Matsnefnd eignarnámsbóta, úrskurðir 1. júlí 1999

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 16/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Stóru Borg, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Þröstur Sigurjónsson, kt. 080362-4719, Ólafur Sigurjónsson, kt. 010849-4629, Jórunn Erla Sigurjónsdóttir, kt. 301251-3519, Halldór Ingi Sigurjónsson, kt. 301251-3439, Pálmar Karl Sigurjónsson, kt. 120353-5439, Sigurjón S. Sigurjónsson, kt. 160559-2099 og Björn Ingvar Björnsson, kt. 110978-4569. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 450 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 1 raflínumastur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir mastrinu er 2.916 m² að stærð.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 800 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 223.350- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins.

Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 6.119.064- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþolar halda því fram að þeir hafi ávallt verið mótfallnir því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land þeirra.

Eignarnámsþolar telja línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð þeirra vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþolar segja æ meiri kröfur gerðat til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþolar telja tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþolar leggja nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar. Eignarnámsþolar benda sérstaklega á að jörðin sé nýtt sem bújörð, en sé í grennd við verslunina Minni-Borg og í hjarta vinsæls útivistarsvæðis.

Eignarnámsþolar telja margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands þeirra og íbúðarhúss. Eignarnámsþolar benda á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþolar telja að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telja eignarnámsþolar í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþolar telja landið undir línunni verða þeim algerlega ónýtt, þrátt fyrir að þeir hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig séu eignarnámsþolar í raun enn verr settir með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telja eignarnámsþolar að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþolar hafa lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþolar telja jörðina liggja um afar vinsælt útivistarsvæði og því sé verðmæti landsins kr. 80.94 pr. m² skv. upplýsingatöflunni. Eignarnámsþolar reikna tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

800 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 43.200 m² x kr. 80.94 = 3.496.608-. Við þá fjárhæð bætast síðan 1.748.304- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telja eignarnámsþolar að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telja eignarnámsþolar ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 874.152-. Samtals telja því eignarnámsþolar verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 6.119.064- (3.496.608 + 1.748.304 + 874.152-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþolar segja augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþolar mótmæla sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land eignarnámsþola sem fer undir línuna, þokkalega hentugt til þeirra nota. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að mörgu leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 800 m. kafla um land eignarnámsþola og eitt raflínumastur er í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 450 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 109.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 610.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 100.000-

Samtalskr. 819.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Þresti Sigurjónssyni, kt. 080362-4719, Ólafi Sigurjónssyni, kt. 010849-4629, Jórunni Erlu Sigurjónsdóttur, kt. 301251-3519, Halldóri Inga Sigurjónssyni, kt. 301251-3439, Pálmari Karli Sigurjónssyni, kt. 120353-5439, Sigurjóni S. Sigurjónssyni, kt. 160559-2099 og Birni Ingvari Björnssyni, kt. 110978-4569, sameiginlega kr. 819.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                      Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 15/1998

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 16. september 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 7. október 1998 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Bólstað, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er eigandi jarðarinnar, Örlygur Sigurðsson, kt. 190345-4679. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörð eignarnámsþola.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.100 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 2 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 5.832 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 500 m. að lengd í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta miðvikudaginn 7. október 1998. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu sem fram fór sunnudaginn 11. október 1998. Að vettvangsgöngunni lokinni var málinu frestað ótiltekið til framlagningar greinargerða af hálfu aðila.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.

Miðvikudaginn 24. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess.

Mánudaginn 17. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

Af hálfu eignarnema hefur eignarnámsþola verið boðnar bætur er nema kr. 355.650- vegna þess tjóns sem hann verður fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþoli hefur ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþola.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþola hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að honum verði ákvarðaðar fullar bætur vegna eignarnámsins. Bótakrafan sundurliðast með eftirfarandi hætti:

1. Í fyrsta lagi er þess krafist að fullar bætur komi fyrir allt land sem fer undir mannvirki og/eða liggur undir háspennulínunni, þ.e. hið svokallaða helgunarsvæði 27 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, þ.m.t. land sem fer undir vegi og staurasstæður innan þess svæðis.
2. Í öðru lagi er krafist fullra bóta fyrir land sem liggur í næsta nágrenni við helgunarsvæði línunnar. Þetta svæði telja eignarnámsþolar vera 52,5 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, að frádregnum 27 m. skv. lið 1.
3. Í þriðja lagi er krafist bóta fyrir land sem liggur fjær línunni en skv. lið 1 og 2, þ.e. í þeim tilvikum þegar land eignarnámsþola nýtist ekki þar með fyrirhugðum hætti vegna línunnar.
4. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna tímabundinna og varanlegra óþæginda vegna lagningar línunnar.
5. Í fimmta lagi er krafist bóta vegna þeirrar hættu sem starfar af raflínunum, m.a. vegna þeirrar geislunar sem frá henni starfar.
6. Þá er krafist greiðslu þess kostnaðar sem eignarnámsþolar hafa haft af rekstri máls þessa fyrir matsnefndinni.

Eignarnámsþoli telur að hann eigi að fá fullar bætur fyrir allt land innan helgunarsvæðis línunnar, eins og um eignarnám að fullu væri að ræða, enda sé honum bönnuð hvers konar mannvirkjagerð á þessu svæði. Eignarnámsþoli bendir á að með því að skipuleggja jörðina með þeim hætti að þar eigi að liggja raflína um, hljóti verðmæti jarðarinnar að aukast, sem miða beri við við verðmatið. Landið sé greinilega eftirsótt m.a. til þess að leggja þar raflínu, en þar sem engin samkeppni ríki á þeim markaði í þessu tilfelli, vegna einokunaraðstöðu eignarnema, hafi ekki myndast raunverulegt markaðsvirði landsins m.t.t. þeirra nota. Eignarnámsþoli telur almennt söluverð annarra jarða sem ekki hafa verið skipulagðar ekki gefa neina mynd af þeim bótum sem eignarnámsþola beri í máli þessu. Með hliðsjón af framangreindu telur eignarnámsþoli að rétt sé að miða bæturnar við kr. 400.000- pr. ha. lands. Eignarnámsþoli telur bætur fyrir eignarnumið land eiga að nema kr. 1.869.920- sem sundurliðast þannig:

Bætur vegna lands undir vegi 1.100 m. kr. 440.000-

Bættur vegna lands undir staurastæður

3 x 116.640- kr. 349.920-

Bætur v. 54 m. helgunarsvæðis, 2,7 ha.kr. 1.080.000-

Samtalskr. 1.869.920-

Eignarnámsþoli telur að helgunarsvæði línunnar eigi að vera 105 m. en ekki 54 m. eins og undanþága Löggildingarstofu sem liggur fyrir gerir ráð fyrir. Eignarnámsþoli bendir í þessu sambandi sérstaklega á að helgunarsvæðið hafi ekkert verið stækkað þrátt fyrir að flutningsgeta línunnar hafi verið aukin úr 220 kV upp í 400 kV línu. Eignarnámsþoli telur þá staðreynd að eignarnemi hafi fengið undanþágu frá reglunum að þessu leyti ekki geta staðið í vegi fyrir þeim stjórnarskrárbundna rétti eignarnámsþola að hann fái fullar bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþoli telur í þessu sambandi mestu skipta þær reglur sem gildi skv. reglugerð nr. 264/1971 um raforkuvirki með áorðnum breytingum, en sú reglugerð geri ráð fyrir 105 m. helgunarsvæði við þær aðstæður sem hér er. Að áliti eignarnámsþola eiga bætur vegna þessa viðbótar helgunarsvæðis að nema kr. 1.020.000- (2,55 ha. x 400.000-).

Eignarnámsþoli gerir að auki kröfu um að fá bætt land utan 105 m. helgunarsvæðisins vegna þess að það nýtist sums staðar ekki með þeim hætti sem verið hefði ef raflínan hefði ekki komið til. Í þessu sambandi vísar eignarnámsþoli sérstaklega til nýtingar landsins undir sumarhús, en þeir telja a.m.k. 6 slíkar lóðir fara forgörðum vegna línulagningarinnar. Samtals gerir hann kröfur til bóta upp á kr. 3.000.000- vegna þessa þáttar.

Eignarnámsþoli gerir kröfu um kr. 250.000- bætur fyrir tímabundin óþægindi sem þeir hafa haft vegna lagningar línunnar. Að auki er krafist kr. 700.000- vegna varanlegra óþæginda sem af línunni stafa. Í þessu sambandi er átt við varanleg óþægindi af völdum hávaða frá línunni bæði af völdum veðurs og gneistunar og vegna óprýði sem er af línunni í landslaginu. Þá er gerð sérstök krafa til greiðslu bóta að fjárhæð kr. 2.000.000- vegna verulegra sjónrænna áhrifa af völdum hornmasturs sem lendir á landi hans og rýrir verðmæti jarðarinnar verulega vegna nálægðar þess við híbýli á jörðinni.

Þá gerir eignarnámsþoli kröfu um bætur vegna þeirrar hættu sem starfar af völdum rafspennu- og seguláhrifa línunnar. Eignarnámsþoli bendir á að sú skoðun sé ríkjandi að nálægð við rafspennumannvirki sé ekki heilsusamleg. Engu skipti í því sambandi þó rannsóknir séu misvísandi um þetta atriði. Þessi trú fólks valdi því að landsvæði í nágrenni háspennumannvirkja séu síður til þess fallin að laða að fólk en þau svæði sem eru laus við slík mannvirki.

Varðandi málskostnaðarkröfu eignarnámsþola er þess óskað að tekið verði tillit til mikils umfangs málsins og þess að lögmaður eignarnámsþola hefur í tvígang farið á vettvang til að kynna sér aðstæður.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land það sem línan fer um í landi eignarnámsþola sæmilega hentugt til slíkra nota. Landið er vel gróið og línan liggur nærri híbýlum manna. Sérstaklega stórt og áberandi hornmastur er blasir við frá íbúðarhúsinu að Bólstað Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþoli heldur þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að einhverju leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af hans hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 500 m. kafla um land eignarnámsþola og tvö raflínumarstur er í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1100 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 407.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 420.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 340.000-

Samtalskr. 1.167.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Örlygi Sigurðssyni, kt. 190345-4679 kr. 1.167.000- í eignarnámsbætur og kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                     Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 15/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Brjánsstöðum, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er eigendi jarðarinnar, Sveinn Hjartarson, kt. 0903688-3979, Brjánsstöðum, Grímsneshreppi. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.700 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 5 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 14.580 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.700 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hefur eignarnámsþola verið boðnar bætur er nema kr. 775.950- vegna þess tjóns sem hann verður fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþoli hefur ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþola.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verður að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmanslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþola hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 11.014.164- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþoli heldur því fram að hann hafi ávallt verið mótfallinn því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land hans.

Eignarnámsþoli telur línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð hans vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþoli segir æ meiri kröfur gerðar til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþoli telur tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþoli leggur nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar. Eignarnámsþoli bendir sérstaklega á að jörðin sé nýtt sem bújörð, en sé í grennd við verslunina Minni-Borg og í hjarta vinsæls útivistarsvæðis. Þá sé línan sérstaklega áberandi og ljót séð frá Brjánsstaðabænum.

Eignarnámsþoli telur margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands hans. Eignarnámsþoli bendir á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþoli telur að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telur eignarnámsþoli í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþoli telur landið undir línunni verða honum algerlega ónýtt, þrátt fyrir að hann hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig sé eignarnámsþoli í raun enn verr settur með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telur eignarnámsþoli að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþoli hefur lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþoli teljur jörðina vinsælt útivistarsvæði og grunnverð á fermeter í slíku landi á þessum stað sé kr. 68,56 pr. m². Eignarnámsþoli reiknar tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

1.700 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 91.800 m² x kr. 68,56 = 6.293.808-. Við þá fjárhæð bætast síðan 3.146.904- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telur eignarnámsþoli að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telur eignarnámsþoli ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 1.573.452-. Samtals telur því eignarnámsþoli verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 11.014.164- (6.293.808 + 3.146.904 + 1.573.452-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþoli segir augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþoli mótmælir sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land eignarnámsþola sem fer undir línuna á sumum stöðum þokkalega hentugt til þeirra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Fallast ber á það með eignarnámsþola að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþoli heldur þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að hluti landsins geti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.700 m. kafla um land eignarnámsþola og 5 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.700 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 597.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 1.160.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 470.000-

Samtalskr. 2.227.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Sveini Hjartarsyni, kt. 090368-3979, kr. 2.227.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                    Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 14/1998

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 16. september 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 7. október 1998 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Klettum, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er eigandi jarðarinnar, Sigrún Margrét Eiríksdóttir, kt. 091042-4879. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörð eignarnámsþola.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 100 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 1 raflínumastur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir mastrinu er 2.916 m² að stærð.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 150 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta miðvikudaginn 7. október 1998. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu sem fram fór sunnudaginn 11. október 1998. Að vettvangsgöngunni lokinni var málinu frestað ótiltekið til framlagningar greinargerða af hálfu aðila.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.

Miðvikudaginn 24. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess.

Mánudaginn 17. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

Af hálfu eignarnema hefur eignarnámsþola verið boðnar bætur er nema kr. 151.800- vegna þess tjóns sem hann verður fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþoli hefur ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþola.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþola hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að honum verði ákvarðaðar fullar bætur vegna eignarnámsins. Bótakrafan sundurliðast með eftirfarandi hætti:

1. Í fyrsta lagi er þess krafist að fullar bætur komi fyrir allt land sem fer undir mannvirki og/eða liggur undir háspennulínunni, þ.e. hið svokallaða helgunarsvæði 27 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, þ.m.t. land sem fer undir vegi og staurasstæður innan þess svæðis.
2. Í öðru lagi er krafist fullra bóta fyrir land sem liggur í næsta nágrenni við helgunarsvæði línunnar. Þetta svæði telja eignarnámsþolar vera 52,5 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, að frádregnum 27 m. skv. lið 1.
3. Í þriðja lagi er krafist bóta fyrir land sem liggur fjær línunni en skv. lið 1 og 2, þ.e. í þeim tilvikum þegar land eignarnámsþola nýtist ekki þar með fyrirhugðum hætti vegna línunnar.
4. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna tímabundinna og varanlegra óþæginda vegna lagningar línunnar.
5. Í fimmta lagi er krafist bóta vegna þeirrar hættu sem starfar af raflínunum, m.a. vegna þeirrar geislunar sem frá henni starfar.
6. Þá er krafist greiðslu þess kostnaðar sem eignarnámsþolar hafa haft af rekstri máls þessa fyrir matsnefndinni.

Eignarnámsþoli telur að hann eigi að fá fullar bætur fyrir allt land innan helgunarsvæðis línunnar, eins og um eignarnám að fullu væri að ræða, enda sé honum bönnuð hvers konar mannvirkjagerð á þessu svæði. Eignarnámsþoli bendir á að með því að skipuleggja jörðina með þeim hætti að þar eigi að liggja raflína um, hljóti verðmæti jarðarinnar að aukast, sem miða beri við við verðmatið. Landið sé greinilega eftirsótt m.a. til þess að leggja þar raflínu, en þar sem engin samkeppni ríki á þeim markaði í þessu tilfelli, vegna einokunaraðstöðu eignarnema, hafi ekki myndast raunverulegt markaðsvirði landsins m.t.t. þeirra nota. Eignarnámsþoli telur almennt söluverð annarra jarða sem ekki hafa verið skipulagðar ekki gefa neina mynd af þeim bótum sem eignarnámsþola beri í máli þessu. Með hliðsjón af framangreindu telur eignarnámsþoli að rétt sé að miða bæturnar við kr. 400.000- pr. ha. lands. Eignarnámsþoli telur bætur fyrir eignarnumið land eiga að nema kr. 596.280- sem sundurliðast þannig:

Bætur vegna lands undir vegi 100 m. kr. 40.000-

Bættur vegna lands undir 1 staurastæðu

metið tvöfalt 2 x 116.640- kr. 232.280-

Bætur v. 54 m. helgunarsvæðis, 0,81 ha.kr. 324.000-

Samtalskr. 596.280-

Eignarnámsþoli telur að helgunarsvæði línunnar eigi að vera 105 m. en ekki 54 m. eins og undanþága Löggildingarstofu sem liggur fyrir gerir ráð fyrir. Eignarnámsþoli bendir í þessu sambandi sérstaklega á að helgunarsvæðið hafi ekkert verið stækkað þrátt fyrir að flutningsgeta línunnar hafi verið aukin úr 220 kV upp í 400 kV línu. Eignarnámsþoli telur þá staðreynd að eignarnemi hafi fengið undanþágu frá reglunum að þessu leyti ekki geta staðið í vegi fyrir þeim stjórnarskrárbundna rétti eignarnámsþola að hann fái fullar bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþoli telur í þessu sambandi mestu skipta þær reglur sem gildi skv. reglugerð nr. 264/1971 um raforkuvirki með áorðnum breytingum, en sú reglugerð geri ráð fyrir 105 m. helgunarsvæði við þær aðstæður sem hér er. Að áliti eignarnámsþola eiga bætur vegna þessa viðbótar helgunarsvæðis að nema kr. 306.000- (0,765 ha. x 400.000-).

Eignarnámsþoli gerir að auki kröfu um að fá bætt land utan 105 m. helgunarsvæðisins vegna þess að tilkoma raflínunnar torveldi nýtingu hans á því landi. Er á því byggt að mastrið í hans landi sé þannig staðsett, að það komi algerlega í veg fyrir að eignarnámsþoli geti nýtt þann hluta landsins sem er norð-austan við mastrið. Þá sé mastrið 26 m. hátt og sérstaklega mikið stagað. Gerð er krafa til greiðslu bóta að fjárhæð kr. 300.000- vegna þessa, þ.e. 0,75 ha. x 400.000-.

Eignarnámsþoli gerir kröfu um kr. 250.000- bætur fyrir tímabundin óþægindi sem þeir hafa haft vegna lagningar línunnar. Að auki er krafist kr. 700.000- vegna varanlegra óþæginda sem af línunni stafa. Í þessu sambandi er átt við varanleg óþægindi af völdum hávaða frá línunni bæði af völdum veðurs og gneistunar og vegna óprýði sem er af línunni í landslaginu.

Þá gerir eignarnámsþoli kröfu um bætur vegna þeirrar hættu sem starfar af völdum rafspennu- og seguláhrifa línunnar. Eignarnámsþoli bendir á að sú skoðun sé ríkjandi að nálægð við rafspennumannvirki sé ekki heilsusamleg. Engu skipti í því sambandi þó rannsóknir séu misvísandi um þetta atriði. Þessi trú fólks valdi því að landsvæði í nágrenni háspennumannvirkja séu síður til þess fallin að laða að fólk en þau svæði sem eru laus við slík mannvirki.

Varðandi málskostnaðarkröfu eignarnámsþola er þess óskað að tekið verði tillit til mikils umfangs málsins og þess að lögmaður eignarnámsþola hefur í tvígang farið á vettvang til að kynna sér aðstæður.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land það sem línan fer um í landi eignarnámsþola þokkalega hentugt til slíkra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Landið er vel gróið. Fallast ber á það með eignarnámsþola að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að einhverju leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af hans hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Ekkert liggur fyrir um aukinn kostnað við nýtingu heits vatns í landi eignarnámsþola þrátt fyrir eignarnámið og er því ekki fallist á kröfu eignarnámsþola um bætur vegna þessa.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 150 m. kafla um land eignarnámsþola og eitt raflínumarstur er í landinu. Mastrið er sérstaklega stórt og áberandi. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 100 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 93.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 80.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 190.000-

Samtalskr. 363.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Sigrúnu Margréti Eiríksdóttur, kt. 091042-4879 kr. 363.000- í eignarnámsbætur og kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                     Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 14/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Eyvík II, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Þórarinn Magnússon, kt. 311255-0029 og Sigrún Reynisdóttir, kt. 161055-7519. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.100 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 3 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 8.748 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.150 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 448.800- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 7.450.758- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþolar halda því fram að þeir hafi ávallt verið mótfallnir því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land þeirra.

Eignarnámsþolar telja línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð þeirra vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþolar segja æ meiri kröfur gerðat til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþolar telja tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþolar leggja nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar. Eignarnámsþolar benda á að landið við línuna hafi undanfarið verið nýtt til hrossabeitar, en hestarnir þrífist nú ekki þar vegna hávaða frá línunni. Hluti svæðisins sem línan liggi um hafi verið skipulagt undir skógrækt, en eftir tilkomu línunnar sé þátttaka í timburskógaverkefni Suðurlandsskóga útilokað. Þá segja eignarnámsþolar mikið umrót hafa átt sér stað á landinu við lagningu línunnar, sérstaklega séu ummerki eftir stóra dráttarvél sem notuð hafi verið við verkið.

Eignarnámsþolar telja margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands þeirra og íbúðarhúss. Eignarnámsþolar benda á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþolar telja að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telja eignarnámsþolar í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþolar telja landið undir línunni verða þeim algerlega ónýtt, þrátt fyrir að þeir hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig séu eignarnámsþolar í raun enn verr settir með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telja eignarnámsþolar að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþolar hafa lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþolar telja jörðina liggja að hluta til um afar vinsælt útivistarsvæði og því sé verðmæti landsins kr. 68,56 pr. m² skv. upplýsingatöflunni. Eignarnámsþolar reikna tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

1.150 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 62.100 m² x kr. 68,56 = 4.257.576-. Við þá fjárhæð bætast síðan 2.128.788- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telja eignarnámsþolar að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telja eignarnámsþolar ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 1.064.394-. Samtals telja því eignarnámsþolar verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 7.450.758- (4.257.576 + 2.128.788 + 1.064.394-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþolar segja augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþolar mótmæla sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola þokkalega hentugt til þeirra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til að land geti nýst undir sumarhúsabyggð, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti a.m.k. sumsstaðar hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.150 m. kafla um land eignarnámsþola og þrjú raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.100 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 439.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 670.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 280.000-

Samtalskr. 1.389.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Þórarni Magnússyni, kt. 311255-0029 og Sigrúnu Reynisdóttur, kt. 161055-7519, sameiginlega kr. 1.389.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                     Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 13/1998

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 16. september 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 7. október 1998 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Þjórsárholti, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, Árni Ísleifsson, kt. 260642-2949 og Helga Óskarsdóttir, kt. 120846-2059. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörð eignarnámsþola.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.600 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 5 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 14.580 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en er u.þ.b. 1.500 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta miðvikudaginn 7. október 1998. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu sem fram fór sunnudaginn 11. október 1998. Að vettvangsgöngunni lokinni var málinu frestað ótiltekið til framlagningar greinargerða af hálfu aðila.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.

Miðvikudaginn 24. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess.

Mánudaginn 17. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 700.800- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að honum verði ákvarðaðar fullar bætur vegna eignarnámsins. Bótakrafan sundurliðast með eftirfarandi hætti:

1. Í fyrsta lagi er þess krafist að fullar bætur komi fyrir allt land sem fer undir mannvirki og/eða liggur undir háspennulínunni, þ.e. hið svokallaða helgunarsvæði 27 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, þ.m.t. land sem fer undir vegi og staurasstæður innan þess svæðis.
2. Í öðru lagi er krafist fullra bóta fyrir land sem liggur í næsta nágrenni við helgunarsvæði línunnar. Þetta svæði telja eignarnámsþolar vera 52,5 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, að frádregnum 27 m. skv. lið 1.
3. Í þriðja lagi er krafist bóta fyrir land sem liggur fjær línunni en skv. lið 1 og 2, þ.e. í þeim tilvikum þegar land eignarnámsþola nýtist ekki þar með fyrirhugðum hætti vegna línunnar.
4. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna tímabundinna og varanlegra óþæginda vegna lagningar línunnar.
5. Í fimmta lagi er krafist bóta vegna þeirrar hættu sem starfar af raflínunum, m.a. vegna þeirrar geislunar sem frá henni starfar.
6. Þá er krafist greiðslu þess kostnaðar sem eignarnámsþolar hafa haft af rekstri máls þessa fyrir matsnefndinni.

Eignarnámsþolar telja að þeir eigi að fá fullar bætur fyrir allt land innan helgunarsvæðis línunnar, eins og um eignarnám að fullu væri að ræða, enda sé þeim bönnuð hvers konar mannvirkjagerð á þessu svæði. Eignarnámsþoar benda á að með því að skipuleggja jörðina með þeim hætti að þar eigi að liggja raflína um, hljóti verðmæti jarðarinnar að aukast, sem miða beri við við verðmatið. Landið sé greinilega eftirsótt m.a. til þess að leggja þar raflínu, en þar sem engin samkeppni ríki á þeim markaði í þessu tilfelli, vegna einokunaraðstöðu eignarnema, hafi ekki myndast raunverulegt markaðsvirði landsins m.t.t. þeirra nota. Eignarnámsþolar telja almennt söluverð annarra jarða sem ekki hafa verið skipulagðar ekki gefa neina mynd af þeim bótum sem eignarnámsþola beri í máli þessu. Með hliðsjón af framangreindu telja eignarnámsþolar að rétt sé að miða bæturnar við kr. 400.000- pr. ha. lands. Eignarnámsþolar telja bætur fyrir eignarnumið land eiga að nema kr. 5.327.200- sem sundurliðast þannig:

Bætur vegna lands undir vegi 1.600 m. kr. 640.000-

Bættur vegna lands undir 5 staurastæður

5 x 116.640- kr. 583.200-

Bætur v. 54 m. helgunarsvæðis, 10,26 ha.kr. 4.104.000-

Samtalskr. 5.327.200-

Eignarnámsþolar telja að helgunarsvæði línunnar eigi að vera 105 m. en ekki 54 m. eins og undanþága Löggildingarstofu sem liggur fyrir gerir ráð fyrir. Eignarnámsþolar benda í þessu sambandi sérstaklega á að helgunarsvæðið hafi ekkert verið stækkað þrátt fyrir að flutningsgeta línunnar hafi verið aukin úr 220 kV upp í 400 kV línu. Eignarnámsþolar telja þá staðreynd að eignarnemi hafi fengið undanþágu frá reglunum að þessu leyti ekki geta staðið í vegi fyrir þeim stjórnarskrárbundna rétti eignarnámsþola að hann fái fullar bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþolar telja í þessu sambandi mestu skipta þær reglur sem gildi skv. reglugerð nr. 264/1971 um raforkuvirki með áorðnum breytingum, en sú reglugerð geri ráð fyrir 105 m. helgunarsvæði við þær aðstæður sem hér er. Að áliti eignarnámsþola eiga bætur vegna þessa viðbótar helgunarsvæðis að nema kr. 3.876.000- (9,69 ha. x 400.000-).

Eignarnámsþolar gera að auki kröfu um að fá bætt land utan 105 m. helgunarsvæðisins vegna þess að tilkoma raflínunnar torveldi nýtingu á heitu vatni í landi hans, en um helmingur þess heita vatns sem nýttur er í Gnúpverjahreppi er nú tekinn úr landi eignarnámsþola. Samtals gera eignarnámsþolar kröfu til bóta upp á kr. 2.000.000- vegna þessa þáttar. Þá er einnig krafist bóta vegna þess að raflínan sker land eignarnámsþola nánast í tvennt eftir því endilöngu sem geri landið allt verðminna. Gerð er krafa til greiðslu á kr. 1.000.000- vegna þessa.

Eignarnámsþolar gera kröfu um kr. 250.000- bætur fyrir tímabundin óþægindi sem þeir hafa haft vegna lagningar línunnar. Að auki er krafist kr. 700.000- vegna varanlegra óþæginda sem af línunni stafa. Í þessu sambandi er átt við varanleg óþægindi af völdum hávaða frá línunni bæði af völdum veðurs og gneistunar og vegna óprýði sem er af línunni í landslaginu.

Þá gera eignarnámsþolar kröfu um bætur vegna þeirrar hættu sem starfar af völdum rafspennu- og seguláhrifa línunnar. Eignarnámsþolar bendia á að sú skoðun sé ríkjandi að nálægð við rafspennumannvirki sé ekki heilsusamleg. Engu skipti í því sambandi þó rannsóknir séu misvísandi um þetta atriði. Þessi trú fólks valdi því að landsvæði í nágrenni háspennumannvirkja séu síður til þess fallin að laða að fólk en þau svæði sem eru laus við slík mannvirki.

Varðandi málskostnaðarkröfu eignarnámsþola er þess óskað að tekið verði tillit til mikils umfangs málsins og þess að lögmaður eignarnámsþola hefur í tvígang farið á vettvang til að kynna sér aðstæður.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land það sem línan fer um í landi eignarnámsþola þokkalega hentugt til slíkra nota, þó landið sé alls ekki fyrsta flokks sumarbústaðaland. Landið er vel gróið og línan liggur nærri híbýlum manna. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að einhverju leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Ekkert liggur fyrir um aukinn kostnað við nýtingu heits vatns í landi eignarnámsþola þrátt fyrir eignarnámið og er því ekki fallist á kröfu eignarnámsþola um bætur vegna þessa.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.900 m. kafla um land eignarnámsþola og 5 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.600 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 493.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 1.320.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 470.000-

Samtalskr. 2.283.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Árna Ísleifssyni, kt. 260642-2949 og Helgu Óskarsdóttur, kt. 120846-2059 sameiginlega kr. 2.283.000- í eignarnámsbætur og kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                          Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 13/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Eyvík I, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Kolbeinn Reynisson, kt. 161159-3529 og Guðrún B. Vilhjálmsdóttir, kt. 140962-3179. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 120 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 1 raflínumastur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir mastrinu er 2.916 m² að stærð.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 450 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 141.900- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 3.332.016- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþolar halda því fram að þeir hafi ávallt verið mótfallnir því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land þeirra.

Eignarnámsþolar telja línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð þeirra vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþolar segja æ meiri kröfur gerðat til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþolar telja tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþolar leggja nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar. Eignarnámsþolar benda á að raflínan skeri landið þannig að þar myndist ónýtanlegur geiri sem er u.þ.b. 3-4 ha. að stærð. Svæðið sem línan liggi um hafi allt verið skipulagt undir skógrækt og tekið út af Suðurlandsskógum og því sé ljóst að framkvæmdin hafi í för með sér mikinn tekjumissi fyrir eignarnámsþola. Eignarnámsþolar segja ferðaþjónustu hafa verið rekna að Eyvík I um nokkurra ára skeið og raflínan sé þeirri starfsemi ekki til framdráttar. Þá halda eignarnámsþolar því fram að við lagningu línunnar hafi mikið rask orðið og að u.þ.b. 50 holræsi sem liggi þvert á línustæðið hafi eyðilagst, þar sem ekið hafi verið inn á blautt landið eftir miklar rigningar. Hvert holræsi er um 500 m. langt og er því heildarlengd ræsanna um 25 km.

Eignarnámsþolar telja margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands þeirra og íbúðarhúss. Eignarnámsþolar benda á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþolar telja að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telja eignarnámsþolar í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþolar telja landið undir línunni verða þeim algerlega ónýtt, þrátt fyrir að þeir hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig séu eignarnámsþolar í raun enn verr settir með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telja eignarnámsþolar að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþolar hafa lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþolar telja jörðina liggja að hluta til um afar vinsælt útivistarsvæði og því sé verðmæti landsins kr. 68,56 pr. m² skv. upplýsingatöflunni. Eignarnámsþolar reikna tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

450 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 24.300 m² x kr. 68,56 = 1.666.008-. Við þá fjárhæð bætast síðan 833.004- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telja eignarnámsþolar að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telja eignarnámsþolar ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 833.004-. Samtals telja því eignarnámsþolar verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 3.332.016- (1.666.008 + 833.004 + 833.004-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþolar segja augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþolar mótmæla sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola þokkalega hentugt til þeirra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til að land geti nýst undir sumarhúsabyggð, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti a.m.k. sumsstaðar hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu. Þá er það ekki á valdi eða í verksviði matsnefndarinnar að meta bætur fyrir meintar skemmdir sem orðið hafa á holræsakerfi eignarnámsþola. Bætur fyrir slíkt ber eignarnámsþola að sækja í almennu dómsmáli á hendur eignarnema.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 450 m. kafla um land eignarnámsþola og eitt raflínumastur er í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 120 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að vegir lenda að hluta innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 97.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 280.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 100.000-

Samtalskr. 477.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Kolbeini Reynissyni, kt. 161159-3529 og Guðrúnu B. Vilhjálmsdóttur, kt. 140962-3179, sameiginlega kr. 477.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                    Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag, skógrækt, tilraunaskógrækt)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 12/1998

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 16. september 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 7. október 1998 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Þrándarholti, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Þrándur Ingvarsson, kt. 160243-7169, Guðrún J. Hansdóttir, kt. 060748-4979 og Rannsóknarstöð Skógræktar ríkisins, kt. 590269-3609. Þá er Rannsóknarstöð skógræktar ríksins einnig aðili málsins sem eignarnámsþoli, en rannsóknarstöðin er eigandi skógræktartilrauna í hinu eignarnumda landi. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörð eignarnámsþola.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.100 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 2 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 5.832 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ. 950 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta miðvikudaginn 7. október 1998. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu sem fram fór sunnudaginn 11. október 1998. Að vettvangsgöngunni lokinni var málinu frestað ótiltekið til framlagningar greinargerða af hálfu aðila.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.

Miðvikudaginn 24. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess.

Mánudaginn 17. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 725.850- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Eignarnemi mótmælir sérstaklega bótakröfu Rannsóknarstöðvar skógræktar ríkisins og bendir á að ekkert liggi fyrir um að skógrækt í landinu sé ónýt. Eignarnemi tekur sérstaklega fram að plöntur sem voru fyrir staurastæðum í landinu hafi verið teknar varlega upp og gróðursettar annars staðar. Því hafi ekkert tjón orðið af þessum sökum. Þá telur eignarnemi óraunhæft að tilvist línunnar hindri skógræktina í framtíðinni vegna hæðartakmarkana í nágrenni línunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að þeim verði ákvarðaðar fullar bætur vegna eignarnámsins. Bótakrafan sundurliðast með eftirfarandi hætti:

1. Í fyrsta lagi er þess krafist að fullar bætur komi fyrir allt land sem fer undir mannvirki og/eða liggur undir háspennulínunni, þ.e. hið svokallaða helgunarsvæði 27 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, þ.m.t. land sem fer undir vegi og staurasstæður innan þess svæðis.
2. Í öðru lagi er krafist fullra bóta fyrir land sem liggur í næsta nágrenni við helgunarsvæði línunnar. Þetta svæði telja eignarnámsþolar vera 52,5 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, að frádregnum 27 m. skv. lið 1.
3. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna atvika sem valda sérstakri verðrýrnun á landi eignarnámsþola og jafnframt vegna atvika sem valda eignarnámsþolum tjóni umfram það sem nefnt er í lið 1 og 2.
4. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna tímabundinna og varanlegra óþæginda vegna lagningar línunnar.
5. Í fimmta lagi er krafist bóta vegna þeirrar hættu sem starfar af raflínunum, m.a. vegna þeirrar geislunar sem frá henni starfar.
6. Þá er krafist greiðslu þess kostnaðar sem eignarnámsþolar hafa haft af rekstri máls þessa fyrir matsnefndinni.

Eignarnámsþolar telja að þeir eigi að fá fullar bætur fyrir allt land innan helgunarsvæðis línunnar, eins og um eignarnám að fullu væri að ræða, enda sé honum bönnuð hvers konar mannvirkjagerð á þessu svæði. Eignarnámsþolar benda á að með því að skipuleggja jörðina með þeim hætti að þar eigi að liggja raflína um, hljóti verðmæti jarðarinnar að aukast, sem miða beri við við verðmatið. Landið sé greinilega eftirsótt m.a. til þess að leggja þar raflínu, en þar sem engin samkeppni ríki á þeim markaði í þessu tilfelli, vegna einokunaraðstöðu eignarnema, hafi ekki myndast raunverulegt markaðsvirði landsins m.t.t. þeirra nota. Eignarnámsþolar telja almennt söluverð annarra jarða sem ekki hafa verið skipulagðar ekki gefa neina mynd af þeim bótum sem eignarnámsþolum beri í máli þessu. Með hliðsjón af framangreindu telja eignarnámsþolar að rétt sé að miða bæturnar við kr. 400.000- pr. ha. lands. Eignarnámsþolar telja bætur fyrir eignarnumið land eiga að nema kr. 3.001.920- sem sundurliðast þannig:

Bætur vegna lands undir vegi 1.500 m. kr. 600.000-

Bættur vegna lands undir 3 staurastæður

3 x 116.640- kr. 349.920-

Bætur v. 54 m. helgunarsvæðis, 5,13 ha.kr. 2.052.000-

Samtalskr. 3.001.920-

Eignarnámsþolar telja að helgunarsvæði línunnar eigi að vera 105 m. en ekki 54 m. eins og undanþága Löggildingarstofu sem liggur fyrir gerir ráð fyrir. Eignarnámsþolar benda í þessu sambandi sérstaklega á að helgunarsvæðið hafi ekkert verið stækkað þrátt fyrir að flutningsgeta línunnar hafi verið aukin úr 220 kV upp í 400 kV línu. Eignarnámsþolar telja þá staðreynd að eignarnemi hafi fengið undanþágu frá reglunum að þessu leyti ekki geta staðið í vegi fyrir þeim stjórnarskrárbundna rétti eignarnámsþola að þeir fái fullar bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþolar telja í þessu sambandi mestu skipta þær reglur sem gildi skv. reglugerð nr. 264/1971 um raforkuvirki með áorðnum breytingum, en sú reglugerð geri ráð fyrir 105 m. helgunarsvæði við þær aðstæður sem hér er. Að áliti eignarnámsþola eiga bætur vegna þessa viðbótar helgunarsvæðis (4,485 ha.) að nema kr. 1.938.000-.

Eignarnámsþolar, eigendur Þrándarholts, hafa gert sérstakan samning við Suðurlandsskóga um að nota 18,5 ha. lands til ræktunar nytjaskóga. Eignarnámsþolar telja tilkoma raflínunnar valda því að hluti þessa svæðis komi ekki til með að nýtast eins og til stóð og er því krafist bóta vegna tapaðra tekna af nytjaskóginum af þessum sökum. Þá gera eignarnámsþolar kröfu til þess að þeim verði bætt fyrirsjáanlegt tekjutap sökum þess að tilraunaskógrækt Rannsóknarstöðvar skógræktar ríkisins ónýtist við raflínulögnina. Eignarnámsþolar gerðu ráð fyrir að hafa u.þ.b. kr. 45.000- á ári í tekjur fyrir dreifingu á áburði á svæðið og kr. 45.000- á ári vegna aðstoðar við úttekt á tilrauninni. Samtals gerðu því eignarnámsþolar ráð fyrir tekjum upp á kr. 90.000- á ári og er gerð krafa um bætur fyrir 10 ára tekjutap eða kr. 900.000- vegna þessa þáttar.

Þá gera eignarnámsþolar kröfu til þess að fá kr. 2.000.000- í bætur fyrir að áform um sölu sumarbústaðalóða í Einfaraholti í landi Þrándarholts eru að engu orðin eftir tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþolar gera kröfu um kr. 250.000- bætur fyrir tímabundin óþægindi sem þeir hafa haft vegna lagningar línunnar. Að auki er krafist kr. 700.000- vegna varanlegra óþæginda sem af línunni stafa. Í þessu sambandi er átt við varanleg óþægindi af völdum hávaða frá línunni bæði af völdum veðurs og gneistunar og vegna óprýði sem er af línunni í landslaginu.

Þá gera eignarnámsþolar kröfu um bætur vegna þeirrar hættu sem starfar af völdum rafspennu- og seguláhrifa línunnar. Eignarnámsþolar benda á að sú skoðun sé ríkjandi að nálægð við rafspennumannvirki sé ekki heilsusamleg. Engu skipti í því sambandi þó rannsóknir séu misvísandi um þetta atriði. Þessi trú fólks valdi því að landsvæði í nágrenni háspennumannvirkja séu síður til þess fallin að laða að fólk en þau svæði sem eru laus við slík mannvirki.

Varðandi málskostnaðarkröfu eignarnámsþola er þess óskað að tekið verði tillit til mikils umfangs málsins og þess að lögmaður eignarnámsþola hefur í tvígang farið á vettvang til að kynna sér aðstæður.

Af hálfu eignarnámsþolans, Rannsóknarstöðvar skógræktar ríkisins, er gerð krafa um bætur að fjárhæð kr. 2.087.824-, en það er útlagður kostnaður rannsóknarstöðvarinnar vegna skógræktartilraunar í landi Þrándarholts sem ónýtist við eignarnámið, bæði vegna þess að plöntur hafa skemmst auk þess sem tilkoma raflínunnar skapar óvissuþátt í lífríkinu sem gerir allan samanburð og mælingar óáreiðanlegar.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land það sem línan fer um í landi eignarnámsþola þokkalega hentugt til slíkra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Landið er vel gróið. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í nágrenninu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að einhverju leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Af hálfu matsnefndarinnar er á það fallist að eignarnámsþolar máttu vænta þess að hafa nokkrar tekjur af skógræktartilraun Rannsóknarstöðvar skógræktar ríkisins í landi þeirra. Þessi tilraunir á þessum stað munu nú leggjast af og þar með tekjumöguleikar eignarnámsþola. Ber að bæta eigendum Þrándarholts þetta tjón sem telst vera í beinu sambandi við eignarnámið sjálft. Á hinn bóginn er ekki fallist á kröfu eignarnámsþola um sérstakar bætur vegna teljutaps af nytjaskógi, enda liggur ekkert fyrir um raunveruleg áhrif raflínulagnarinnar á þau áform.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 950 m. kafla um land eignarnámsþola og 2 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.100 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eigenda Þrándarholts þeirra Guðrúnar J. Hansdóttur og Þrándar Ingarssonar vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 446.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 680.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnar kr. 250.000-

Tekjutap af skógræktartilraunumkr. 300.000-

Samtalskr. 1.676.000-

Fyrir liggur að Rannsóknarstöð skógræktar ríkisins hafði ýtt úr vör tilraunaverkefni í skógrækt á hinu eignarnumda svæði. Verður við það að miða að tilraunin sé nú að verulegu leiti ónýt vegna óvissu um áhrif raflínunnar á vaxtamöguleika plantna. Hæfilegar bætur til Rannsóknarstöðvar skógræktar ríkisins vegna þessa teljast vera kr. 1.000.000-

Eignarnemi skal að auki greiða eignarnámsþolum sameiginlega kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Þrándi Ingvarssyni, kt. 160243-7169, Guðrúnu J. Hansdóttur, kt. 060748-4979 sameiginlega kr. 1.676.000- í eignarnámsbætur og Rannsóknarstöð Skógræktar ríkisins, kt. 590269-3609 kr. 1.000.000- í eignarnámsbætur. Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum sameiginlega kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                        Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 12/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Ormsstöðum, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er eigendi jarðarinnar, Tómas Brandsson, kt. 051046-3909, Ormsstöðum, Grímsneshreppi. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.300 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 4 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 11.664 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 2.050 m. að lengd í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hefur eignarnámsþola verið boðnar bætur er nema kr. 806.550- vegna þess tjóns sem hann verður fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþoli hefur ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþola.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþola hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 12.789.868- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþoli heldur því fram að hann hafi ávallt verið mótfallnir því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land hans.

Eignarnámsþoli telur línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð hans vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþoli segir æ meiri kröfur gerðar til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþoli telur tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþoli leggur nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar. Eignarnámsþoli bendir á að línan liggi þvert yfir jörðina fyrir norðan Sólheimaveg yfir þurrt og fallegt byggingaland, sem ekki verði nýtt undir byggingar né til annarrar starfsemi. Línan skipti Ormsstaðalandinu í tvo hluta þannig að hún hefti för manna og dýra um landið. Eignarnámsþoli heldur því fram að heitt vatn sé Ormsstöðum og takmarki raflínan nýtingarmöguleika þess. Eignarnámsþoli bendir á að á svæði að vestanverðu upp með Grjótá hafi verið ætlunin að hafa sumarhúsasvæði sem hafi verið skipulagt með tilheyrandi kostnaði.

Eignarnámsþoli telur margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands hans. Eignarnámsþoli bendir á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþoli telur að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telur eignarnámsþoli í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþoli telur landið undir línunni verða honum algerlega ónýtt, þrátt fyrir að hann hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nær til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig sé eignarnámsþoli í raun enn verr settur með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telur eignarnámsþoli að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþoli hefur lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþoli teljur jörðina vinsælt útivistarsvæði og grunnverð á fermeter í slíku landi á þessum stað sé kr. 68,56 pr. m². Eignarnámsþoli reiknar tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

2.050 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 106.600 m² x kr. 68,56 = 7.308.496-. Við þá fjárhæð bætast síðan 3.654.248- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telur eignarnámsþoli að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telur eignarnámsþoli ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 1.827.124-. Samtals telur því eignarnámsþoli verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 12.789.868- (7.308.496 + 3.654.248 + 1.827.124-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþoli segir augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþoli mótmælir sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land eignarnámsþola sem fer undir línuna á sumum stöðum sæmilega hentugt til þeirra nota. Fallast ber á það með eignarnámsþola að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþoli heldur þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki allt verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að hluti landsins geti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af hans hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 2.050 m. kafla um land eignarnámsþola og 4 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.300 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega er innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 552.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 1.400.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 375.000-

Samtalskr. 2.327.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Tómasi Brandssyni, kt. 051046-3909, kr. 2.327.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                      Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi