Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 67/2021

Miðvikudaginn 25. ágúst 2021

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 5. febrúar 2021, kærði B lögmaður, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 7. janúar 2021 um að endurreikningur vegna ársins 2019 skyldi standa óbreyttur.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2019 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 540.276 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. maí 2020. Niðurstöðu endurreikningsins var andmælt með bréfi, dags. 21. júlí 2020, og með bréfi, dags. 7. janúar 2021, var kæranda tilkynnt um að endurreikningurinn skyldi standa óbreyttur.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 5. febrúar 2020. Með bréfi, dags. 10. febrúar 2021, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 19. mars 2021, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send umboðsmanni kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 23. mars 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram sú krafa að í endurreikningi og uppgjöri tekjutengdra greiðslna ársins 2019 verði 591.082 kr. færðar í reit 4.1 í stað 4.215.670 kr.

Í kröfu kæranda felist að eignaauki (arfur) sem erfðafjárskattur hafi verið greiddur af verði ekki talinn kæranda til tekna, sbr. 1. tölul. 1. mgr. 28. gr. laga nr. 90/2003, þrátt fyrir að fjármagnstekjuskattur hafi einnig verið greiddur af eignaaukanum.

Ágreiningurinn varði það að Tryggingastofnun hafi talið arf kæranda henni til tekna, sem erfðafjárskattur hafi verið greiddur af. Ástæðan sé sú að kæranda hafi einnig borið skylda til þess að greiða fjármagnstekjuskatt af arfinum. Um söluhagnað bréfa, sem kærandi hafi fengið í arf 20. maí 2019, hafi verið að ræða. Kærandi hafi greitt erfðafjárskatt af markaðsvirði bréfanna. Kærandi hafi leyst þau út 21. maí 2019 og hafi staðið skil á fjármagnstekjuskatti af mismuninum á kaupverði arfláta og söluverði við innlausn eftir arfleiðslu.

Í kæru er vísað til rökstuðnings í andmælum sem send hafi verið til Tryggingastofnunar vegna endurreikningsins. Þar segi að í 2. mgr. 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar sé kveðið á um hvað teljist til tekna lífeyrisþega og þar sé meðal annars vísað til II. kafla laga nr. 90/2003, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga. Í 1. tölul. 1. mgr. 28. gr. laga nr. 90/2003 komi fram að eignaauki vegna arftöku teljist ekki til tekna hafi erfðafjárskattur verið greiddur.

Móðir kæranda hafi setið í óskiptu búi ásamt kæranda og öðrum erfingjum C þar til sýslumaður hafi gefið út leyfi til einkaskipta á dánarbúinu þann 15. apríl 2019. Skiptum á dánarbúinu hafi verið lokið með erfðafjárskýrslu, dags. 8. maí 2019, sem hafi verið staðfest af sýslumanni 20. maí 2019. Samkvæmt erfðafjárskýrslunni hafi verið greiddur arfur til kæranda að fjárhæð 13.943.236 kr. og hafi verið greiddur erfðafjárskattur af þeim arfi sem hafi numið 1.369.324 kr.

Til skipta hafi verið hlutabréf í D, verðtryggð ríkisskuldabréf og skuldabréf í E. Erfingjum, öðrum en maka, hafi verið afhent þessi verðmæti sem arfgreiðsla samkvæmt ákvörðun á skiptafundi þann 8. maí 2019. Kærandi hafi tekið ákvörðun um að selja strax bréfin sem hún hafi fengið í arf og hafi það verið gert fyrir milligöngu Arion banka 21. maí 2019. Söluverð bréfanna hafi verið samtals 14.413.589 kr. en mismunur á stofnverði, þ.e. stofnverði þegar bréfin hafi komið í vörslu arfláta, og söluverði hafi verið 4.104.941 kr. og hafi sú fjárhæð verið færð í reit 36 í framtali kæranda undir vaxtatekjur af innlendum og erlendum verðbréfum. Í endurreikningi stofnunarinnar sé fjárhæðin færð í A dálk í línu 4.1. undir vexti og verðbætur ásamt þeirri fjárhæð sem skráð sé í reit 12 í framtali kæranda, 110.729 kr. Eignaauki kæranda á tekjuárinu 2019 vegna arftöku hafi verið stofnverð og söluhagnaður þeirra bréfa sem hún hafi fengið í arf. Nánar tiltekið hafi eignaauki kæranda verið 13.943.236 kr. og af þeirri fjárhæð hafi kærandi greitt erfðafjárskatt.

Söluverð bréfanna hafi verið 14.413.589 kr. Eignaauki, sem kærandi hafi ekki greitt erfðafjárskatt af, hafi þannig verið 470.353 kr. Skýrist þetta af hækkun á gengi bréfanna frá 15. apríl [2019], er leyfi til einkaskipta hafi verið útgefið og verðmæti eigna dánarbúsins hafi miðast við, til 21. maí 2019, er bréfin hafi verið seld þegar skiptum á dánarbúinu hafi verið lokið. Eignaauki kæranda á tekjuárinu 2019 vegna söluhagnaðar, auk vaxta og verðbóta sem ekki hafi verið greiddur erfðafjárskattur af, hafi því numið 581.082 kr. (470.353 kr. + 110.729 kr. (reitur 12 í framtali)). Þar sem fjármagnstekjurnar sem hafi numið samtals 3.634.588 kr. (4.104.941 kr. – 470.353 kr.) hafi orðið til í dánarbúinu og kærandi hafi fengið í arf og hafi greitt erfðafjárskatt af sé rétt að sú fjárhæð verði ekki talin kæranda til tekna við endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2019, enda sé um að ræða eignaauka vegna arftöku sem erfðafjárskattur hafi verið greiddur af samkvæmt 1. tölul. 1. mgr. 28. gr. laga nr. 90/2003, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2019.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað teljist ekki til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Í a-lið 2. mgr. 16. gr. sé fjallað um fjármagnstekjur og þar segi: „Ef um hjón er að ræða skiptast tekjur skv. 1. málsl. til helminga milli hjóna við útreikning bótanna. Skiptir ekki máli hvort hjónanna er eigandi þeirra eigna sem mynda tekjurnar eða hvort um séreign eða hjúskapareign er að ræða.“

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem komi fram í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2019 hafi kærandi verið með ellilífeyri og tengdar greiðslur allt árið. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 540.276 kr. ofgreiðslu, að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2020 vegna tekjuársins 2019 hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur byggist á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi 18. janúar 2019 fengið senda tillögu að tekjuáætlun þar sem gert hafi verið ráð fyrir að á árinu 2019 væru tekjur hennar 4.227.240 kr. í lífeyrissjóðstekjur, 627.000 kr. í séreignarlífeyrissjóðsgreiðslur og í sameiginlegar tekjur þeirra hjóna 50.088 kr. í fjármagnstekjur. Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda vegna þessarar tekjuáætlunar og hafi henni verið greitt eftir henni allt árið 2019.

Við bótauppgjör ársins 2019 hafi komið í ljós að á árinu hafi kærandi haft 4.103.746 kr. í lífeyrissjóðstekjur, 1.800.000 kr. í séreignarlífeyrissjóðstekjur og í sameiginlegar tekjur þeirra hjóna hafi verið 4.215.670 kr. í fjármagnstekjur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2019 hafi verið sú að kærandi hafi verið ofgreidd í bótaflokkunum ellilífeyrir og orlofsuppbót.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2019 hafi verið sú að kærandi hafi fengið 1.159.860 kr. greitt á árinu en hefði átt að fá greitt 303.096 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 540.276 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Í kæru komi fram að ranglega hafi verið farið með fjármagnstekjur kæranda og telji kærandi að flokka eigi þær sem arf en ekki fjármagnstekjur. Samkvæmt 16. grein laga um almannatryggingar beri Tryggingastofnun að líta til tekna við útreikning bóta. Í ákvæðinu sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna og séu fjármagnstekjur þar tilgreindar. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem komi fram í skattframtölum. Telji kærandi að skattframtal hennar sé ekki rétt geti hún óskað eftir leiðréttingu hjá skattyfirvöldum. Í kjölfar skattbreytinga sé hægt að óska eftir endurreikningi á uppgjöri, líkt og komið hafi fram í bréfi Tryggingastofnunar, dags. 7. janúar 2021.

Kærð ákvörðun sé í samræmi við lög og reglur sem gildi um uppgjör og endurreikning tekjutengdra bóta. Með vísun til framanritaðs telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta fyrri ákvörðun sinni.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2019.

Kærandi fékk greiddan ellilífeyri frá Tryggingastofnun á árinu 2019. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki telst til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Í 23. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um útreikning ellilífeyris en þar segir að ellilífeyrir skuli lækka um 45% af tekjum lífeyrisþegans, sbr. 16. gr. laganna, uns lífeyririnn fellur niður. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 18. janúar 2019, var kæranda send tekjuáætlun vegna ársins 2019 þar sem gert var ráð fyrir 4.227.240. kr. í lífeyrissjóðstekjur, 627.000 kr. í séreignarsparnað og 50.088 kr. sameiginlegar fjármagnstekjur með maka. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun og voru bótaréttindi því reiknuð og bætur greiddar út miðað við hana. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2019 reyndist kærandi vera með 4.103.746 kr. í lífeyrissjóðstekjur 1.800.000 kr. frá séreignarsjóði og 4.215.670 kr. í fjármagnstekjur sameiginlegar með maka. Lífeyrissjóðstekjur eru tekjustofn sem hafa áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og 1. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt. Fjármagnstekjur eru einnig tekjustofn sem hefur áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og C-lið 7. gr. laga um tekjuskatt. Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar hafa greiðslur úr séreignarsjóði ekki áhrif á greiðslu ellilífeyris. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins leiddi í ljós að kærandi hafi fengið ofgreitt í bótaflokkunum ellilífeyrir og orlofs- og desemberuppbætur, samtals fjárhæð 540.276 kr.

Ástæða þess að endurkrafa myndaðist á hendur kæranda er að fjármagnstekjur voru vanáætlaður í tekjuáætlun. Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni lögum samkvæmt að endurreikna bætur með hliðsjón af upplýsingum skattyfirvalda og innheimta ofgreiddar bætur.

Ágreiningur málsins varðar þann tekjulið í skattframtali kæranda þar sem fram koma upplýsingar um fjármagnstekjur kæranda. Kærandi gerir athugasemdir við að stofnunin hafi ekki tekið tillit þess sem fram kemur í 1. tölul. 28. gr. laga um tekjuskatt um hvað ekki telst til tekna og byggir á því að eignaauki kæranda hafi verið tilkominn vegna arftöku. Af gögnum málsins má ráða að kærandi fékk hlutabréf í arf. Aftur á móti leiddi sá eignaauki ekki til þeirra fjármagnstekna sem leiddi til ofgreiddra bóta heldur var ástæðan sú að kærandi seldi umrædd hlutabréf og sú sala leiddi til umræddra fjármagnstekna. Samkvæmt skattframtali kæranda vegna tekjuársins voru fjármagnstekjur kæranda 4.215.670 kr. sameiginlegar með maka. Tryggingastofnun er ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtast á framtali bótaþega, enda kveður 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar skýrt á um að eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli stofnunin endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna samkvæmt þessari grein. Að þessu virtu fellst úrskurðarnefnd ekki á kröfu kæranda um að fjármagnstekjur hennar á árinu 2019, sem séu tilkomnar vegna sölu á hlutabréfum sem kærandi fékk í arf, skerði ekki tekjutengd bótaréttindi frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2019.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2019.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A á árinu 2019, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir