Mál nr. 164/2013

Fimmtudaginn 22. október 2015

A og B

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Lára Sverrisdóttir.

Þann 16. október 2013 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A og B. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 3. október 2013 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda voru felldar niður.

Með bréfi 29. október 2013 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 6. nóvember 2013.

Greinargerðin var send kærendum til kynningar með bréfi 8. nóvember 2013 og þeim gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Ítrekun var send 6. mars 2014. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Kærendur eru hjón sem eru fædd 1968 og 1965. Þau búa ásamt syni sínum í 134 fermetra eigin íbúð að C götu nr. 9 í sveitarfélaginu D.

Kærandi B starfar hjá X ehf. Kærandi A er í 50% starfi og fær jafnframt greiddar 50% örorkubætur. Tekjur kærenda eru vegna launa, örorku-, barna- og vaxtabóta.

Heildarskuldir kærenda, samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara, eru 55.088.381 króna. Til helstu skuldbindinga var stofnað á árunum 2006 og 2007.

Kærendur rekja greiðsluerfiðleika sína til íbúðarkaupa árið 2006 og atvinnuleysis kæranda B.

Kærandi B lagði fram umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar 29. október 2010. Kærandi A lagði fram sína umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar 21. febrúar 2011. Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 19. maí 2011 var kærendum veitt heimild til að leita sameiginlega greiðsluaðlögunar samkvæmt lögum um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.) og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum þeirra. Í fylgiskjali með ákvörðun umboðsmanns var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge.

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 15. júlí 2013 óskaði umsjónarmaður eftir því að greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr. lge. þar sem hann teldi kærendur hafa brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Taldi umsjónarmaður að kærendur hefðu átt að leggja fyrir 1.596.000 krónur á tímabili frestunar greiðslna, í svokölluðu greiðsluskjóli, en þau hefðu einungis lagt fyrir 300.000 krónur.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kærenda 10. september 2013 var þeim gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Í svari kærenda kom meðal annars fram að þau teldu umsjónarmann hafa ofáætlað tekjur kæranda A en einnig hafi þau orðið fyrir óvæntum útgjöldum. Þau hefðu því ekki getað lagt til hliðar þá fjárhæð sem umsjónarmaður hafi gert kröfu um. Þá gerðu kærendur athugasemdir við störf umsjónarmanns.

Með bréfi til kærenda 3. október 2013 felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kærenda

Kærendur gera ekki kröfur í málinu en skilja verður málatilbúnað þeirra þannig að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Kærendur kveðast hafa lagt fyrir 850.000 krónur. Þau telja kröfu umboðsmanns skuldara, um að þau ættu að hafa lagt fyrir 3.000.000 króna, óraunhæfa. Kærendur hafi orðið fyrir ýmsum óvæntum kostnaði á tímabilinu, alls að fjárhæð 1.166.000 krónur. Kærendur greina einnig frá því að utanlandsferð þeirra á tímabili greiðsluskjóls hafi verið gjöf.

Slysabætur þær sem kærandi B hafi fengið hljóti að falla utan greiðsluaðlögunar þar sem þær séu vegna slyss sem varð árið 2009. Slysið hafi skert heilsu hans og minnkað tekjumöguleika. Slysabæturnar hafi verið notaðar til þess að greiða niður lán til foreldra kærenda sem þau hafi fengið þegar kærandi B var atvinnulaus um ríflega þriggja ára skeið.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna um það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. lagagreinarinnar skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hafi staðið yfir frá 21. febrúar 2011. Hafi öllum umsækjendum um greiðsluaðlögun, sem notið hafi greiðsluskjóls, verið sent bréf 27. nóvember 2012 þar sem brýndar hafi verið fyrir þeim skyldur þeirra samkvæmt 12. gr. lge. Skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. lge. hafi fylgt með ákvörðun um samþykki umsóknar kærenda um greiðsluaðlögun sem þeim hafi borist með ábyrgðarbréfi. Auk þess séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og skuldara. Umræddar upplýsingar hafi enn fremur verið aðgengilegar á heimasíðu umboðsmanns skuldara. Hafi kærendum því mátt vel vera ljóst að þau skyldu halda til haga þeim fjármunum sem þau hafi átt aflögu í lok hvers mánaðar til greiðslu af skuldum sínum þegar að því kæmi að semja við kröfuhafa.

Greiðsluskjól kærenda hafi staðið yfir í rúmlega 27 mánuði en miðað sé við tímabilið 1. mars 2011 til 31. maí 2013. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærendur haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt þessu verði lagt til grundvallar að kærendur hafi haft 544.065 krónur í meðaltekjur á mánuði á 27 mánaða tímabili sem notað sé til viðmiðunar á þeim tíma er kærendur nutu greiðsluskjóls.

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Sé umsjónarmanni almennt óheimilt að miða við annan framfærslukostnað en þann sem reiknaður hafi verið fyrir kærendur með tilliti til fjölskylduaðstæðna. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggist á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og taki mið af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar að við mat á því hvort skuldarar hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna standi, sé þeim jafnan játað nokkuð svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjaldaliða sem fella megi undir almennan heimilisrekstur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Miðað við framangreindar forsendur megi ætla að mánaðarleg heildarútgjöld kærenda hafi mest verið um 310.314 krónur á meðan þau hafi notið greiðsluskjóls. Miðað sé við nýjustu framfærsluviðmið kærendum í hag. Samkvæmt þessu sé miðað við framfærslukostnað septembermánaðar 2013 fyrir sambúðarfólk/hjón með eitt barn. Samkvæmt þessu sé gengið út frá því að kærendur hafi haft getu til að leggja fyrir um 5.567.184 krónur á fyrrnefndu tímabili sé miðað við meðal greiðslugetu að fjárhæð 206.192 krónur á mánuði í 27 mánuði. Kærendur kveðist hafa lagt fyrir 850.000 krónur.

Gera verði þá kröfu til þeirra, sem glími við svo verulega fjárhagsörðugleika að íhlutunar sé þörf, að þeir dragi saman þau útgjöld sem ætla megi að hægt sé að komast hjá eða fresta. Eigi það sérstaklega við á meðan kærendur séu með í vinnslu umsókn um samningsumleitanir vegna endurskipulagningar fjármála sinna. Skuldurum í greiðsluaðlögun séu settar ákveðnar skorður á ráðstöfun umframfjár í greiðsluskjóli. Þeim sé í fyrsta lagi skylt að leggja til hliðar það fé sem sé umfram framfærslukostnað og í öðru lagi skylt að ráðstafa ekki því fé sem gagnast gæti lánardrottnum sem greiðsla.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda samkvæmt 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge., þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum, skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Eins og fram er komið óskaði umsjónarmaður eftir því með bréfi til umboðsmanns skuldara 15. júlí 2013 að greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr. lge. þar sem hann teldi kærendur hafa brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að láta hjá líða að leggja fé til hliðar í greiðsluskjóli. Í framhaldi af þessu felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunar-umleitanir kærenda niður 3. október 2013.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á því að kærendur hafi ekki lagt til hliðar alla þá fjármuni sem þeim hafi verið skylt að leggja til hliðar á því tímabili sem þau nutu greiðsluskjóls. Kærendur kveðast ekki hafa haft tök á því að leggja fyrir í samræmi við a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram sú meginregla að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Með setningu laga nr. 128/2010, sem birt voru 18. október 2010, var lögfest bráðabirgðaákvæði II lge. þess efnis að tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. lge. mundi hefjast við móttöku umsókna sem bærust umboðsmanni skuldara fyrir 1. júlí 2011. Fram kemur í bráðabirgðaákvæðinu að skyldur samkvæmt 12. gr. laganna eigi við þegar umboðsmaður skuldara hefur tekið á móti umsókn og frestun greiðslna hafist. Bar kæranda B því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna frá 29. október 2010 en kæranda A frá 21. febrúar 2011. Samkvæmt gögnum málsins hafa kærendur verið upplýst um skyldu sína til að leggja fjármuni til hliðar í samræmi við a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hafa kærendur átt að leggja til hliðar 5.567.184 krónur á tímabili greiðsluskjóls, sbr. framangreint. Þau kveðast hafa lagt fyrir 850.000 krónur.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kærenda B í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, framangreindar tekjur og bætur var greiðslugeta kæranda B þessi í greiðsluskjóli í krónum:

*Gert er ráð fyrir að B greiði 50% framfærslukostnaðar heimilisins eða helming af 310.314 krónum á mánuði.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum, launaupplýsingum ríkisskattstjóra og öðrum gögnum málsins, hafa mánaðartekjur kæranda A í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli hennar á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við tekjur kæranda A og bætur var greiðslugeta hennar þessi í greiðsluskjóli í krónum:

*Gert er ráð fyrir að A greiði 50% framfærslukostnaðar heimilisins eða helming af 310.314 krónum á mánuði.

Samkvæmt framangreindu á samanlagður sparnaður beggja kærenda í greiðsluskjóli að vera þessi í krónum:

Kærendur telja slysabætur að fjárhæð 3.153.444 krónur, sem kærandi B fékk árið 2011, teljist ekki til tekna í skilningi a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. og því skuli ekki gera ráð fyrir þeim þegar sparnaður þeirra er reiknaður út. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. ber skuldara að leggja til hliðar af launum sínum og öðrum tekjum það fé sem er afgangs eftir framfærslu fjölskyldunnar og eru slysabætur þar ekki undanskildar, enda ekki heimildir til slíkrar undanþágu í lge. Telur kærunefndin samkvæmt þessu að slysabætur kæranda B teljist til tekna hans á tíma greiðsluskjóls.

Kærendur segjast hafa orðið fyrir ýmsum óvæntum kostnaði að fjárhæð 1.166.000 krónur á tímabili greiðsluskjóls.

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna stendur, er gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum. Kærendur hafa hvorki lagt fram viðhlítandi gögn er sýna sparnað né óvæntan kostnað og er því ekki unnt að taka tillit til þess við útreikninga á sparnaði kærenda. Samkvæmt ofangreindu hefði sparnaður kærenda því átt að nema 6.534.265 krónum.

Samkvæmt þessu fellst kærunefndin á þá niðurstöðu umboðsmanns skuldara að kærendur hafi ekki sinnt skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Þar sem kærendur hafa brugðist skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. bar umboðsmanni skuldara samkvæmt 1. mgr. 15. gr. laganna að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A og B er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Lára Sverrisdóttir