16. janúar 2020

Nr. 15/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 16. janúar 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 15/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU19100023

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 8. október 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 23. september 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 42. gr., sbr. 3. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, og með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 16. maí 2019. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 6. júní 2019, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Portúgal og Frakklandi. Þann 11. júlí 2019 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Portúgal, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þar sem ekki barst svar innan tilskilins tímafrests frá portúgölskum yfirvöldum litu íslensk stjórnvöld svo á að þau hefðu samþykkt viðtöku kæranda, sbr. 2. mgr. 25. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, og sendi Útlendingastofnun portúgölskum yfirvöldum bréf þess efnis, dags. 1. ágúst 2019. Útlendingastofnun ákvað þann 23. september 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 24. september 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 8. október 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 17. október 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd frekari gögn í málinu þann 23. og 25. október sl.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að portúgölsk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Portúgals ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Portúgals.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtölum hjá Útlendingastofnun greint frá því að hann hafi flúið heimaríki sitt vegna [...], fjölskylda hans hafi [...] og hann hafi óttast um líf sitt. Kvaðst kærandi hafa dvalið í Portúgal og Frakklandi eftir að hafa flúið heimaríki sitt. Síðustu ár hafi hann búið við bágar aðstæður í Frakklandi og orðið fyrir aðkasti þar í landi, bæði fordómum og líkamlegu ofbeldi. Aðspurður um hvort hann gerði athugasemd við að vera sendur aftur til Portúgals kvaðst hann aldrei vilja fara þangað aftur. Hann hafi búið þar við slæmar aðstæður og hvorki fengið húsnæði né fullnægjandi heilbrigðisþjónustu. Þá hafi hann fengið litla framfærslu frá portúgölskum yfirvöldum og [...]. Þá greindi kærandi frá því að hann sé með [...] sem hann taki lyf við en sjúkdómurinn hafi mikil áhrif á hann. Greindi hann frá því að [...] lyfin sem hann hafi fengið í Frakklandi hafi ekki virkað vel og hafi haft í för með sér aukaverkanir.

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir athugasemd við það mat Útlendingastofnunar að í Portúgal viðgangist ekki viðvarandi mannréttindabrot og að ekkert hafi komið fram í málinu sem bendi til þess að portúgölsk yfirvöld skorti vilja eða getu til þess að veita kæranda þá aðstoð sem hann þurfi á að halda þar í landi. Í því sambandi mótmælir kærandi því mati Útlendingastofnunar að kærandi geti leitað til löggæsluyfirvalda í Portúgal telji hann á sér brotið með einhverjum hætti. Bendir kærandi á að hann hafi [...], orðið fyrir ofbeldi og lifað í ótta. Þá hafi hann ekki þorað að leita til lögreglu þegar hann dvaldi í Portúgal. Þá bendir kærandi á að þrátt fyrir að löggjöf í Portúgal geri ráð fyrir því að skimað sé eftir viðkvæmum einstaklingum meðal umsækjenda um alþjóðlega vernd þá hafi slíku fyrirkomulagi ekki verið fylgt eftir. Þá hafi portúgölsk stjórnvöld verið gagnrýnd fyrir hertar aðgerðir á landamærum sínum og beitingu varðhalds gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd. Jafnframt mótmælir kærandi því að við úrlausn málsins hjá Útlendingastofnun hafi verið byggt á því að kæranda standi til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta í Portúgal. Því til stuðnings vísar kærandi til nýjustu skýrslu Asylum Information Database um aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks í Portúgal. Að lokum er gerð athugasemd við þá staðhæfingu í hinni kærðu ákvörðun að ekki hafi verið nægilega staðfest að umsækjandi sé sannanlega með áfallastreituröskun og [...] verði hann sendur til Portúgal. Þrátt fyrir að kærandi hafi farið fram á sálfræðimat og lagt fram gögn um slæma andlega heilsu sína þá hafi Útlendingastofnun ekki farið fram á ítarlegt mat á andlegri heilsu kæranda. Telur kærandi að með þessu hafi Útlendingastofnun ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Kröfu sína um efnismeðferð byggir kærandi í fyrsta lagi á því að ótækt sé að beita heimild c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem hann njóti verndar 42. gr., sbr. 3. mgr. 36. gr. laganna. Kærandi vísar til þess að íslenska ríkið sé bundið af grundvallarreglunni um non-refoulement þar sem lagt sé bann við því að senda einstakling þangað sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu. Kærandi telur sig hafa fengið lokasynjun í Portúgal og eigi á hættu á að vera endursendur til heimaríkis síns þar sem hann óttist um líf sitt. Kærandi telur að stjórnvöld geti ekki með almennum hætti treyst á að portúgölsk stjórnvöld uppfylli alþjóðlegar skuldbindingar þegar kemur að grundvallarreglunni um non-refoulement heldur þurfi íslensk stjórnvöld að fara fram á einstaklingsbundna tryggingu fyrir því að kærandi verði ekki sendur áfram til heimaríkis. Með vísan til þessa þá telur kærandi að endursending hans til Portúgal brjóti í bága við 42. gr. laga um útlendinga og önnur ákvæði stjórnarskrárinnar og alþjóðlegra mannréttindasamninga sem íslensk stjórnvöld séu bundin af.

Kröfu sína um efnismeðferð byggir kærandi í öðru lagi á því að umsókn hans um alþjóðlega vernd hér á landi skuli tekin til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í þeim efnum fjallar kærandi almennt um og gerir grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæðinu, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum og fyrri úrskurðum kærunefndar útlendingamála. Kærandi gerir þá athugasemd við beitingu reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga. Kærandi gerir fyrirvara við lagastoð reglugerðarinnar auk þess sem hann bendir á að þau viðmið sem sett séu fram í ákvæði 32. gr. a reglugerðarinnar séu nefnd í dæmaskyni og því sé þar ekki að finna tæmandi talningu á þeim þáttum sem taka beri tillit til við mat á því hvort sérstakar ástæður séu til staðar. Kærandi telur margt benda til þess að hann sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Til grundvallar þeirri fullyrðingu áréttar kærandi að hann hafi orðið fyrir miklu aðkasti [...] í heimaríki, Frakklandi og Portúgal en hann hafi m.a. orðið fyrir andlegu og líkamlegu ofbeldi auk fordóma. Þessu til stuðnings vísar kærandi til framlagðs bréfs sálmeðferðarfræðings, hann sæki sálfræðitíma hjá Göngudeild sóttvarna og honum hafi verið ávísað svefnlyfjum. Þá hafi kærandi greint frá því að [...]. Að teknu tilliti til þessa þá séu fyrir hendi sérstakar ástæður í máli hans, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Portúgals á umsókn kæranda er byggð á 2. mgr. 25. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem portúgölsk stjórnvöld hafi ekki svarað beiðni um endurviðtöku innan tilskilins frests. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja portúgölsk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Portúgal

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Portúgal, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2018 Country Reports on Human Rights Practices – Portugal (United States Department of State, 13. mars 2019);
Amnesty International Report 2017/18 – Portugal (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
[...];
Asylum Information Database, Country Report: Portugal (European Council on Refugees and Exiles, 24. apríl 2019);
ECRI Report on Portugal (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 2. október 2018);
Immigration Detention in Portugal: Resettling Refugees, Detaining Asylum Seekers (Global Detention Project, 21. júní 2019);
Freedom in the World 2019 – Portugal (Freedom House, 4. febrúar 2019);
[...];
National report submitted in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21 – Portugal (United Nations General Assembly. Human Rights Council, Working Group on the Universal Periodic Review, 4. mars 2019);
Stjórnarskrá lýðveldisins Portúgal (aðgengileg á vefsíðu portúgalska þingsins, www.en.parlamento.pt/Parliament/index.html);
Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu.;
Upplýsingar af heimasíðu flóttamannaráðs Portúgal (p. Conselho Português para os Refugiados) (www.cpr.pt);
Upplýsingar af heimasíðu embættis landlæknis í Portúgal (p. Direção-Geral da Saúde) ( www.dgs.pt) og
Upplýsingar af heimasíðu [...].

Í skýrslu Asylum Information Database kemur m.a. fram að portúgalska útlendingastofnunin (p. Serviço de Estrangeiros e Fronteiras) og eftir atvikum innanríkisráðuneyti Portúgals (p. Secretaria de Estado da Administração Interna) taki ákvarðanir varðandi umsóknir um alþjóðlega vernd í Portúgal. Sé umsókn synjað eiga umsækjendur þess kost að bera synjunina undir stjórnsýsludómstóla (p. Tribunal Administrativo de Círculo de Lisboa eða Tribunais Administrativos e Fiscais) og er þá hægt að áfrýja niðurstöðu þeirra til æðri stjórnsýsludómstóla (p. Tribunais Centrais Administrativos eða Supremo Tribunal Administrativo) í samræmi við gildandi reglur. Þá geta umsækjendur lagt fram viðbótarumsókn séu nýjar ástæður eða breyttar aðstæður fyrir hendi í málum þeirra. Umsækjendur sem leggja fram viðbótarumsókn eiga almennt rétt á sömu þjónustu og aðrir umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga rétt á þar í landi. Portúgal er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir 2013/32/ESB og 2013/33/ESB vegna málsmeðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Portúgal er jafnframt aðildarríki Evrópuráðsins og hefur fullgilt mannréttindasáttmála Evrópu. Eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á alþjóðlegri vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.

Sé umsókn metin tæk til meðferðar skal, samkvæmt portúgölskum lögum, almennt taka ákvörðun um umsókn um alþjóðlega vernd á fyrsta stjórnsýslustigi innan sex mánaða. Allir umsækjendur um alþjóðlega vernd sem sæta hefðbundinni málsmeðferð í Portúgal eiga rétt á viðtali á fyrsta stjórnsýslustigi á sínu móðurmáli eða öðru máli sem umsækjandinn skilur og njóta þeir túlkaþjónustu við málsmeðferðina. Samkvæmt Asylum Information Database hefur túlkaþjónusta við umsækjendur í viðtölum sætt gagnrýni, einkum þar sem oft á tíðum sé ekki um sérþjálfaða túlka að ræða auk þess sem erfitt hafi reynst að finna túlka á tilteknum sjaldgæfum tungumálum. Umsækjendur eiga jafnframt rétt á endurgjaldslausri lögfræðiaðstoð, bæði á fyrsta stjórnsýslustigi og á kærustigi. Þá bera framangreind gögn með sér að einstaklingar sem endursendir eru til Portúgals á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar hafi ekki átt í erfiðleikum með aðgang að hæliskerfi landsins á nýjan leik.

Í Portúgal eru móttökumiðstöðvar sem umsækjendur um alþjóðlega vernd geta fengið gistipláss í. Hins vegar er reyndin sú að flestir umsækjendur eru hýstir í leiguhúsnæði, á hóteli eða álíka stöðum. Umsækjendur fái þá mánaðarlegar greiðslur til þess að standa undir kaupum á nauðsynjum, s.s. vegna fatakaupa, fæðis og samgangna.

Í portúgölsku útlendingalögunum kemur fram að umsækjendum um alþjóðlega vernd þar í landi skuli tryggður fullnægjandi aðgangur að heilbrigðisþjónustu (p. Serviço Nacional de Saúde) og er það nánar útfært í reglum sem ráðherra setur. Þar kemur m.a. fram að réttur umsækjenda til heilbrigðisþjónustu gildir allt frá því að umsókn er lögð fram og þar til að lokaákvörðun hefur verið tekin í máli umsækjenda nema að sjúkdómur viðkomandi krefjist frekari heilbrigðisþjónustu. Þá skulu umsækjendur eiga sama rétt til heilbrigðisþjónustu og portúgalskir ríkisborgarar, þ. á m. [...]. Auk þess skal grunnheilbrigðisþjónusta, s.s. greiningar, lyf og önnur meðferð, vera þeim að kostnaðarlausu. Umsækjendur eiga þá jafnframt rétt á nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu. Tungumálaerfiðleikar geti þó gert umsækjendum erfitt fyrir að sækja sér viðeigandi heilbrigðisþjónustu. Í framangreindum skýrslum kemur fram að þrátt fyrir að í portúgölskum lögum sé kveðið á um að skimað skuli eftir því hvort umsækjendur um alþjóðlega vernd teljist vera viðkvæmir einstaklingar þá sé það ekki gert með kerfisbundnum hætti í framkvæmd. Slík greining getur þó að vissu leyti farið fram í viðtölum opinberra fulltrúa við umsækjendur, þar sem t.d. er spurt út í heilsufar umsækjanda, og í fyrstu læknisskoðun.

Alþjóðlegar stofnanir og félagasamtök hafa gagnrýnt að umsækjendur um alþjóðlega vernd sem leggja fram umsóknir á landamærum Portúgal sæti varðhaldi í of ríkum mæli. Í framangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd geti verið settir í varðhald t.d. vegna hættu á flótta, vegna öryggisráðstafana eða þegar fara á fram endursending til annars ríkis á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Þá geti umsækjendur sem leggja fram umsóknir á landamærum Portúgal verið settir í varðhald í allt að 7 daga á meðan verið er að taka afstöðu til umsókna þeirra. Ef ekki hefur verið tekin ákvörðun varðandi umsókn viðkomandi innan settra tímamarka þá skal leysa umsækjanda úr haldi. Samkvæmt portúgölskum lögum eiga umsækjendur rétt á því að fá skorið úr um lögmæti varðhalds fyrir dómstólum og skulu umsækjendur hafa aðgang að lögfræðiaðstoð við rekstur slíks máls. Þá fá einstaklingar í viðkvæmri stöðu gjaldfrjálsa lögfræðiaðstoð við landamærin frá portúgalska flóttamannaráðinu (p. Conselho Português para os Refugiados). Umsækjendur um alþjóðlega vernd sem eru í varðhaldi eiga jafnframt rétt á viðeigandi heilbrigðisþjónustu á meðan á varðhaldinu stendur.[...].

Í framangreindum gögnum kemur þá fram að löggæsluyfirvöld heyri undir ráðuneyti innanríkis- og dómsmála og að einstaklingar geti leitað til lögreglu óttist þeir að brotið sé á þeim.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] ára karlmaður sem er staddur einsamall hér á landi. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að hafa sætt ofbeldi í bæði Portúgal og Frakklandi. Í framlögðum heilsufarsgögnum frá Göngudeild lyflækninga kemur fram að kærandi sé greindur með [...] og að hann hafi fengið ávísað viðeigandi lyfjum vegna þess. Þá liggja fyrir gögn frá Göngudeild sóttvarna, þ. á m. samskiptaseðlar vegna heilbrigðisskoðunar og sálfræðiviðtala kæranda. Í gögnunum kemur m.a. fram að kærandi sé með bakverki og vöðvabólgu í hálsi/herðum auk þess sem að hann glími við tiltekna andlega erfiðleika sem hann hafi fengið ávísað lyfjum við. Hann hafi þá fengið aðstoð vegna áfallastreituröskunar.

Þá hefur kærandi lagt fram bréf frá sálmeðferðarfræðingi [...] þar sem kemur m.a. fram að kærandi [...]. Samkvæmt bréfinu glími kærandi við tilfinningaleg og líkamleg áföll, áfallastreituröskun [...] og óuppgerða sorg og missi. Hann [...].

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstóllinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. dóm í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012. Þrátt fyrir það verði 3. gr. mannréttindasáttmálans ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. dóm í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011. Af gögnum málsins er jafnframt ljóst að kærandi hefur aðgang að þeirri læknisþjónustu sem hann þarfnast vegna veikinda sinna í viðtökuríki og að endursending kæranda þangað telst því ekki brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu á grundvelli heilsufars hans, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Paposhvili gegn Belgíu (nr. 41738/10) frá 13. desember 2016.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Portúgal er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

Að mati kærunefndar bera fyrirliggjandi upplýsingar um Portúgal jafnframt með sér að þar sé veitt raunhæf vernd gegn því að einstaklingum sé vísað brott eða þeir endursendir til ríkja þar sem þeir eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem líf þeirra og frelsi er ógnað. Í því sambandi hefur kærunefnd einkum litið til þess að gögnin benda til þess að meðferð portúgalskra stjórnvalda á umsóknum um alþjóðlega vernd sé með þeim hætti að lagt sé einstaklingsbundið mat á aðstæður þeirra. Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Portúgal, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi verið greindur með [...] og fengið viðeigandi meðferð og lyf vegna þess hér á landi. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Portúgal verður ráðið að umsækjendur hafi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu þar í landi, þ. á m. meðferð við [...] kæranda og andlegum veikindum hans. Það er mat kærunefndar að aðstæður kæranda er varðar heilsufar hans séu ekki slíkar að hann muni ekki geta sótt sér þá heilbrigðisþjónustu, eða aðra þjónustu, í Portúgal sem hann hefur þörf fyrir. Það er mat kærunefndar að þó svo að kærandi [...] þá standi honum til boða meðferð við sjúkdómnum í viðtökuríki, sbr. þau viðmið sem koma fram í dæmaskyni í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá verður ekki talið að heilbrigðisaðstæður kæranda séu að öðru leyti svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Þá telur kærunefnd að ekki sé ástæða til að ætla að rof kunni að verða á þeirri meðferð sem kærandi hefur notið hér á landi við flutning hans til viðtökuríkis. Kærunefnd beinir engu að síður þeim tilmælum til Útlendingastofnunar og lögreglu að flutningur kæranda fari fram með þeim hætti að heilsufari hans verði ekki stefnt í hættu og að ekki muni verða rof á lyfjameðferð hans, m.a. með því að miðla upplýsingum um heilsufar kæranda og þörf fyrir lyfjameðferð til portúgalskra yfirvalda, sbr. 31. og 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, að uppfylltum skilyrðum ákvæðanna.

Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda m.a. til þess að telji kærandi sér mismunað, m.a. á grundvelli [...], eða óttist hann um öryggi sitt að einhverju leyti geti hann leitað aðstoðar hjá þar til bærum stjórnvöldum.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 19. júní 2019 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 16. maí 2019.

Athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi í greinargerð sinni nokkrar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. rannsókn stofnunarinnar með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi ekki rannsakað mál kæranda með fullnægjandi hætti er varðar öflun gagna um heilsufar hans. Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemd við rannsókn málsins.

Þá gerir kærandi einnig athugasemd við beitingu og lagastoð reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Af gögnum málsins má ráða að kærandi hafi komið hingað til lands þann 15. maí 2019 og sótt um alþjóðlega vernd þann 16. maí 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Portúgals innan tilskilins frests nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Ljóst er að portúgölsk stjórnvöld bera ábyrgð á afgreiðslu umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Portúgals með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Árni Helgason