Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 260/2020

Fimmtudaginn 3. september 2020

A

gegn

Reykjavíkurborg

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 29. maí 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 11. maí 2020, um synjun á umsókn hennar um félagslegt leiguhúsnæði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn 10. mars 2020 sótti kærandi um félagslegt leiguhúsnæði hjá Reykjavíkurborg. Umsókn kæranda var synjað með bréfi þjónustumiðstöðvar, dags. 31. mars 2020, með þeim rökum að hún uppfyllti ekki skilyrði e-liðar 4. gr. reglna Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði. Kærandi áfrýjaði synjuninni til velferðarráðs sem tók málið fyrir á fundi 6. maí 2020 og staðfesti synjunina.

Kærandi lagði fram kæru hjá úrskurðarnefnd velferðarmála 29. maí 2020. Með bréfi, dags. 10. júní 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Reykjavíkurborgar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 16. júlí 2020 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 21. júlí 2020. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi hefur ekki komið neinum sjónarmiðum á framfæri en ráða má af kæru að hún óski þess að ákvörðun Reykjavíkurborgar verði felld úr gildi.

III.  Sjónarmið Reykjavíkurborgar

Í greinargerð Reykjavíkurborgar er greint frá aðstæðum kæranda. Vísað er til þess að í 2. gr. reglna Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði komi fram að almennt félagslegt leiguhúsnæði sé ætlað þeim fjölskyldum og einstaklingum sem ekki séu á annan hátt færir um að sjá sér fyrir húsnæði sökum lágra launa, þungrar framfærslubyrðar og annarra félagslegra erfiðleika. Í 4. gr. reglnanna komi fram að umsóknir skuli metnar samkvæmt ákveðnum matsviðmiðum, sbr. fylgiskjal nr. 1 með reglunum. Við lok mats séu reiknuð stig fyrir hvern þátt fyrir sig. Til þess að umsókn verði samþykkt á biðlista skuli umsækjandi vera metinn til að lágmarki 9 stiga þegar um sé að ræða einstakling/hjón/sambúðarfólk, sbr. e-lið 4. gr. reglnanna.

Umsókn kæranda hafi verið metin á grundvelli framangreinds matsviðmiðs og niðurstaðan verið sú að hún hafi verið metin til 9 stiga. Sumir þættir séu ekki háðir mati, eins og staða umsækjanda, tekjur umsækjanda og börn á heimili umsækjanda, en aðrir þættir séu háðir mati þ.e. húsnæðisstaða, sérstakar aðstæður barna og félagslegur vandi umsækjanda. Varðandi síðarnefndu þættina í máli kæranda þá hafi aðstæður hennar verið metnar í öllum þremur tilfellum til eins margra stiga og unnt sé. Sá þáttur matsins sem ekki eigi við í máli kæranda sé staða maka þar sem kærandi sé einstæð.

Hvað varði stig vegna tekna þá hafi ekki verið veittar undanþágur frá þeim viðmiðum sem þar séu sett. Tekjur kæranda nemi 6.373.785 kr. fyrir árið 2019. Samkvæmt matsviðmiðum fái umsækjandi 0 stig ef árstekjur hans séu yfir 5.345.000 kr. Þá séu veitt 4 stig þar sem þrjú börn séu með lögheimili hjá kæranda.

Þættir er varði félagslegar aðstæður kæranda séu háðir mati. Stig fyrir húsnæðisstöðu umsækjenda séu metin út frá umfangi húsnæðisvanda og séu gefin 0, 1, 2 eða 3 stig. Kærandi hafi verið metin til 1 stigs og falli undir matsviðmiðið; verulega íþyngjandi húsnæðiskostnaður. Húsnæðiskostnaður að frádregnum húsnæðisbótum og sérstökum húsnæðisstuðningi er hærri en 30% af heildartekjum heimilis. Fyrir liggi að kærandi greiði sem nemi 35% af tekjum sínum í leigu. Stig vegna sérstakra aðstæðna hjá börnum séu gefin 0, 1 eða 2 stig. Vandi barna kæranda sé metinn til 2 stiga, sem sé hámarksfjöldi stiga og falli undir matsviðmiðið; málefni barns eru til umfangsmikillar vinnslu í félags- og/eða skólaþjónustu á þjónustumiðstöð eða hjá öðrum viðurkenndum aðilum.

Stig vegna félagslegs vanda umsækjenda séu metin út frá umfangi vanda og séu gefin 0, 1, 2, 4, eða 6 stig. Félagslegur vandi kæranda hafi verið metinn til 2 stiga og falli undir matsviðmiðið; umsækjandi glímir við félagslegan vanda sem hefur hamlað því að hann hafi sótt þá þjónustu sem í boði er. Kærandi hafi fyrst leitað á þjónustumiðstöð árið 2013 eftir að fyrri barnsfaðir hennar hafi verið handtekinn fyrir fíkniefnabrot og þá hafi kærandi verið í þjónustu í stuttan tíma. Kærandi hafi leitað aftur til þjónustumiðstöðvar í lok árs 2015 þegar hún hafi verið í ofbeldissambandi með seinni barnsföður sínum og lögreglan hafi haft afskipti af þeim í eitt skipti. Kærandi hafi síðan verið í talsverðri vinnslu á árunum 2016 og 2017 og á þeim tíma hafi komið önnur lögregluskýrsla vegna barnsföður hennar. Kærandi hafi leitað eftir ýmsum fjárhagslegum stuðningi á þjónustumiðstöð en aldrei uppfyllt skilyrði fyrir honum. Í þeim tilfellum þegar umsækjendur séu metnir til 4 stiga vegna félagslegs vanda glími þeir við fjölþættan vanda sem hafi afgerandi áhrif á húsnæðisstöðu og/eða færni þeirra til að leigja á almennum markaði, þrátt fyrir stuðning félagsþjónustu eða annarra viðurkenndra aðila. Í þeim tilfellum þegar umsækjendur séu metnir til 6 stiga séu málefni barna umsækjenda til meðferðar hjá Barnavernd Reykjavíkur eða upp hafi komið skyndileg alvarleg veikindi sem hafi afgerandi áhrif á húsnæðisstöðu, þar með talið getu viðkomandi til að finna húsnæði samkvæmt mati ráðgjafa. Það eigi ekki við um stöðu kæranda og því ekki unnt að veita fleiri stig hvað þann þátt varði.

Áfrýjunarnefnd velferðarráðs hafi því talið að staðfesta bæri niðurstöðu þjónustumiðstöðvar um 9 stig samkvæmt matsviðmiðum Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði og þar með synja umsókn kæranda um félagslegt leiguhúsnæði.

Reykjavíkurborg bendir á að með notkun matsblaðs sé leitast við að gæta jafnræðis meðal umsækjenda og veita þeim stig á grundvelli atriða sem séu nánar tilgreind á matsblaðinu og stigagjöf taki mið af aðstæðum viðkomandi. Það hafi því verið mat áfrýjunarnefndar velferðarráðs að ekki væri ástæða til að breyta fyrirliggjandi stigagjöf þjónustumiðstöðvar með vísan til aðstæðna kæranda og jafnræðisreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Því hafi áfrýjunarnefnd velferðarráðs staðfest synjun starfsmanna þjónustumiðstöðvar á grundvelli stigagjafar, sbr. e-lið 4. gr. reglna Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði. Að mati Reykjavíkurborgar hafi hin kærða ákvörðun hvorki brotið gegn framangreindum reglum né lögum nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga.

IV.  Niðurstaða

Kærð er synjun Reykjavíkurborgar á umsókn kæranda um félagslegt leiguhúsnæði. Umsókninni var synjað á þeirri forsendu að skilyrði e-liðar 4. gr. reglna Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði væri ekki uppfyllt.

Markmið félagsþjónustu á vegum sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar, sbr. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga. Samkvæmt 2. mgr. 1. gr. laganna skal þess gætt við framkvæmd félagsþjónustunnar að hvetja einstaklinginn til ábyrgðar á sjálfum sér og öðrum, virða sjálfsákvörðunarrétt hans og styrkja hann til sjálfshjálpar. Þá skuli sköpuð skilyrði til að einstaklingurinn geti tekið virkan þátt í samfélaginu á eigin forsendum. Félagsleg þjónusta skuli í heild sinni miða að valdeflingu og miðast við einstaklingsbundnar þarfir og aðstæður. Með félagsþjónustu er átt við þjónustu, aðstoð og ráðgjöf, meðal annars í tengslum við húsnæðismál, sbr. 1. mgr. 2. gr. Í XII. kafla laganna er kveðið á um húsnæðismál. Þar segir í 1. mgr. 45. gr. að sveitarstjórnir skuli, eftir því sem kostur er og þörf er á, tryggja framboð af leiguhúsnæði, félagslegu kaupleiguhúsnæði og/eða félagslegum eignaríbúðum handa þeim fjölskyldum og einstaklingum sem ekki eru á annan hátt færir um að sjá sér fyrir húsnæði sökum lágra launa, þungrar framfærslubyrðar eða annarra félagslegra aðstæðna. Samkvæmt 46. gr. laganna skulu félagsmálanefndir sjá til þess að veita þeim fjölskyldum og einstaklingum, sem ekki eru færir um það sjálfir, úrlausn í húsnæðismálum til að leysa úr bráðum vanda á meðan unnið er að varanlegri lausn.

Lög nr. 40/1991 veita þannig sveitarfélögum ákveðið svigrúm til að meta sjálf, miðað við aðstæður á hverjum stað, hvers konar þjónustu þau vilja veita. Í samræmi við þetta og ákvæði stjórnarskrárinnar um sjálfstjórn sveitarfélaga er mat á þeirri nauðsyn að meginstefnu til lagt í hendur þeirrar sveitarstjórnar er þjónustuna veitir. Verður ekki við því mati hróflað af hálfu úrskurðarnefndar velferðarmála, enda byggist það á lögmætum sjónarmiðum og sé í samræmi við lög að öðru leyti. Þá segir meðal annars í 64. gr. laganna að úrskurðarnefnd velferðarmála fjalli um hvort samþykkt þjónusta sé í samræmi við reglur viðkomandi sveitarstjórnar.

Í reglum Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði, sem tóku gildi 1. júní 2019, er kveðið á um útfærslu á þjónustu sem sveitarfélögum er skylt að veita, sbr. XII. kafla laga nr. 40/1991. Í 2. mgr. 2. gr. reglnanna kemur fram að almennt félagslegt leiguhúsnæði sé ætlað þeim fjölskyldum og einstaklingum sem ekki séu á annan hátt færir um að sjá sér fyrir húsnæði sökum félagslegra aðstæðna, þungrar framfærslubyrðar og lágra launa. Í 4. gr. reglnanna er að finna skilyrði fyrir því að umsókn verði samþykkt á biðlista og þarf umsækjandi að uppfylla öll skilyrði sem fram koma í a–e-liðum 1. mgr. ákvæðisins.

Samkvæmt e-lið 4. gr. skulu umsóknir metnar samkvæmt ákveðnum matsviðmiðum, sbr. fylgiskjal nr. 1 með reglunum. Við lok mats eru reiknuð stig fyrir hvern þátt fyrir sig. Til þess að umsókn verði samþykkt á biðlista skal umsækjandi vera metinn að lágmarki til 12 stiga þegar um er að ræða einstakling/hjón/sambúðarfólk með tvö börn eða fleiri líkt og á við í tilviki kæranda. Sumir þættir matsviðmiðsins eru ekki háðir mati, eins og staða umsækjanda, tekjur og börn á heimili umsækjanda. Kærandi fékk fjögur stig samanlagt fyrir þá þætti og gerir úrskurðarnefndin ekki athugasemd við það. Aðrir þættir eru háðir mati, svo sem húsnæðisstaða, sérstakar aðstæður barna og félagslegur vandi umsækjanda. Húsnæðisstaða kæranda var réttilega metin til eins stigs og sérstakar aðstæður barna til eins margra stiga og hægt er, eða tveggja stiga. Félagslegur vandi kæranda metinn var metinn til tveggja stiga sem úrskurðarnefndin gerir ekki athugasemd við, enda verður að telja ljóst að aðrir liðir matsviðmiðisins eigi ekki við um aðstæður hennar.

Samkvæmt framangreindu var umsókn kæranda metin til níu stiga og uppfyllti hún því ekki skilyrði e-liðar 4. gr. reglna Reykjavíkurborgar um félagslegt leiguhúsnæði. Að því virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að staðfesta beri synjun Reykjavíkurborgar á umsókn kæranda um félagslegt leiguhúsnæði.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 11. maí 2020, um að synja umsókn A, um félagslegt leiguhúsnæði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson