Mál nr. 88/2012

Fimmtudaginn 6. mars 2014

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Arndís Anna K. Gunnarsdóttir og Lára Sverrisdóttir.

Þann 16. maí 2012 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 27. apríl 2012 þar sem umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar var hafnað.

Með bréfi 22. maí 2012 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 5. júní 2012.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi 8. júní 2012 og var honum gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.  

I. Málsatvik

Kærandi lagði inn umsókn um greiðsluaðlögun 30. júní 2011. Hann er fæddur 1973 og er í sambúð. Hann býr ásamt sambýliskonu og þremur börnum hennar í leiguhúsnæði í Noregi. Kærandi greiðir meðlag með tveimur börnum sínum sem eiga lögheimili á Íslandi. Kærandi starfar við verslunarstörf hjá X í Noregi. Ráðstöfunartekjur hans eru að meðaltali 198.221 króna á mánuði.

Að sögn kæranda má helst rekja fjárhagserfiðleika hans til ársins 2006 þegar hann festi kaup á íbúð við B götu í sveitarfélaginu C. Eftir bankahrunið árið 2008 var íbúðin seld þar sem kærandi var kominn í greiðsluerfiðleika. Kærandi stofnaði fyrirtækið Y ehf. ásamt öðrum. Félagið keypti tvær bifreiðar sem fjármagnaðar voru með erlendum lánum með sjálfskuldaábyrgð kæranda. Bifreiðunum var skilað til fjármögnunarfyrirtækja þegar vanskil fóru að safnast upp. Í október 2011 ákvað kærandi að flytja til Noregs.

Samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara eru heildarskuldir kæranda 7.788.870 krónur og þar af falla 6.302.276 krónur innan samnings, sbr. 3. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.). Þær skuldir sem falla utan samnings um greiðsluaðlögun eru vegna meðlagsskuldar að fjárhæð 1.486.594 krónur. Til helstu skuldbindinga var stofnað á árunum 2006‒2007. Ábyrgðarskuldbindingar kæranda nema 10.899.751 krónu.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 27. apríl 2012 var umsókn kæranda um greiðsluaðlögun hafnað með vísan til þess að hann uppfyllti ekki skilyrði til að leita greiðsluaðlögunar samkvæmt a-lið 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Að mati kæranda er það sjónarmið umboðsmanns skuldara að hann búi ótímabundið í Noregi engan veginn sannfærandi. Sambýliskona kæranda hafi sótt um greiðsluaðlögun og fengið hana samþykkta þótt hún búi í Noregi. Í því tilviki hafi umboðsmaður skuldara ekki farið fram á húsaleigusamning eins og gert var hjá kæranda. Það skjóti skökku við að telja búsetu kæranda ótímabundna, en hann sé í Noregi á sömu forsendum og sambýliskona hans. Kærandi hyggist snúa aftur til Íslands um leið og atvinnutækifærum fjölgar og stundi hann fjarnám frá Háskóla Íslands í námi til löggildingar fasteigna-, fyrirtækja- og skipasala.

Kærandi mótmælir þeirri ályktun umboðsmanns að þar sem hann hafi leitað að vinnu í Noregi beri það vott um að hann ætli ekki aftur til Íslands. Sé þetta úr lausu lofti gripið. Ljóst sé að lítið hafi breyst til batnaðar í atvinnumálum á Íslandi en kærandi sé að gera það sem hann geti til að bæta atvinnumöguleika sína til þess að hann verði gjaldgengur við sölu fasteigna, fyrirtækja og skipa þegar fjölskylda hans flytur aftur til Íslands.

Fram kemur í kæru að kærandi sé í vinnu en hafi ekki fengið ráðningarsamning og sé með tímabundinn húsaleigusamning. Vegna atvinnuástandsins á Íslandi hafi kærandi ekkert til Íslands að gera. Að mati kæranda sé ekki ásættanlegt að synja honum um greiðsluaðlögun á þessum forsendum og fer hann fram á endurskoðun á ákvörðun umboðsmanns skuldara.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í ákvörðun umboðsmanns skuldara kemur fram að við mat á því hvort veita skuli heimild til greiðsluaðlögunar beri umboðsmanni skuldara að líta til þeirra aðstæðna sem geti komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð, sbr. 6. gr. lge.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 6. gr. lge. skuli synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn sýna ekki fram á að skuldari uppfylli skilyrði laganna til að leita greiðsluaðlögunar. Í 4. mgr. 2. gr. lge. sé það skilyrði sett fyrir heimild til að leita greiðsluaðlögunar að umsækjandi sé búsettur og eigi lögheimili hér á landi. Víkja megi frá skilyrðinu ef sá sem leitar greiðsluaðlögunar sé tímabundið búsettur erlendis vegna náms, starfa eða veikinda og hafi verið búsettur í Íslandi í að minnsta kosti þrjú ár samfleytt, enda leiti hann hennar einungis vegna skuldbindinga sem stofnast til á Íslandi við lánardrottna sem eigi heimili á Íslandi.

Samkvæmt gögnum málsins fluttist kærandi búferlum til Noregs í október 2010. Hann hafi fengið starf hjá fiskvinnslufyrirtæki auk þess sem hann hafi starfað við hreingerningar. Hann hafi misst starfið við fiskvinnsluna í mars 2011. Kærandi hafi tekið þá ákvörðun ásamt sambýliskonu sinni að flytja sig um set innan Noregs í því skyni að fá vinnu. Hann hyggist dvelja í Noregi til ársins 2014. Sambýliskona kæranda er með kennaramenntun og hafi hún hug á að starfa sem kennari í Noregi. Gildistími húsaleigusamnings kæranda er til 1. febrúar 2014.

Umboðsmaður greinir frá því að kærunefnd greiðsluaðlögunarmála hafi í máli nr. 14/2011 úrskurðað um hvort líta ætti á búsetu erlendis sem tímabundna þannig að undantekningarheimild 4. mgr. 2. gr. lge. ætti við. Í úrskurði nefndarinnar frá 24. nóvember 2011 segi: „Til að afmarka þau tilvik þar sem um tímabundna búsetu erlendis er að ræða verður að líta til þess að heimildin er undantekning frá meginreglu, sem ekki er ætlað að ná til allra sem flytja erlendis um ótiltekinn tíma, til dæmis vegna atvinnuleitar. Það ræður ekki úrslitum í málum af þessu tagi hvort viðkomandi hafi flutt lögheimili sitt erlendis. Hins vegar verður við það að miða að með tímabundinni búsetu sé átt við það að sýnt sé fram á eða það gert líklegt að búsetu erlendis sé í upphafi markaður ákveðinn tími. Þegar flutt er til útlanda vegna starfs verður því að miða við það að viðkomandi hafi þegið tímabundið starf eða tekist á hendur verkefni sem fyrirfram er markaður ákveðinn tími eða einhver önnur atriði geri það líklegt að um tímabundna ráðstöfun sé að ræða. Verði ekki litið svo á að um tímabundna búsetu sé að ræða ef sú staðhæfing er ekki studd neinum gögnum og er ekki fullnægjandi í þessu sambandi að viðkomandi lýsi yfir að hann hyggist flytja aftur til Íslands einhvern tímann í framtíðinni, til dæmis við breyttar aðstæður, sem óvíst er hvort og þá hvenær verði.“

Samkvæmt því sem fram komi í greinargerð kæranda fluttist hann búferlum til Noregs og hóf þar störf árið 2010. Eftir að hann missti atvinnu sína í Noregi fluttist hann ásamt fjölskyldu sinni á milli staða þar í landi og hefur nú fengið verslunarstarf á grundvelli ótímabundins ráðningarsamnings. Telja verði að þrátt fyrir að kærandi leigi húsnæði með tímabundnum húsaleigusamningi þá sé ekki um tímabundna búsetu að ræða. Kærandi flutti búferlum á milli landshluta í Noregi í stað þess að flytja til Íslands í leit að atvinnu auk þess sem sambýliskona kæranda hugðist sækja um starf sem kennari haustið 2012. Þá hafi engin gögn verið lögð fram sem styðji það að kærandi hyggist flytjast til Íslands árið 2014 eða það með öðrum hætti gert líklegt að búseta kæranda erlendis geti talist tímabundin í skilningi laga. Kæranda hafi verið gefið færi á því að leggja fram gögn sem renndu stoðum undir það að um tímabundna búsetu erlendis væri að ræða. Umboðsmanni skuldara hafi í kjölfarið borist framangreindur húsaleigusamningur.

Í greinargerð umboðsmanns skuldara kemur fram að umsókn sambýliskonu kæranda um greiðsluaðlögun hafi verið samþykkt með ákvörðun í maí 2011. Sjónarmið þau er máli hafi skipt við mat á því hvort búseta hennar væri talin tímabundin voru meðal annars að hún hafi verið einstæð og að ráðningarsamningur hennar hafi verið tímabundinn til ársloka 2011. Þegar ákvörðun var tekin hafi verið talið að hún hefði lagt fram gögn er sýndu fram á að búseta hennar erlendis hefði fyrirfram verið markaður tími. Rúmir ellefu mánuðir liðu frá því að ákvörðun var tekin í því máli þar til ákvörðun var tekin í máli kæranda. Við töku ákvörðunar í máli sambýliskonu kæranda bentu gögn málsins til þess að líkur væru á því að hún myndi ekki búa erlendis lengur en út árið 2011. Aðstæður hafi breyst að þessu leyti enda búi hún og kærandi enn í Noregi og hafi flutt búferlum á milli landshluta þar í landi.

Ákvörðun í máli sambýliskonu kæranda hafi byggst á þeim upplýsingum sem hún hafi veitt umboðsmanni skuldara. Í gögnum þess máls hafi öðrum aðstæðum og atvikum verið lýst en í umsókn kæranda. Við meðferð máls hennar hafi ekki komið fram að hún væri í sambúð. Hefðu þær upplýsingar komið fram þegar umsókn hennar var til meðferðar hefði það getað haft áhrif við mat á því hvort búseta hennar teldist tímabundin, enda hefði þá þurft að skoða á hvaða forsendum hún og sambýlismaður hennar byggðu sameiginlega dvöl sína í Noregi. Upplýsingar í málunum tveimur fái ekki samræmst og því sé útilokað að jafnræðissjónarmið mæli með því að umsókn kæranda verði samþykkt.

Með vísan til forsenda hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á a-lið 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge. Í a-lið 1. mgr. 6. gr. lge. kemur fram að synja skuli um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn sýna ekki fram á að skuldari uppfylli skilyrði laganna til að leita greiðsluaðlögunar. Í 4. mgr. 2. gr. lge. segir að þeir einir geti leitað greiðsluaðlögunar samkvæmt lögunum sem eigi lögheimili og eru búsettir hér á landi. Frá þessu má þó víkja, meðal annars á þeim grundvelli að sá sem leitar greiðsluaðlögunar sé tímabundið búsettur erlendis vegna náms, starfa eða veikinda og hafi átt lögheimili og verið búsettur hér á landi í að minnsta kosti þrjú ár samfellt, enda leiti hann einungis greiðsluaðlögunar vegna skuldbindinga sem stofnast hafa hér á landi við lánardrottna sem eiga hér heimili.

Framangreind ákvörðun umboðsmanns byggist á því að kærandi sé búsettur erlendis. Ekki sé unnt að líta svo á að búseta hans sé tímabundin vegna náms, starfa eða veikinda í skilningi undantekningarákvæðis 4. mgr. 2. gr. lge. Með vísan til a-liðar 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge., var því umsókn kæranda um greiðsluaðlögun synjað.

Í málinu er ágreiningur um hvort líta eigi á búsetu kæranda erlendis sem tímabundna þannig að áðurnefnd undantekningarheimild í 4. mgr. 2. gr. lge. eigi við.

Til skýringar á hugtakinu „tímabundin búseta erlendis“ í skilningi lge. verður líta til þess að heimildin í 4. mgr. 2. gr. lge. er undantekning frá meginreglu. Af orðalagi ákvæðisins má ráða að því er ekki ætlað að ná til þeirra sem flytja til annarra landa í ótiltekinn tíma, til dæmis vegna atvinnuleitar. Við það verður að miða að með tímabundinni búsetu sé átt við það að sýnt sé fram á eða það gert líklegt að búsetu erlendis sé í upphafi markaður ákveðinn tími. Þegar flutt er til útlanda vegna starfs verður því að miða við það að viðkomandi hafi þegið tímabundið starf eða tekist á hendur verkefni sem fyrirfram er markaður ákveðinn tími eða einhver önnur atriði valdi því að um tímabundna ráðstöfun sé að ræða. Að mati kærunefndarinnar verður ekki litið svo á að um tímabundna búsetu sé að ræða ef sú staðhæfing er ekki studd viðhlítandi gögnum. Nefndin telur ekki fullnægjandi í þessu sambandi að kærandi lýsi því yfir að hann hyggist flytja aftur til Íslands þegar fram líða stundir, til dæmis við breyttar aðstæður, sem óvíst er hvort og þá hvenær verði. Samkvæmt því telur nefndin ekki nægilegt í þessu sambandi að kærandi lýsi því yfir að hann hyggist flytja aftur til Íslands þegar ástand í atvinnumálum batnar.

Í tilviki kæranda liggur fyrir að hann hefur verið búsettur í Noregi samkvæmt skráningu í þjóðskrá síðan 10. nóvember 2010. Að mati kærunefndarinnar hefur kærandi ekki sýnt fram á að búseta hans erlendis sé tímabundin í skilningi laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010.

Með vísan til þessa er ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja kæranda um heimild til greiðsluaðlögunar staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja A um heimild til að leita greiðsluaðlögunar er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Arndís Anna K. Gunnarsdóttir

Lára Sverrisdóttir