Mál nr. 125/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 125/2017

Miðvikudaginn 30. ágúst 2017

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eggert Óskarsson lögfræðingur og Jón Baldursson læknir.

Með kæru, móttekinni 16. mars 2017, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála synjun Tryggingastofnunar ríkisins frá 27. desember 2016 á umsókn kæranda um uppbót/styrk vegna kaupa á bifreið.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um uppbót/styrk vegna kaupa á bifreið með umsókn, dags. 17. október 2016 til Tryggingastofnunar ríkisins. Með bréfi stofnunarinnar, dags. 27. desember 2016, var kæranda synjað þar sem hún var ekki talin uppfylla skilyrði um hreyfihömlun. Kærandi fór fram á rökstuðning fyrir ákvörðun Tryggingastofnunar og var hann veittur þann 3. febrúar 2017.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 16. mars 2017. Með bréfi, dags. 4. apríl 2017, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 8. maí 2017, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún kynnt kæranda með bréfi, dags. 11. maí 2017. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir kröfur um að synjun Tryggingastofnunar ríkisins um uppbót til kaupa á bifreið verði endurskoðuð.

Í kæru segir að kærandi hafi sótt um uppbót vegna kaupa á sjálfskiptri bifreið á grundvelli fötlunar en hún hafi fæðst með […] á […] handlegg eins og staðfest sé í læknisvottorði. Mat læknisins hafi verið að göngugeta hennar sé meiri en 400 metrar á jafnsléttu. Hún mótmæli ekki þeirri staðhæfingu læknisins, enda sé hún afmörkuð við göngugetu undirritaðrar og því við ganglimi samkvæmt a-lið 3. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 170/2009. Tryggingastofnun hafi aftur á móti lagt þann skilning í mat læknisins að hún sé ekki hreyfihömluð með tilliti til aksturs bifreiðar sökum þess að göngugeta hennar sé ekki skert. Virðist því ljóst að Tryggingastofnun hafi ekki lagt mat, á eins og beri að gera samkvæmt rannsóknar- og jafnræðisreglu stjórnsýslulaga, hvort aðstæður hennar hafi getað fallið undir c-lið sama ákvæðis reglugerðarinnar. Þá virðist ekki hafa verið óskað eftir mati á ökuhæfni eða hvort Tryggingastofnun hafi lagt slíkt mat á aðstæður hennar vegna framangreinds vottorðs, sbr. 4. tl. 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar. Beri því að benda á hið augljósa að þótt einstaklingur sé talinn vera með göngugetu sé nokkuð ljóst að hann þurfi báða útlimi á handleggjum til að geta stýrt bifreið.

Með vísun til framangreinds telji kærandi að þótt göngugeta sé metin með tilteknum hætti verði Tryggingastofnun að taka til greina samkvæmt áðurnefndum c-lið 1. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 170/2009 að henni sé með öllu ófært að aka beinskiptri bifreið og því sé hreyfihömlun til staðar vegna aksturs bifreiðar. Ómöguleg sé fyrir hana að festa kaup á beinskiptri bifreið. Slíkt staðfesti jafnframt áðurnefnt læknisvottorð. Hreyfihömlun hennar með tilliti til ökugetu sé því augljós og hún sé ófær um að stýra bæði stýri og gírstöng með sömu hendi samtímis.

Í ljósi þeirra sérstöku aðstæðna, sem hér séu uppi og þeirrar fötlunar sem kærandi hafi glímt við frá fæðingu, telji hún að ekki sé unnt að mismuna rétti hennar til styrks vegna kaupa á bifreið á grundvelli þess að skilyrði um hreyfihömlun séu ekki uppfyllt. Það liggi ljóst fyrir að til þess að geta stýrt beinskiptri bifreiði þurfi einstaklingur tvo fætur og tvær hendur að frátöldum öðrum nauðsynlegum líkamlegum burðum. Með niðurstöðu Tryggingastofnunar sé hins vegar gefið til kynna að fötlun hennar sé léttvægari með tilliti til hreyfihömlunar og getu hennar til stýra bifreið en þess einstaklings sem glími til dæmis við sambærilega fötlun á fæti. Slíkt mat standist ekki, enda sé um mismunun að ræða með tilliti til útlima en báðar tegundir útlima í þessu tilviki séu jafn nauðsynlegir til þess að geta stýrt beinskiptri bifreið. Forsendur séu nákvæmlega þær sömu hvort sem umrædd fötlun sé á fæti eða hendi. Telur undirrituð því að niðurstaða Tryggingastofnunar standist hvorki jafnræðisreglu né meðalhófsreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993 eða ákvæði 1. mgr. 65. gr. og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins nr. 33/1944.

III. Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að kærð sé synjun um uppbót/styrk samkvæmt 3. og 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 um styrki og uppbætur hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða.

Kærandi hafi sótt um uppbót/styrk samkvæmt 3. og 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009 vegna kaupa á bifreið. Þegar nauðsynleg gögn höfðu borist Tryggingastofnun synjaði stofnunin umsókn kæranda með bréfi, dags. 27. desember 2016. Kærandi hafi óskað eftir rökstuðningi og var hann sendur til kæranda með bréfi stofnunarinnar, dags. 6. febrúar 2017.

Samkvæmt 1. mgr. 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð sé heimilt að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega sé nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt sé að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Samkvæmt 3. mgr. 10. gr. laga um félagslega aðstoð sé Tryggingastofnun heimilt að veita styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg sé vegna þess að líkamsstarfsemi sé hömluð eða líkamshluta vanti.

Í 1. gr. reglugerðar nr. 170/2009 sé skilgreint hvað felist í hugtakinu hreyfihömlun samkvæmt reglugerðinni, en þar segi að með líkamlegri hreyfihömlun sé átt við sjúkdóm eða fötlun sem skerði verulega færni til að komast ferða sinna þannig að göngugeta sé að jafnaði minni en 400 metrar á jafnsléttu. Þar sé fyrst og fremst um að ræða samkvæmt 3. mgr.:

„1. lömun eða skertan hreyfanleika í ganglimum af völdum sjúkdóms eða fötlunar,

2. mæði vegna hjarta- eða lungasjúkdóma,

3. annað sambærilegt.“

Í 1.–3. mgr. 3. gr. reglugerðar nr. 170/2009 komi meðal annars fram að heimilt sé að greiða elli- og örorkulífeyrisþega og örorkustyrkþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega sé nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar sé sýnt að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. En 2. og 3. mgr. 3. gr. reglugerðarinnar hljóði svo:

„Uppbót er eingöngu heimilt að veita þegar eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:

1. Hinn hreyfihamlaði hefur sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.
2. Nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar er ótvíræð og mat á hreyfihömlun liggi fyrir.

Við mat á umsóknum skal fyrst og fremst líta á bifreiðina sem hjálpartæki hreyfihamlaðra og hvort umsækjandi þurfi bifreið til að komast ferða sinna, s.s. til vinnu, í skóla, sækja reglubundna endurhæfingu eða læknismeðferð.“

Strangari kröfur séu gerðar til þeirra sem hljóta styrk samkvæmt 4. gr. reglugerðarinnar, sbr. 3. mgr. 10. gr. laga um félagslega aðstoð. Í þeim tilvikum sé það skilyrði að umsækjandi sé verulega hreyfihamlaður, noti til dæmis tvær hækjur og/eða sé bundinn hjólastól að staðaldri. Markmiðið sé að koma til móts við þá sem séu verr settir en þeir sem fái uppbót og þurfi meira rými vegna fötlunar sinnar. Til þess að fá hann þurfi því að sýna fram á að vegna hreyfihömlunarinnar sé aukin þörf fyrir stóran bíl sem sé dýrari en almennt gerist en skilyrði 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar hljóði svo:

„Styrkur skal vera kr. 1.200.000 og skal eingöngu veittur þegar eftirfarandi skilyrði eru uppfyllt:

1. Hinn hreyfihamlaði hefur sjálfur ökuréttindi eða annar heimilismaður.

2. Nauðsyn á bifreið vegna hreyfihömlunar er ótvíræð og mat á hreyfihömlun liggur fyrir.

3. Einstaklingur er verulega hreyfihamlaður og er t.d. bundinn hjólastól og/eða notar tvær hækjur að staðaldri.

4. Mat á ökuhæfni liggur fyrir.

5. Hinn hreyfihamlaði er sjúkratryggður hér á landi, sbr. 10. gr. laga nr. 112/2008 um sjúkratryggingar.“

Í 4. mgr. 4. gr. komi einnig fram skilyrði um að mat liggi fyrir um þörf á bifreið með hliðsjón af notkun hjálpartækja.

Við mat á hreyfihömlun þann 19. desember 2016 hafi legið fyrir læknisvottorð B, dags. 8. desember 2016, og einnig læknisvottorð C, dags. 1. september 2016. Fram hafi komið í báðum vottorðunum að kærandi væri fædd með […] né […]á […]handlegg. Hún geti ekki keyrt beinskiptan bíl vegna þessa meðfædda galla. Hún þurfi því sjálfskiptan bíl. Fram hafi komið í vottorði B að göngugeta kæranda væri meiri en 400 metrar á jafnsléttu. Ekki hafi komið fram upplýsingar um notkun hjálpartækja við gang.

Þar sem göngugeta hafi verið metin meiri en 400 metrar á jafnsléttu, þá feli það í sér að ekki sé um hreyfihömlun að ræða hvað varðar göngugetu.

Tryggingastofnun hafi farið ítarlega yfir mál kæranda og meti stöðu hennar þannig að hún teljist ekki hreyfihömluð í skilningi 10. gr. laga um félagslega aðstoð og reglugerðar nr. 170/2009.

Sú hreyfihömlun, sem reglugerð nr. 170/2009 sé ætlað að mæta, sé skilgreind í 1. gr. reglugerðarinnar eins og fram hafi komið. Ljóst sé að með hreyfihömlun sé átt við sjúkdóm eða fötlun sem skerði verulega færni til að komast ferða sinna þannig að göngugeta sé að jafnaði minni en 400 metrar á jafnsléttu. Einnig sé ljóst að með því sé fyrst og fremst átt við lömun eða skertan hreyfanleika í ganglimum af völdum sjúkdóms eða fötlunar, mæði vegna hjarta- eða lungnasjúkdóma eða annað sambærilegt. Þessari skilgreiningu hafi verið bætt við reglugerðina árið 2009 en hún hafði áður meðal annars mótast í framkvæmd hjá úrskurðarnefnd.

Rétt sé að taka fram að þar sem rætt sé um annað sambærilegt í c. lið 3. mgr. 1. gr. reglugerðarinnar sé átt við líkamlega hreyfihömlun sem hafi áhrif á göngugetu. Það sé sá hópur sem lög- og reglugerðargjafinn hafi ætlað að veita uppbætur og styrki til kaupa á bifreiðum, en ekki öðrum einstaklingum sem segja megi að séu umferðarhamlaðir á annan hátt. Sú túlkun og framkvæmd sé í samræmi við það sem tíðkist í nágrannalöndum okkar. Megi meðal annars sjá það í skýrslu starfshóps velferðarráðuneytisins um stuðningskerfi til að auðvelda för hreyfihamlaðs fólks, en þar sé sérstaklega farið í þetta atriði á bls. 21 og 22. Skýrslan hafi verið birt á vef velferðarráðuneytisins þann 19. desember 2014 og sé aðgengileg þar.

Tryggingastofnun vilji vekja athygli á því að í málinu verði ekki séð að kærandi hafi kannað rétt sinn til styrkja vegna hjálpartækja fyrir bifreiðar hjá Sjúkratryggingum Íslands. Samkvæmt lögum nr. 112/2008 um sjúkratryggingar og reglugerð nr. 1155/2013 taki Sjúkratryggingar Íslands þátt í kostnaði við öflun nauðsynlegra hjálpartækja. Sjúkratryggingar Íslands veiti meðal annars einstaklingum styrk til kaupa á sjálfskiptingu og öðrum stýribúnaði sé færni svo skert að umsækjandi geti ekki ekið bifreið nema með slíkum búnaði. Eftir að farið hafi verið yfir gögn málsins hafi Tryggingastofnun talið ástæðu til þess að vekja athygli kæranda á þessum möguleika og hafi kæranda verið sent bréf þess efnis.

Stofnunin telji að miðað við fyrirliggjandi gögn þá sé ljóst að afgreiðsla málsins hafi að fullu og öllu verið í samræmi við almannatryggingalög og reglugerð nr. 170/2009.

IV. Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins að synja kæranda um styrk/uppbót til bifreiðakaupa þar sem hún var ekki talin uppfylla læknisfræðileg skilyrði um hreyfihömlun.

Lagaheimild fyrir veitingu uppbótar/styrkja til kaupa á bifreið er að finna í 10. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í nefndri 10. gr. segir meðal annars svo:

„Heimilt er að greiða til elli- og örorkulífeyrisþega, örorkustyrkþega og umönnunargreiðsluþega uppbót vegna kaupa á bifreið sem bótaþega er nauðsyn að hafa vegna hreyfihömlunar ef sýnt er að bótaþegi geti ekki komist af án uppbótarinnar. Heimilt er að veita uppbót á fimm ára fresti vegna sama einstaklings.

[...]

Heimilt er að greiða styrk til að afla bifreiðar sem nauðsynleg er vegna þess að líkamsstarfsemi er hömluð eða vantar líkamshluta. Heimilt er að veita styrk á fimm ára fresti vegna sama einstaklings. Ráðherra setur reglugerð um greiðslur samkvæmt ákvæði þessu, m.a. um sex mánaða búsetuskilyrði.“

Með stoð í 3. málsl. 3. mgr. nefndrar 10. gr. hefur ráðherra sett reglugerð nr. 170/2009 um styrki og uppbætur til hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða.

Í 3. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 170/2009 segir að með líkamlegri hreyfihömlun sé átt við sjúkdóm eða fötlun sem skerðir verulega færni til að komast ferða sinna þannig að göngugeta sé að jafnaði minni en 400 metrar á jafnsléttu. Þar sé fyrst og fremst um að ræða:

„a. lömun eða skertan hreyfanleika í ganglimum af völdum sjúkdóms eða fötlunar,

b. mæði vegna hjarta- eða lungnasjúkdóma,

c. annað sambærilegt.“

Um uppbót og styrk vegna kaupa á bifreið er nánar fjallað í 3. gr. og 4. gr. reglugerðarinnar. Þar kemur fram að það sé skilyrði fyrir veitingu uppbótar og styrks til bifreiðakaupa að bifreið sé nauðsynleg vegna hreyfihömlunar, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 3. gr. og 2. tölul. 2. mgr. 4. gr. reglugerðarinnar.

Með umsókn kæranda um uppbót/styrk til bifreiðakaupa fylgdi vottorð C læknis, dags. 1. september 2016, en þar segir:

„Það vottast hér með að A, getur ekki keyrt beinskiptan bíl. Hún er með […] við griplim, þar sem vantar framan á […]handlegg.

Óskað er eftir fjárhagsaðstoð við bílakaup á sjálfskiptum bíl vegna þessa.“

Þá lá einnig fyrir læknisvottorð B, dags. 8. desember 2016, þar sem fram kemur að göngugeta kæranda sé meiri en 400 metrar á jafnsléttu.

Ágreiningsefni þessa máls snýst um það hvort kærandi uppfylli skilyrði 1. mgr. og 3. mgr. 10. gr. laga um félagslega aðstoð fyrir veitingu uppbótar/styrks til bifreiðakaupa. Samkvæmt framangreindu lagaákvæði er það skilyrði fyrir veitingu uppbótar til bifreiðakaupa að bótaþega sé nauðsyn að hafa bifreið vegna hreyfihömlunar. Þá er það skilyrði fyrir veitingu styrks til bifreiðakaupa að bifreið sé nauðsynleg vegna þess að líkamsstarfsemi sé hömluð eða það vanti líkamshluta. Hugtakið hreyfihömlun er ekki skilgreint í lögunum en löggjafinn hefur veitt ráðherra heimild til að útfæra frekar ákvæði 10. gr. laga um félagslega aðstoð í reglugerð. Í 3. mgr. 1. gr. reglugerðar um styrki og uppbætur til hreyfihamlaðra einstaklinga vegna bifreiða er hreyfihömlun skilgreind á þá leið að um sé að ræða hreyfihömlun þegar hömlunin skerðir verulega færni viðkomandi til að komast ferða sinna þannig að göngugeta sé að jafnaði minni en 400 metrar á jafnsléttu. Þá eru nefnd dæmi um hvað geti valdið slíkri færniskerðingu.

Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að af orðalagi 10. gr. laga um félagslega aðstoð verði ekki ráðið að hvers konar hreyfihömlun veiti rétt til uppbótar/styrks til bifreiðakaupa. Slíkur réttur er einungis fyrir hendi ef hreyfihömlun leiðir til þess að bifreið sé nauðsynleg. Eðli máls samkvæmt er öll hreyfihömlun ekki þess eðlis að bifreið sé nauðsynleg. Af ákvæði 10. gr. laganna verður ráðið að tilgangur ákvæðisins sé að koma til móts við þá einstaklinga sem eiga erfitt með að hreyfa sig á milli staða vegna skertrar göngugetu. Úrskurðarnefnd velferðarmála gerir því ekki athugasemd við að skilgreining á hreyfihömlun í 3. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 170/2009 taki mið af göngugetu umsækjanda. Samkvæmt fyrirliggjandi læknisvottorði er kærandi ekki hreyfihamlaður í skilningi framangreinds reglugerðarákvæðis, enda virðist göngugeta hennar ekki vera skert. Þegar af þeirri ástæðu uppfyllir kærandi ekki skilyrði fyrir veitingu uppbótar/styrks til bifreiðakaupa.

Að því er varðar þá málsástæðu kæranda að ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins standist hvorki jafnræðis- og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. ákvæði 11. og 12. gr. laganna, né heldur 1. mgr. 65. gr. og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 þá er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að niðurstaða stofnunarinnar hafi verið í samræmi við 10. gr. laga um félagslega aðstoð og reglugerð nr. 170/2009. Þá telur úrskurðarnefndin að ekkert bendi til annars en að sambærileg mál hljóti sambærilega úrlausn hjá stofnuninni. Því er ekki fallist á að ákvörðun stofnunarinnar brjóti í bága við framangreind lagaákvæði.

Með hliðsjón af framangreindu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta synjun Tryggingastofnunar ríkisins á umsókn kæranda um uppbót/styrk til bifreiðakaupa.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 27. desember 2016, um að synja A um styrk/uppbót til bifreiðakaupa, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir