2. júlí 2020

Nr. 231/2020 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 2. júlí 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 231/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU19120051

Kæra […]

og barns hennar

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 23. desember 2019 kærði […], fd. […], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefnd kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 3. desember 2019 um að synja henni um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi ásamt sambýlismanni sínum, […], ríkisborgara Gana. Kærandi eignaðist son þeirra, […], þann […].

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að henni og barni hennar verði veitt staða flóttamanna með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að þeim verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kæranda og barni hennar verði veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 2. febrúar 2019. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 16. október 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 3. desember 2019, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 23. desember 2019. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 10. janúar 2020 ásamt fylgigögnum. Kærunefnd féllst á að fram færi sálfræðimat fyrir kæranda þann 30. janúar sl. og bárust kærunefnd niðurstöður þess þann 31. mars 2020. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 4. júní 2020 ásamt talsmanni sínum. Þá bárust viðbótarathugasemdir þann 30. júní sl.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún óttist tiltekna aðila í heimaríki sínu.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hún sé kristin, tilheyri minnihlutahópi Edo og sé fædd og uppalin í Benín í Nígeríu. Vísað er til þess að í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi m.a. greint frá því að hún hafi búið á Benín svæðinu í Nígeríu alla tíð eða þar til hún hafi neyðst til að flýja. Hún hafi ekki lokið námi og hafi enga starfsreynslu. Hún hafi alist upp, ásamt bróður sínum, án föður hjá einstæðri móður. Eftir að móðir þeirra hafi fallið frá hafi hún og bróðir hennar neyðst til að flytja til móðursystur þeirra sem hafi átt mörg börn fyrir. Kvað kærandi móðursystur þeirra hafa komið illa fram við þau og hafi hún hvorki getað né viljað sjá fyrir þeim. Þá hafi eiginmaður frænku hennar einnig komið illa fram við kæranda og nauðgað henni þegar hún hafi verið unglingur. Kvað hún móðursystur sína hafa neytt hana til að flytja inn á virtan grasalækni í hverfinu þeirra í Benín. Hann hafi búið ásamt þremur eiginkonum sínum og verið mun eldri en kærandi. Kvað kærandi grasalækninn hafa beitt sig miklu andlegu og líkamlegu ofbeldi og nauðgað sér reglulega. Þá hafi eiginkonur hans einnig beitt hana miklu ofbeldi. Kæranda hafi að lokum tekist að flýja til stjúpfrænku sinnar sem hafi komið henni í samband við konu sem hafi boðist til að útvega henni starf á veitingastað á Ítalíu. Kærandi hafi hins vegar verið neydd í vændi á Ítalíu. Kærandi hafi flúið aðstæður sínar þar og skuldi enn aðilum í Benín peninga vegna þessa. Óttist kærandi að aðilarnir sem hafi selt hana í vændi í Benín muni skaða hana eða drepa, auk þess sem hún óttist að þeir muni neyða hana aftur í vændi á Ítalíu til að greiða upp skuldina sem þeir segi hana skulda sér.

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Nígeríu, m.a. um alvarleg mannréttindabrot, spillingu og refsileysi innan stjórnkerfisins, bága stöðu kvenna og barna, mansal sem skipulagða glæpastarfsemi og skort á heilbrigðisþjónustu. Kærandi vísar til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings.Í greinargerð kæranda er fjallað um hagsmuni barns kæranda og sambýlismanns hennar. Fram kemur að barn þeirra hafi fæðst hér á landi í desember 2019. Börn teljist ávallt til sérstaklega viðkvæms hóps umsækjenda um alþjóðlega vernd og sé íslenskum stjórnvöldum skylt að hafa ávallt það sem barni sé fyrir bestu í forgangi þegar teknar séu ákvarðanir um málefni þess. Kærandi vísar m.a. til ákvæða barnalaga nr. 76/2003, laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins nr. 19/2013, laga um útlendinga og tilskipunar Evrópusambandsins nr. 2011/95/EB.

Kærandi krefst þess aðallega að henni verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamaður hér á landi, skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að hún óttist ofsóknir sem rekja megi til aðildar hennar að tilteknum þjóðfélagshópi sem nígerísk kona og sem þolandi mansals, sbr. d-lið 3. mgr. 38. laga um útlendinga. Kærandi hafi greint frá því að hún hafi verið flutt til Ítalíu á fölskum forsendum þar sem hún hafi verið þolandi mansals. Kærandi telji heimildir bera með sér að þolendur mansals eigi á hættu að verða fyrir endurteknu mansali eða jafnvel grimmilegum hefndaraðgerðum. Þá hafi nígerísk stjórnvöld ekki sinnt umbótaáætlunum sínum sem skyldi hvað þolendur mansals varði. Vegna þeirra vandamála sem kærandi standi frammi fyrir í heimaríki sínu hafi hún lítil sem engin tök á því að leita sér aðstoðar eða verndar. Kæranda væri því hætta búin yrði henni gert að snúa aftur til Nígeríu. Til stuðnings kröfu sinni vísar kærandi m.a. til nýlegrar ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli nr. 2018-10936 frá 26. júlí 2019. Þá telji kærandi að nígerísk yfirvöld geti ekki eða vilji ekki veita þolendum mansals tilskilda vernd og því beri að leggja til grundvallar að yfirvöld í Nígeríu hafi hvorki vilja né getu til að veita kæranda þá vernd sem hún þurfi á að halda, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þá vísar kærandi til 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga þar sem fram kemur að maki útlendings sem njóti alþjóðlegrar verndar og börn hans yngri en 18 ára eigi einnig rétt á alþjóðlegri vernd nema sérstakar ástæður mæli því í mót.

