Mál nr. 468/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 468/2021

Fimmtuudaginn 16. desember 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 8. september 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun árið 2020 samhliða minnkuðu starfshlutfalli hjá B. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, var kæranda tilkynnt að henni bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir októbermánuð 2020, að fjárhæð 23.114 kr., og nóvembermánuð 2020, að fjárhæð 113.846 kr., á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 8. september 2021. Með bréfi, dags. 13. september 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 5. október 2021, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 7. október 2021. Athugasemdir bárust frá kæranda þann 20. október 2021 og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 26. október 2021. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún kæri úrskurð á endurgreiðslu vegna atvinnuleysisbóta á hlutabótaleið. Kærandi sé launþegi sem hafi hlýtt fyrirmælum Vinnumálastofnunar vegna Covid-lokunar. Kærandi velti því fyrir sér hvað liggi til grundvallar kröfunni og bendi á að ef mánaðarlaun hennar séu skoðuð þá séu þau tengd innkomu hennar í hverjum mánuði en hún sé í 100% vinnu. Kærandi greinir frá því að hún hafi aðeins unnið tvo heila mánuði á árinu 2020 vegna Covid-lokunar og orlofstöku. Ef nóvemberlaun kæranda séu lögð til grundvallar, sem ætti ekki að vera gert þar sem lokað hafi verið vegna Covid til 18. nóvember, þá hafi hún unnið mjög mikla yfirvinnu eftir leyfilega opnun til að koma til móts við þarfir hinna fjölmörgu viðskiptavina hennar. Kærandi hafi verið jafn atvinnulaus fyrstu þrjár vikur mánaðarins, þrátt fyrir mikla vinnu síðustu tíu daga mánaðarins, enda eigi hún allan rétt á fullum launagreiðslum frá vinnuveitanda fyrir þá tíu daga og bætur hennar ættu ekki að vera skertar fyrir neyðarlokunina. Kærandi bendi jafnframt á launahækkun sem hún hafi fengið þann 1. apríl 2020.

Í athugasemdum kæranda, dags. 20. október 2021, kemur fram að áætlaðar tekjur kæranda hafi verið vanreiknaðar af hálfu vinnuveitanda vegna orlofstöku mánuðina á undan hinni lögboðnu lokun. Kæranda hafi verið bannað að vinna vegna almannaheilla en hafi ekki verið atvinnulaus. Réttur kæranda til fullrar greiðslu á meðan á vinnubanni hafi staðið hljóti að vera fyrir hendi alveg eins og hún eigi rétt á launum, bæði vegna þeirra daga sem hún hafi unnið sem og eftirvinnu. Ef lögboðna lokunin hefði staðið yfir á milli mánaðamóta hefði málið ekki komið til og virðist því vera óheppni kæranda að hafa verið svo ötul við vinnu þá daga sem opið hafi verið. Að mati kæranda megi líta svo á að yfirvinna hennar þá daga sem opið hafi verið sé tekin af henni og renni óskipt í ríkiskassann. Af þeim sökum sé sanngirnis- og réttlætiskennd kæranda stórlega misboðið. Fái ákvörðun Vinnumálastofnuninar að standa sé það ekki hvatning til framtíðar.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi þann 31. mars 2020 og 29. október 2020 sótt um atvinnuleysisbætur samhliða minnkuðu starfshlutfalli vegna tímabundins samdráttar í rekstri vinnuveitanda í samræmi við bráðabirgðaákvæði í lögum nr. 54/2006. Bráðabirgðaákvæðin feli í sér að laun sem greidd séu samhliða minnkuðu starfshlutfalli komi til skerðingar á atvinnuleysisbótum samkvæmt sérgreindum reglum og greiðslur frá Vinnumálastofnun nemi tekjutengdum atvinnuleysisbótum í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall.

Kærandi hafi þegið 75% hlutabætur á móti hinu skerta starfshlutfalli frá mars 2020 til maí 2020 og frá október 2020 til nóvember 2020 hafi kærandi þegið 50% hlutabætur á móti hinu skerta starfshlutfalli. Samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta hafi kærandi fengið launagreiðslur frá fyrirtækinu B. Þegar kærandi hafi sótt um hlutabætur hafi hún skráð áætlaðar tekjur sínar fyrir það tímabil sem sótt hafi verið um inn á „Mínum síðum“. Við yfirferð á gögnum hjá Skattinum vegna október- og nóvembermánaða hafi komið í ljós að tekjur kæranda frá B hafi ekki verið áætlaðar í samræmi við áætlun frá fyrirtækinu og hafi þær verið töluvert hærri en áætlun hafi gert ráð fyrir.

Áætlaðar tekjur vegna októbermánaðar hafi verið 352.506 kr. og 398.472 kr. vegna nóvembermánaðar. Rauntekjur kæranda vegna októbermánaðar hafi verið 398.472 kr. og hafi því myndast skuld hjá stofnuninni, samtals 23.114 kr. Rauntekjur kæranda vegna nóvembermánaðar hafi verið 700.148 kr. og af þeim sökum hafi myndast skuld hjá stofnuninni, samtals 113.846 kr. Kæranda hafi verið tilkynnt um fjárhæð skuldar með greiðsluseðlum. Skuld kæranda við stofnunina nemi nú samtals 136.960 kr., án álags.

Þann 20. ágúst 2021 hafi kæranda verið sent innheimtubréf vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta fyrir tímabilið október til nóvember 2020. Í bréfinu hafi verið skorað á kæranda að greiða skuld sína innan 30 daga. Í bréfinu hafi verið tekið fram að ef skuld væri ekki að fullu greidd innan 30 daga yrði málið sent Innheimtumiðstöðinni á Blönduósi til frekari innheimtu.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Í 5. mgr. bráðabirgðaákvæðis XVI í lögum nr. 54/2006 sem fjalli um minnkað starfshlutfall komi fram:

„Greiðslur atvinnuleysisbóta skv. 1. mgr. skulu nema hámarki tekjutengdra atvinnuleysisbóta í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall. Laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnuleysisbóta samanlagt geta þó aldrei numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og skulu ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns. Til að finna út meðaltal heildarlauna skal miða við þriggja mánaða tímabil áður en launamaður missti starf sitt að hluta. Til launa teljast hvers konar laun og aðrar þóknanir samkvæmt lögum um tryggingagjald, nr. 113/1990.“

Sökum þess að tekjuáætlun kæranda hafi ekki verið í samræmi við rauntekjur kæranda í október og nóvember 2020 hafi hún fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur og myndaðist skuld í greiðslukerfi stofnunarinnar. Skuld kæranda nemi 136.960 kr. og krafa Vinnumálastofnunar um endurgreiðslu kæranda á ofgreiddum atvinnuleysisbótum á þeirri fjárhæð sé byggð á 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, en ákvæðið hljóði svo:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt framangreindu ákvæði sé Vinnumálastofnun skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og innheimta þær atvinnuleysisbætur sem ofgreiddar hafi verið. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess sem varð að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum þeim tilvikum þegar atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð. Vinnumálastofnun bendi á niðurstöðu úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða í málum nr. 49/2010, 21/2011 og 43/2012 þessu til stuðnings.

Skuld þessi sé tilkomin vegna þess að tekjur samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins hafi ekki komið fram fyrr en allnokkru eftir að þeirra hafi verið aflað. Þegar atvinnuleysisbætur séu reiknaðar út sé skerðing atvinnuleysisbóta vegna tekna reiknuð út í samræmi við áætlaðar tekjur, til að mynda í hlutastarfi, þar sem rauntekjur úr launagreiðendaskrá Skattsins berist ekki fyrr en í fyrsta lagi í mánuðinum á eftir. Vegna þess geti atvinnuleysisbætur verið vanskertar við útborgun, eins og í tilfelli kæranda, og þegar samkeyrsla verði á rauntekjum sé skerðingin leiðrétt og mismunur lendi í skuld.

Rauntekjur kæranda vegna októbermánaðar hafi verið 398.472 kr. og greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði vegna októbermánaðar hafi numið 153.199 kr. Það geri samtals 551.671 kr. Rauntekjur kæranda vegna nóvembermánaðar hafi verið 700.148 kr. og greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði vegna [nóvembermánaðar] hafi numið 362.155 kr. Það geri samtals 1.062.303 kr. Þar sem laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnuleysisbóta samanlagt geti aldrei numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og megi ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns, sbr. 5. mgr. bráðabirgðarákvæðis XVI í lögum um atvinnuleysistryggingar, hafi myndast skuld hjá stofnuninni, samtals 136.960 kr.

Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunnar að rétt hafi verið staðið að ákvörðun stofnunarinnar um að hefja frekari innheimtuaðgerðir vegna skuldar kæranda líkt og henni hafi verið tilkynnt um með bréfi, dags. 20. ágúst 2021.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir október- og nóvembermánuð 2020, að fjárhæð 136.960 kr., vegna tekna sem kærandi fékk þá mánuði en hún þáði atvinnuleysisbætur samhliða minnkuðu starfshlutfalli.

Í 1. mgr. XVI. ákvæðis til bráðabirgða í lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar kemur fram að þegar atvinnuleysisbætur séu greiddar samhliða minnkuðu starfshlutfalli á tímabilinu 1. júlí 2020 til og með 31. maí 2021 samkvæmt 17. gr. vegna tímabundins samdráttar í starfsemi vinnuveitanda skuli föst laun frá vinnuveitanda fyrir hið minnkaða starfshlutfall ekki koma til skerðingar á fjárhæð atvinnuleysisbóta samkvæmt 36. gr., enda hafi fyrra starfshlutfall lækkað um 20 prósentustig hið minnsta og launamaður haldið að lágmarki 50% starfshlutfalli. Þá segir í 5. mgr. ákvæðisins: 

„Greiðslur atvinnuleysisbóta skv. 1. mgr. skulu nema hámarki tekjutengdra atvinnuleysisbóta í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall. Laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnuleysisbóta samanlagt geta þó aldrei numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og skulu ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns. Til að finna út meðaltal heildarlauna skal miða við þriggja mánaða tímabil áður en launamaður missti starf sitt að hluta. Til launa teljast hvers konar laun og aðrar þóknanir samkvæmt lögum um tryggingagjald.“

Samkvæmt gögnum málsins voru áætlaðar tekjur kæranda í október- og nóvembermánuði 2020 lægri en rauntekjur hennar. Vegna þessa fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún átti rétt á.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Þar sem tekjuáætlun kæranda var ekki í samræmi við rauntekjur hennar fékk hún greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hún átti rétt á. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Í máli þessu hefur ekkert álag verið lagt á skuld kæranda og því er ekki ágreiningur um það atriði. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir