varðandi þrautavarakröfu kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga bendir kærandi á að ákvæðið heimili að veita dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða ef útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd. Í greinargerð með frumvarpi til laganna komi m.a. fram að taka verði mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé við mat á öðrum ákvæðum kaflans, s.s. almennra aðstæðna í heimalandi, þ. á m. hvort grundvallarmannréttindi séu nægilega tryggð.
Í tengslum við þrautaþrautavarakröfu sína um dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga bendir kærandi á að hann hafi dvalið hér á landi í meira en tvö ár. Ljóst sé að kærandi uppfylli öll skilyrði ákvæðisins, þ. á m. hafi hann eftir fremsta megni veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn málsins sbr. d-lið 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi bendir á að með nýjum útlendingalögum nr. 80/2016 hafi verið gerðar talsverðar breytingar á 12. gr. f laga um útlendinga nr. 96/2002 og þar sé nú að finna skilyrði sem ekki hafi verið að finna í eldri útlendingalögum. Í 3. mgr. 74. gr. laga nr. 80/2016 sé nú að finna ákvæði sem feli í sér viðbótarskilyrði sem að mati kæranda séu íþyngjandi í hans garð, en sambærilegt ákvæði hafi ekki verið í eldri lögum. Vísar kærandi í álit Umboðsmanns Alþingis í máli nr. 4747/2006 frá 12. febrúar 2007 máli sínu til stuðnings og tekur fram að ekki skuli beita ákvæðum nýju laganna afturvirkt um réttarstöðu kæranda, nánar tiltekið ákvæði a- og d-liðar 3. mgr., þar sem þau leiði til niðurstöðu sem sé honum óhagstæðari en reglur eldri laga.
Verði hins vegar ekki fallist á slíka lögskýringu telur kærandi að beita skuli heimildarákvæði fyrri málsl. 4. mgr. 74. gr. og víkja frá ákvæðum 3. mgr. 74. gr. laganna. Verði ekki fallist á það telur kærandi allt að einu að ekkert af ákvæðum a-d-liðar 3. mgr. 74. gr. eigi við um kæranda. Ekkert liggi fyrir um að hann hafi framvísað fölsuðum skjölum sbr. a-lið 3. mgr. 74. gr. útlendingalaga. Kærandi bendir á að erfitt sé að ráða af skjalinu einu saman hvort það sé falsað eða ekki, en Útlendingastofnun hafi ekki látið hlutast til um að rannsókn færi fram á skjalinu, t.d. hvort að útlit stimpilsins á blaðinu bendi til þess að það stafi frá […] yfirvöldum. Með tilliti til heimilda telur kærandi að efni og innihald skjalsins sé trúverðugt, en allan vafa um sannleiksgildi þess beri hins vegar að túlka kæranda í hag. Þá eigi b-d-liðir ákvæðisins ekki heldur við um kæranda en um d-lið bendir kærandi m.a. á að á grundvelli nýrra gagna hafi hann óskað eftir endurupptöku eins og hann hafi átt rétt til og kærunefnd hafi fallist á endurupptöku. Fráleitt sé að túlka ákvæði laga um útlendinga með þeim hætti að maður teljist sjálfur eiga þátt í töfum máls þegar nýttur sé lögbundinn réttur til endurupptöku, sem síðan sé fallist á.
Að lokum bendir kærandi á að andlegri heilsu hans hafi farið hrakandi frá því að hann hafi sótt um hæli hér á landi. […].
Flutningur innanlands komi þá ekki til greina fyrir kæranda þar sem hann óttist stjórnvöld í landinu. Samkvæmt leiðbeiningareglum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna skuli gengið út frá því að raunverulega vernd sé ekki að fá í neinum hluta lands í þeim tilvikum þar sem stjórnvöld standa að baki ofsóknum.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagarammi
Í máli þessu gilda ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, sbr. 121. gr. laganna, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum að því leyti sem hún hefur enn lagastoð, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram […] vegabréf sitt til að sanna á sér deili. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé […] ríkisborgari.
Mat á því hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu
Samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga teljast einstaklingar vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu ef þeir, vegna tiltekinna persónulegra eiginleika eða aðstæðna hafa sérþarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls eða þeir geta ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum þessum án aðstoðar eða sérstaks tillits. Sem dæmi um einstaklinga í sérstaklega viðkvæmri stöðu nefnir ákvæðið fylgdarlaus börn, fatlað fólk, fólk með geðraskanir eða geðfötlun, aldrað fólk, þungaðar konur, einstæða foreldra með ung börn, fórnarlömb mansals, alvarlega veika einstaklinga og einstaklinga sem hafa orðið fyrir pyndingum, kynfæralimlestingum, nauðgun eða öðru alvarlegu andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi.
Kærandi hefur skilað inn sálfræðimati til kærunefndar, dags. 13. desember 2016. […].
Kærunefnd hefur við meðferð málsins tekið tillit til heilsufars kæranda.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í […] Choose an item. m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: […].
Ljóst er af ofangreindum gögnum að ástandið í landinu hafi einkennst af pólitískri ólgu undanfarin ár og að umbreyting til lýðræðis hafi reynst landinu áskorun þar sem stjórnvöld og almennir borgarar hafi m.a. þurft að kljást við spillingu, niðurnítt stjórnkerfi, pyndingar og hryðjuverk. Uppreisn hafi verið gerð í landinu […]. Í […] hafi […] verið […]. Mikil mótmæli og óeirðir hafi átt sér stað í kjölfar þess og hafi komið til nokkurra átaka milli lögreglu og mótmælenda.
[…] yfirvöld hafi gengið hart fram gegn mótmælendum og fjölmiðlafólki í ríkinu, m.a. handtekið fólk, hneppt í varðhald og pyndað. Helstu vandamál er varði mannréttindi í […] séu óhófleg valdbeiting öryggissveita ríkisins, þar á meðal ólögmæt manndráp og pyndingar, takmörkun stjórnvalda á tjáningar- og fundafrelsi og takmarkanir á réttlátri málsmeðferð.
Af ofangreindum gögnum má ráða að aðstæður í […] og málsmeðferð þarlendra stjórnvalda sé engu að síður almennt til þess fallin að tryggja mannréttindi einstaklinga, að undanskildum tilteknum málum sem snúi að andstæðingum ríkisstjórnarinnar, svo sem mótmælendum og fjölmiðlafólki. Dómstólar í […] séu almennt sjálfstæðir, fyrir utan ákveðin afskipti ríkisstjórnar landsins af málum stjórnarandstæðinga sem hafi verið til meðferðar hjá dómstólum. […] stjórnvöld virði almennt niðurstöður dómstóla í ópólitískum málum. […] lögreglan sé ábyrg fyrir því að lögum sé framfylgt í landinu. Fagmennska sé breytileg innan lögreglunnar og vantraust á lögreglunni nokkurt. […] stjórnvöld viðhaldi almennt góðri stjórn á öryggissveitum landsins en refsileysi viðgangist þó innan […] lögreglunnar.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi ber fyrir sig að yfirvöld í heimalandi hans séu búin að […] vegna gagna sem hafi fundist við […] á heimili hans. Búið sé að […]. Kærandi hafi jafnframt tjáð sig á samfélagsmiðlum um kerfið í […].
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Samkvæmt 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga geta ofsóknir m.a. falist í:
a. andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi,
b. löggjöf og aðgerðum stjórnvalda, lögreglu og dómstóla sem fela í sér mismunun að efni eða vegna þess hvernig þær eru framkvæmdar,
c. saksókn eða refsingu sem er óhófleg eða mismunar einstaklingum á ómálefnalegum grundvelli,
d. synjun um notkun réttarúrræða sem leiðir til óhóflegrar og mismunandi refsingar,
e. saksókn eða refsingu fyrir að neita að gegna herþjónustu í átökum þar sem þátttaka í slíkri herþjónustu mundi fela í sér glæpi eða athafnir skv. b-lið 2. mgr. 40. gr.
Í 3. mgr. 38. gr. eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar en þar segir:
a. kynþáttur vísar einkum til hópa sem deila húðlit eða öðrum sameiginlegum líffræðilegum einkennum og þjóðfélagshópa af tilteknum uppruna og ber að túlka í víðri merkingu,
b. trúarbrögð vísa einkum til trúarskoðana og annarra lífsskoðana, þ.m.t. guðleysis, og tjáningar þeirra, þátttöku í hvers konar trúarsamkomum, opinberum eða ekki, eða ákvörðunar um að taka ekki þátt í þeim, aðgerða sem byggjast á trúarskoðunum og frelsis til að skipta um trú,
c. þjóðerni tekur ekki aðeins til ríkisborgararéttar eða ríkisfangsleysis heldur geta fallið þar undir þeir sem tilheyra tilteknum kynþætti eða tilteknum hópi fólks sem talar sama tungumál eða hefur sameiginlega menningarlega sjálfsmynd, sameiginlegan uppruna, landfræðilega eða pólitískt, eða hópi sem er skilgreindur út frá tengslum við hóp fólks á landsvæði annars ríkis,
d. þjóðfélagshópur vísar einkum til hóps fólks sem umfram það að sæta ofsóknum hefur áþekkan uppruna, bakgrunn, venjur og félagslega stöðu eða hefur sameiginleg einkenni eða lífsskoðanir, svo sem kyngervi, sem eru svo mikilvæg fyrir sjálfsmynd þess að ekki ætti að gera kröfu til að þeim verði breytt, eða hóps fólks sem er álitinn frábrugðinn öðrum í samfélaginu; þá skulu fyrrverandi fórnarlömb mansals teljast meðlimir tiltekins þjóðfélagshóps,
e. stjórnmálaskoðanir vísa einkum til skoðana á stefnumótun og aðferðum stjórnvalda sem kunna að beita ofsóknum án tillits til þess hvort viðkomandi hefur aðhafst eitthvað til að tjá skoðanir sínar.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimalandi sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í hans umhverfi eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talin hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimalandi. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Geneva 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussels 2013).
Kærandi ber fyrir sig að yfirvöld í heimalandi hans séu búin að […] vegna gagna sem hafi fundist við […] á heimili hans með efni sem gangi gegn kenningum […], feli í sér áróður til uppreisnar og þar sem hvatt sé til […]. Búið sé að […] vegna þessa. Kærandi hafi jafnframt tjáð sig á samfélagsmiðlum um kerfið í […], m.a. um stjórnvöld.
Eins og áður hefur komið fram féllst kærunefnd á endurupptöku á máli kæranda með úrskurði, dags. 28. júlí 2016. Var í kjölfarið lagt fyrir Útlendingastofnun að meta hvort að skjal það sem kærandi skilaði inn, sem að sögn kæranda sýni fram á […] hjá kæranda og […] á hendur honum, teldist nægilega trúverðugt þannig að hægt væri að leggja það til grundvallar í máli kæranda. Þá var jafnframt lagt fyrir Útlendingastofnun að meta hvort að staðhæfingar kæranda um […] væru nægilega trúverðugar.
Í viðtali sínu hjá Útlendingastofnun þann 7. september 2016 var kærandi m.a. spurður nánar út í tilvist umrædds skjals, hvenær hann hafi vitað af því og hvenær hann hafi fengið það í hendur. Í kjölfarið komst Útlendingastofnun að þeirri niðurstöðu að skjalið væri ótrúverðugt. Stofnunin mat það einnig ótrúverðugt að kærandi hafi verið […]. Þá mat stofnunin sömuleiðis framburð kæranda í heild sinni ótrúverðugan.
Kærunefnd tekur undir ofangreint mat Útlendingastofnunar. Kærunefnd bendir á að töluvert ósamræmi sé á skýringum kæranda á því hvenær hann hafi vitað af tilvist skjalsins. Í beiðni hans um endurupptöku til kærunefndar hafi komið fram að ástæða þess að skjalið hafi ekki áður verið lagt fram hafi verið sú að kærandi hafi talið sig lagt fram fullnægjandi gögn um að hann væri í hættu gagnvart yfirvöldum. Hann hafi einungis áttað sig á því eftir á að skjalið væri ekki meðal gagna málsins þegar ákvörðun hafi verið tekin í máli hans hjá kærunefnd. Í viðbótarathugasemdum til kærunefndar vegna endurupptökubeiðninnar hafi komið fram að hann hafi fengið skjalið sent til sín í kjölfar úrskurðar kærunefndar. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi síðan kveðið að hann hafi aldrei vitað af umræddu skjali og hann hafi fyrst frétt af því eftir birtingu á úrskurði kærunefndar. Í greinargerð kæranda kemur fram að í kjölfar birtingarinnar hafi kærandi rætt við nokkra lögmenn á Íslandi í þeim tilgangi að skjóta úrskurðinum til dómstóla. Honum hafi verið ráðlagt að kanna til hlítar hvort að það væru fyrir hendi einhver gögn sem myndu koma honum í slæma stöðu við endursendingu til […]. Kærandi hafi þá haft samband við móður sína sem hafi fengið afrit af skjalinu á lögmannsstofu í […] þar sem fyrrum lögmaður kæranda hafi starfað. Kærunefnd bendir á að birting á úrskurði kærunefndar í máli kæranda hafi átt sér stað þann 19. janúar 2016 og að kærandi kveði að hann hafi fengið umrætt skjal sent þann 19. eða 20. janúar í gegnum samskiptaforrit á síma sínum. Kærandi hafi ítrekað verið beðinn um að skila inn rafrænni útgáfu af skjalinu en hann hafi ekki orðið við því. Kærunefnd telur að ofangreint ósamræmi í frásögn kæranda um það hvenær hann hafi vitað af tilvist skjalsins geri frásögn hans ótrúverðuga.
Að mati kærunefndar er einnig til staðar ósamræmi hvað varðar skýringar kæranda á því hvort að lögmannsstofan í […] geti staðfest sannleiksgildi skjalsins. Í viðbótarathugasemdum kæranda til kærunefndar vegna endurupptökubeiðninnar hafi komið fram að móðir kæranda hafi fengið þau svör frá lögmannsstofunni að stofan gæti ekki gert slíkt vegna þess að það myndi koma stofunni í slæma stöðu gagnvart stjórnvöldum. Þegar kærandi hafi verið spurður í viðtalinu hjá Útlendingastofnun hvort að lögmannsstofan gæti staðfest sannleiksgildi skjalsins hafi hann aftur á móti tekið fram að strax eftir að hann hafi fengið skjalið hafi lögmaðurinn sem móðir hans hafi rætt við farið til […] og beðið um öll gögn í málinu. Lögmanninum hafi verið vísað þaðan til ríkislögreglustjóra og þar hafi hann fengið þau svör að málinu væri lokið og búið væri að […]. Kærunefnd telur að ofangreint ósamræmi í frásögn kæranda um viðbrögð lögmannsstofunnar geri frásögn kæranda ótrúverðuga.
Kærunefnd bendir jafnframt á að kærandi hafi ekki lagt fram gögn til stuðnings því að hann hafi verið […]. Kærandi hafi ítrekað verið hvattur til að skila inn gögnum til stuðnings máli sínu, en ekki orðið við því. Kærandi hafi borið því við að lögmaður hans hafi beðið um […], en fengið það svar að hann yrði að koma með umboð frá kæranda til að fá afhent gögn í máli hans. Kærandi kveður að hann geti ekki sent umboð sitt til […]. Kærunefnd tekur fram að þó að landaupplýsingar gefi til kynna að einstaklingar séu í einhverjum tilvikum […], þá hafi kærandi ekki gripið til ráðstafana til að freista þess að afla gagna sem sýnt geta fram á að slíkt eigi við í hans máli.
Í ljósi ofangreinds er það mat kærunefndar að skjal það sem kærandi lagði fram sé ekki trúverðugt. Það verði því ekki lagt til grundvallar í málinu. Þá séu staðhæfingar kæranda um […] jafnframt ekki nægilega trúverðugar þannig að byggt verði á þeim í máli kæranda. Að teknu tilliti til þessa og skorts á öðrum gögnum sem hægt er að byggja á og sem styðja frásögn kæranda er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.
Varðandi þá málsástæðu kæranda að hann hafi verið að tjá skoðanir sínar á samfélagsmiðlum varðandi kerfið í […], m.a. um stjórnvöld, bendir kærunefnd á að það sé ljóst af landaupplýsingum að töluvert sé um takmarkanir á tjáningarfrelsi í heimalandi kæranda. Kærunefnd tekur fram að nefndin hafi skoðað þau gögn sem kærandi hafi lagt fram til stuðnings máli sínu. Ljóst sé af þeim að kærandi hafi á samfélagsmiðlum gagnrýnt stefnu stjórnvalda í ákveðnum málum, auk þess sem hann hafi deilt á […] og frammistöðu hans í embætti. Kærunefnd bendir þó jafnframt á að kærandi hafi áður tekið fram að hann hafi ekki verið virkur í stjórnmálum í heimalandi og að ástæður flótta hans þaðan hafi ekki verið af pólitískum ástæðum. Kærunefnd telur því, með hliðsjón af framburði kæranda, öðrum gögnum máls og landaupplýsingum, að kærandi hafi ekki sýnt fram á með nægilega skýrum hætti að hans bíði ofsóknir í heimalandi á þessum grundvelli.
Með hliðsjón af ofangreindu telur kærunefnd ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimalands síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Kærandi gerir kröfu til vara um viðbótarvernd samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á þeim grundvelli að hann óttist hefndaraðgerðir þriggja fjölskyldna þar sem þær telji að hann eigi sök á því að fjölskyldumeðlimir þeirra hafi verið drepnir í átökum […]. Yfirvöld geti ekki verndað hann fyrir slíkum hefndaraðgerðum.
Í úrskurði sínum dags. 28. júlí 2016 þar sem kærunefnd féllst á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans tók kærunefnd fram að staðfesting nefndarinnar á forsendum þeim sem Útlendingastofnun byggði fyrri niðurstöður sínar á í máli kæranda stæði óhögguð. Í fyrri úrskurði kærunefndar í máli kæranda, dags. 15. desember 2015, sem staðfesti ákvörðun Útlendingastofnunar, kom m.a. fram að kærandi hafi ekki gert það sennilegt að hann geti ekki leitað til lögreglu eða annarra stjórnvalda í heimalandi sínu enda hafi gögn málsins ekki bent til annars en að aðstæður í […] og málsmeðferð þarlendra stjórnvalda séu almennt til þess fallin að tryggja mannréttindi einstaklinga, að undanskildum þeim málum sem snúi að andstæðingum ríkisstjórnarinnar. Var kærandi því talinn hafa raunhæfan möguleika á að leita ásjár yfirvalda í […], eftir atvikum lögreglu og dómstóla. Kærunefnd telur að ekkert hafi komið fram sem breyti fyrri niðurstöðu nefndarinnar í máli kæranda hvað þetta varðar.
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaland kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að ákvæðið, samkvæmt hljóðan þess, heimili ekki skýrlega veitingu dvalarleyfis, má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn ákvæðisins og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Þá kemur fram í sömu málsgrein að ákvæði þessu megi aðeins beita ef útlendingur er staddur hér á landi og að skorið hafi verið úr um með efnismeðferð að útlendingur uppfylli ekki skilyrði alþjóðlegrar verndar skv. 37. og 39. gr. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimalandi viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimalandinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.
Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi lagt fram sálfræðimat, dags. 13. desember 2016. […].
Ljóst er af þeim gögnum sem kærunefnd hefur skoðað að kærandi hafi aðgang að almenna heilbrigðiskerfinu í […], enda […] ríkisborgari, og geti því leitað þangað vegna veikinda sinna. Þótt gögn málsins beri með sér að líðan hans sé slæm og að hann hafi leitað meðferðar hér á landi við andlegum veikindum er það mat kærunefndar að heilsufar hans, í ljósi þeirrar heilbrigðisþjónustu sem er til staðar í heimaríki, nái ekki því alvarleikastigi sem gerð er krafa um við veitingu dvalarleyfis á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga til að teljast flóttamaður og eigi því ekki rétt á alþjóðlegri vernd. Þegar gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda í heimalandi, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun, að aðstæður hans í heimalandi séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Kærandi fer jafnframt fram á að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga þar sem hann hafi dvalið hér á landi í meira en tvö ár. Samkvæmt ákvæðinu er heimilt að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða að því tilskyldu að skorið hafi verið úr um að útlendingur uppfylli ekki skilyrði skv. 37. og 39. gr. laganna. Í ákvæðinu eru síðan talin upp skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis í þessum tilgangi. Samkvæmt d-lið 2. mgr. 74. gr. er skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis samkvæmt ákvæðinu að útlendingur hafi veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn máls. Vegna athugasemda í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að ákvæði d-liðar 2. mgr. 74. gr. laganna er nánast samhljóða e-lið 12. gr. g þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002, en samkvæmt 12. gr. f eldri laga um útlendinga var einungis heimilt að veita útlendingi dvalarleyfi á grundvelli 2. málsl. 4. mgr. 12. gr. f þágildandi laga ef hann uppfyllti það skilyrði. Fyrir liggur að kærandi varð ekki af rétti við gildistöku laga nr. 80/2016. Í því ljósi og með vísan til skýrrar lagaskilareglu 2. mgr. 121. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd að rétt sé að beita ákvæði 74. gr. laga um útlendinga í málinu.
Eftir að máli kæranda lauk með úrskurði kærunefndar þann 15. desember 2015 óskaði kærandi eftir endurupptöku á grundvelli skjals sem hann taldi sýna að hann hefði ástæðuríkan ótta við ofsóknir í heimaríki sínu. Kærandi var boðaður til viðtals hjá kærunefnd og beðinn um að útskýra tilvist skjalsins og leggja betri grunn að trúverðugleika þess og þýðingu þess fyrir málið. Framburður kæranda fyrir nefndinni varpaði ekki ljósi á málið og var trúverðugleiki skjalsins því enn talinn óljós. Í ljósi hagsmuna kæranda óskaði kærunefnd samt sem áður eftir því að Útlendingastofnun rannsakaði framlögð skjöl og nýjar málsástæður kæranda til að tryggja að fullt mat á þeim færi fram á tveimur stjórnsýslustigum. Niðurstaða Útlendingastofnunar var í sömu átt og niðurstaða kærunefndar, þ.e. að þau skjöl og málsástæður sem kærandi lagði fram í tengslum við endurupptöku máls hans voru ótrúverðug og yrðu ekki lögð til grundvallar. Trúverðugleikamat kærunefndar á þeim gögnum og málsástæðum sem kærandi hefur lagt fram í þessu máli er á sama vegu. Í ljósi þessa telur kærunefnd að ástæða tafa málsins sé fyrst og fremst skortur á vilja kæranda til að vinna að því að upplýsa óljósa þætti málsins í samvinnu við stjórnvöld. Kærandi hafi því ekki veitt þær upplýsingar eða aðstoð við úrlausn máls hans að hann teljist hafa uppfyllt d-lið 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Skilyrði heimildar til veitingar dvalarleyfis á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga eru því ekki uppfyllt.
Ákvæði 10. gr. stjórnsýslulaga
Líkt og áður segir gerir kærandi athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar í máli hans. Bendir kærandi m.a. á að í ákvörðun Útlendingastofnunar hafi ekki verið fjallað um mögulegar afleiðingar þess að hann hafi tjáð sig á samfélagsmiðlum um kerfið í […]. Þá hafi rannsókn Útlendingastofnunar verið verulega ábótavant, m.a. að því leyti að skortur hafi verið á tilvísunum til stuðnings einstaka fullyrðinga stofnunarinnar.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á því hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á.
Taka má undir með kæranda að tilvísun Útlendingastofnunar til fjölbreyttra skýrslna til stuðnings niðurstöðu sinni sé að nokkru marki ábótavant. Þrátt fyrir þennan annmarka á ákvörðun Útlendingastofnunar telur kærunefnd ljóst, með hliðsjón af þeim gögnum sem nefndin hefur kynnt sér, að annmarkinn hafi ekki leitt til rangrar efnislegrar niðurstöðu í máli kæranda og að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi af þeim sökum.
Þá fellst kærunefnd jafnframt á að ekki verði lesið af ákvörðun Útlendingastofnunar að stofnunin hafi skoðað sérstaklega þá málsástæðu kæranda að hann hafi tjáð sig á samfélagsmiðlum um kerfið í heimalandi. Ákvörðunin sé því einnig að því leyti haldin annmarka. Þrátt fyrir það telur kærunefnd að bæta megi úr þessum ágalla á kærustigi. Með hliðsjón af framangreindu og öðrum gögnum máls leiðir því fyrrgreindur annmarki, í þessu ákveðna tilviki, ekki til þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson