Matsnefnd eignarnámsbóta, úrskurðir 1. júlí 1999

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 11/1998

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 16. september 1998, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 7. október 1998 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Sandlæk, Gnúpverjahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
dánarbú Lofts Loftssonar, kt. 050437-4859 og Erlingur Loftsson, kt. 220634-2999. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 400 kV raflínu um jörð eignarnámsþola.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 350 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 2 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 5.832 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 600 m. að lengd í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta miðvikudaginn 7. október 1998. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til vettvangsgöngu sem fram fór sunnudaginn 11. október 1998. Að vettvangsgöngunni lokinni var málinu frestað ótiltekið til framlagningar greinargerða af hálfu aðila.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar og annarra gagna af hálfu eignarnámsþola.

Miðvikudaginn 24. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til munnlegs flutnings þess.

Mánudaginn 17. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 297.450- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að þeim verði ákvarðaðar fullar bætur vegna eignarnámsins. Bótakrafan sundurliðast með eftirfarandi hætti:

1. Í fyrsta lagi er þess krafist að fullar bætur komi fyrir allt land sem fer undir mannvirki og/eða liggur undir háspennulínunni, þ.e. hið svokallaða helgunarsvæði 27 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, þ.m.t. land sem fer undir vegi og staurasstæður innan þess svæðis.
2. Í öðru lagi er krafist fullra bóta fyrir land sem liggur í næsta nágrenni við helgunarsvæði línunnar. Þetta svæði telja eignarnámsþolar vera 52,5 m. frá miðlínu raflínunnar til beggja hliða, að frádregnum 27 m. skv. lið 1.
3. Í þriðja lagi er krafist bóta fyrir land sem liggur fjær línunni en skv. lið 1 og 2, þ.e. í þeim tilvikum þegar land eignarnámsþola nýtist ekki þar með fyrirhugðum hætti vegna línunnar.
4. Í fjórða lagi er gerð krafa um bætur vegna tímabundinna og varanlegra óþæginda vegna lagningar línunnar.
5. Í fimmta lagi er krafist bóta vegna þeirrar hættu sem starfar af raflínunum, m.a. vegna þeirrar geislunar sem frá henni starfar.
6. Þá er krafist greiðslu þess kostnaðar sem eignarnámsþolar hafa haft af rekstri máls þessa fyrir matsnefndinni.

Eignarnámsþolar telja að þeir eigi að fá fullar bætur fyrir allt land innan helgunarsvæðis línunnar, eins og um eignarnám að fullu væri að ræða, enda sé honum bönnuð hvers konar mannvirkjagerð á þessu svæði. Eignarnámsþolar benda á að með því að skipuleggja jörðina með þeim hætti að þar eigi að liggja raflína um, hljóti verðmæti jarðarinnar að aukast, sem miða beri við við verðmatið. Landið sé greinilega eftirsótt m.a. til þess að leggja þar raflínu, en þar sem engin samkeppni ríki á þeim markaði í þessu tilfelli, vegna einokunaraðstöðu eignarnema, hafi ekki myndast raunverulegt markaðsvirði landsins m.t.t. þeirra nota. Eignarnámsþolar telja almennt söluverð annarra jarða sem ekki hafa verið skipulagðar ekki gefa neina mynd af þeim bótum sem eignarnámsþolum beri í máli þessu. Með hliðsjón af framangreindu telja eignarnámsþolar að rétt sé að miða bæturnar við kr. 400.000- pr. ha. lands. Eignarnámsþolar telja bætur fyrir eignarnumið land eiga að nema kr. 1.668.880- sem sundurliðast þannig:

Bætur vegna lands undir vegi 350 m. kr. 140.000-

Bættur vegna lands undir 2 staurastæður

2 x 116.640- kr. 232.880-

Bætur v. 54 m. helgunarsvæðis, 3,24 ha.kr. 1.296.000-

Samtalskr. 1.668.880-

Eignarnámsþolar telja að helgunarsvæði línunnar eigi að vera 105 m. en ekki 54 m. eins og undanþága Löggildingarstofu sem liggur fyrir gerir ráð fyrir. Eignarnámsþolar benda í þessu sambandi sérstaklega á að helgunarsvæðið hafi ekkert verið stækkað þrátt fyrir að flutningsgeta línunnar hafi verið aukin úr 220 kV upp í 400 kV línu. Eignarnámsþolar telja þá staðreynd að eignarnemi hafi fengið undanþágu frá reglunum að þessu leyti ekki geta staðið í vegi fyrir þeim stjórnarskrárbundna rétti eignarnámsþola að þeir fái fullar bætur vegna eignarnámsins. Eignarnámsþolar telja í þessu sambandi mestu skipta þær reglur sem gildi skv. reglugerð nr. 264/1971 um raforkuvirki með áorðnum breytingum, en sú reglugerð geri ráð fyrir 105 m. helgunarsvæði við þær aðstæður sem hér er. Að áliti eignarnámsþola eiga bætur vegna þessa viðbótar helgunarsvæðis að nema kr. 1.224.000- (3,06 ha. x 400.000-).

Eignarnámsþolar gera að auki kröfu um að fá bætt land utan 105 m. helgunarsvæðisins vegna þess að það nýtist sums staðar ekki með þeim hætti sem verið hefði ef raflínan hefði ekki komið til. Í þessu sambandi vísa eignarnámsþolar sérstaklega til nýtingar landsins undir sumarhús, en þeir telja a.m.k. fjórar slíkar lóðir fara forgörðum vegna línulagningarinnar. Samtals gera þeir kröfur til bóta upp á kr. 2.000.000- vegna þessa þáttar. Þá er einnig krafist bóta vegna verðrýrnunar á skógrækt þeirri sem eignarnámsþolar hafa stundað í nágrenni línunnar.

Eignarnámsþolar gera kröfu um kr. 250.000- bætur fyrir tímabundin óþægindi sem þeir hafa haft vegna lagningar línunnar. Að auki er krafist kr. 700.000- vegna varanlegra óþæginda sem af línunni stafa. Í þessu sambandi er átt við varanleg óþægindi af völdum hávaða frá línunni bæði af völdum veðurs og gneistunar og vegna óprýði sem er af línunni í landslaginu.

Þá gera eignarnámsþolar kröfu um bætur vegna þeirrar hættu sem starfar af völdum rafspennu- og seguláhrifa línunnar. Eignarnámsþolar benda á að sú skoðun sé ríkjandi að nálægð við rafspennumannvirki sé ekki heilsusamleg. Engu skipti í því sambandi þó rannsóknir séu misvísandi um þetta atriði. Þessi trú fólks valdi því að landsvæði í nágrenni háspennumannvirkja séu síður til þess fallin að laða að fólk en þau svæði sem eru laus við slík mannvirki.

Varðandi málskostnaðarkröfu eignarnámsþola er þess óskað að tekið verði tillit til mikils umfangs málsins og þess að lögmaður eignarnámsþola hefur í tvígang farið á vettvang til að kynna sér aðstæður.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og þykir nefndinni land það sem línan fer um í landi eignarnámsþola þokkalega hentugt til slíkra nota, þó alls ekki fyrsta flokks. Landið er vel gróið. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í nágrenninu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið geti að einhverju leyti hentað fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 600 m. kafla um land eignarnámsþola og 2 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 350 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 216.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 400.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 190.000-

Samtalskr. 806.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, dánarbúi Lofts Loftssonar, kt. 050437-4859 og Erlingi Loftssyni, kt. 220634-2999, sameiginlega kr. 806.000- í eignarnámsbætur og kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                     Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 11/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Hömrum I, Grímsneshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Gyða Sigurðardóttir, kt. 160628-2519 og Eiríkur Guðmundsson, 210628-3399. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.000 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 4 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 11.664 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.600 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Þriðjudaginn 4. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 525.600- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að þeim verði ákvarðaðar ekki lægri bætur en kr. 29.340.000- vegna þeirra réttindaskerðingar sem eignarnámið hefur í för með sér fyrir þá. Þá er og krafist málskostnaðar að mati nefndarinnar.

Eignarnámsþolar benda á að jarðir í Grímsnesi hafi þá sérstöðu að þar sé mikið um sumarbústaði, enda hjálpist allt að, sveitin sé falleg, útsýni mikið og gróðursæld. Þetta hafi gert landið eftirsótt og því verði að meta hið eignarnumda land sem sumarbústaðaland, því á landinu séu sumarbústaðir auk þess sem gert er ráð fyrir sumarbústaðabyggð þar samkvæmt gildandi skipulagi. Eignarnámsþolar telja einsýnt að eignarnemi greiði þeim bætur er nemi verðlækkun á jörðinni allri við það að ekki verði hægt að nýta landið til sölu sumarbústaðalóða auk þeirrar verðlækkunar sem verður sökum þess ljótleika sem felst í ógnvænlegum raflínum á landinu, en þau áhrif nái langt út fyrir helgunarsvæði línunnar.

Eignarnámsþolar telja 54 m. helgunarsvæði línunnar allt of mjótt svæði og telja óbyggilegt í a.m.k. 100 m. frá miðlínu raflínunnar. Telja eignarnámsþolar sig hafa vissu fyrir því að komi til þess að rafstrengur slitni, geti hann kastast allt að 100 m. til hliðar, því sé ljóst að engum detti í hug að byggja nær línunni en það. Eignarnámsþolar telja því raunverulegt helgunarsvæði vera 200 m. eða 32 ha. í landi þeirra, en ekki 8,6 ha. eins og haldið er fram af hálfu eignarnema. Til viðbótar benda eignarnámsþolar á að línan fari yfir farveg Hvítár sem er í óskiptri sameign með eiganda Hamra II, en eignarnámsþolar eiga 2/3 hluta sameignarinnar. Stærð þessa svæðis er 70.000 m² ef miðað er við 200 m. belti. Af hálfu eignarnámsþola er gerð sérstök krafa um bætur fyrir vegarstæði í landi þeirra. Enda þótt Gunnar Jóhannsson bóndi á Hömrum II hafi kostað veginn sem fyrir var, þá eigi eignarnámsþolar landið sem tekið var eignarnámi undir veginn og fyrir það beri þeim að fá greiddar bætur.

Eignarnámsþolar benda á að sjónmengun af línunni sé sérstaklega mikil og hún liggi þar að auki yfir einn gróðursælasta stað landsins. Sjónmengunin sé ekki aðeins til þess fallin að valda heimamönnum og gestum þeirra hugarangri, heldur verði beinlínis til þess að væntanlegir kaupendur vilja ekki greiða eins hátt verð fyrir jörðina. Þá benda eignarnámsþolar á að línurnar raðist þannig upp séð frá íbúðarhúsi jarðarinnar að engu líkara sé en línan myndi stóran vegg í landslaginu á einum fegursta staðnum á jörðinni. Minni þessi sjón frekar á iðnaðarhéðuð í Þýskalandi en eftirsótta bújörð á Íslandi.

Eignarnámsþolar telja línuna rýra verulega verðgildi jarðarinnar hvort sem um er að ræða afnot til búskapar, sumarbústaðabyggðar, skógræktar eða útivistar. Búið sé að skipuleggja sumarhúsabyggð frá Maurholti meðfram Helgulæk og upp að vegi, en tilvist línunnar geri landið ekki eins eftirsótt til þeirra nota. Eignarnámsþolar benda á að Hamrajarðirnar séu vinsæll staður til útivistar og laxveiðimenn eyði oft löngum stundum á bökkum Hvítár og Brúarár fyrir landi jarðanna, en nú slúti línan yfir ána og fæli fólk frá auk þess sem áhrif hennar á veiði sé órannsökuð. Þá er einnig á það bent að jarðhiti er í farvegi Hvítár einmitt á þeim stað sem línan fer yfir ána, en með uppsetningu línunnar sé skotið loku fyrir borframkvæmdir eða hafa nokkrar þær tilfæringar sem við þarf að hafa er jarðhiti er nýttur.

Eignarnámsþolar telja veruleg óþægindi stafa af línunni sökum hávaða vegna vindgnauðs auk þess sem frá línunni starfar hvimleitt suð sem sé sérstaklega áberandi í rigningarveðri. Þá telja eignarnámsþolar áhrif rafsegulssviðs frá línunni valda verðlækkun á jörðinni vegna hræðslu fólks við að dveljast nærri slíkum raforkumannvirkjum og skipti þar engu þó skaðleiki nálægðar við slíkar línur sé ekki sannaður. Ótti fólks við skaðleg áhrif línunnar á heilsu manna og dýra og sjónmengunin séu nægileg til að framkalla verðfall á jörðinni af þessum sökum.HHk

Eignarnámsþolar rökstyðja bótakröfu sína með eftirfarandi hætti:

Eignarnámið nær til 32 ha. lands (200m x 1.600 m.) og verð sumarbústaðarlands er kr. 90,00 pr. m², þannig að heildarverð þess lands er kr. 28,8 millj. Við bætist vegastæði 1.000 m. að lengd sem ætla má að sé allt að 6 m. breitt og miðað við sömu forsendur sé verðmæti þess því kr. 540.000-. Kröfur eignarnámsþola nema því kr. 29.340.000- og benda eignarnámsþolar á að taka verði tillit til þess að með eignarnáminu er verið að binda notagildi jarðarinnar og sölumöguleika hennar í a.m.k. 50 ár.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola þokkalega hentugt til þeirra nota á stórum hluta þess svæðis sem fer undir hina nýju rafmagnslínu, þó alls ekki fyrsta flokks. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, en þau eru sérstaklega mikil í landi eignarnámsþola. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið hentar að mörgu leyti fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu. Ekkert liggur fyrir um takmarkanir á nýtingarmöguleikum jarðhita vegna eignarnámsins og er því ekki fallist á kröfu um sérstakar bætur vegna þessa.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.600 m. kafla um land eignarnámsþola og fjögur raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.000 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega eru á helgunarsvæði línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 477.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 940.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 750.000-

Samtalskr. 2.167.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 350.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Gyðu Sigurðardóttur, kt. 160628-2519 og Eiríki Guðmundssyni, kt. 210628-3399 sameiginlega, kr. 2.167.000- í eignarnámsbætur og kr. 350.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                      Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 10/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Króki, Grafningshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, Egill Guðmundsson, kt 130521-3639, Áslaug F. Guðmundsdóttir, kt. 250226-4549, Jóhannes Þ. G. Guðmundsson, kt. 200531-7019, Jóhanna Guðmundsdóttir, kt. 120836-4479, Sæunn Guðmundsdóttir, kt. 150633-4009, Elfa Guðmundsdóttir, kt. 280345-4669, Erlingur Þ. Guðmundsson, kt. 011247-2379, Jóhannes Jóhannsson, kt. 280849-2869, Kristín B. Hallbjörnsdóttir, kt. 100459-7019, Guðmundur Hallbjörnsson, kt. 120365-5179 og Guðrún Björk Hallbjörnsdóttir, kt. 131257-4739. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.500 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 4 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 11.664 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.350 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 29. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 29. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 16. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Þriðjudaginn 4. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 190.400- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að bætur verði eigi úrskurðaðar lægri en 20.576.000- vegna eignarnámsins auk málskostnaðar.

Eignarnámsþolar telja land þeirra vera mjög vinsælt útivistarsvæði auk þess sem á því standi sumarbústaðir auk þess sem möguleiki hefði verið að reisa fleiri slíka ef lagning raflínunnar hefði ekki komið til. Þá vekja eignarnámsþolar athygli á því að jarðhiti sé á því svæði sem línan liggji um. Eignarnámsþolar telja einsýnt að eignarnemi greiði þeim bætur er nemi verðlækkun á jörðinni allri við það að ekki verði hægt að nýta landið til sölu sumarbústaðalóða auk þeirrar verðlækkunar sem verður sökum þess ljótleika sem felst í ógnvænlegum raflínum á landinu, en þau áhrif nái langt út fyrir helgunarsvæði línunnar. Eignarnámsþolar vísa sérstaklega til þess að landið sé á einu vinsælasta og eftirsóttasta sumarbústaðasvæði landsins sem geri landið enn verðmætara en hefðbundna bújörð fjarri þéttbýli.

Eignarnámsþolar telja 54 m. helgunarsvæði línunnar allt of mjótt svæði og telja óbyggilegt í a.m.k. 100 m. frá miðlínu raflínunnar. Telja eignarnámsþolar sig hafa vissu fyrir því að komi til þess að rafstrengur slitni, geti hann kastast allt að 100 m. til hliðar, því sé ljóst að engum detti í hug að byggja nær línunni en það. Eignarnámsþolar telja því raunverulegt helgunarsvæði vera 200 m. eða 27 ha. í landi þeirra, en ekki 7,29 ha. eins og haldið er fram af hálfu eignarnema. Til viðbótar þessum 27 ha. komi svo 4 ha. að auki þannig að óbyggilegt svæði í landi jarðarinnar vegna raflínunnar verði þannig 31 ha. Að mati eignarnámsþola er verð sumarbústaðalanda á þessu svæði 640.000 pr. ha. þannig að heildarverðmæti óbyggilegs svæðis er því 19,8 millj. króna. Sé til þess litið að eignarnámsþolar geta áfram nýtt landið til beitar þykir þeim rétt að meta tjónið vegna eignarnámsins sjálfs á kr. 15 millj.

Eignarnámsþolar vísa sérstaklega til jarðakaupa Reykjavíkurborgar á svæðinu. Þannig hafi hálendið á Hellsiheiði sem liggur að landi eignarnámsþola verið selt á 120 millj. króna, en þar var um að ræða jarðirnar Núpa, Vötn, Kröggólfsstaði, Saurbæ, Þúfu o.fl. Aðstæður til virkjunar jarðvarma á þessum jörðum er betra en á Króki, en beitilandið síðra. Þá vekja eignarnámsþolar athygli á því að Ölfusvatn, sem liggur næst Króki vestan megin, hafi Reykjavíkurborg keypt fyrir um 10 árum á kr. 60 millj. Í þeirri sölu var miðað við að 40 millj. kæmu fyrir land á láglendi, 15 millj. fyrir jarðhita og 15 millj. fyrir hálendið.

Eignarnámsþolar benda á að Búrfellslína 3A liggur um afar gróðursælt svæði Krókslandsins auk þess sem tilkoma hennar gerir nýtingu jarðvarma á landinu ómögulega.

Að áliti eignarnámsþola er allt of lítið að miða eignarnámið við 4 m. beiða spildu undir línuvegi. Réttara sé að áætla vegstæðið 6 m. breitt. Eignarnámsþolar telja lágmark að miða við kr. 64,00 pr. m² fyrir landið undir veginn eða samtals kr. 576.000- (1.500 m. x 6 m. x 65 kr.)

Af hálfu eignarnámsþola er gerð krafa til þess að við matið verði litið til þess ónæðis sem línan valdi v. hávaða, auk þess að fólk forðast að vera í nágrenni raforkuvirki af þessari tegund, vegna hræðslu við sjúkdóma og aðra fylgikvilla. Þá sé raflínan ljót í landslaginu sem geri landið allt óhentugra og verðminna. Heildarkrafa eignarnámsþola sundurliðast því þannig:

Verð fyrir eignarnumið svæði fyrir raflínu kr. 15.000.000-

Land undir vegi kr. 576.000-

Verðrýrnun v. hávaða og sjónmengunarkr. 5.000.000-

Samtalskr. 20.576.000-

Þá er krafist málskostnaðar svo sem áður greinir.

Eignarnámsþolar vísa sérstaklega til 72. gr. stjórnarskrárinnar varðandi bótafjárhæðina. Þá er og vísað til 12. gr. laga nr. 11/1973 varðandi heimildir matsnefndarinnar til að taka til mats stærri hluta eignarinnar en beinlínis krafist er af hálfu eignarnema.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands nærri vinsælustu sumarhúsabyggðum landsins og ýmis konar þjónustustarfsemi. Í landi eignarnámsþola liggur línan fjarri híbýlum manna á heiðarlandi. Sjónræn áhrif línunnar á verðmæti jarðarinnar eru því óveruleg miðað við sem væri ef hún lægi á láglendi nærri íbúabyggð. Engu að síður liggur línan um fagurt grösugt landsvæði sem líkur eru á að vinsælt sé til útiveru m.t.t. nálægðar við helstu þéttbýlisstaði landsins. Að áliti matsnefndarinnar getur hið eignarnumda land ekki talist fyrsta flokks land undir sumarhúsabyggð, m.a. vegna hæðar þess yfir sjávarmáli. Landið flokkast því að mestu sem grösugt beitiland, þó vissulega geti hlutar þess nýst undir sumarbústaði. Á þeim svæðum sem bygging sumarhúsa er raunhæf á landinu, er fyrirsjáanlegt að landið á helgunarsvæði línunnar mun aldrei nýtast til þeirra hluta og er við það miðað við matið.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.350 m. kafla um land eignarnámsþola og 4 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.500 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir á helgunarsvæði línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 310.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 450.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 225.000-

Samtalskr. 985.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 300.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Agli Guðmundssyni, kt. 130521-3639 Áslaugu F. Guðmundsdóttur, kt. 250226-4549 Jóhannesi Þ. G. Guðmundssyni, kt. 200531-7019, Jóhönnu Guðmundsdóttur, kt. 120836-4479, Sæunni Guðmundsdóttur, kt. 150633-4009, Elfu Guðmundsdóttur, kt. 280345-4669, Erlingi Þ. Guðmundssyni, kt. 011247-2379, Jóhannesi Jóhannssyni, kt. 280849-2869, Kristínu B. Hallbjörnsdóttur, kt. 100459-7019, Guðmundi Hallbjörnssyni, kt. 120365-5179 og Guðrúnu Björk Hallbjörnsdóttur, kt. 131257-4739 sameiginlega kr. 985.000- í eignarnámsbætur og kr. 300.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                      Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 9/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Villingavatni, Grafningshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþoli er eigendi jarðarinnar, Sigurður Hannesson, kt. 010626-4129, Villingavatni, Grafningshreppi. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 4.500 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 12 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 34.992 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 4.450- m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 592.800- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeiganda.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþola hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeiganda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 14.194.521- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþoli heldur því fram að hann hafi ávallt verið mótfallinn því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land hans.

Eignarnámsþoli telur línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð hans vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþoli segir æ meiri kröfur gerðar til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþoli telur tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþoli leggur nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar og bendir sérstaklega á að línan liggi langt frá bænum í heiðarlandi. Þar séu undirfallegir uppsprettulækir og mjög fallegt útivistarsvæði. Þá hafi landið verið gersamlega óspjallað fyrir línulögnina. Telur eignarnámsþoli að raflínumöstrin og línuvegurinn spilli umhverfinu svo að jörðin verði ekki lengur seljanleg sem útivistarjörð svo sem áður var.

Eignarnámsþoli telur margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands hans. Eignarnámsþoli bendir á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþoli telur að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telur eignarnámsþoli í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþoli telur landið undir línunni verða honum algerlega ónýtt, þrátt fyrir að hann hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig sé eignarnámsþoli í raun enn verr settur með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telur eignarnámsþoli að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþoli hefur lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþoli teljur jörðina liggja um afar vinsælt útivistarsvæði og þykir því eðlilegt að telja jörðina til Árnessýslu utan Grímsneshrepps, en þar sé grunnverð á fermeter kr. 59,07 pr. m². Eignarnámsþolar reikna tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

4.450 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 240.300 m² x kr. 59.07 = 14.194.521-. Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþoli segir augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþoli mótmælir sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþoli bendir á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands nærri vinsælustu sumarhúsabyggðum landsins og ýmis konar þjónustustarfsemi. Í landi eignarnámsþola liggur línan fjarri híbýlum manna á heiðarlandi. Sjónræn áhrif línunnar á verðmæti jarðarinnar eru því óveruleg miðað við sem væri ef hún lægi á láglendi nærri íbúabyggð. Engu að síður liggur línan um fagurt grösugt landsvæði sem líkur eru á að vinsælt sé til útiveru m.t.t. nálægðar við helstu þéttbýlisstaði landsins. Að áliti matsnefndarinnar getur hið eignarnumda land ekki talist fyrsta flokks land undir sumarhúsabyggð, m.a. vegna hæðar þess yfir sjávarmáli. Landið flokkast því að mestu sem grösugt beitiland, þó vissulega geti hlutar þess nýst undir sumarbústaði. Á þeim svæðum sem bygging sumarhúsa er raunhæf á landinu, er fyrirsjáanlegt að landið á helgunarsvæði línunnar mun aldrei nýtast til þeirra hluta og er við það miðað við matið.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþola því fjárhagstjóni sem haldið er fram af hans hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur hans í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 4.450 m. kafla um land eignarnámsþola og 12 raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 4.500 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 880.880-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 1.540.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 675.000-

Samtalskr. 3.095.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþola kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður hans rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþola, Sigurði Hannessyni, kt. 010626-4129, Villingavatni, Grafningshreppi, kr. 3.095.000,- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                   Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 7/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Framnesi II, Skeiðahreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Ingigerður Þ. Borg, kt. 271133-3169, Bogi Melsted, kt. 100630-3469, Sigursteinn Melsted, kt. 220838-3319, Jónína Melsted, kt. 080844-2129, Pétur Melsted, kt. 270141-2509, Helga Melsteð, kt. 300958-6059, Marinó Bóas Melsteð, kt. 091077-3889, Jóhann Auðunn Melsteð kt. 280361-4379, Helga Dröfn Melsteð, kt. 010867-3049, Anna S. Melsteð, kt. 231265-5629, Elva Dögg Melsteð, 140279-3909, Gunnlaugur Melsteð, kt. 110463-2869, Hjálmtýr E. Hjálmtýsson, kt. 050733-2039, Matthildur Matthíasdóttir, kt. 210547-4449, Sveinbjörn Matthíasson, kt. 020538-2289, Þórunn Matthíasdóttir, kt. 170542-7119. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 400 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 1 raflínumastur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir mastrinu er 2.916 m² að stærð.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 520 m. að lengd í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Eignarnámsþolar samþykktu að eignarnemi fengi umráð hins eignarnumda þó mati væri ekki lokið. Málinu var að því búnu frestað ótiltekið til vettvangsgöngu, en matsnefndin ákvað að öðru leyti að bíða með matsstörfin þar til raflínan væri komin upp og straumur kominn á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögunum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerða af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþolanna Ingigerðar Þ. Melsteð Borg, Boga Melsteð, Matthildar Matthíasdóttur, Sveinbjörns Matthíassonar, Þórunnar Matthíasdóttur, Sigursteins Melsteð Gunnlaugssonar, Jónínu Melsteð Gunnlaugsdóttur og Péturs Melsteð Gunnlaugssonar, var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til framlagningu greinargerða af hálfu annarra eignarnámsþola.

Mánudaginn 12. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþolanna Helgu Símonardóttur, Jóhanns Auðuns Símonarsonar, Gunnlaugs Símonarsonar, Önnu Sigríðar Símonardóttur, Helgu D. Gunnlaugsdóttur og Marinós B. Gunnlaugssonar var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings. Ekki bárust greinargerðir frá öðrum aðilum málsins.

Þriðjudaginn 4. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 174.240- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð. Einnig vekur eignarnemi athygli að við hlið hinnar nýju raflínu sé eldri raflína í landi eignarnámsþola.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Svo sem fram hefur komið var lögð fram sérstök greinargerð af hálfu eignarnámsþolanna Ingigerðar Þ. Borg, 271133-3169, Boga Melsteð, kt. 100630-3469, Matthildar Matthíasdóttur, kt. 210547-4449, Sveinbjörns Matthíassonar, kt. 020538-2289, Þórunnar Matthíasdóttur, kt. 170542-7119, Sigursteins Melsteð, kt. 220828-3319, Jónínu Melsteð, kt. 080844-2129, Péturs Melsteð, kt. 270141-2509 og Hjálmtýs E. Hjálmtýssonar, kt. 050733-2039. Eftirfarandi eru sjónarmið þeirra og kröfur í málinu:

Af hálfu ofangreindra eignarnámsþola er þess krafist að þeim verði greiddar kr. 6.000.000- sameiginlega í bætur fyrir hin eignarnumdu réttindi. Til vara er þess krafist að matsnefndin meti hæfilegar bætur til eignarnámsþolanna. Þá er krafist málskostnaðar.

Af hálfu eignarnámsþola er sú krafa gerð að hið eignarnumda land, þ.m.t. land undir raflínunni verði metið sem sumarbústaðaland. Eignarnámsþolar segjast þegar á árinu 1991 hafa skipulagt jörð sína sem land undir sumarbústaði, enda séu aðstæður þar mjög ákjósanlegar til þess. Eignarnámsþolar telja eðlilegt markaðsvirði fyrir hvern hektara sumarbústaðalands á þessu svæði vera kr. 800.000- pr. ha. Eignarnámsþolar halda því fram að byggingabann eignarnema á landinu undir raflínunni, feli í reynd í sér beina eignaupptöku og beint fjárhagstjón fyrir þá, og því verði að greiða fullar bætur fyrir allt það land eins og um fullkomið eignarnám væri að ræða.

Sérstök athugasemd er gerð við það af hálfu eignarnámsþola að ekki liggi fyrir nákvæmar upplýsingar um stærð hins eignarnumda landsvæðis og nákvæm stærð þess svæðis sem byggingabannið nær til. Telja eignarnámsþolar að eignarnemi hljóti að bera hallann af þessu og álíta því heildarstærð þess lands sem um ræðir vera 6 ha.

Eignarnámsþolar halda því fram að umfang hinnar nýju Búrfellslínu 3A sé allt annað og miklu meira en þeir höfðu gert ráð fyrir, eða gátu reiknað með, miðað við upphaflegar forsendur. Staurastæðan sé mun stærri og af allt annari gerð en sú háspennulína sem fyrir liggur um Framneslandið. Það sé því auðséð að verðmæti landsins falli verulega í verði við línulögnina, samanborið við þau áhrif sem tvöföldun Búrfellslínu 1 hefði haft í för með sér. Eignarnámsþolar benda á hina miklu sjónmengun sem fylgi línunni en við það falli landið í verði og endursölumökuleikar lóðanna skerðist verulega.

Eignarnámsþolar telja ónæði af völdum hávaða- og rafsegulsáhrifa línunnar muni ennfremur hafa veruleg áhrif til verðlækkunar á landinu. Eignarnámsþolar mótmæla sérstaklega að þær bætur sem eignarnemi hefur boðið fram feli í sér fullnaðarbætur fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Svo sem fram hefur komið var lögð fram sérstök greinargerð af hálfu eignarnámsþolanna Helgu Melsteð, Jóhanns Auðuns Melsteð, Gunnlaugs Melteð, Önnu Sigríðar Melsteð, Elvu Dögg Melsted, Helgu D. Melsteð og Marinós B. Melsteð Eftirfarandi eru sjónarmið þeirra og kröfur í málinu:

Af hálfu eignarnámsþolanna er þess aðallega krafist að eignarnema verði gert að taka alla jörðina eignarnámi og greiða fyrir hana samtals rúmlega 30.000.000-, eða u.þ.b. 4.000.000- til ofangreindra eignarnámsþola sem teljast eiga 13,34% í jörðinni. Til vara er þess krafist að matsnefndin ákvarði eignarnámsþolum bætur sem eru mun hærri en þær bætur sem boðnar hafa verið af hálfu eignarnema.

Eignarnámsþolar telja tilkoma línunnar valda svo miklu tjóni vegna sjónmengunar auk áhrifa af völdum raf-, segul- og hljóðmengunar, að Framnes II verði ekki nothæft fyrir sumarhúsabyggð eins og fyrirhugað hafi verið. Eignarnámsþolar benda á að jörðin sé sérstaklega vel til fallin fyrir sumarhúsabyggð, náttúruperlur í nágrenninu fjölmargar, frábært útsýni og stutt sé í alla þjónustu s.s. sundlaug, þjónustumiðstöð o.fl. Eignarámsþolar telja verð fyrir 1 ha. lóðir á þessum stað hafa numið kr. 1.000.000-.

Eignarnámsþolar halda því fram að raf- og seguláhrif línunnar feli í sér mjög neikvæð áhrif. Jafnvel þó skaðsemi raforkuvirkja á heilsu manna og dýra sé ekki sönnuð, þá sé ótti við að dveljast nærri slíkum mannvirkjum fyrir hendi, og það hafi verðlækkandi áhrif á landið.

Eignarnámsþolar telja óyggjandi að Búrfellslína 3A valdi verðrýrnun á landi utan hins 54 m. byggingabanns.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola hentugt til þeirra nota. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til að land geti nýst undir sumarhúsabyggð, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni, jafnvel þó í landinu sé önnur eldri lína. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Fyrir liggur að landið hefur verið skipulagt sem sumarbústaðaland.

Ekki er fallist á þá kröfu hluta eignarnámsþola að eignarnema verði gert að taka alla jörðina eignarnámi, enda er ekkert því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar verði nýttir þrátt fyrir eignarnámið. Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda þó allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 520 m. kafla um land eignarnámsþola og eitt raflínumastur er í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 400 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 184.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 510.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 190.000-

Samtalskr. 884.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolunum Helgu Melsteð, Jóhanni A. Melsteð, Gunnlaugi Melsteð, Önnu S. Melsteð, Elvu Dögg Melsteð, Helgu D. Melsteð og Marinó B. Melsteð kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og eignarnámsþolunum Ingigerði Þ. Borg, Boga Melsted, Sigursteini Melsteð, Pétri Þ. Melsteð, Jónínu Melsteð, Þórunni Matthíasdóttur, Sveinbirni Matthíassyni, Matthildi Matthíasdóttur og Hjálmtý E. Hjálmtýssyni, kr. 250.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni. Þá skal eignarnemi greiða kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, eigendum Framness II, Skeiðahreppi, Árnessýslu sameiginlega kr. 884.000- í eignarnámsbætur og kr. 500.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                            Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi

(2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973, 18. gr. laga nr. 42/1983, reglugerð nr. 264/1971, raforkuvirki, rafmagnslína, raflína, háspennulína, raflínumöstur, vegir, línuvegir, byggingabann, helgunarsvæði, umferðarréttur, sumarbústaðaland, sjónmengun, hávaðamengun, skipulagsuppdráttur, landbúnaðarland, segulsvið, rafsegulsvið, útivistarsvæði, skipulag)

Fimmtudaginn 1. júlí 1999 var tekið fyrir í Matsnefnd eignarnámsbóta matsmálið nr. 8/1997

og kveðinn upp svohljóðandi

Matsnefnd eignarnámsbóta skipa í máli þessu, Helgi Jóhannesson, hrl., formaður, Vífill Oddsson, verkfræðingur og Kristinn Gylfi Jónsson, viðskiptafræðingur og bóndi, en formaður kvaddi þá tvo síðastnefndu til starfans með vísan til 2. mgr. 2. gr. laga nr. 11/1973 um framkvæmd eignarnáms.

Með matsbeiðni dags. 5. desember 1997, sem lögð var fram í Matsnefnd eignarnámsbóta þann 15. desember 1997 fór Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík (eignarnemi), þess á leit við matsnefndina að hún mæti hæfilegar bætur vegna eignarnáms á hluta úr jörðinni Bíldsfelli, Grafningshreppi, Árnessýslu. Eignarnámsþolar eru eigendur jarðarinnar, en þeir eru
Guðmundur Þorvaldsson, kt. 130953-2129 og Árni Þorvaldsson, kt. 090157-2729. Samkvæmt matsbeiðni er tilefni eignarnámsins lagning Búrfellslínu 3A, 220 kV raflínu um jörð eignarnámsþola. Undir rekstri matsmálsins varð sú breyting gerð að eignarnema var veitt heimild til lagningar 400 kV línu um jörðina.

Andlag eignarnámsins í landi eignarnámsþola er eftirfarandi:

1. Land undir 1.400 m. langan og 4 m. breiðan vegslóða ásamt nauðsynlegum fláum meðfram fyrirhuguðu línustæði í landi jarðarinnar. Eignarnemi mun hafa óheftan umferðarrétt um vegslóðann vegna línulagningarinnar, svo og til þess að sinna framvegis viðhaldi, endurbótum og eftirliti með línunni og möstrum í landi jarðarinnar.
2. Land undir 4 raflínumöstur til að bera háspennulínuna í landi eignarnámsþola. Eignarnumin landspilda undir hverju mastri er 2.916 m² að stærð. Samtals eru því teknir 11.664 m² eignarnámi undir raflínumöstur í landi eignarnámsþola.
3. Sú kvöð leggst á land undir raflínunni að ekki má byggja nein mannviki á 54 m. breiðri landræmu undir og meðfram línunni, en línan er u.þ.b. 1.500 m. löng í landi eignarnámsþola.

Í matsbeiðni er krafa um að eignarnema verði á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 fengin umráð þeirra réttinda sem eignarnámið tekur til þó mati sé ekki lokið.

Heimild til eignarnámsins byggist á 18. gr. laga nr. 42/1983 um Landsvirkjun, en heimild iðnaðarráðuneytisins til eignarnámsins liggur fyrir.

Mál þetta var fyrst tekið fyrir hjá Matsnefnd eignarnámsbóta mánudaginn 15. desember 1997. Af hálfu eignarnema var lögð fram matsbeiðni ásamt fylgigögnum. Vegna kröfu eignarnema um að fá strax umráð hins eignarnumda á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973 var aðilum veittur frestur til að koma að skriflegum sjónarmiðum sínum vegna þess þáttar málsins til 19. desember 1997. Að því búnu gekk matsnefndin á vettvang og kynnti sér aðstæður. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma.

Mánudaginn 22. desember 1997 kvað matsnefndin upp úrskurð vegna kröfu eignarnema um umráðatöku á grundvelli 14. gr. laga nr. 11/1973. Úrskurðarorðið hljóðar svo:

Föstudaginn 29. maí 1998 var málið tekið fyrir. Eignarnemi hafði þá fengið heimild til að leggja 400 kV línu um hið eignarnumda land, í stað 220 kV línu eins og áður hafði verið ráðgert. Tilefni fyrirtökunnar var krafa eignarnema um að fá umráð hins eignarnumda og að hefja framkvæmdir við línuna þrátt fyrir þessa breytingu. Matsnefndin heimilaði eignarnema umráðin með vísan til 14. gr. laga nr. 11/1973 og úrskurðarins frá 22. desember 1997. Málinu var að því búnu frestað um ótiltekinn tíma. Af hálfu matsnefndarinnar var sú ákvörðun tekin að hefja ekki eiginleg matsstörf fyrr en raflínan væri komin upp og búið að hleypa straumi á hana.

Mánudaginn 8. mars 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnema var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum og var málinu að því búnu frestað til framlagningar greinargerðar af hálfu eignarnámsþola.

Föstudaginn 9. apríl 1999 var málið tekið fyrir. Af hálfu eignarnámsþola var lögð fram greinargerð ásamt fylgigögnum. Málinu var að því búnu frestað til munnlegs flutnings.

Mánudaginn 3. maí 1999 var málið tekið fyrir. Aðilar fluttu málið munnlega fyrir nefndinni og var það að því búnu tekið til úrskurðar.

Auk þeirra bókuðu fyrirtekta málsins sem gerð hefur verið grein fyrir hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum til viðbótar á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði í fylgd aðila málsins og án þeirra.

Af hálfu eignarnema hafa eignarnámsþolum verið boðnar bætur er nema kr. 588.000- vegna þess tjóns sem þeir verða fyrir við eignarnámið. Að mati eignarnema er þar um fullnaðarbætur að ræða, en eignarnámsþolar hafa ekki fallist á þá lausn málsins. Eignarnemi bendir sérstaklega á að kunnáttumaður um landverð hafi verið fenginn í lið með eignarnema til að reikna út þær bætur sem boðnar voru eignarnámsþolum.

Að mati eignarnema er ekki á það fallist að allt það land sem línan fari um skuli metið sem sumarbústaðaland. Sérstaða landsins á þessu svæði sé almennt ekki slík, að hún réttlæti hærri bætur, en tíðkast annars staðar við línuna, þótt svo kunni að vera í einstaka tilvikum. Eignarnemi leggur sérstaka áherslu á að eignarnámið nái ekki til allra réttinda á landi eignarnámsþola. Aðeins sé um að ræða raunverulegt eignarnám á þeim hluta landsins sem fer undir veginn og raflínumöstrin auk þess sem byggingabann undir línunni takmarki nýtingu þess lands. Eignarnemi gerir hins vegar ekki athugasemd við hefðbundna nýtingu þess lands sem er undir línunni eða umferð um það, að svo miklu leyti sem það valdi ekki hættu. Eignarnemi telur að meta skuli bæturnar með tilliti til þessa, enda telur hann að ekki hafi verið sýnt fram á að tjóni hafi verið valdið á landinu vegna framkvæmdanna, umfram það sem nefnt hefur verið. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðrir hlutar jarðarinnar séu nýttir undir sumarhúsabyggð, þrátt fyrir tilvist raflínunnar.

Eignarnemi telur að ekki hafi verið sýnt fram á fjárhagslegt tjón af völdum hávaða frá línunni, en slíkt tjón verði að sanna með óyggjandi hætti svo unnt sé að fallast á að greiða bætur vegna þessa. Á landsvæðinu sem línan liggur um hafa löngum verið rafmagnslínur, en vindgnauð í þeim er óháð spennunni sem um línurnar fer. Þá telur eignarnemi ekki hafa verið sýnt fram á, að hávaði frá línunum sé slíkur, að tjón hljótist af fyrir landeigendur.

Eignarnemi mótmælir því að uppsetning línunnar feli í sér slíka sjónmengun að það valdi verðrýrnun á landi eignarnámsþola. Eignarnemi bendir á að Hæstiréttur hafi með dómi sínum frá árinu 1997 bls. 52 slegið því föstu að við eignarnám skuli einungis fjárhagsleg réttindi bætt. Eignarnemi telur kröfu eignarnámsþola um bætur vegna sjónmengunar vera kröfu um bætur fyrir ófjárhagslegt tjón og af þeim sökum hefur kröfunni verið hafnað. Í þessu sambandi bendir eignarnemi sérstaklega á að eftir því sem landið byggist og þéttbýli stækki, verði sífellt erfiðara að koma að sjónarmiðum um sjónmengun af mannvirkjum í útjaðri byggðar eða mannvirkjum sem tengjast byggðinni. Þá bendir eignarnemi á að fólk geri sífellt ríkari kröfur til aðbúnaðar t.d. í sumarhúsum. Þannig sé það nú sjálfsagt mál að þar sé rafmagn og e.t.v. heitt vatn auk þess sem kostur þyki ef stutt er í einhverja þjónustukjarna. Þessu fylgi að fólk dregur úr kröfum sínum varðandi sjónræn áhrif af nálægðri byggð.

Eignarnemi mótmælir því að línunni fylgi áhrif á heilsu og líðan manna og dýra vegna raf- eða segulssviðs. Af hálfu eignarnema hefur verið lögð fram skýrsla sem unnin var af Eymundi Sigurðssyni og fjallar um rafsegulsvið auk þess sem umfjöllun er um það sama í skýrslu um mat á umhverfisáhrifum Búrfellslínu 3A sem einnig hefur verið lögð fram í málinu. Niðurstaðan í þessum gögnum er sú að rannsóknir sýni að áreiti af raf- eða segulsviði ógni ekki heilsufari manna. Sérstaklega er tekið fram að enginn fullnægjandi vitnisburður gefi tilefni til að ætla að áreiti frá raf- og segulsviði valdi krabbameini, eða hafi áhrif á sálarlíf einstaklinga, taugaboð, æxlun eða þroska. Með hliðsjón af þessum niðurstöðum neitar eignarnemi því alfarið að honum beri að greiða bætur vegna þessa.

Eignarnemi leggur á það ríka áherslu að eignarnámsþolum hafi mátt vera það ljóst löngu áður en lagning Búrfellslínu 3A hófst, að til stæði að leggja línuna. Skipulagsuppdráttur, þar sem kveðið er á um legu línunanar, hafi verið samþykktur af viðkomandi hreppsnefndum og staðfestur og auglýstur af umhverfisráðuneytinu, þegar á árinu 1991. Undirbúningur og kynning hafi þá staðið um nokkra hríð. Eignarnemi telur að hafa verði þetta í huga við matið, sérstaklega þegar litið er til ákvarðana landeigenda um nýtingu á landinu, sem teknar voru eftir að ljóst var í hvað stefndi.

Eignarnemi telur hugmyndir eignarnámsþola um bótafjárhæð vera fjarri öllum raunveruleika. Eignarnemi hefur í þessu sambandi lagt fram fasteignamat jarðarinnar allrar sem á að endurspegla raunhæft staðgreiðsluverð hennar. Af þessu mati megi sjá að kröfugerð eignarnámsþola er úr öllum tengslum við mögulega verðmætarýrnun jarðarinnar vegna lagningar raflínunnar.

Af hálfu eignarnámsþola er þess krafist að matsnefndin ákveði bætur að fjárhæð kr. 7.340.411- auk málskostnaðar og vaxta frá október 1998. Eignarnámsþolar halda því fram að þeir hafi ávallt verið mótfallnir því að Búrfellslína 3A yrði lögð yfir land þeirra.

Eignarnámsþolar telja línuna valda verðlækkun á landi í nágrenni línunnar og á allri jörð þeirra vegna sjónmengunar og vegna geislunar frá línunni. Eignarnámsþolar segja æ meiri kröfur gerðar til verndunar óspilltrar náttúru og að fólk leiti eftir því að vera úti í náttúrunni þar sem athafnir mannsins hafa ekki sett svip sinn á landið. Eignarnámsþolar telja tilvist raflínu til sveita spilla til muna ánægju fólks á veru þar, enda séu slík mannvirki almennt talin ljót og fólk sækist ekki eftir að dvelja nærri þeim. Eignarnámsþolar leggja nálægð línunnar að jöfnu við að þar væru sorphaugar og benda sérstaklega á að með línunni skerðist til muna daglegt útsýni þess er á jörðinni býr þar sem línan liggi nokkuð frá bænum upp hæðir og beri við himinn. Línan takmarki möguleika á skógrækt, ræktun og dragi úr áhuga á útivist og veiði. Þá benda eignarnámsþolar á að land þeirra liggi að Soginu sem geri það enn verðmætara og því eignaskerðinguna meiri.

Eignarnámsþolar telja margs konar geislun og hávaða stafa frá línunni og það rýri verðmæti lands þeirra. Eignarnámsþolar benda á að þrátt fyrir að reglugerð um raforkuvirki heimili byggingar í næsta nágrenni við háspennulínur, þá verði til þess að líta að enginn sækist eftir því að byggja þar sem menn eða dýr þurfa að dveljast í nágrenni við slíkt mannvirki. Eignarnámsþolar telja að línunni fylgi ýmis hljóð, sérstaklega við vissar veðuraðstæður, sem valdi óþægindum og fælni.

Varðandi rafsegulsvið línunnar telja eignarnámsþolar í raun ekki skipta máli hvort slík áhrif hafi verið sönnuð, þar sem það sé í raun trú fólks að raflínum fylgi slíkar bylgjur og hafi það því þegar af þeirri ástæðu fælandi áhrif og geri landið umhverfis lítt fýsilegt til útiveru. Þetta hljóti að leiða til þess að land eignarnámsþola lækki í verði við tilkomu raflínunnar.

Eignarnámsþolar telja landið undir línunni verða þeim algerlega ónýtt, þrátt fyrir að þeir hafi heimild til umferðar um það og tilkoma raflínunnar eyðileggi í raun miklu stærri hluta landsins en þá 54 metra sem byggingarbannið nái til, þar sem enginn hafi áhuga á því að kaupa spildu eða dvelja í næsta nágrenni við línuna. Þannig séu eignarnámsþolar í raun enn verr settir með tilkomu línunnar, heldur en væri ef sambærileg landspilda væri seld t.d. undir sumarbústaði. Þá telja eignarnámsþolar að byggingabannið ætti að vera 105 m. breitt en ekki 54 m.

Eignarnámsþolar hafa lagt fram upplýsingatöflu Fasteignamats ríkisins um verðmæti á landspildum í Grímsnesi. Eignarnámsþolar telja jörðina liggja um afar vinsælt útivistarsvæði og þykir því eðlilegt að telja jörðina til Árnessýslu utan Grímsneshrepps, en þar sé grunnverð á fermeter kr. 59,07 pr. m². Eignarnámsþolar reikna tjón sitt vegna lagningar raflínunnar með eftirfarandi hætti:

1.500 m. löng lína x 54 m. breitt helgunarsvæði = 81.000 m² x kr. 59.07 = 4.194.521-. Við þá fjárhæð bætast síðan 2.097.260- sem er áætluð helmings lækkun á tveimur 27 metra ræmum sitthvorum megin við byggingasvæðið, þar sem ljóst er að enginn vilji dveljast þar. Við þá fjárhæð telja eignarnámsþolar að bæta eigi tjón vegna umferðar og vegagerðar eignarnemans og vegna skerðingar á nýtingarmöguleikum jarðarinnar sjálfrar sem leiði til verðlækkunar jarðarinnar í heild. Telja eignarnámsþolar ekki óeðlilegt að þessi þáttur verði metinn á kr. 1.048.630-. Samtals telja því eignarnámsþolar verðrýrnun jarðarinnar nema kr. 7.340.411- (4.194.521 + 2.097.260 + 1.048.630-). Að auki er krafist málskostnaðar skv. gjaldskrá lögmanns eignarnámsþola.

Eignarnámsþolar segja augljóst að raflínan muni minnka verðmæti jarðarinnar og því hljóti það að vera í verkahring eignarnemans að sanna ef svo er ekki. Eignarnámsþolar mótmæla sérstaklega hugleiðingum í greinargerð eignarnema um að landeigendur hafi átt að miða framtíðarskipulag um nýtingu jarða sinna við það að línan væri væntanleg og að ef þeir hafi ekki gert það eigi að lækka bætur til þeirra. Eignarnámsþolar benda á að línan valdi allt að einu skerðingu á verðmæti jarðarinnar, hvenær sem ákvörðun um byggingu hennar var tekin.

Svo sem fram hefur komið hefur matsnefndin farið nokkrum sinnum á vettvang og kynnt sér aðstæður, bæði fyrir og eftir uppsetningu raflínunnar. Þá hefur nefndin leitað álits löggilts fasteignasala á landverði á því svæði sem línan fer yfir. Einnig hafa verið lögð fram í málinu ýmis gögn sem nýst hafa nefndinni í störfum hennar. Hlutverk matsnefndarinnar skv. 2. gr. laga nr. 11/1973 er að skera úr ágreiningi um eignarnámsbætur og annað endurgjald, sem ákveða á samkvæmt lögum um framkvæmd eignarnáms. Bætur fyrir ófjárhagslegt tjón í tengslum við eignarnámið koma ekki til skoðunar hjá matsnefndinni. Við ákvörðun eignarnámsbóta er höfð hliðsjón af grundvallarreglunni sem fram kemur í 72. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, þ.e. að fullt verð komi fyrir hin eignarnumdu réttindi.

Búrfellslína 3A liggur að stórum hluta um einn búsældarlegasta hluta Íslands. Línan er víða áberandi í landslaginu og nærri híbýlum manna. Í nágrenni hins eignarnumda lands eru víða vinsæl svæði fyrir sumarhúsabyggð og er land eignarnámsþola ágætlega hentugt til þeirra nota á stórum hluta þess svæðis sem fer undir hina nýju rafmagnslínu. Fallast ber á það með eignarnámsþolum að þegar svo hagar til, sé tilkoma línunnar til þess fallin að rýra verðmæti jarðarinnar allrar vegna sjónrænna áhrifa af línunni. Einnig er það álit nefndarinnar að fólk forðast að vera nærri slíkum mannvirkjum, jafnvel þó skaðleg áhrif þess hafi ekki verið sönnuð. Þá liggur fyrir að land undir línunni á þeim svæðum, sem hentað gæti fyrir sumarhúsabyggð, kemur aldrei til með að nýtast til þeirra hluta og ber að hafa það til hliðsjónar við matið, en tekið er mið af því við ákvörðun bóta fyrir þann hluta landsins, að ekki er um fullkomið eignarnám að ræða og að eignarnámsþolar halda þar eftir ákveðnum réttindum til nýtingar landsins.

Þrátt fyrir að hið eignarnumda land hafi ekki verið sérstaklega skipulagt fyrir sumarhúsabyggð þykir ljóst að landið hentar að mörgu leyti fyrir lóðir undir sumarhús og næsta nágrenni er vinsælt til þeirra nota svo sem að framan greinir. Verður því við matið að miða við þann möguleika á framtíðarnýtingu landsins. Í þessu sambandi er sérstaklega vísað til dóms Hæstaréttar frá árinu 1984 bls. 906.

Þrátt fyrir það sem að framan greinir þykja verðhugmyndir eignarnámsþola fyrir hið eignarnumda allt of háar. Ekki hefur verið sýnt fram á að eignarnámið hafi valdið eignarnámsþolum því fjárhagstjóni sem haldið er fram af þeirra hálfu í málinu og er því ekki fallist á kröfur þeirra í málinu.

Svo sem fram hefur komið liggur Búrfellslína 3A á u.þ.b. 1.500 m. kafla um land eignarnámsþola og fjögur raflínumöstur eru í landinu. Þá eru línuvegir í landi eignarnámsþola 1.400 m. langir og taldir u.þ.b. 4 m. breiðir að meðaltali, án fláa, sem víða breikka svæðið sem fer undir veginn töluvert. Helgunarsvæði raflínunnar spannar 54 m. samkvæmt undanþáguheimild Löggildingarstofu dags. 7. janúar 1999 og er við þá breidd miðað í matinu. Tekið hefur verið tillit til þess að hluti vega lendir innan helgunarsvæðis línunnar.

Með hliðsjón af því sem að framan segir þykja hæfilegar bætur til eignarnámsþola vera sem hér segir:

Bætur fyrir eignarnumið land

undir raflínumöstur og veg: kr. 795.000-

Bætur fyrir takmörkun á nýtingarmöguleikum

lands undir raflínunni kr. 2.070.000-

Verðlækkun jarðarinnar vegna

sjónrænna áhrifa línunnarkr. 600.000-

Samtalskr. 3.465.000-

Þá skal eignarnemi greiða eignarnámsþolum kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í kostnað vegna reksturs málsins fyrir matsnefndinni og kr. 243.500- í ríkissjóð vegna kostnaðar af störfum Matsnefndar eignarnámsbóta við málið. Við ákvörðun málskostnaðar til eignarnámsþola, hefur verið höfð hliðsjón af því að lögmaður þeirra rak samhliða máli þessu nokkur önnur mál fyrir matsnefndinni, vegna eignarnáms eignarnema á spildum úr öðrum jörðum í nágrenninu í þágu lagningar Búrfellslínu 3A, og hefur sú vinna sem innt var af hendi að verulegu leyti nýst í öllum málunum.

Eignarnemi, Landsvirkjun, kt. 420269-1299, Háaleitisbraut 68, Reykjavík, greiði eignarnámsþolum, Guðmundi Þorvaldssyni, kt. 130953-2129 og Árna Þorvaldssyni, kt. 090157-2729, sameiginlega, kr. 3.465.000- í eignarnámsbætur og kr. 180.000- auk virðisaukaskatts í málskostnað.

Þá greiði eignarnemi kr. 243.500- í ríkissjóð vegna starfa Matsnefndar eignarnámsbóta við mál þetta.

__________________________________

Helgi Jóhannesson, hrl.

Vífill Oddsson, verkfræðingur                      Kristinn Gylfi Jónsson, vskfr. og bóndi