Verði ekki fallist á aðalkröfu málsins krefst kærandi þess til vara að henni verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að hún eigi á hættu að sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Kærandi, sem þolandi mansals, eigi á hættu að verða fyrir endurteknu mansali, auk þess sem hún, ásamt syni hennar, eigi jafnvel á hættu grimmilegar hefndaraðgerðir í Nígeríu. Þá eigi fjölskylda kæranda á hættu að verða aðskilin verði henni gert að snúa aftur til Nígeríu og sambýlismanni hennar til heimaríkis síns, Gana.

Til þrautavara krefst kærandi þess að henni verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi vísar m.a. til athugasemda við ákvæðið í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga. Þar komi fram að með erfiðum almennum aðstæðum sé m.a. vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og tekið sem dæmi viðvarandi mannréttindabrot og sú aðstaða að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Í greinargerð kæranda kemur fram að sem þolandi mansals sé kærandi í afar viðkvæmri stöðu. Félagslegar aðstæður kæranda yrðu afar erfiðar yrði henni gert að snúa aftur til Nígeríu þar sem hún eigi m.a. á hættu endurtekið mansal, auk þess sem sambýlismaður hennar sé ekki með dvalarleyfi í heimaríki hennar. Kærandi óttist fjölskyldu sína og virtan grasalækni í Benínborg sem hafi ítrekað beitt hana miklu ofbeldi og ítrekað reynt að neyða hana til að giftast sér. Þá óttist hún mjög aðilana sem hafi blekkt hana til að flytjast til Ítalíu og stunda þar vændi en þeir vilji hana feiga. Hún óttist einnig að fyrrnefndir aðilar muni einnig vilja barni hennar illt. Þá sé mikið um vegalausa einstaklinga í heimaríki kæranda og kynni kærandi að standa frammi fyrir hættu á að búa við þær slæmu aðstæður sem vegalausir búi við þar í landi. Kærandi og sambýlismaður hennar hafi ekkert bakland sem þau geti leitað til í Nígeríu eða Gana og standi þau frammi fyrir þeirri hættu að verða aðskilin. Kærandi telji hættu á að sambýlismaður hennar geti ekki fengið dvalarleyfi í Nígeríu sem bundin séu vissum skilyrðum sem óljóst sé hvort hann muni geta uppfyllt. Þá eigi þau ungabarn saman sem hafi fæðst hér á landi. Að mati kæranda verði hagsmunum barnsins best borgið ef henni og fjölskyldu hennar verði veitt dvalarleyfi hér á landi, fjarri þeim aðilum sem séu á eftir þeim og fjarri þeim átökum sem eigi sér stað í heimaríkjum þeirra.

Kærandi telur að með endursendingu hennar til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna. Þá telur kærandi jafnframt að endursending hennar til Nígeríu og sambýlismanns hennar til Gana myndi brjóta í bága við 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu þar sem miklar líkur séu á að fjölskyldunni muni verða sundrað og ekki geta búið saman sem fjölskylda.

Í greinargerð kæranda eru gerðar ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, m.a. hvernig trúverðugleikamati hafi verið háttað í máli hennar. Þá gerir kærandi athugasemd við það mat stofnunarinnar að hún muni geta leitað réttar síns í heimaríki sínu en að mati kæranda hafi ekki verið tekin afstaða til stöðu hennar sem þolanda mansals. Útlendingastofnun hafi jafnframt hafnað beiðni sálfræðings kæranda um að hún færi í sálfræðimat. Þá telur kærandi að Útlendingastofnun hafi ekki framkvæmt fullnægjandi mat á því hvort hún eigi á hættu ofsóknir á grundvelli trúarbragða í heimaríki sínu eða sem meðlimur tiltekins þjóðfélagshóp, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga og 10. gr. stjórnsýslulaga. Þá telji kærandi að ekki hafi verið litið til hagsmuna barns hennar en það geti haft áhrif á öryggi barns, velferð og félagslegan þroska að senda móður þess í aðstæður sem valdi óbætanlegu tjóni á andlegri heilsu hennar. Með vísan til framangreinds telur kærandi ákvörðun Útlendingastofnunar haldna slíkum annmörkum að kærunefnd beri að fella hana úr gildi. Í viðbótarathugasemdum vísar kærandi til ákvæðis í reglugerð um útlendinga sem heimilar veitingu dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða til barns sem hefur ekki fengið niðurstöðu á stjórnsýslustigi innan 16 mánaða.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað nígerísku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé nígerískur ríkisborgari. Þá er barn kæranda fætt hér á landi og er auðkenni þess því ljóst.

Réttarstaða barns kæranda

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.

Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Líkt og fram hefur komið eignaðist kærandi barn með sambýlismanni sínum hér á landi þann 28. desember 2019. Haldast úrskurðir er varða foreldra og börn þeirra í hendur í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar þegar barn er í fylgd annars eða beggja foreldra. Ljóst er að barn það sem hér um ræðir er í fylgd beggja foreldra sinna.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Female Genital Mutilation (FGM) (U.K. Home Office, 13. ágúst 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Trafficking of women (U.K. Home Office, 4. júlí 2019);
Country Profile: FGM in Nigeria (28 Too Many, október 2016);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 1. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Sex trafficking of women (European Asylum Support Office, október 2015);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, mars 2020);
Information on trafficking including, situation for returnees of previous trafficking and risk of re-trafficking (Refugee Documentation Centre, RDC, Legal Aid Board, 17. júní 2019);
Ministry of the Interior – Republic of Ghana: Registration of Spouse as Citizen (https://www.mint.gov.gh/services/registration-of-spouse-as-citizen/, skoðað 20. júní 2020);
Nigeria 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Nigeria 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Nigeria Immigration Service - Special Immigrant Status and Niger Wives (https://immigration.gov.ng/residence-permits/, skoðað 20. júní 2020);
Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet i prostitusjon i Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
Trafficking in Persons Report – Nigeria (U.S. Department of State, 17. júlí 2019);
Report of Special Rapporteur on trafficking in persons, especially women and children (Human Rights Council, 16. apríl 2019);
Vefsíða National Agency for the Prohibition of Trafficking in Persons (NAPTIP) (https://www.naptip.gov.ng/, skoðuð 30. júní 2020)
Vefsíða Edo State Taskforce against Human Trafficking (ETAHT) (https://etaht.org/, skoðuð 30. júní 2020);
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með u.þ.b. 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslu EASO frá 2017 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun á lögreglumönnum sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla. Fram kemur í ofangreindum gögnum að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og er almennt talið að um sé að ræða skilvirkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá mars 2019 að opinberar eftirlitsnefndir (The National Human Rights Commission (NHRC) og The Public Complaints Commission) hafi eftirlit með störfum dómstóla landsins og nígeríska lögregluráðið (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdarstjórn lögreglunnar (e. Police Service Commission) hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2019 komi fram að Nígería sé upprunaland, viðkomustaður og áfangastaður mansals og nauðungarvinnu. Flestir þolendur mansals komi frá borginni Benín í Edo fylki. Fram komi að nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki enn lágmarksviðmið ríkja vegna baráttu gegn mansali en hafi þó tekið mikilvæg skref til að auka vernd borgara sinna og koma í veg fyrir mansal. Gerðar hafi verið ýmsar stefnubreytingar í þessum málum og sérstök löggjöf sett til að koma í veg fyrir, uppræta og refsa fyrir mansal. Þá hafi stjórnvöld, í samvinnu við alþjóðlög samtök og önnur ríki, þjálfað lögreglulið landsins, starfsmenn ríkisins og stofnanir til að gera þeim betur kleift að rannsaka, sækja til saka og sakfella gerendur mansals. Árið 2003 hafi tekið gildi lög sem komu stofnuninni NAPTIP (e. the National Agency for the Prohibition of Traffic in Persons and Other Related Matters) á laggirnar. Markmið NAPTIP sé að vekja athygli á málefninu, fræða þjóðina og með þeim hætti að reyna að koma í veg fyrir frekara mansal, vernda þolendur mansals ásamt því að sækja gerendur til saka. Einnig hafi verið samþykkt sérstök lög gegn mansali árið 2015 en þau hafi gert það refsivert að stunda mansal og mæli ennfremur fyrir um fangelsisvist allt að fimmtán árum fyrir brot gegn þeim. Starf NAPTIP felist í því að stuðla að framfylgni laga og reglugerða gegn mansali í Nígeríu, rannsaka mansalsmál og fræða og efla lögreglu og aðra aðila sem komi að upprætingu mansals í Nígeríu. Einnig aðstoði stofnunin þolendur mansals með því að veita þeim skjól, ráðgjöf, hafa uppi á fjölskyldumeðlimum þeirra, aðstoða við heimkomu og aðlögun að samfélaginu á ný. Samkvæmt skýrslu Landinfo hafi NAPTIP þekkingu og reynslu af því að sinna þolendum mansals sem eigi börn. NAPTIP hafi til umráða húsnæði fyrir þolendur mansals í borgunum Abuja, Lagos, Benín, Uyo, Enugu, Kano, Sokoto, Maiduguri og Markudi. Þá komi fram í skýrslu frá EASO að dvöl í húsnæði NAPTIP sé ekki langtímalausn og dvelji þolendur þar í um tvær til sex vikur. Hafi NAPTIP unnið með frjálsum félagasamtökum sem geti útvegað þolendum mansals langtímahúsnæði og andlegan stuðning. Þá verði konur sem dvelji hjá NAPTIP í einhverjum tilvikum fyrir aðkasti í samfélaginu þar sem gert sé ráð fyrir að þær hafi unnið við vændi erlendis. Af þeim sökum hafi NAPTIP reynt að senda konur eins fljótt og verða megi til fjölskyldu sinnar eða í annað húsnæði. Skortur á fjármagni takmarki getu NAPTIP og frjálsra félagasamtaka við að aðstoða þolendur mansals við að aðlagast samfélaginu og standa á eigin fótum. Nígerísk yfirvöld hafi komið til móts við umræddan fjárskort hjá NAPTIP og veitt þolendum mansals fjárstyrk sem aðstoði við aðlögun að samfélaginu.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna um mansal frá apríl 2019 kemur fram að í ágúst 2017 hafi í Edo fylki verið sett á fót sérstakt aðgerðarteymi gegn mansali (e. Edo State task force against human trafficking (ETAHT)) sem leitt sé af dómsmálaráðherra fylkisins (e. State Attorney-General and Commissioner of Justice). Megin verkefni aðgerðarteymisins séu rannsókn og saksókn í mansalsmálum, forvarnir og vitundarvakning, aðstoð við þolendur með því að bjóða sálfræðiaðstoð, skammtíma og langtíma húsnæði, kennslu og þjálfun í iðngreinum og stuðningur og aðstoð við aðlögun þolenda sem snúa aftur heim. Þá vilji teymið vinna að því að uppræta rót vandans sem birtist í mansali og kynjamisrétti. Aðgerðarteymið sé byggt á þörfinni til að styrkja aðgerðir stjórnvalda og félagasamtaka í baráttunni gegn mansali í Nígeríu og nú hafi einnig verið komið á fót slíkum teymum í öðrum fylkjum s.s. Ondo, Delta og Ekiti í samstarfi við UNODC og NAPTIP. Í gögnunum kemur þá fram að þolendur mansals séu líklegri til þess að sæta endurteknu mansali heldur en að sæta líkamlegu ofbeldi í hefndaraðgerðum þeirra aðila sem staðið hafi að baki mansalinu. Lögreglan í ríkinu hafi þá almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglarann sinn.

Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna sem gefin var út í mars sl. komi fram að þótt konur og karlar njóti sömu réttinda samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu sé raunin ekki alltaf sú og ógiftar konur eigi sérstaklega undir högg að sækja. Konur verði fyrir margskonar mismunum þegar komi að efnahagslegum réttindum, en til að mynda tryggi lög konum ekki jöfn laun og körlum fyrir sambærileg störf. Auk þess sé mismunun byggð á kyni ekki óheimili við ráðningu í störf. Þá sé venjan sú að konur geti ekki eignast land nema í gegnum eiginmann sinn eða fjölskyldu. Venjan sé jafnframt sú í mörgum tilfellum að konur erfi ekki eiginmenn sína og sitji þá uppi allslausar við fráfall þeirra. Þá er kynbundið ofbeldi gagnvart konum útbreitt vandamál í Nígeríu og eru ógiftar konur enn líklegri til þess að verða fyrir ofbeldi. Það sé engin alhliða löggjöf sem verndi konur gegn kynbundnu ofbeldi í Nígeríu en einhver fylki, aðallega í suðurhluta Nígeríu, séu með löggjöf sem eigi að veita vernd gegn tilteknu kynbundnu ofbeldi.

Fram kemur í ofangreindum gögnum að ofbeldi gagnvart börnum sé útbreitt í Nígeríu. Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna hafi unnið í samvinnu með yfirvöldum í Nígeríu, m.a. við að bæta lagaumgjörð um vernd barna gegn ofbeldi, breyta viðurkenndum félagsháttum sem feli í sér hættulegar hefðir líkt og kynfæralimlestingar og barnahjónabönd, auk þess sem unnið hafi verið að styrkingu félagslegrar þjónustu og barnaverndarstarfs þar í landi. Þá hafi yfirvöld samþykkt aðgerðaáætlun, National Strategy to End Child Marriage in Nigeria (2016-2021) með það að markmiði að útrýma barnahjónaböndum fyrir árið 2030. Jafnframt vinni yfirvöld hörðum höndum að aðgerðaáætlun sem feli m.a. í sér forvarnarstarf meðal ráðuneyta og stofnana með það að markmiði að stöðva ofbeldi gagnvart börnum. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að Nígería hafi fullgilt samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991 og stofnskrá Afríkusambandsins um velferð og réttindi barnsins (e. The African Charter on the Rights and Welfare of the Child) árið 2000. Hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt árið 2003 lög um réttindi barnsins (e. the Child Rights Act) og tóku þau gildi sama ár. Þar sem Nígería sé sambandslýðveldi sé ekki nóg að þjóðþingið samþykki löggjöfina heldur þurfi bæði fylkisþing og landstjóri hvers fylkis að samþykkja lagasetninguna til þess að hún taki gildi í hverju fylki. Árið 2019 hafi 24 fylki af 36 tekið lögin í gildi og séu flest þeirra í suðurhluta Nígeríu m.a. Edo fylki. Lögin kveði á um að allar ákvarðanir eða ráðstafanir er varða börn skuli byggðar á því sem sé barninu fyrir bestu. Í lögunum komi einnig fram að öll börn eigi rétt á að njóta menntunar og heilbrigðisþjónustu. Árið 2004 hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt löggjöf sem kveði á um ókeypis grunnskólagöngu (e. The Universal Basic Education (UBE) Programme). Hafi þessi nýjung verið leidd í lög með því markmiði að fjölga nemendum í grunnskóla og koma á fót ókeypis og skyldubundnu skólakerfi fyrir öll börn í Nígeríu.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í fyrsta, annað og þriðja stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá komi fram í tímaritsgrein frá árinu 2010 að talið sé að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 kemur fram að í Nígeríu séu átta sjúkrahús sem sérhæfð séu í taugageðlækningum staðsett víðsvegar um landið. Geðdeildir séu jafnframt á öllum háskólasjúkrahúsum, auk þess sem starfrækt séu sex opinber geðsjúkrahús í mismunandi fylkjum í landinu. Þá kemur fram að meðferð við geðsjúkdómum sé aðgengileg á almennum sjúkrahúsum og í Nígeríu sé meðferð í boði við öllum geðsjúkdómum. Um 300 geðlæknar starfi í Nígeríu en skortur virðist vera á geðheilbrigðisstarfsfólki og fjöldi þeirra sé ekki í samræmi við íbúafjölda landsins. Almennir heilbrigðisstarfsmenn hafi þó fengið þjálfun í greiningu algengra geðsjúkdóma og á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa hafi sjúklingar aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferð. Þá sé einnig boðið upp á meðferð í búsetuúrræðum og heimaþjónustu. Veruleg misskipting sé á fjölda geðheilbrigðisstarfsfólks milli landshluta en talið sé að norðaustur hluti landsins eigi undir högg að sækja hvað það varðar samanborið við aðra landshluta. Geðræn veikindi séu þó ennþá fordæmd í Nígeríu og fjölskyldur eigi það til að fela veikindin eða telji þau stafa af bölvunum eða göldrum. Í skýrslu frá EASO komi einnig fram að andlega veikir einstaklingar verði fyrir mismunun og félagslegri skömm og að flestir þeirra njóti engrar heilbrigðisaðstoðar. Þá bera gögnin einnig með sér að andlega veikir einstaklingar hafi verið lokaðir inni á stofnunum og orðið fyrir alvarlegri misnotkun. Slíkum stofnunum hafi þó í einhverjum mæli verið lokað af lögreglu.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunarinnar (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service) nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónustasé veitt m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi kveðst eiga á hættu ofsóknir í heimaríki sínu vegna þess að hún hafi verið þolandi mansals á Ítalíu og skuldi enn þeim sem hafi neytt hana til að stunda vændi þar í landi. Þá óttist hún einnig eldri mann sem hafi ítrekað beitt hana ofbeldi í heimaríki og reynt að þvinga hana til að giftast sér. Kærandi eigi ekki baklandi í heimaríki og geti ekki leitað aðstoðar yfirvalda. Þá eigi fjölskyldan á hættu að verða aðskilin þar sem kærandi hafi ekki dvalarleyfi í Gana heimaríki sambýlismanns síns eða hann dvalarleyfi í Nígeríu.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hennar hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hún óttist ofsóknir af hálfu stjórnvalda í heimaríki. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 6. febrúar 2019 kvaðst kærandi hafa fæðst í Benín í Nígeríu en flutt til Lagos þegar hún hafi verið sex ára. Í viðtali hjá stofnuninni þann 16. október 2019 kvaðst kærandi hins vegar hafa búið í Benín alla sína ævi. Kærandi var beðin um að útskýra framangreint misræmi í viðtali hjá kærunefnd þann 4. júní 2020. Kvaðst hún þá hafa fæðst í Lagos og flutt til Benín árið 2005. Þegar horft er til fæðingardags kæranda hefur hún verið 16 ára gömul á þeim tíma. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd kvaðst hún hafa búið ásamt bróður sínum hjá einstæðri móður þeirra. Í viðtali hjá kærunefnd var kærandi spurð út í samband foreldra hennar og hvers vegna faðir hennar hafi ekki verið inni í myndinni. Kærandi kvað bróður sinn, sem sé fimm árum yngri en hún, eiga sama föður og hún. Þó kvað hún föður sinn ekki hafa verið til staðar við uppeldi þeirra þar sem stórfjölskylda kæranda hafi verið á móti sambandi þeirra. Þá var misræmi í framburði kæranda um það hvenær móðir hennar hafi látist. Í viðtali 16. október 2019 kvað hún móður sína hafa látist árið 2003, í viðtali hjá sálfræðingi á göngudeild sóttvarna kvað hún hafa látist árið 2006 og í viðtali hjá kærunefnd kvað hún móður sína hafa látist árið 2006 þegar hún hafi verið 15 ára. Árið 2006 hefur kærandi þó verið 16 eða 17 ára gömul. Eftir andlát móður kæranda hafi kærandi, ásamt bróður sínum, búið hjá móðursystur sinni, [...], sem hafi komið illa fram við þau. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 16. október 2019 kvað kærandi móðursystur sína sjálfa hafa átt fjögur börn og því hafi hún ekki getað séð um kæranda og bróður hennar líka. Í viðtali hjá kærunefnd kvað hún móðursystur sína hins vegar hafa átt tvö börn.

Ofangreint misræmi í frásögn kæranda um búsetu hennar og fjölskylduaðstæður í heimaríki er að mati kærunefndar ekki til þess fallið að styrkja trúverðugleika frásagnar kæranda.

Frásögn kæranda um ástæður þess að hún yfirgaf heimaríki var almennt stöðug og skýr í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd. Kærandi kvað móðursystur sína hafa neytt hana og bróður hennar til að flytja til manns að nafni [...] þegar hún hafi verið 23 ára gömul. Þar hafi hún búið í u.þ.b. þrjú ár þar til hún hafi flúið til stjúpfrænku sinnar, [...], vegna líkamlegs-, andlegs-, og kynferðislegs ofbeldis af hálfu [...]. Samkvæmt frásögn kæranda hafi [...] vísað ótilgreindri konu á kæranda sem hafi sagt kæranda að hún gæti fengið starf á afrískum veitingastað á Ítalíu. Í viðtali hjá kærunefnd greindi kærandi frá því að hún hafi farið með ótilgreindum manni með flugi til Ítalíu. Þar hafi kona tekið á móti henni á flugvellinum og farið með hana til Sikileyjar. Kærandi hafi í kjölfarið verið þvinguð í vændi af konunni og hún hafi greitt um helming af 50 þúsund evra sem konan hafi sagt hana skulda sér. Hún hafi búið hjá konunni í u.þ.b. eitt ár og fjóra mánuði.

Að mati kærunefndar var nokkuð misræmi í frásögnum kæranda og sambýlismanns hennar af ýmsum atburðum á Ítalíu, þ. á m. um það hvenær þau hafi kynnst og hvenær þau hafi trúlofað sig. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 30. apríl 2019 greindi kærandi frá því að þau hafi gifst árið 2018 en í viðtali hjá kærunefnd kvað hún þau hafa trúlofast árið 2018. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 4. apríl 2019 kvað sambýlismaður kæranda þau hafa kynnst og trúlofast árið 2017. Í viðtali hjá kærunefnd kvað hann þau hins vegar hafa kynnst í lok ársins 2018 og trúlofast um hálfu ári síðar. Í viðtali hjá kærunefnd kvaðst kærandi hafa komið hingað til lands af fúsum og frjálsum vilja, sambýlismaður hennar væri ekki viðriðinn mansalið, þrátt fyrir að hann þekkti þá aðila sem væru viðriðnir það, og hún fyndi til öryggis með honum og að hann væri góður faðir. Með tilliti til trúverðugleika kæranda og frásagnar hennar að öðru leyti í viðtali hjá Útlendingastofnun og kærunefnd og þess að þau eigi nú barn saman verður því lagt til grundvallar að um raunverulegt samband sé að ræða á milli kæranda og sambýlismanns hennar.

Með vísan til þess að framburður kæranda var að mestu leyti stöðugur telur kærunefnd, þrátt fyrir framangreint misræmi, ekki ástæðu til annars en að leggja til grundvallar frásögn kæranda um að hún hafi verið neydd til þess að búa hjá manni að nafni [...] gegn eigin vilja í heimaríki sínu eftir að hafa misst móður sína og síðar verið hneppt í mansal og neydd í vændi á Ítalíu. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd kvaðst kærandi óttast [...] vegna alls þess sem hann hafi gert henni, þ. á m. hafi hann beitt hana ofbeldi og reynt að neyða hana til að giftast sér. Hún óttist að hún muni lenda í sömu aðstæðum og hún hafi verið í áður en hún hafi flúið. Kærandi hafi leitað til lögregluyfirvalda í eitt skipti vegna ofbeldis af hálfu [...] en þau hafi ekki aðhafst þar sem þau hafi talið að um fjölskyldumál hafi verið að ræða. Kærandi telur sig því ekki geta fengið aðstoð yfirvalda í heimaríki sínu.

Við mat á því hvort að konur hafi almennt ástæðuríkan ótta við að vera þvingaðar í mansal skal samkvæmt ofangreindum skýrslum m.a. líta til þess hversu mikið smyglarinn viti um bakgrunn konunnar og fjölskyldu hennar, hvort að fjölskylda konunnar hafi tekið þátt í smyglinu og hvort að konan hafi borið vitni gegn smyglaranum. Í viðtali við kæranda hjá Útlendingastofnun kvað hún ótilgreinda konu hafa neytt sig út í vændi eftir að stjúpfrænka kæranda hafi vísað konunni á hana. Kærandi hafi farið með ótilgreindum manni í flug til Ítalíu þar sem hún hafi verið neydd til að stunda vændi og hafi verið beitt líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi af ýmsum mönnum. Samkvæmt framburði kæranda hafi konan sent fólk á eftir kæranda og áreitt stjúpfrænku hennar eftir að kærandi hafi flúið frá Ítalíu. Af frásögn kæranda má þó ráða að konan sem hafi þvingað hana í vændi hafi ekki haft samband við kæranda sjálfa eða haft uppi á henni á því rúma ári sem hafi liðið frá því kærandi flúði frá henni innan Ítalíu og þangað til hún kom hingað til lands. Konan sé ekki fjölskyldumeðlimur kæranda en kærandi kvað stjúpfrænku sína hafa þekkt konuna í gegnum atvinnurekstur sem hún hafi verið í. Ekki liggur fyrir með vísan til framburðar kæranda hvort stjúpfrænka kæranda hafi vitað að kærandi yrði neydd í vændi í staðinn fyrir að vinna á veitingastað á Ítalíu. Við mat sitt horfir kærunefnd til þess að kærandi er nú rúmlega þrítug og ekkert bendi til þess að hún muni verða þvinguð í hjónaband eða að maðurinn sem hún óttist hafi slík völd eða ítök að henni sé ómögulegt að leita aðstoðar yfirvalda. Þá lítur kærunefnd einnig til þess að um fjögur ár séu liðin frá því að kærandi var hneppt í mansal í heimaríki sínu, hún er í sambandi með sambýlismanni sínum og nýtur stuðnings hans. Þrátt fyrir að þolendur mansals geti átt erfitt uppdráttar við endurkomu til Nígeríu benda gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér ekki til þess að þeir verði almennt fyrir ofsóknum við heimkomu og að til staðar séu innviðir í heimaríki kæranda sem sérhæfi sig í þjónustu og aðstoð við þolendur mansals og að sækja gerendur til saka. Það er mat kærunefndar að kærandi eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda, hjá stofnuninni NAPTIP, aðgerðarteyminu ETAHT og lögreglu, telji hún þörf á því. Að mati kærunefndar hefur því ekki verið sýnt fram á að kærandi eigi á hættu ofsóknir í heimaríki sem rekja megi til þess að hún hafi verið þolandi mansals.

Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat skv. 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skal tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Leggur kærunefnd mat á hagsmuni þeirra samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum málsins og framangreindum aðstæðum í heimaríki þeirra. Í ljósi þess að barn kæranda var ekki fætt þegar Útlendingastofnun tók ákvörðun í máli kæranda var einungis fjallað almennt um aðstæður barna í Nígeríu. Að mati kærunefndar var sjónarmiðum barnsins hins vegar nægilega komið á framfæri með framburði kæranda og sambýlismanns hennar hjá kærunefnd og hagsmunagæslu talsmanns. Þá sýna gögn sem kærunefnd hefur yfirfarið að möguleiki er fyrir fjölskylduna að sameinast í heimaríki kæranda eða sambýlismanns hennar. Samkvæmt upplýsingum innflytjendayfirvalda í heimaríki kæranda getur sambýlismaður kæranda, sem er ríkisborgari Gana, sótt um dvalarleyfi í Nígeríu á grundvelli hjúskapar eða þess að hann er ríkisborgari ECOWAS ríkis, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Kærunefnd telur að teknu tilliti til ákvæða barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og íslenskrar löggjafar um barnavernd, að engin rök standi í vegi fyrir því að barn kæranda fylgi móður sinni aftur til heimaríkis hennar. Barn kæranda og sambýlismanns hennar hefur verið hér á landi í fylgd beggja foreldra sinna og verður í fylgd móður sinnar við endursendingu til heimaríkis hennar. Kærunefnd horfir m.a. til þess að barn það sem um ræðir er í fylgd foreldra sinna sem eru ung, heilsuhraust og vinnufær og nýtur barnið stuðnings þeirra. Líkt og áður greinir stendur barni kæranda til boða gjaldfrjáls grunnskólamenntun í heimaríki hennar. Þá beri gögn með sér að barnið muni jafnframt hafa aðgang að heilbrigðiskerfinu í heimaríki. Það er þá mat kærunefndar að aðstæður barns kæranda, þ.e. að hafa ekki komið til Nígeríu, komi einar og sér ekki í veg fyrir að það fylgi móður sinni til heimaríkis hennar. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar, að teknu tilliti til sjónarmiða um öryggi, velferð og félagslegan þroska barnsins, að það sé því fyrir bestu að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis kæranda.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hún og barn hennar hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37.gr. laga um útlendinga.

Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort að aðstæður kærenda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort að einstaklingur sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda hverju sinni að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda og barns hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Samkvæmt framburði kæranda er barn hennar hraust og hefur dafnað vel. Kærunefnd horfir til þess að barnið er í fylgd foreldra sinna og nýtur stuðnings þeirra. Ekkert hefur þá komið fram sem bendir til annars en að kærandi og sambýlismaður hennar séu vinnufær og fær um að tryggja framfærslu barnsins. Kærandi kvaðst hafa klárað grunn- og framhaldsskóla og m.a. hafa unnið við að passa börn í leiksskóla og í verslun frænku sinnar. Þá kvaðst sambýlismaður hennar m.a. hafa unnið á bóndabæ og aðstoðað rafvirkja. Þá á kærandi bróður og frænku í heimaríki og í ljósi trúverðugleikamats kærunefndar á frásögn kæranda hvað varðar fjölskylduaðstæður hennar í heimaríki verður annað ekki lagt til grundvallar en að hún eigi frekari fjölskyldu eða bakland í heimaríki.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hún þjáist af m.a. svefntruflunum og kvíða. Þá liggja fyrir ýmis heilsufarsgögn í máli kæranda, þ. á m. frá mæðravernd og sálfræðingum. Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi verið í sálfræðimeðferð hjá geðheilsustöðinni Domus Mentis. Samkvæmt bréfi frá tilteknum sálfræðingi, dags. 1. nóvember 2019, hafi kærandi sótt viðtöl hjá sálfræðingnum frá maí til október 2019. Viðtölin hafi gagnast kæranda vel en taldi sálfræðingurinn mikilvægt að framkvæmt yrði sérstakt sálfræðilegt mat á kæranda og var beiðni þar að lútandi ítrekuð í bréfi, dags. 10. janúar 2020, frá sama sálfræðingi. Í því bréfi kom m.a. fram að sálfræðingurinn teldi líklegt að hægt væri að auka lífsgæði kæranda verulega ef hún fengi að búa við öruggar aðstæður og hljóta viðeigandi sálfræðilegan stuðning. Var það mat sálfræðingsins að kærandi hefði frekari þörf fyrir sérhæfða þjónustu frá heilbrigðisstarfsfólki. Kærunefnd óskaði eftir því þann 30. janúar 2020 að framkvæmt yrði sálfræðimat fyrir kæranda. Þann 31. mars 2020 barst kærunefnd skýrsla sálfræðings hjá Domus Mentis, dags. 21. mars 2020, þar sem fram kom m.a. að niðurstöður sálfræðimatsins hafi verið þær að kærandi hafi uppfyllt greiningarskilmerki áfallastreituröskunar, alvarlegrar geðlægðar og kvíða. Þá kom fram að mikilvægt væri fyrir kæranda að sækja gagnreyndar meðferðir til að vinna bug á alvarlegum og íþyngjandi geðvanda.

Það að kærandi sæki sálfræðimeðferð hér á landi leiðir ekki sjálfkrafa til þess að hún teljist hafa ríka þörf á vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða vegna heilbrigðisástæðna. Í ljósi þess sem fram hefur komið verður sú meðferð sem kærandi þarfnast hvorki talin vera svo sérhæfð að hún geti einungis hlotið hana hérlendis né að rof á henni yrði til tjóns fyrir hana verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Líkt og fram hefur komið stendur kæranda og barni hennar til boða heilbrigðisþjónusta í heimaríki en samkvæmt gögnum sé aðgengi að heilbrigðisþjónustu í þéttbýli talsvert betra en á strjálbýlli svæðum. Í boði sé sálfræðiaðstoð í Nígeríu fyrir kæranda bæði á sjúkrahúsum og stofum þar sem talið verður að hún muni hafa aðgang að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum. Þá kemur fram í ofangreindum athugasemdum með lagafrumvarpinu að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kæranda þá teljist svæðið þar sem kærandi hafði búsetu öruggt svæði. Þá standi borgurum Nígeríu almennt til boða vernd yfirvalda. Kærandi hefur lýst því að hún sé þolandi mansals. Hún telji því að hún muni búa við afar erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki sínu. Þá hafi hún ekkert bakland þar í landi, auk þess sem hún og sambýlismaður hennar standi frammi fyrir þeirri hættu að verða aðskilin þar sem ekki sé víst að hann geti fengið dvalarleyfi í heimaríki hennar.

Samkvæmt vefsíðu nígerískra innflytjendayfirvalda getur sambýlismaður kæranda sótt um dvalarleyfi á grundvelli hjúskapar í heimaríki kæranda þar sem hún er ríkisborgari. Samkvæmt þeim upplýsingum sem þar er að finna þurfi m.a. að liggja fyrir umsókn um dvalarleyfi, hjúskaparvottorð, viljayfirlýsing beggja aðila og vegabréf beggja aðila. Samkvæmt vefsíðu ganverskra innflytjendayfirvalda eru svipuð skilyrði sett fram fyrir útgáfu dvalarleyfis á grundvelli hjúskapar þar í landi. Þá eru bæði Nígería og Gana ECOWAS ríki (e. Economic Community of West African States) og á grundvelli samstarfsins er ECOWAS ríkisborgurum gert auðveldara fyrir að flytjast á milli ríkja til þess að lifa og starfa. Ekkert bendir til þess sambýlismaður kæranda uppfylli ekki skilyrði til þess að geta fengið slíkt dvalarleyfi í Nígeríu eða að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði dvalarleyfis í Gana. Það er því mat kærunefndar að fjölskyldan geti sameinast annað hvort í Nígeríu eða Gana. Verður því ekki séð að endursending kæranda og barns hennar til heimaríkis verði talin brjóta gegn 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Með vísan til fyrri umfjöllunar um aðstæður þolenda mansals við endurkomu til Nígeríu og þeirrar aðstoðar sem þar er í boði auk þess að kærandi nýtur aðstoðar og stuðnings sambýlismanns síns er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að félagslegar aðstæður sem bíða kæranda og barns hennar í heimaríki séu slíkar að rétt sé að veita þeim dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir og sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda og barns hennar í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hún og barn hennar hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur kærunefnd litið til hagsmuna barns kæranda í samræmi við 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga og 3. mgr. 25. sömu laga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda og barns hennar í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda og barni hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Þann 30. júní 2020 bárust kærunefnd viðbótarathugasemdir frá kæranda þar sem fram kom að meira en 16 mánuðir séu liðnir frá því að hún lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd. Vísar kærandi til 3. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 122/2020 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017 þar sem fram komi að þrátt fyrir 1. málsl. 2. mgr. 74. gr. útl. sé heimilt að veita barni, sem sótt hafi um vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 16 mánaða frá því að það sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, að uppfylltum öðrum skilyrðum.

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd þann 2. febrúar 2019 og hefur málsmeðferð stjórnvalda í máli hennar því tekið um 17 mánuði. Barn kæranda fæddist hér á landi þann 28. desember 2019 og lítur kærunefnd svo á að það hafi fengið stöðu aðila máls við fæðingu. Með tilliti til þess var málsmeðferðartími stjórnvalda í máli barns kæranda því einungis rúmir sex mánuðir. Af því leiðir að ljóst er að barn kæranda uppfyllir ekki skilyrði ofangreindrar reglugerðar til dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kæranda og barns hennar. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda og barns hennar þangað.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hennar. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þau kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls. Að því er varðar vísun kæranda til ákvörðunar Útlendingastofnunar frá 26. júlí 2019 í máli nr. 2018-10936 sem hún telur sambærilegt sínu máli þá tekur kærunefnd fram að forsendur og rökstuðningur ákvarðana Útlendingastofnunar eru ekki bindandi fyrir kærunefnd. Þá telur kærunefnd að málsatvik og aðstæður aðila þess máls séu ekki sambærileg þeim aðstæðum sem eiga við í máli kæranda.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 2. febrúar 2019 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hennar um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hún því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hennar um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda og barni hennar því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsókna þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.

Fram hefur komið að kærandi glími við andleg veikindi. Að öðru leyti er kærandi og barn hennar við ágæta heilsu. Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hún yfirgefur ekki landið innan frests kann að vera heimilt að brottvísa henni. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hennar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Kærunefnd bendir á að með reglugerð nr. 656/2020, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, setti ráðherra bráðabirgðaákvæði sem kveður á um að útlendingur sem dvalið hefur hér á landi fyrir 20. mars 2020 í samræmi við 8. gr. reglugerðarinnar og 1. mgr. 49. gr. laga um útlendinga, en hefur ekki komist til síns heima vegna ferðatakmarkana, sóttkvíar eða einangrunar er heimilt að dvelja hér á landi án dvalarleyfis eða vegabréfsáritunar til og með 10. ágúst 2020. Í 2. mgr. ákvæðisins er þó vísað til þess að framangreint komi ekki í veg fyrir frávísun eða brottvísun þeirra sem voru í ólögmætri dvöl fyrir 20. mars 2020 eða frávísun eða brottvísun á öðrum grundvelli samkvæmt ákvæðum laga um útlendinga.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest. Lagt er fyrir kæranda og barn hennar að hverfa af landi brott. Kæranda og barni hennar er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.

The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed. The appellant and her child are requested to leave the country. The appellant and her child have 30 days to leave the country voluntarily.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir