12. september 2019

Nr. 431/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 12. september 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 431/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19050059

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 28. maí 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 10. maí 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Aðallega er gerð sú krafa að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hér á landi með vísan 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og 3. mgr. 36. gr., sbr. 42. gr. sömu laga. Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka mál kæranda til meðferðar að nýju.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 1. mars 2019. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn m.a. af yfirvöldum á Ítalíu. Þann 11. mars 2019 var upplýsingabeiðni beint til yfirvalda á Ítalíu, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013. Í svari ítalskra yfirvalda, dags. 15. apríl 2019, kom fram að kæranda hefði verið veitt réttarstaða flóttamanns þar í landi og væri með gilt dvalarleyfi til 18. október 2023. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun m.a. þann 1. apríl 2019 ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 10. maí 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 14. maí 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 28. maí 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda ásamt fylgigögnum barst kærunefnd 7. júní 2019. Þá bárust kærunefnd frekar gögn þann 5. júlí 2019 og skýringar frá talsmanni kæranda þann 21. og 26. ágúst 2019.

Kærandi óskaði eftir því í greinargerð að fá að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd á Ítalíu. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Ítalíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Ítalíu.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann hafi búið í flóttamannabúðum á Ítalíu þar til hann hafi fengið alþjóðlega vernd en síðan þá hafi hann verið húsnæðislaus. Kærandi hafi ekki fengið aðstoð eða framfærslu frá yfirvöldum á Ítalíu en hafi fengið mat hjá kirkjunni og notið velvildar almennings. Þá hafi kærandi ekki fengið þá læknisaðstoð sem hann hafi þurft á að halda á Ítalíu. Kærandi hafi fengið ávísað lyfjum frá lækni og sálfræðingi en hafi svo ekki getað lagt út fyrir kostnaði þeirra. Þá hafi vinir og fjölskylda kæranda í heimaríki aðstoðað hann við að fjármagna lyfjakaup en sú aðstoð hafi ekki alltaf dugað. Kærandi sé með sykursýki, verki í fótum og þurfi á aðgerð að halda á hægri hendi. Þá lýsir kærandi atburðum sem hann hafi upplifað í heimaríki og valdi honum mikilli vanlíðan. Þann 10. apríl sl. hafi kærandi verið lagður inn á móttökugeðdeild 33 A og hafi útskrifast af deildinni 23. apríl s.m.

Í greinargerð kemur fram ítarleg umfjöllun um aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna á Ítalíu og vísað í ýmsar alþjóðlegar skýrslur til stuðnings þeirri umfjöllun. Í skýrslunum komi m.a. fram að ítalska hæliskerfið hafi verið undir miklu álagi síðustu ár og aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks þar í landi séu mjög bágbornar. Jafnframt sé takmarkað aðgengi að heilbrigðisþjónustu fyrir einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd en þeir þurfi að skrá sig hjá heilbrigðisyfirvöldum þar sem endurnýjun heilbrigðisþjónustukorts sé háð því að viðkomandi hafi fengið endurnýjað búsetuleyfi frá bæjarfélagi sem hann sé búsettur í. Einnig geti endurnýjun dvalarleyfa verið erfiðleikum háð en það geti tekið nokkra mánuði fyrir útlendingayfirvöld að ganga frá slíkri beiðni og afhenda umsækjanda nýtt dvalarleyfiskort. Þá hafi kynþáttahatur og mismunun á grundvelli kynþáttar farið vaxandi þar í landi.

Til stuðnings kröfu sinni um efnismeðferð byggir kærandi í fyrsta lagi á því að sérstakar ástæður eigi við í máli hans, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í þeim efnum fjallar kærandi almennt um og gerir grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæðinu, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum. Kærandi telur að hann sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga þar sem erfiðar aðstæður á Ítalíu hafi valdið honum bæði andlegri og líkamlegri vanlíðan. Þá sé kærandi með sykursýki og hafi verið skráður með greiningu um króníska áfallastreituröskun. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir hafi hann ekki fengið viðeigandi aðstoð á Ítalíu við að fá örugga og stöðuga lyfjagjöf. Kærandi hafi átt erfitt uppdráttar á Ítalíu m.a. vegna þeirra kerfislægu fordóma og alvarlegu mismununar sem þar þrífist gagnvart flóttafólki. Þá telur kærandi að óljóst sé hvaða afleiðingar endursending til Ítalíu geti haft fyrir hann og þá eigi hann ekkert bakland þar. Í því sambandi vísar kærandi til úrskurða kærunefndar útlendingamála nr. 393/2018 frá 27. september 2018 og 110/2019 frá 26. mars 2019. Þá vísar kærandi til dóms stjórnsýsludómstóls í Magdeburg í Þýskalandi frá 13. nóvember 2018 þar sem felld hafi verið úr gildi ákvörðun þýskra stjórnvalda um að senda einstakling til Grikklands þar sem hann hafi hlotið alþjóðlega vernd og hafi niðurstaðan meðal annars byggst á því mati að einstaklingar sem hlotið hafi alþjóðlega vernd þar í landi hefðu í raun ekki aðgang að húsnæði eða fæði. Kærandi telur að þar sem hann sé einstaklingur í viðkvæmri stöðu vegna heilsufars hans og fyrri lífsreynslu að þá muni hann eiga erfitt uppdráttar á Ítalíu og því sé íslenskum stjórnvöldum skylt að taka umsókn hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Til stuðnings kröfu sinni um efnismeðferð byggir kærandi í öðru lagi á 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga. Ákvæði 42. gr. laganna mælir fyrir um grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, eða banni við endursendingu fólks þangað sem líf þess eða frelsi kann að vera í hættu. Kærandi telur að aðstæður einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd á Ítalíu, m.a. varðandi möguleika á húsnæði, atvinnu, heilbrigðisþjónustu og félagslegri þjónustu, séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Endursending kæranda til Ítalíu myndi því brjóta gegn 3. mgr. 36. gr., sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við málsmeðferð og ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi telur í fyrsta lagi að einstaklingsbundnar aðstæður hans hafi ekki verið rannsakaðar til hlítar. Þá gerir kærandi athugasemd við misræmi á trúverðugleika og sönnun auðkennis kæranda. Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemd við það að Útlendingastofnun hafi ekki beðið eftir nauðsynlegum upplýsingum um heilsufar kæranda áður en tekin hafi verið ákvörðun í máli hans og þá telur kærandi að stofnuninni hafi m.a. borið sú skylda að láta meta hvaða afleiðingar flutningur á honum til Ítalíu hefði fyrir heilsufar hans. Með vísan til framangreinds telur kærandi að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttarins sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga, og gerir kærandi þá kröfu til vara að ákvörðun Útlendingastofnunar verði ógild og máli hans vísað til nýrrar meðferðar hjá stofnuninni.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins hefur kærandi réttarstöðu flóttamanns á Ítalíu og hefur þar gilt dvalarleyfi til 18. október 2023. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur á Ítalíu í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] ára gamall karlmaður. Kærandi hefur lagt fram ýmis heilsufarsgögn, þ. á m. komunótur frá Göngudeild sóttvarna og bráðamóttöku Landspítalans í Fossvogi. Í komunótum Göngudeildar kemur fram að kærandi sé með sykursýki 2, liðverki og að hreyfigeta hans í hægri öxl sé skert. Þá kemur fram í heilsufarsgögnum að röntgenmynd hafi verið tekin af öxlum kæranda og hafi engin brot eða liðhlaup verið sjáanleg. Þá hafi kærandi [...] og hafi í kjölfar þeirra legið inni á geðdeild Landspítala. Hann hafi m.a. verið nauðungarvistaður þar um tíma vegna [...]. Fram kemur í gögnum frá geðdeild að við útskrift hafi líðan kæranda verið mikið betri. Kom einnig fram að kærandi hafi verið skráður með greininguna streituröskun eftir áfall og að hann bíði eftir því að komast í meðferð við áfallastreituröskun hjá áfallateymi geðsviðs. Þá hafi kæranda verið ávísað viðeigandi lyfjum vegna framangreindra heilsufarskvilla.

Það var mat Útlendingastofnunar, í hinni kærðu ákvörðun, að kærandi væri einstaklingur í viðkvæmri stöðu. Að mati kærunefndar er ljóst, með vísan til fyrirliggjandi heilsufarsgagna, að veikindi kæranda séu þess eðlis að hann hafi sérþarfir sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður á Ítalíu

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður á Ítalíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 - Italy (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2018 (European Asylum Support Office, 24. júní 2019);
Asylum Information Database. Country Report – Italy (European Council on Refugees and Exiles, apríl 2019);
Concluding observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination (UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination, 17. febrúar 2017);
ECRI Report on Italy (European Commission against Racism and Intolerance, 7. júní 2016);
Freedom in the World 2019 – Italy (Freedom House, 4. febrúar 2019),
Integration of Refugees in Greece, Hungary and Italy: Comparative Analysis (European Parliament, desember 2017);
Italy 2018 Human Rights Report (United States Department of State, 13. mars 2019);
Labour market integration of asylum seekers and refugees – Italy (European Commission, apríl 2016);
Reception conditions in Italy. Report of the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, ágúst 2016);
Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees. For the Office of the High Commissioner for Human Rights’ Compilation Report – Universal Periodic Review: Italy (UNHCR, mars 2014);
UNHCR Recommendations on Important Aspects of Refugee Protection in Italy (UNHCR, júlí 2013);
Upplýsingar af vefsíðu Social Protection (http://socialprotection.org/);
Upplýsingar af vefsíðu þjóðarstofnunar í heilbrigðis-, innflytjenda- og velferðarmálum (í. Istituto Nazionale Salute, Migrazioni e Povertá, vefsíða: www.inmp.it);
Upplýsingar af vefsíðu OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (http://hatecrime.osce.org/italy);
Upplýsingar af vefsíðu ítalska flóttamannaráðsins (í. Consiglio Italiano per I Rifugiati - http://www.cir-onlus.org/en/);
Upplýsingar af vefsíðu félagsþjónustu Biella (í. Il Consorzio IRIS di Biella, http://www.consorzioiris.net/?L1=ADULTI&L2=Sprar);
Upplýsingar af vefsíðu SPRAR (í. Sistema di Protezione per Richiedenti Asilio e Rifugati - https://www.sprar.it/) og
World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Samkvæmt framangreindum gögnum eru dvalarleyfi einstaklinga með réttarstöðu flóttamanns og einstaklinga með viðbótarvernd gefin út til fimm ára en að þeim tíma liðnum geta handhafar sótt um ótímabundið dvalarleyfi á Ítalíu. Einstaklingar með réttarstöðu flóttamanns geta öðlast ríkisborgararétt að fimm árum liðnum en einstaklingar með viðbótarvernd að tíu árum liðnum. Einstaklingar með réttarstöðu flóttamanns fá flóttamannavegabréf (í. documenti di viaggio) með fimm ára gildistíma en handhafar viðbótarverndar geta fengið svonefnt ferðaleyfi (í. titolo di viaggio). Af framangreindum gögnum verður þó ekki séð að á Ítalíu sé munur á réttindum einstaklinga með réttarstöðu flóttamanns og handhafa viðbótarverndar hvað snertir aðgang að húsnæði, heilbrigðisþjónustu og atvinnuleyfi.

Í skýrslu Asylum Information Database kemur m.a. fram að húsnæðisaðstoð við einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar sé af skornum skammti. Ítölsk yfirvöld reka þó búsetuúrræðin SIPROIMI (e. System for the Protection of Beneficiaries of International Protection and Unaccompanied Foreign Minors) sem eru eingöngu ætluð handhöfum alþjóðlegrar verndar, fylgdarlausum börnum og þeim sem hafa dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Þegar einstaklingar hafa fengið inngöngu í SIPROIMI úrræði mega þeir dvelja þar í sex mánuði. Aftur á móti eru ekki nógu mörg SIPROIMI úrræði til að mæta þeim fjölda sem hefur fengið alþjóðlega vernd. Í framangreindum skýrslum kemur jafnframt fram að sambærileg félagsleg húsnæðisúrræði á vegum sveitarfélaga séu aðgengileg einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar og ítölskum ríkisborgurum þó einhver dæmi séu um að sveitarfélög geri kröfu um búsetu á Ítalíu í tiltekinn tíma til að öðlast rétt til aðgangs að slíkum úrræðum.

Í framangreindum gögnum kemur fram að einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd eiga sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til lögboðinnar heilbrigðisþjónustu að því gefnu að þeir hafi skráð sig inn í heilbrigðiskerfið. Slík skráning er háð því að umsækjandi hafi skráð lögheimili sem eðli máls samkvæmt getur verið hindrun fyrir einstaklinga sem eru án fastrar búsetu. Í ofangreindri skýrslu Asylum Information Database kemur fram að skráningin í heilbrigðiskerfið falli ekki sjálfkrafa úr gildi meðan á málsmeðferð endurnýjunar dvalarleyfisins stendur en að í framkvæmd geti einstaklingar með útrunnin dvalarleyfi átt í erfiðleikum með að nálgast heilbrigðisþjónustu. Sjúklingar þurfa almennt að greiða hluta þess kostnaðar sem fellur til vegna heilbrigðisþjónustu sem þeir nýta sér en frá því eru þó undantekningar, t.d. í þeim tilvikum þegar sjúklingar eru utan vinnumarkaðar og án annarrar framfærslu. Í skýrslu Asylum Information Database kemur þó fram að mismunandi túlkun á reglum um greiðsluþátttöku sjúklinga hafi leitt til þess að í sumum sveitarfélögum hafi verið gerð krafa um að einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar en eru utan vinnumarkaðar greiði kostnað við heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt framangreindum heimildum eru því ýmsar aðgangshindranir þegar kemur að heilbrigðiskerfinu á Ítalíu, m.a. vegna tungumálaörðugleika.

Þá kemur fram í framangreindum skýrslum að einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar og hafa dvalarleyfi á Ítalíu hafa sama rétt til atvinnuþátttöku og ítalskir ríkisborgarar. Hins vegar sé atvinnuleysi mikið og eigi útlendingar oft í erfiðleikum með að finna atvinnu við hæfi. Einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar á Ítalíu eiga almennt sama rétt og ítalskir ríkisborgar til velferðarþjónustu sem er m.a. veitt af tryggingastofnun ríkisins (í. Istituto Nazionale della Previdenza Sociale/INPS) og sveitarfélögum. Þá eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til örorkubóta en meðal skilyrða fyrir greiðslu þeirra er að einstaklingur hafi verið á vinnumarkaði í a.m.k. fimm ár. Þeir einstaklingar sem ekki uppfylla skilyrði fyrir greiðslu örorkubóta geta fengið annars konar velferðarþjónustu sem er veitt af INPS. Þjónustan felur m.a. í sér fjárhagsaðstoð í formi mánaðargreiðslna, sérstakra greiðslna til fólks með fötlun og umönnunarbóta. Þá geta einstaklingar eftir atvikum átt rétt á frekari velferðarþjónustu, svo sem atvinnuleysisbótum, fjölskyldubótum og félagslegs húsnæðis. Búseta á tilteknu svæði er ekki skilyrði fyrir félagslegri þjónustu, en í einhverjum tilvikum er gerð krafa um búsetu á Ítalíu í ákveðinn tíma, t.a.m. er tiltekin aðstoð við framfærslu eingöngu veitt einstaklingum sem hafa búið í tíu ár á Ítalíu.

Af framangreindum skýrslum verður ráðið að fordómar í garð fólks af erlendum uppruna sé vandamál á Ítalíu en ítölsk yfirvöld hafi gripið til aðgerða til að sporna við kynþáttafordómum og mismunun á grundvelli kynþáttar, m.a. með lagasetningu. Í kjölfar athugasemda alþjóðlegra eftirlitsnefnda, stofnana og frjálsra félagasamtaka hafa ítölsk stjórnvöld tekið mikilvæg skref í þá átt að vinna gegn kynþáttafordómum, mismunun á grundvelli kynþáttar og hatursglæpum, þ. á m. með aðgerðaráætlun gegn kynþáttahyggju (e. National Action Plan against Racism, Xenophobia and Intolerance). Þá hefur rannsóknum og ákærum fjölgað í málum er varða mismunun, hatursorðræðu og hatursglæpi á grundvelli kynþáttar og þjóðernis. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að íbúar landsins geta leitað aðstoðar yfirvalda telji þeir brotið á réttindum sínum.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við brottvísun eða frávísun frá aðildarríki nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.

Kærunefnd tekur ekki undir þá málsástæðu kæranda að aðstæður einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd á Ítalíu séu svo slæmar þar í landi að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu líkt og haldið er fram í greinargerð, eða að öðru leyti þess eðlis að flutningur hans til Ítalíu myndi fela í sér brot á grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar á Ítalíu er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar á Ítalíu telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt framansögðu kemur 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga ekki í veg fyrir að umsókn kæranda verði synjað um efnismeðferð.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Eins og að framan greinir er á því byggt af hálfu kæranda að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í máli hans vegna aðstæðna hans á Ítalíu. Í því sambandi hefur kærandi vísað til þess að hann hafi dvalið á Ítalíu í fimm ár en ekki fengið aðstoð frá ítölskum stjórnvöldum er varðar húsnæði, atvinnu, heilbrigðisþjónustu eða framfærslu eftir að hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi. Þá kvaðst kærandi hafa upplifað fordóma á Ítalíu. Framangreindar skýrslur og gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda aftur á móti til þess að kærandi, sem handhafi alþjóðlegrar verndar á Ítalíu, hafi heimild til að stunda atvinnu á Ítalíu og eigi rétt á félagslegri aðstoð að uppfylltum almennum skilyrðum um slíka aðstoð. Í framangreindum gögnum kemur jafnframt fram að stjórnvöld hafi gripið til aðgerða til að stemma stigu við fordómum í landinu. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Í gögnum málsins kemur fram að kærandi sé með sykursýki 2 og verki í fótum og jafnframt þurfi hann á sjúkraþjálfun að halda vegna skertrar hreyfigetu hægri axlar. Þá hafi kærandi verið lagður inn á geðdeild í eitt skipti í [...]. Í gögnum málsins kemur aftur á móti fram að við útskrift af geðdeild Landspítala í apríl sl. hafi kærandi verið í góðu jafnvægi og sé skráð greining deildarlæknis sú að kærandi sé með streitu- og kvíðaröskun. Var það mat lækna að kærandi þyrfti á meðferð að halda vegna áfallastreituröskunar og hafi verið lögð fram beiðni um meðferð við áfallastreituröskun fyrir hann hjá áfallateymi geðdeildar. Að mati kærunefndar bera gögn málsins með sér að kærandi glími við andleg veikindi sem hann þurfi meðferð við. Þó verður ekki lagt til grundvallar að um sé að ræða mikil eða alvarleg veikindi. Þá liggur fyrir framburður kæranda um að hann hafi haft aðgang að heilbrigðiskerfinu á Ítalíu en að hann hafi þurft að greiða fyrir heilbrigðisþjónustu, þ.m.t. lyf. Af framangreindum gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að einstaklingar með alþjóðlega vernd á Ítalíu eigi sama rétt á heilbrigðisþjónustu og ítalskir ríkisborgarar að því gefnu að þeir skrái sig inn í heilbrigðiskerfið. Þá þurfa sjúklingar almennt að greiða sjálfir fyrir hluta af þeirri þjónustu sem þeir sækja sér. Kærunefnd telur að í ljósi framangreindra ástæðna verði ekki litið svo á að staða kæranda sé verulega síðri en staða almennings á Ítalíu, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga, og að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna þess. Það er mat kærunefndar, á grundvelli gagna málsins, að meðferð við veikindum kæranda sé aðgengileg í viðtökuríki og að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í því sambandi er sérstaklega tekið fram að samkvæmt áðurnefndum viðmiðum í reglugerð um útlendinga telst meðferð að jafnaði ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana. Þó svo að álag sé á innviðum þjónustu fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd á Ítalíu telur kærunefnd ekki forsendur til annars, í ljósi þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður í landinu, en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti leitað sér fullnægjandi og aðgengilegrar heilbrigðisþjónustu þar í landi og fengið viðeigandi meðferð.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurðum kærunefndar útlendingamála nr. 393/2018 frá 27. september 2018 og 110/2019 frá 26. mars 2019. Vísar kærunefnd í því sambandi m.a. til þess að í framangreindum úrskurðum var um að ræða önnur viðtökuríki.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 1. apríl 2019 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 1. mars 2019.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. gerir kærandi athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga og telur að ógilda beri ákvörðun stofnunarinnar í máli hans og vísa málinu til nýrrar meðferðar hjá stofnuninni. Telur kærandi að Útlendingastofnun hafi vanrækt að rannsaka einstaklingsbundnar aðstæður hans til hlítar og þá hafi stofnunin ekki beðið eftir nauðsynlegum læknisfræðilegum gögnum áður en tekin hafi verið ákvörðun í máli hans.

Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Þá verður séð af gögnum málsins að öll læknisfræðileg gögn um andlega heilsu kæranda lágu fyrir hjá Útlendingastofnun áður en stofnunin tók ákvörðun í málinu. Kærunefnd hefur að öðru leyti farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands þann 28. febrúar 2019. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann 1. mars 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Kæranda er leiðbeint um að með úrskurði kærunefndar nr. 350/2019, dags. 28. ágúst 2019, ákvað nefndin að breyta framkvæmd varðandi afmörkun 12 mánaða tímabilsins sem vísað er til í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Eins og fram kemur í úrskurðinum eru lok tímabilsins þegar fyrir liggur endanleg ákvörðun á stjórnsýslustigi vegna þess stjórnsýslumáls sem hófst með framlagningu umsóknar um alþjóðlega vernd. Þessi breytta stjórnsýsluframkvæmd leiðir til þess að þótt ekki komi til flutnings kæranda úr landi innan 12 mánaða frá upphafi málsins hefur það ekki þýðingu fyrir þann frest sem 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekur til.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Gunnar Páll Baldvinsson Bjarnveig Eiríksdóttir