Nr. 46/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 31. janúar 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 46/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU18100046

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 23. október 2018 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Úkraínu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 28. september 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 28. mars 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 3. júlí og 6. september 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. þann 28. september 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 23. október 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 10. nóvember 2018. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 10. janúar 2019 ásamt talsmanni sínum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna stjórnmálaskoðana sinna.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að flótta hans frá heimaríki megi rekja til stjórnmálaskoðana hans og almennra lífsskoðana. Kærandi sé afar gagnrýninn á stjórnvöld í heimaríki, telji að mannréttindi séu almennt brotin þar í landi og stjórnvöld séu spillt. Kærandi hafi búið í Luhansk áður en hann hafi yfirgefið landið og hafi hann verið handhafi vegabréfs útgefnu af yfirvöldum í því héraði. Kærandi hafi þurft að farga vegabréfinu þar sem að hann óttaðist að verða fangelsaður af úkraínskum yfirvöldum fyrir að hafa það undir höndum. Kærandi hafi tekið þátt í mótmælum vegna forsetakosninga árið 2013 og jafnframt verið viðstaddur Euromaidan-mótmælin. Þá kveðst kærandi hafa orðið fyrir áreiti og ofbeldi af hálfu þjóðernissinnaðra opinberra starfsmanna úkraínskra yfirvalda þegar hann hafi ferðast frá Luhansk til yfirráðasvæðis Úkraínu. Kærandi hafi orðið fyrir miklu aðkasti, áreiti, niðurlægingu og ofbeldi af hálfu almennings í Úkraínu vegna skoðana sinna og vegna þess að hann tali rússnesku. Kærandi hafi ekki leitað til lögreglu í Úkraínu vegna þess að hann treysti henni ekki og óttist að hann yrði talinn rússneskur njósnari. Jafnframt telji kærandi að sökum fjárskorts hjá lögregluyfirvöldum þá geti lögreglan ekki aðstoðað hann þrátt fyrir að hún vilji það. Þá kveður kærandi að hann hafi verið milligönguaðili fyrir hóp fólks sem hafi skipulagt fundi og mótmæli í Kiev. Hann hafi lent í útistöðum við annan hópinn og ákveðið að flytjast til Luhansk þar sem hann hafi óttast um líf sitt.

Í greinargerð er fjallað um hið pólitíska ástand sem hafi ríkt og ríki nú í Úkraínu. Er m.a. vísað til þess að sérstök hætta ríki á þeim svæðum í landinu sem ekki sé stjórnað af úkraínsku ríkisstjórninni, svo sem Donetsk og Luhansk. Þá er m.a. umfjöllun um dómskerfi landsins, en það sé afar viðkvæmt fyrir pólitískum þrýstingi og spillingu og sé þ.a.l. óskilvirkt. Kærandi vísar til skýrslna sem hann telur styðja mál sitt.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamaður hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi telur að ofsóknir gegn sér megi rekja til þess að hann hafi tjáð stjórnmálaskoðanir sínar opinberlega. Kærandi vísar til skilgreiningar í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna á hugtakinu ofsóknir. Jafnframt vísar kærandi til ákvæða 38. gr. laga um útlendinga og skilgreininga í þeim. Með vísan til þess sem að framan hafi verið rakið telji kærandi ljóst að skilyrðinu um ástæðuríkan ótta vegna stjórnmálaskoðana sé fullnægt og beri því að veita honum alþjóðlega vernd hér á landi.

Til vara krefst kærandi þess að honum verð veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið taki mið af tilskipun Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar og um inntak slíkrar verndar.

Kærandi telur að með því að senda hann til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki muni slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. samnings um borgaralega og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna.

Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili að veita slíkt leyfi ef útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Í athugasemdum við 74. gr. laga um útlendinga í frumvarpi því sem varð að lögunum segi að með almennum aðstæðum sé m.a. vísað til þeirrar aðstöðu að yfirvöld veiti þegnum sínum ekki vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Í ljósi alls framangreinds telji kærandi að hann uppfylli skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram neitt til að sanna á sér deili. Yrði því leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika. Það var mat Útlendingastofnunar, með vísan til upplýsinga frá Þýskalandi, Póllandi og Sviss þar sem kærandi hafði áður sótt um alþjóðlega vernd og gefið upp sama nafn, fæðingardag og fæðingarstað og hann hafi gefið upp hér á landi, að ekki yrði dregið í efa að hann væri frá Úkraínu. Í afriti af umsókn kæranda um alþjóðlega vernd má sjá að hann greinir frá því að hann sé með ljósmynd af vegabréfi í síma sínum en síminn sé hins vegar rafmagnslaus. Við meðferð máls hjá Útlendingastofnun lagði kærandi ekki fram framangreinda ljósmynd. Var kærandi í viðtali hjá kærunefnd hvattur til þess að leggja fram afrit af vegabréfi sínu sem hann gerði þó ekki. Þrátt fyrir að kærandi hafi ekki lagt fram gögn er staðfesta ríkisfang hans og auðkenni þá leggur kærunefnd til grundvallar með vísan til framburðar hans og annarra gagna málsins að hann sé úkraínskur ríkisborgari. Að öðru leyti sé auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Úkraínu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

• Access to Justice and the Conflict in Ukraine (Organization for Security and Co-operation in Europe, desember 2015);
• Amnesty International Report 2017/2018: Ukraine (Amnesty International, 22. febrúar 2018);

• Association Implementation Report on Ukraine (European Commission, 14. nóvember 2017);

• Freedom in the World 2018 - Ukraine (Freedom House, 19. janúar 2018);
• Country Information and Guidance – Ukraine: Background Information, including actors of protection and internal relocation (UK Home Office, ágúst 2016);
• How Eastern Ukraine is Adapting and Surviving: The Case of Kharkiv (Carnegie Europe, september 2018);
• International Protection Considerations related to developments in Ukraine – Update III (UNHCR, 24. september 2015);
• Nations in Transit 2018 – Ukraine (Freedom House, 11. apríl 2018);
• Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following his visit to Ukraine from 21 to 25 March 2016 (Council of Europe, 11. júlí 2016);
• Temanotat Ukraina. Domstolene – korrupsjon og manglende uavhengighet (Landinfo, 6. júlí 2015);
• Ukraine: UNHCR Operational Update, September 2016 (UNHCR, 21. september 2016);
• 2016 Annual Report of UHHRU (Ukrainian Helsinki Human Rights Union, 2017);

• Ukraine - Country Reports on Human Rights Practices for 2017 (U.S. Department of State, 20. apríl 2018);
• Ukraine: Whether a victim of a crime can request that the Public Prosecutor's Office or another public agency initiate an investigation into the alleged crime if the police have failed to act (January-November 2017) (Immigration and Refugee Board of Canada, 27. nóvember 2017);
• Ukraine: standardized police reporting forms, including appearance; whether police are required to submit a written response to a complainant regardless of whether they pursue an investigation, appearance and content of the written response; police procedures for following up on physical assaults reported by hospitals and medical practitioners, including type of report generated; whether these policies and reports are standardized or if there are regional variations (Immigration and Refugee Board of Canada, 19. október 2015);
• Ukraina: Den russiske minoritetens situasjon (Landinfo, 18. nóvember 2014)
• Country Policy and Information Note, Ukraine: Minority groups (UK Home Office, 30. janúar 2017)
• Upplýsingar af vef United States Agency for International Development (USAID) - https://www.usaid.gov/where-we-work/europe-and-eurasia/ukraine/global-health og
• World Report 2018 – Ukraine (Human Rights Watch, 18. janúar 2018).

Úkraína er lýðræðisríki með um 44 milljónir íbúa og eru mannréttindi almennt talin virt af úkraínskum stjórnvöldum á þeim svæðum sem lúta stjórn þeirra. Úkraína gerðist aðili að Evrópuráðinu árið 1995 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu árið 1997. Landið gerðist aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna 10. júní 2002, alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi 12. nóvember 1973 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu þann 24. febrúar 1987. Meirihluti íbúa landsins eru af úkraínskum uppruna eða um 78% en um 17% íbúa eru af rússneskum uppruna og 5% eru af hinum ýmsu þjóðarbrotum. Úkraína er á lista Útlendingastofnunar yfir örugg upprunaríki, að undanskildum héruðunum Donetsk, Luhansk og Krím.

Í ofangreindum gögnum kemur m.a. fram að í lok árs 2013 hafi mótmæli hafist í Kænugarði og öðrum borgum Úkraínu. Upphaflega hafi verið um friðsöm mótmæli að ræða en síðar hafi átt sér stað átök fylkinga óeirðalögreglu og mótmælenda sem hafi leitt til mannfalls. Í kjölfar ofangreindra mótmæla og innlimunar Rússa á Krímskaga í mars 2014 hafi brotist út átök á milli hersveita aðskilnaðarsinna og Úkraínuhers í austurhluta Úkraínu. Í gögnunum greinir að fulltrúar frá Úkraínu, Rússlandi og aðskilnaðarsinnum hafi undirritað samkomulag um vopnahlé í september 2014, en að átök eigi sér enn stað á víð og dreif á svæðinu milli stjórnarhers og aðskilnaðarsinna, sem studdir séu af yfirvöldum í Rússlandi. Þrátt fyrir að átökin séu að mestu bundin við héruðin Donetsk og Luhansk í austurhluta Úkraínu hafi önnur svæði einnig orðið fyrir árásum og séu áhrif stríðsins margskonar. Samkvæmt ofangreindum gögnum sé vegalaust fólk innan landsins u.þ.b. 1,7 milljón manns.

Þá kemur fram í gögnum, m.a. ofangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins, að spilling sé viðvarandi vandamál í Úkraínu og birtist helst innan löggæslu- og dómskerfisins. Þá séu margar stofnanir sem starfi við að rannsaka og ákæra í spillingarmálum. Samtökin The National Anti Corruption Bureu (NABU) rannsaki spillingu hjá yfirvöldum á meðan lögreglan annist rannsókn spillingarmála á lægri stigum löggæslu. Í skýrslunni komi fram að NABU rannsaki spillingu með skilvirkum hætti en rannsókn lögreglunnar hafi ekki verið mjög árangursrík. Þá veigri margir íbúar landsins sér við því að tilkynna spillingu innan stjórnkerfisins vegna skorts á viðeigandi úrræðum til að veita þeim stuðning og vernd.

Stjórnarskrá landsins tryggi jafnrétti og banni mismunun og ívilnun á grundvelli kynþáttar, hörundslitar, stjórnmála-, trúar-, eða lífsskoðunum, kyns, þjóðernisuppruna , eignastöðu, búsetu, tungumáli og öðrum einkennum. Einnig er refsivert að hvetja til haturs eða mismununar, skv. 161. gr. refsilaga landsins, á grundvelli þjóðerni, kynþætti eða trú. Einnig er heimild til refsihækkunar séu afbrot framin vegna haturs. Stjórnvöld hafi þó sætt gagnrýni af hálfu alþjóðastofnana fyrir að framfylgja þessum lögum ekki fyllilega. Þrátt fyrir að úkraínska sé viðurkennt tungumál landsins þá er rússneska töluð víða og algengt að einstaklingar tali bæði tungumál. Rússneskumælandi einstaklingar eru fjölmennastir í austur- og suðurhluta landsins einkum í Kharkiv, Donetsk, Luhansk, Krím og Ódessa. Samkvæmt ofangreindum gögnum sé viðhorf til rússneska minnihlutans almennt gott og hafi verið alla tíð, þó að einstaka tilvik mismununar hafi átt sér stað. Þá bendi gögn ekki til þess að átökin í austurhlutalandsins hafi breytt miklu hvað þetta varðar.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a.   ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c.   aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi hefur borið fyrir sig að hann sé í hættu í heimaríki vegna stjórnmálaskoðana sinna. Hann sé stuðningsmaður sameinaðrar Úkraínu en sé hins vegar á móti forseta landsins og núverandi stjórnvöldum og hafi hann talað opinberlega gegn þeim. Hafi kærandi verið áreittur af almenningi vegna skoðana sinna og hafi jafnframt orðið fyrir áreiti og ofbeldi þjóðernissinnaðra opinberra starfsmanna úkraínskra yfirvalda þegar hann hafi ferðast frá Luhansk til yfirráðasvæðis Úkraínu.

Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd þann 10. janúar 2019. Var vitnisburður kæranda í meginatriðum sambærilegur þeim sem hann gaf í viðtölum hjá Útlendingastofnun.

Í viðtali hjá kærunefnd kvaðst kærandi aðspurður vera fæddur og uppalinn í Kupyansk í Kharkiv-héraðinu. Hann hafi búið víðsvegar í Úkraínu og þar af hafi hann búið í Luhansk í tæpt ár. Kærandi kvaðst hafa flutt til Luhansk þar sem hann hafi ekki fundið sig annars staðar í Úkraínu þar sem hann vilji ekki búa með fólki sem styðji stjórnvöld í Úkraínu. Aðspurður kvaðst kærandi ekki vera meðlimur stjórnmálaflokks. Kærandi aðhyllist lýðræði en sé á móti stjórnvöldum í Úkraínu sem hann telji að hafi komið fyrri stjórnvöldum frá með ólögmætum hætti og fært landið til sautjándu aldarinnar. Aðspurður kvaðst kærandi hafa tjáð skoðanir sínar sums staðar og telji að stjórnvöld muni komast að þeim og láti hann hverfa.

Kærunefnd leggur til grundvallar frásögn kæranda um að hann sé á móti forseta Úkraínu og núverandi stjórnvöldum og að hann kunni að hafa orðið fyrir áreiti frá samborgurum sínum vegna þeirra skoðana. Þá telur kærunefnd ekki ástæðu til að draga í efa að kærandi hafi verið stöðvaður af opinberum starfsmönnum á för hans frá Luhansk-héraðinu. Kærandi hefur hins vegar ekki lagt fram gögn, önnur en framburð sinn, sem styðja staðhæfingu hans um að hafa verið beittur ofbeldi af fyrrgreindum starfsmönnum. Það er mat kærunefndar að kærandi hafi ekki leitt líkur að því að hann hafi sætt ofsóknum af hálfu úkraínskra yfirvalda eða annarra aðila í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Á grundvelli þeirra gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Úkraínu verður ekki talið að pólitískar ofsóknir viðgangist almennt í landinu. Gögn um heimaríki kæranda benda til þess að til staðar sé kerfi sem kærandi geti leitað til telji hann að lögregla bregðist ekki rétt við, leiti hann til þeirra, eða ef hann telur sig hafa verið beittan órétti af lögreglu. Borgarar geti kvartað beint til lögreglu og dómstóla. Vegna spillingar í landinu hefur þetta kerfi þó sætt gagnrýni sérstaklega þegar um sé að ræða einstaklinga sem séu andsnúnir stjórnvöldum. Þó benda gögn til þess að innanríkisráðuneyti landsins hafi hafið mál gegn fjölda lögreglumanna vegna brota þeirra í starfi og þá hafi aðrir verið beittir agaviðurlögum eða reknir úr störfum sínum hjá lögregluembættum. Er það því mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd gegn þeim athöfnum sem kærandi telur að sér stafi hætta af, m.a. með því að ákæra og refsa fyrir þær athafnir. Kærandi hefur því raunhæfan möguleika á að leita ásjár úkraínskra stjórnvalda.

Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann hafi ekki leitað til lögreglu í Úkraínu vegna þess að hann treysti henni ekki og hafi óttast að hann yrði talinn rússneskur njósnari. Kærandi greindi einnig frá því að hann hafi orðið fyrir miklu aðkasti, áreiti, niðurlægingu og ofbeldi af hálfu almennings í Úkraínu vegna skoðana sinna og vegna þess að hann tali rússnesku. Í gögnum málsins kemur fram að faðir kæranda hafi verið rússneskur og sé móðurmál kæranda rússneska en hann kunni þó einnig úkraínsku. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur skoðað um aðstæður í Úkraínu hafi komið fram í manntali teknu árið 2001 að um það bil 17% af íbúum Úkraínu væru af rússneskum uppruna og að ekki hafi orðið veruleg breyting síðustu 18 ár á lýðfræðilegri dreifingu þjóðernishópa í landinu. Af gögnum verður ekki séð að einstaklingar af rússneskum uppruna sæti mismunun eða áreiti á grundvelli uppruna síns. Verður því ekki fallist á að kærandi verði fyrir ofsóknum eða hafi takmarkaðan aðgang að viðhlítandi vernd stjórnvalda vegna uppruna síns.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. og 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi ber fyrir sig erfiðar almennar aðstæður í heimaríki og lýsir því að hafa sætt slæmri meðferð af hálfu opinberra aðila og að yfirvöld hafi ekki viljað veita honum vernd. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að ákvæði 1. mgr. 74. gr. vísi einnig til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti þegnum sínum ekki vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður í heimaríki telur kærunefnd að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að unnt sé að veita kæranda dvalarleyfi á þeim grundvelli. 

Kærandi er einstæður karlmaður á þrítugsaldri. Ekki hefur annað komið fram við meðferð máls kæranda en að hann sé við góða líkamlega og andlega heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 28. mars 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu og kemur frá Kharkiv-héraðinu í Úkraínu sem talið sé öruggt hérað í landinu. Eins og fram hefur komið er Úkraína á lista Útlendingastofnunar yfir örugg upprunaríki, að undanskildum héruðunum Donetsk, Luhansk og Krím. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 7 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 7 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 7 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Anna Tryggvadóttir                                                         Þorbjörg Inga Jónsdóttir