Mál nr. 160/2012

Mánudaginn 17. mars 2014

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Arndís Anna K. Gunnarsdóttir og Lára Sverrisdóttir.

Þann 10. ágúst 2012 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 9. júlí 2012 þar sem umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar var synjað.

Með bréfi 11. september 2012 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 1. október 2012.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi 2. október 2012 og honum gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir kæranda bárust kærunefndinni 6. nóvember 2012.

I. Málsatvik

Kærandi lagði inn umsókn um greiðsluaðlögun 6. apríl 2011. Kærandi er fæddur 1972. Hann starfar og er búsettur í Noregi. Kærandi á þrjú börn og greiðir meðlag með tveimur þeirra. Hann á fasteign á Íslandi að B götu nr. 39 í sveitarfélaginu C.

Að sögn kæranda má rekja fjárhagserfiðleika hans til ársins 2007 þegar hann yfirtók íbúðarhúsnæði í kjölfar skilnaðar. Einnig hafi tekjur hans lækkað þegar yfirvinna var skert í október 2008 og þá hafi tekjur hans lækkað enn frekar í janúar 2010. Í kjölfar þess að frysting íbúðarlána leið undir lok í desember 2010 ákvað kærandi að flytja úr landi til að geta aflað sér lífsviðurværis.

Samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara eru heildarskuldir kæranda 29.893.708 krónur og þar af falla 28.987.871 króna innan samnings, sbr. 3. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.). Utan samnings falla skuldir vegna meðlags, alls 905.837 krónur. Til helstu skuldbindinga var stofnað árið 2003 vegna fasteignakaupa og árið 2007 þegar kærandi yfirtók íbúðarhúsnæði við skilnað.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 9. júlí 2012 var umsókn kæranda um greiðsluaðlögun hafnað með vísan til þess að hann uppfyllti ekki skilyrði til að leita greiðsluaðlögunar samkvæmt a-lið 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Málatilbúnað kæranda verður að skilja svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja um heimild til greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi.

Fram kemur í kæru að kæranda hafi verið synjað um greiðsluaðlögun á grundvelli þess að búseta hans erlendis hafi ekki talist tímabundin. Til að búseta teljist tímabundin þurfi annaðhvort að framvísa tímabundnum leigusamningi eða tímabundnum ráðningarsamningi. Kærandi hafi gert þau mistök í upphafi að taka ekki fram við vinnuveitanda sinn í Noregi að hann væri aðeins að ráða sig í takmarkaðan tíma og hafi honum láðst að biðja um að sett yrði lokadagsetning á samninginn. Kærandi hafi skilað tímabundnum leigusamningi til umboðsmanns skuldara og telji kærandi það nægilega sönnun þess að dvöl hans í Noregi sé tímabundin.

Vegna efnahagsástandsins á Íslandi, í kjölfar hins svokallaða „bankahruns“ og skorts á atvinnutækifærum á Íslandi, hafi kærandi neyðst til að flytjast tímabundið af landi brott. Flutningur hans hafi verið í þeim tilgangi að fá atvinnu og afla tekna til að reyna að standa í skilum með fjárhagsskuldbindingar sínar á Íslandi þar sem kærandi eigi enn íbúðarhúsnæði.

Kæranda finnst það skjóta skökku við að einstaklingar í hans sporum, sem séu að reyna að standa í skilum með fjárhagsskuldbindingar sínar, skuli ekki fá heimild til greiðsluaðlögunar. Þrátt fyrir búsetu kæranda og atvinnu í Noregi hafi engar breytingar orðið á fjárhagsskuldbindingum hans á Íslandi. Neyðin ein hafi valdið því að kærandi leitaði atvinnu út fyrir landsteinana einmitt til þess að reyna að standa í skilum með fjárhagsskuldbindingar sínar á Íslandi. Það hafi hvorki verið með glöðu geði né gleði í hjarta að kærandi hafi leitað á náðir umboðsmanns skuldara til að leita leiða út úr þeim fjárhagsvanda sem hann var kominn í á Íslandi. Þau vandræði hafi ekki verið tilkomin vegna kæranda heldur vegna efnahagsástandsins á Íslandi. Kærandi hefði ekkert getað gert til að leiðrétta þá stöðu annað en að leita eftir atvinnutækifærum utan Íslands til að reyna að standa í skilum með skuldbindingar sínar.

Það sé einlæg von og trú kæranda að embætti umboðsmanns skuldara, sem komið hafi verið á fót til að aðstoða einstaklinga í fjárhagsvandræðum í kjölfar „bankahrunsins“ og atvinnumissis, geri það sem í þess valdi standi til að aðstoða hann. Það hafi verið þess vegna sem kærandi hafi leitað á náðir embættisins, fullur vonar um að hann fengi úrlausn sinna mála. Kærandi voni að sú staðreynd að hann hafi gert það sem hann gat til að fá atvinnu og laun verði ekki til þess að honum verði refsað og hann neyddur í gjaldþrot.

Í greinargerð kæranda kemur fram að þegar hann hafi tjáð vinnuveitanda sínum að hann hygðist dvelja tímabundið í Noregi og farið fram á að gerður yrði tímabundinn ráðningarsamningur, hafi vinnuveitandinn þvertekið fyrir að gera slíkan samning þar sem slíkt tíðkaðist ekki. Því hafi verið gerður ótímabundinn samningur. Um svipað leyti og kærandi hafi flust til Noregs, hafi barnsmóðir hans einnig flutt til Noregs eftir að hún hafi sótt um greiðsluaðlögun hjá umboðsmanni skuldara. Hún hafi fengið umsókn sína samþykkta án þess að þess væri krafist að hún færði sönnur á að um tímabundna dvöl væri að ræða. Kærandi telur það skjóta skökku við að í fullkomlega sambærilegu máli fái annar aðili heimild til greiðsluaðlögunar en hann ekki. Kærandi krefst þess að samræmis verði gætt í vinnubrögðum umboðsmanns skuldara.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í ákvörðun umboðsmanns skuldara kemur fram að við mat á því hvort veita skuli heimild til greiðsluaðlögunar beri umboðsmanni skuldara að líta til þeirra aðstæðna sem geti komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð, sbr. 6. gr. lge.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 6. gr. lge. skuli synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn sýna ekki fram á að skuldari uppfylli skilyrði laganna til að leita greiðsluaðlögunar. Í 4. mgr. 2. gr. lge. sé það skilyrði sett fyrir heimild til að leita greiðsluaðlögunar að umsækjandi sé búsettur og eigi lögheimili hér á landi. Víkja megi frá skilyrðinu ef sá sem leitar greiðsluaðlögunar sé tímabundið búsettur erlendis vegna náms, starfa eða veikinda og hafi verið búsettur á Íslandi í að minnsta kosti þrjú ár samfleytt, enda leiti hann hennar einungis vegna skuldbindinga sem stofnast til á Íslandi við lánardrottna sem eigi heimili á Íslandi.

Umboðsmaður greinir frá því að kærunefnd greiðsluaðlögunarmála hafi í máli nr. 14/2011 úrskurðað um hvort líta ætti á búsetu kæranda erlendis sem tímabundna þannig að undantekningarheimild 4. mgr. 2. gr. lge. ætti við. Í úrskurði nefndarinnar frá 24. nóvember 2011 segi: „Til að afmarka þau tilvik þar sem um tímabundna búsetu erlendis er að ræða verður að líta til þess að heimildin er undantekning frá meginreglu, sem ekki er ætlað að ná til allra sem flytja erlendis um ótiltekinn tíma, til dæmis vegna atvinnuleitar. Það ræður ekki úrslitum í málum af þessu tagi hvort viðkomandi hafi flutt lögheimili sitt erlendis. Hins vegar verður við það að miða að með tímabundinni búsetu sé átt við það að sýnt sé fram á eða það gert líklegt að búsetu erlendis sé í upphafi markaður ákveðinn tími. Þegar flutt er til útlanda vegna starfs verður því að miða við það að viðkomandi hafi þegið tímabundið starf eða tekist á hendur verkefni sem fyrirfram er markaður ákveðinn tími eða einhver önnur atriði geri það líklegt að um tímabundna ráðstöfun sé að ræða.“

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda var honum tilkynnt að á grundvelli a-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. væri embættinu skylt að synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn sýndu ekki fram á að kærandi uppfyllti skilyrði laganna til þess að leita greiðsluaðlögunar. Umboðsmanni skuldara hafi borist tímabundinn leigusamningur og ótímabundinn ráðningarsamningur frá kæranda. Embættið hafi í kjölfarið óskað eftir frekari upplýsingum frá kæranda og borist tölvupóstur frá kæranda þar sem fram hafi komið að hann hafi ekki verið kominn með starf þegar hann hafi farið til Noregs og dvölinni hafi ekki verið markaður ákveðinn tími í upphafi. Jafnframt hafi komið fram að kærandi áætli að flytja til Íslands þegar húsaleigusamningur renni út eða þegar hann fái atvinnu á Íslandi.

Af gögnum málsins verði ráðið að búsetu kæranda í Noregi hafi ekki verið markaður ákveðinn tími. Jafnframt liggi fyrir í málinu ótímabundinn ráðningarsamningur við atvinnuveitanda kæranda í Noregi. Þar sem um undantekningarákvæði sé að ræða í 4. mgr. 2. gr. lge. verði að gera þá kröfur til umsækjenda að þeir skýri með fullnægjandi hætti ástæður tímabundinnar búsetu erlendis og leggi fram viðeigandi gögn því til stuðnings. Fram hafi komið að búsetu kæranda hafi ekki verið markaður ákveðinn tími í upphafi og styðji ótímabundinn ráðningarsamningur það. Af framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins uppfylli kærandi ekki skilyrði laganna til að leita greiðsluaðlögunar.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á a-lið 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge. Í a-lið 1. mgr. 6. gr. lge. kemur fram að synja skuli um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn sýna ekki fram á að skuldari uppfylli skilyrði laganna til að leita greiðsluaðlögunar. Í 4. mgr. 2. gr. lge. segir að þeir einir geti leitað greiðsluaðlögunar samkvæmt lögunum sem eigi lögheimili og eru búsettir hér á landi. Frá þessu má þó víkja, meðal annars á þeim grundvelli að sá sem leitar greiðsluaðlögunar sé tímabundið búsettur erlendis vegna náms, starfa eða veikinda og hafi átt lögheimili og verið búsettur hér á landi í að minnsta kosti þrjú ár samfellt, enda leiti hann einungis greiðsluaðlögunar vegna skuldbindinga sem stofnast hafi hér á landi við lánardrottna sem eigi hér heimili.

Framangreind ákvörðun umboðsmanns byggist á því að kærandi sé búsettur erlendis. Ekki sé unnt að líta svo á að búseta hans sé tímabundin vegna náms, starfa eða veikinda í skilningi undantekningarákvæðis 4. mgr. 2. gr. lge. Með vísan til a-liðar 1. mgr. 6. gr., sbr. 4. mgr. 2. gr. lge., var því umsókn kæranda um greiðsluaðlögun synjað.

Í málinu er ágreiningur um hvort líta eigi á búsetu kæranda erlendis sem tímabundna þannig að áðurnefnd undantekningarheimild í 4. mgr. 2. gr. lge. eigi við.

Til skýringar á hugtakinu „tímabundin búseta erlendis“ í skilningi lge. verður líta til þess að heimildin í 4. mgr. 2. gr. lge. er undantekning frá meginreglu. Af orðalagi ákvæðisins má ráða að því er ekki ætlað að ná til þeirra sem flytja til annarra landa í ótiltekinn tíma, til dæmis vegna atvinnuleitar. Við það verður að miða að með tímabundinni búsetu sé átt við það að sýnt sé fram á eða það gert líklegt að búsetu erlendis sé í upphafi markaður ákveðinn tími. Þegar flutt er til útlanda vegna starfs verður því að miða við það að viðkomandi hafi þegið tímabundið starf eða tekist á hendur verkefni sem fyrirfram er markaður ákveðinn tími eða einhver önnur atriði valdi því að um tímabundna ráðstöfun sé að ræða. Að mati kærunefndarinnar verður ekki litið svo á að um tímabundna búsetu sé að ræða ef sú staðhæfing er ekki studd gögnum. Nefndin telur ekki fullnægjandi í þessu sambandi að kærandi lýsi því yfir að hann hyggist flytja aftur til Íslands þegar fram líða stundir, til dæmis við breyttar aðstæður, sem óvíst er hvort og þá hvenær verði. Samkvæmt því telur kærunefndin ekki nægilegt í þessu sambandi að kærandi lýsi því yfir að hann hyggist flytja aftur til Íslands þegar hann fái atvinnu á Íslandi eða þegar leigusamningur rennur út.

Í tilviki kæranda liggur fyrir að hann hefur verið búsettur í Noregi samkvæmt skráningu í þjóðskrá frá 18. apríl 2011 og er það enn. Að mati kærunefndarinnar hefur kærandi ekki sýnt fram á að víkja skuli frá skilyrði 4. mgr. 2. gr. lge. vegna búsetu hans erlendis.

Með vísan til þessa er ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja kæranda um heimild til greiðsluaðlögunar staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja A um heimild til að leita greiðsluaðlögunar er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Arndís Anna K. Gunnarsdóttir

Lára Sverrisdóttir