Mál nr. 554/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 554/2022

Fimmtudaginn 12. janúar 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 28. nóvember 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. nóvember 2022, um að fella niður rétt hennar til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 1. desember 2021 og var umsóknin samþykkt 4. janúar 2022. Þann 7. nóvember 2022 var kærandi boðuð í viðtal hjá Vinnumálastofnun sem fara átti fram daginn eftir. Kæranda var greint frá því að skyldumæting væri í viðtalið og að öll forföll bæri að tilkynna án ástæðulausrar tafar. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 10. nóvember 2022, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda til þess að hafa ekki mætt í boðað viðtal. Skýringar bárust frá kæranda 14. nóvember 2022. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. nóvember 2022, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Frekari skýringar bárust frá kæranda 21. nóvember 2022 og var mál hennar því tekið til endurumfjöllunar. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 28. nóvember 2022, var kæranda tilkynnt að skýringar hennar hefðu ekki verið metnar gildar og því væri fyrri ákvörðun staðfest.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 28. nóvember 2022. Með bréfi, dags. 7. desember 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 15. desember 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 16. desember 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru til úrskurðarnefndar greinir kærandi frá því að ástæða kæru hennar séu viðurlög Vinnumálastofnunar. Kærandi hafi ekki vitað að hún þyrfti að tilkynna Vinnumálastofnun um fjarveru sína. Hún hafi jafnframt dvalið erlendis í maí 2022 en ekki tilkynnt stofnuninni um ferð sína þá og ekki verið beitt viðurlögum.

Kærandi sé búin að vera veik. Hún glími við miklar tíðablæðingar sem valdi henni vandræðum þar sem hún missi mikið blóð. Í júlí 2022 hafi kærandi verið lögð inn á Landspítala og fengið blóðgjöf. Læknir kæranda sé í fríi þangað til 16. janúar 2023 en hann sé sá eini sem geti hindrað veikindi hennar. Kærandi hafi því farið í endurskoðun þar sem miklir hagsmunir séu fyrir kæranda að fá lækningu því að veikindin hindri hana í daglegu lífi.

Einnig hafi faðir kæranda, 93 ára að aldri, dottið og farið í aðgerð á mjöðm erlendis.  Vinnumálastofnun refsi kæranda fyrir að tilkynna ekki að hún yrði erlendis. Hún hafi réttlætt fjarveru sína í viðtalinu með læknisvottorði frá lækni á heilsugæslu en heilsugæslan sé meðvituð um læknisfræðilegan vanda kæranda. Heilsa kæranda sé betri og hún geti nú unnið. Ekki sé sanngjarnt að fá stöðvun bóta í kringum jólatímann, sérstaklega þar sem kærandi eigi tvö börn. Laun kæranda dugi ekki fyrir leigu, mat og fyrir börnin.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslur atvinnuleysistrygginga þann 1. desember 2022 og umsóknin hafi verið samþykkt þann 4. janúar 2022. Útreiknaður bótaréttur hafi verið 100%.

Klukkan 11:50 þann 7. nóvember 2022 hafi kærandi fengið tölvupóst og smáskilaboð í farsíma sinn frá stofnuninni þar sem hún hafi verið boðuð í viðtal hjá Vinnumálastofnun þann 8. nóvember 2022 klukkan 13:00. Kæranda hafi verið bent á að um væri að ræða úrræði sem henni bæri skylda til að sinna og öll forföll þyrfti að tilkynna án ástæðulausrar tafar. Forföll bæri að tilkynna með því að fylla úr Microsoft forms könnun. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ótilkynnt eða óréttmæt forföll gætu valdið stöðvun greiðslna samkvæmt viðeigandi ákvæðum laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi ekki mætt í boðað viðtal. Kærandi hafi boðað forföll og kvaðst vera veik. Þann 9. nóvember 2022 hafi verið óskað eftir frekari skýringum kæranda og henni hafi verið bent á að ekkert læknisvottorð hefði borist Vinnumálastofnun.

Þann 10. nóvember 2022 hafi Vinnumálastofnun borist læknisvottorð þar sem fram hafi komið að kærandi væri óvinnufær með öllu vegna sjúkdóms á tímabilinu 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Þar sem kærandi hafi tilkynnt um veikindi og/eða óvinnufærni með öllu vegna sjúkdóms í fjórgang á sama bótatímabili hafi Vinnumálastofnun farið fram á að kærandi sendi inn starfshæfnisvottorð þar sem tilgreint væri hvaða störfum hún gæti sinnt. Veikindi af hálfu kæranda hafi verið tilkynnt á tímabilunum 1. desember 2021 til 31. desember 2021, 28. september 2022 til 3. október 2022, 17.október 2022 til 31. október 2022 og 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Sama dag hafi Vinnumálastofnun óskað eftir vottorði um vinnufærni frá þeim lækni sem hafi annast kæranda vegna veikinda hennar. Kæranda hafi verið bent á að í vottorðinu þyrfti að koma fram hvaða störfum hún gæti ekki sinnt vegna skertrar vinnufærni. Einnig hafi kæranda verið bent á að koma þyrfti fram, ef við ætti, það tímabil sem veikindi/óvinnufærni stæði yfir.

Þann 10. nóvember 2022 hafi Vinnumálastofnun einnig óskað eftir skriflegri afstöðu frá kæranda á ástæðum þess að hún hafi ekki mætt í boðað viðtal þann 8. nóvember 2022. Ásamt því hafi Vinnumálastofnun fengið upplýsingar um að kærandi hafi verið stödd erlendis samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa tilkynnt um dvöl sína erlendis til stofnunarinnar. Því hafi verið óskað eftir að kærandi færði fram farseðla vegna ferðar sinnar erlendis þar sem fram kæmu upplýsingar um brottfarardag og dagsetningu heimkomu.

Vinnumálastofnun hafi borist sama læknisvottorð þann 14. nóvember 2022 og henni hafi borist 10. nóvember 2022 þar sem fram hafi komið að kærandi væri óvinnufær með öllu á tímabilinu 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Skýringar kæranda hafi ekki verið metnar gildar. Vinnumálastofnun hafi fjallað um mál kæranda á fundi þann 21. nóvember 2022. Á grundvelli fyrirliggjandi gagna hafi bótaréttur kæranda verið felldur niður í tvo mánuði með vísan til 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. 

Kærandi hafi skilað inn frekari gögnum þann 21. nóvember 2022. Engar nýjar upplýsingar hafi borist frá kæranda um ástæður þess af hverju hún hafi ekki mætt í boðað viðtal hjá stofnuninni. Fyrri ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 21. nóvember 2022 hafi því verið staðfest þann 28. nóvember 2022.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Mál þetta lúti að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslu atvinnuleysistrygginga til kæranda þar sem hún hafi ekki mætt á boðaðan fund með ráðgjafa Vinnumálastofnunar. Í skýringum kæranda komi fram að hún hafi verið veik á því tímabili sem hún hafi fengið boðun í viðtal hjá stofnuninni. Kærandi hafi skilað inn læknisvottorði vegna veikinda á tímabilinu 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Í kæru hennar til úrskurðarnefndar velferðarmála komi fram að hún hafi verið erlendis og ekki vitað að hún ætti að láta stofnunina vita um för sína þangað. Auk þess komi fram upplýsingar um veikindi hennar. Kærandi telji að hún hafi fengið viðurlög vegna þess að hún hafi ekki látið stofnunina vita að hún væri erlendis. Vinnumálastofnun telji vert að árétta að kærandi sætir biðtíma sökum þess að hún hafi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsúrræði.

Samkvæmt a-lið 13. gr. og g-lið 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé eitt af skilyrðum fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna að viðkomandi sé virkur í atvinnuleit. Samkvæmt h-lið 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum og mæta í viðtöl hjá ráðgjöfum Vinnumálastofnunar. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Í 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi svo:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Í 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins. Ákvæðið eigi einnig við ef atvinnuleitandi mæti ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma.

Fyrirliggjandi sé að kærandi hafi ekki mætt í boðað viðtal þann 8. nóvember 2022 en henni hafi verið send boðun í viðtal með tölvupósti og í uppgefið símanúmer þann 7. nóvember 2022. Þann 10. og aftur þann 14. nóvember 2022 hafi kærandi skilað inn læknisvottorði þar sem komi fram að kærandi hafi verið óvinnufær með öllu vegna sjúkdóms á tímabilinu 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Kærandi hafi ekki tilkynnt um veikindi sín fyrir fram. Stofnunin hafi gert ítrekaðar tilraunir til að boða kæranda til sín í viðtal án árangurs. Kærandi hafi verið boðuð í viðtal hjá stofnuninni þann 29. september 2022, 18. október 2022 og síðast þann 8. nóvember 2022. Kærandi hafi tilkynnt um veikindi og/eða óvinnufærni með öllu vegna sjúkdóms í fjórgang á sama bótatímabili. Veikindi af hálfu kæranda hafi verið tilkynnt á tímabilunum 1. desember 2021 til 31. desember 2021, 28. september 2022 til 3. október 2022, 17. október 2022 til 31. október 2022 og 7. nóvember 2022 til 21. nóvember 2022. Læknisvottorð séu gefin út án komu sjúklings á heilsugæslu eða heimsóknar til læknis.

Þá liggi fyrir að kærandi hafi dvalið erlendis. Kærandi hafi látið hjá líða að veita stofnuninni upplýsingar um för sína erlendis en ljóst sé samkvæmt kæru til nefndarinnar að kærandi hafi verið erlendis í maí 2022.

Í 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé skýrt kveðið á um þá skyldu umsækjanda um greiðslur atvinnuleysistrygginga að vera í virkri atvinnuleit. Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi ítrekað verið fjarverandi í boðuðum viðtölum hjá stofnuninni. Skýringar sem kærandi gefi séu þær að hún hafi alfarið verið óvinnufær þegar fundur hafi verið haldinn. Skýr krafa komi fram í 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þess efnis að atvinnuleitendur tilkynni um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni þeirra eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar. Það hafi kærandi ekki gert. Jafnframt sé gert að skilyrði að umsækjandi sé staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna. Kærandi hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um ferð sína erlendis líkt og henni hafi borið samkvæmt 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun telji hvorki að brot gegn 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar né ótilkynnt dvöl kæranda erlendis geti réttlætt fjarveru hennar á fund stofnunarinnar. Niðurstaða Vinnumálastofnunar sé því sú að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Afstaða stofnunarinnar sé því sú að ákvörðun stofnunarinnar frá 21. nóvember 2022 skuli standa.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 134/2009, um breytingu á lögum nr. 54/2006, segir meðal annars um viðurlög við að virða ekki boðun Vinnumálastofnunar:

„Í ljósi þess að mikilvægt er að Vinnumálastofnun geti haldið reglulegu sambandi við þá sem fá greiddar atvinnuleysisbætur, ekki síst til að geta fylgst með gangi atvinnuleitar og hvort stofnunin þurfi að koma að frekari stuðningi við viðkomandi, er lagt til að það kunni að varða viðurlögum á grundvelli laganna í þeim tilvikum er atvinnuleitendur virða ekki boðun stofnunarinnar skv. 1. gr. frumvarps þessa. Á þetta ekki síst við þegar fá störf eru í boði og auknar líkur eru á að atvinnuleitin dragist á langinn. Jafnframt er lagt til að sama gildi þegar atvinnuleitendur eru boðaðir til stofnunarinnar í því skyni að kanna hvort sá hinn sami uppfylli enn skilyrði laganna, sbr. 4. og 6. gr. frumvarps þessa. Er því gert ráð fyrir að sömu viðurlög komi til og eiga við þegar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað.“

Í 7. mgr. 9. gr. kemur fram að sá sem telst tryggður á grundvelli laganna skuli eftir að umsókn hans hafi verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Þegar Vinnumálastofnun upplýsi umsækjanda um að stofnunin hafi samþykkt umsókn um atvinnuleysisbætur skuli hún jafnframt upplýsa hlutaðeigandi um með hvaða hætti stofnunin muni koma upplýsingum eða öðrum boðum til hans meðan á atvinnuleit hans standi. Komi Vinnumálastofnun upplýsingum eða boðum til umsækjanda með þeim hætti sem stofnunin hafi tiltekið við hlutaðeigandi teljast upplýsingarnar eða boðin hafa borist með sannanlegum hætti.

Þá segir í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Í gögnum málsins liggur fyrir að kærandi var boðuð í viðtal hjá Vinnumálastofnun sem fara átti fram þann 8. nóvember 2022. Kæranda var greint frá því að skyldumæting væri í viðtalið og að öll forföll bæri að tilkynna án ástæðulausrar tafar. Þá var kærandi upplýst um að óréttmæt forföll gætu valdið stöðvun greiðslna. Kærandi boðaði forföll og kvaðst vera veik. Síðar sendi kærandi Vinnumálastofnun læknisvottorð, útgefið 8. nóvember 2022, þar sem fram kemur að hún hafi verið óvinnufær með öllu vegna sjúkdóms á tímabilinu 7. til 21. nóvember 2022. Fyrir liggur að kærandi hafði einnig verið boðuð í viðtal hjá Vinnumálastofnun 29. september 2022 og 18. október 2022 og í bæði skiptin tilkynnt veikindi eftir viðtalsboðanir. 

Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 kemur skýrt fram að sá sem hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins og hið sama gildi þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi ekki fært fram viðunandi skýringar sem réttlæta að hún hafi ekki mætt í boðað viðtal hjá Vinnumálastofnun. Í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 er fjallað um almenn skilyrði þess að vera tryggður samkvæmt lögunum. Eitt af þeim skilyrðum er að vera í virkri atvinnuleit samkvæmt 14. gr. en í því felst meðal annars að hafa heilsu til að taka starfi eða taka þátt í virkum vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. b-lið 1. mgr. ákvæðisins. Þá ber atvinnuleitendum samkvæmt 2. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 skylda til að tilkynna Vinnumálastofnun án ástæðulausrar tafar um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni eða aðstæðum að öðru leyti, þar á meðal um tilfallandi veikindi. Ljóst er að kærandi tilkynnti Vinnumálastofnun ekki um veikindin fyrr en eftir að hafa verið boðuð í viðtal.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006, staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. nóvember 2022, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir