Nr. 112/2019 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 13. mars 2019 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 112/2019
í stjórnsýslumáli nr. KNU18120063
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 21. desember 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fæddur […], og vera ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 5. desember 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.
Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 12. mars 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 25. október 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 5. desember 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 21. desember 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 16. janúar 2019 ásamt fylgigögnum. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 21. febrúar 2019 ásamt talsmanni sínum og túlki. Viðbótargögn bárust kærunefndinni þann 22. og 25. febrúar 2019 og 5. mars s.á.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að kærandi sé í hættu í heimaríki vegna hótana af hálfu föður nemanda sem kærandi hafi fellt á prófi og sé háttsettur Peshmerga liðsforingi.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga.
Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Kærandi kveðst vera fæddur og uppalinn í borginni Ranya í sjálfstjórnarhéraði Kúrda (Kurdistan Region of Iraq, KRI) í norðausturhluta Íraks. Kærandi hafi starfað sem […]kennari í einkareknum skóla sem nefnist […] í KRI. Ástæðu flótta kæranda megi rekja til hótana sem kærandi hafi fengið í kjölfar þess að hann hafi fellt nemanda eftir að hafa staðið nemandann að svindli á prófi. Faðir nemandans, […], hafi fyrirskipað kæranda að gefa syni sínum hærri einkunn en kærandi hafi neitað. Faðir nemandans sé meðlimur í stjórnmálaflokknum Patriotic Union of Kurdistan (PUK) og háttsettur innan hersveita Peshmerga. Um hafi verið að ræða miðsvetrarpróf og hafi kærandi gefið nemandanum núll í einkunn sem hafi gert það að verkum að nemandinn hafi þurft að endurtaka allt skólaárið. Í kjölfarið hafi faðir nemandans hótað kæranda og hafi menn á hans vegum ráðist að heimili kæranda. Faðir nemandans hafi hótað kæranda að ættmenni hans og leynilegir lífverðir myndu hafa uppi á kæranda og drepa hann. Þá hafi kæranda borist ítrekaðar hótanir í gegnum síma. Kærandi hafi leitað til yfirmanns síns, skólastjórans, í von um að fá stuðning skólans við að leggja fram kæru hjá lögreglu á hendur föður nemandans. Skólastjórinn hafi hins vegar bannað kæranda að kæra atvikin þar sem skólastjórinn hafi talið þetta vera vandamál kæranda sem hann þyrfti að leysa sjálfur. Kærandi kveðst hafa leitað til lögreglu vegna hótananna en lögreglan hafi sagt að þar sem faðir nemandans sé háttsettur og valdamikill maður geti lögreglan ekki aðstoðað hann. Kærandi óttist að hann verði myrtur verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis. Í greinargerðinni kemur fram að fjallað hafi verið um mál kæranda í kúrdískum fjölmiðlum og vísar kærandi í vefslóð, sem hann kveður vera fréttamiðil, máli sínu til stuðnings. Þá kemur einnig fram í greinargerð að kærandi sé súnní múslími og vegna nafns hans, sem sé súnní nafn, geti hann ekki ferðast frjáls um Írak þar sem sjía-múslímar séu í meirihluta þar í landi. Hafi einstaklingar verið teknir af lífi í Írak fyrir það eitt að bera súnní nafn.
Í greinargerð er fjallað almennt um stöðu mannréttindamála í Írak. Þá er einnig fjallað um aðstæður á yfirráðasvæði Kúrda í Írak og heldur kærandi því fram að heimildir beri með sér að kúrdísk yfirvöld hafi möguleika á því að veita skilvirkt öryggi á þeim svæðum sem þau stjórni en að sama skapi geti yfirvöld einnig gengið mjög hart fram um að neita fólki um vernd. Hvort yfirvöld Kúrda veiti vernd fari eftir því hver það sé sem standi að ofsóknum, yfirvöld veiti t.am. ekki vernd hafi einstaklingur átt í deilum við kúrdískan stjórnmálamann. Kærandi vísar til skýrslna sem hann telur styðja mál sitt.
Kærandi heldur því aðallega fram í greinargerð að hann uppfylli skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið taki mið af tilskipun Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar og um inntak slíkrar verndar. Kærandi óttist að verða fyrir frekari ofsóknum, hótunum og jafnvel líkamlegu ofbeldi af hálfu föður fyrrum nemanda síns, en hann sé háttsettur innan Peshmerga og í PUK stjórnmálaflokknum. Í greinargerð kemur fram að það geti verið erfiðleikum bundið að fá aðstoð lögreglu í KRI og fari það m.a. eftir því hvern viðkomandi sé að flýja eða leita verndar frá. Þá skipti máli hvaða tengsl viðkomandi sjálfur hafi. Kærandi kveður að sökum þess að faðir fyrrum nemanda hans sé valdamikill í KRI þá fái kærandi ekki vernd lögreglu í heimaríki. Í skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá 2016 komi fram að stofnunin hvetji ríki til að snúa ekki til baka Írökum, gegn vilja þeirra, sem komi frá svæðum í Írak sem séu undir áhrifum af stríðsátökum, teljist óörugg eða séu undir stjórn Daesh. Þá séu aðstæður og lífskjör fólks í Írak afar slæm og ástand mannúðarmála með því bágasta sem gerist í heiminum. Af þessu telji kærandi ljóst að raunhæf hætta sé á að hann muni sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu skv. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga við komu til heimaríkis.
Verði kæranda gert að snúa aftur til heimaríkis telji hann að það brjóti gegn grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Auk þess sem slík ákvörðun brjóti í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár Íslands, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Til vara gerir kærandi kröfu um að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili að veita dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða geti útlendingur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.a.m. vegna almennra aðstæðna í heimaríki. Í greinargerð heldur kærandi því fram að langvarandi stríðsástand hafi ríkt í heimaríki kæranda allt frá árinu 2003. Viðvarandi mannréttindabrot eigi sér stað í ríkinu og íröksk yfirvöld veiti þegnum sínum ekki nægilega vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Í fyrrgreindum athugasemdum komi fram að með erfiðum félagslegum aðstæðum sé m.a. vísað í að einstaklingur hafi þörf á vernd vegna erfiðra félagslegra aðstæðna í heimaríki. Kærandi óttist einstakling með sterk tengsl við stjórnvöld sem og kúrdíska herinn. Með hliðsjón af öllu því sem þegar hefur verið rakið telji kærandi ljóst að hann uppfylli skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga og því beri að veita honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.
Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. að stofnunin hafi lagt til grundvallar að svæði sem heyri undir kúrdísk stjórnvöld í Írak séu almennt örugg og að lögreglan veiti almennt skilvirka vernd á þeim svæðum. Þá mótmælir kærandi og gerir ýmsar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar og niðurstöðu stofnunarinnar um að kærandi hafi verið margsaga og óskýr í viðtölum.
Með tölvupósti þann 25. janúar 2019 óskaði kærunefnd eftir frekari skýringu á því hvaða þýðingu kærandi teldi frétt, sem kærandi vísar til í greinargerð, hafa fyrir málsástæður kæranda. Í svari sem barst kærunefnd þann 29. janúar 2019 greindi kærandi frá því að um sé að ræða frétt þar sem viðtal hafi verið tekið við kæranda þar sem hann greini frá ástæðum flótta síns frá Írak.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram ljósrit af írökskum skilríkjum sínum til að sanna á sér deili. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hefði ekki sannað með fullnægjandi hætti hver hann væri og að leysa yrði úr auðkenni hans á grundvelli trúverðugleikamats. Verður ekki annað séð af ákvörðun Útlendingastofnunar en að stofnunin hafi lagt til grundvallar að kærandi sé ríkisborgari Íraks. Útlendingastofnun bárust upplýsingar frá breskum yfirvöldum um auðkenni kæranda og samkvæmt þeim upplýsingum sé kærandi frá Írak. Kærandi er þekktur undir tveimur auðkennum þar í landi.
Fylgigögn bárust kærunefnd ásamt greinargerð kæranda þann 16. janúar 2019 og þar var m.a. um að ræða afrit af vegabréfi útgefnu þann 5. júní 2011, afrit af írökskum kennivottorðum (e. ID-card) og afrit af staðfestingu á ríkisfangi kæranda (e. nationality card). Þann 4. mars 2019 barst kærunefnd frumrit fyrrgreindra gagna, að vegabréfi kæranda undanskildu. Kærunefnd telur ekkert hafa komið fram í málinu sem gefur tilefni til að draga í efa mat Útlendingastofnunar á þjóðerni kæranda og verður því lagt til grundvallar að hann sé írakskur ríkisborgari.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
· Country Policy and Information Note Iraq: Internal relocation, civil documentation and returns (UK Home Office, 1. september 2018);
· Kurdistan Region of Iraq (KRI) - Report on issuance of the new Iraqi ID card (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
· Northern Iraq - Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
· Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, 19. janúar 2018);
· Iraq 2017 Human Rights Report (U.S. Department of State, 25. apríl 2018);
· Thematic report: The Security Situation in Iraq -July 2016-November 2017 (version 4.0) (Migrationsverket, 18. desember 2017);
· Wilting in the Kurdish sun; the hopes and fears of religious minorities in Northern Iraq (USCIRF, 1. maí 2017);
· Freedom in the World 2017 - Iraq (Freedom House, 2. júní 2017);
· Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, 14. mars 2017);
· Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Alternative (IFA/IRA) (UNHCR, 12. apríl 2017);
· Iraq Country of origin information (COI) report (UK Home Office, 25. mars 2011);
· UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016);
· Country Information and Guidance Iraq: Return/Internal relocation (UK Home Office, ágúst 2016);
· Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, 19. janúar 2018);
· Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
· The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation (Danish Immigration Service, 1. apríl 2016);
· Irak: Basisinfo (Landinfo, 6. janúar 2016).
Samkvæmt ofangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með rúmlega 32 milljónir íbúa. Írak varð til sem ríki eftir fyrri heimsstyrjöldina, þegar sigurvegarar stríðsins skiptu Mið-Austurlöndum á milli sín. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi í Írak. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011 og alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010.
Í framangreindum gögnum kemur fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarsvæði Kúrda, Kúrdistan (e. Kurdish Region of Iraq (KRI)). Löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður og mið-Írak. Stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum Daesh og annarra tengdra samtaka.
Ráða má að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Á tímabilinu 2005 til 2014 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist EUJUST-LEX og hafi m.a. 1800 lögreglumenn og 900 dómarar undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd.
Af framangreindum gögnum má ráða að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa KRI að tilstuðlan forseta KRI þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis Kúrdistan. Íröksk stjórnvöld hafi mótmælt atkvæðagreiðslunni og viðurkenni ekki niðurstöður kosninganna. Tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að taka afstöðu í kosningunum. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur yfir stjórn ytri landamæra Íraks innan KRI og landsvæði sem hafi verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Þá hafi forseti KRI sagt af sér í nóvember 2017. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í KRI en það séu PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 hafi orðið talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn hafi misst stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í nýafstöðnum kosningum sem hafi farið fram þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í KRI. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi hefur borið fyrir sig að hann óttist að verða fyrir ofsóknum, hótunum og jafnvel líkamlegu ofbeldi af hálfu föður fyrrum nemanda síns, en hann sé háttsettur innan Peshmerga og í PUK stjórnmálaflokknum.
Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á viðtali við kæranda hjá kærunefnd, endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.
Í viðtali hjá Útlendingastofnun, þann 25. október 2018, hélt kærandi því fram að hann hafi undirritað samning er bannaði kæranda að gefa upp nafn skólans þar sem hann var kennari við lögreglu og það hafi valdið honum ákveðnum erfiðleikum við að fá aðstoð hennar. Í greinargerð kvað talsmaður kæranda ekki hafa sagt þetta. Í viðtali hjá kærunefnd endurtók kærandi hins vegar fyrri frásögn sína um meinta þagnarskyldu sína samkvæmt umræddum samningi. Kærandi lagði fram samninginn hjá kærunefndinni. Í viðtali hjá kærunefnd, þann 21. febrúar 2019, var kæranda greint frá því að samkvæmt túlki komi ekki fram í samningnum að kærandi megi ekki gefa upp nafn skólans. Kærandi mótmælti því og í kjölfarið var kæranda afhent ljósrit af umræddum samningi og hann beðinn um að benda á setninguna í samningi hans við skólann. Kærandi benti fyrst á setningu ofarlega á blaðinu. Þegar hann var beðinn um að lesa þá setningu fyrir túlkinn hætti hann við og hélt áfram að lesa blaðið í hljóði. Las hann svo upp setningu í samningnum sem sagði að kennarinn mætti ekki greina frá nafni skólans gagnvart lögreglu eða öðrum. Benti hann svo á málsgrein neðarlega á blaðinu. Degi síðar, þann 22. febrúar 2019, barst kærunefndinni tölvupóstur með umræddum samningi þar sem kærandi hafði merkt við setninguna sem kærandi kvað fyrst, deginum áður, vera umrædda setningu. Þann 13. febrúar 2019 fékk kærunefnd túlk til að túlka munnlega umræddan samning. Staðfesti túlkurinn að um sé að ræða vinnusamning á milli einkaskóla í Ranya og kennara, kæranda. Í samningnum eru taldar upp skyldur skólans gagnvart kennaranum sem og skyldur kennarans gagnvart skólanum og nemendum. Túlkurinn kvað að hvergi kæmi fram í samningnum að kennarinn megi ekki geta nafns skólans í kæru til lögreglu. Að mati kærunefndar verður ekki litið öðruvísi á en að með framburði kæranda hafi hann ætlað að villa um fyrir nefndinni og dregur það verulega úr trúverðugleika frásagnar hans.
Aðspurður í viðtali hjá Útlendingastofnun, þann 25. október 2019, kvaðst kærandi ekki geta lagt fram bréf sem hann hafi lagt fram hjá lögreglunnar í því skyni að kæra föður fyrrum nemanda síns. Kærandi lagði hins vegar fram umrætt bréf, dags. 22. febrúar 2018, til kærunefndar. Aðspurður í viðtali hjá kærunefnd hvernig kærandi hafi komist yfir umrætt bréf svaraði kærandi, ólíkt því sem hann hafði áður sagt, að lögreglan hefði ekki tekið við bréfinu og að hann hafi fengið frænda sinn til að finna bréfið, taka mynd af því og senda það til sín. Kærunefnd telur þetta misræmi í frásögn kæranda draga nokkuð úr trúverðugleika frásagnar hans.
Í gögnum frá Útlendingastofnun kemur fram að kærandi hafi fyrir um tíu árum síðan sótt um alþjóðlega vernd í Bretlandi og að hann sé þekktur þar í landi bæði sem […], fd. […], og sem […], fd. […]. Aðspurður í viðtali hjá kærunefnd út í þetta misræmi kvað kærandi að frændi hans hafi sagt honum að nota þessi nöfn og fæðingardaga. Aðspurður hvort frændinn hafi verið með kæranda í Bretlandi kvað kærandi að svo hafi verið. Kærunefnd telur að frásögn kæranda af því að hafa gefið upp rangt auðkenni hjá breskum stjórnvöldum draga úr trúverðugleika frásagnar hans, enda hafi hann ekki vísað til atvika sem gætu útskýrt ástæður þessa misræmis.
Í fylgigögnum sem bárust kærunefnd ásamt greinargerð kæranda var ljósrit af vegabréfi kæranda, en það lá ekki fyrir hjá Útlendingastofnun. Aðspurður í viðtali hjá kærunefnd hvar vegabréf kæranda sé kvað kærandi að smyglarinn hafi tekið það. Aðspurður hvernig kærandi hafi komist yfir ljósrit af vegabréfinu kvað kærandi að frændi hans hafi sent honum ljósritið af vegabréfinu. Spurður hvernig frændinn hafi sent honum umrætt ljósrit kvað kærandi að það hafi borist með tölvupósti. Kærunefnd bað kæranda um að framsenda umræddan tölvupóst til nefndarinnar og sagðist kærandi geta gert það. Kærunefndin ítrekaði þá að hún vildi fá tölvupóstinn framsendan með viðhengjum og öðru sem fylgdi en ekki skjáskot af honum. Kærandi kvaðst þá, eftir nokkurt hik, ekki kunna það. Skömmu síðar sagðist hann ekki geta það þar sem hann hafði eytt öllum tölvupóstum sínum. Aðspurður af hverju hann hafi gert það, þ.e. eytt mikilvægum tölvupósti, kvað kærandi að hann sé bara þannig, geymi ekki tölvupósta heldur hafi hann einungis geymt ljósritið af vegabréfinu. Bætti kærandi þá við að hann hafi skilað inn ljósriti af frumritum annarra gagna og að hann telji það sýna fram á hver hann sé. Í tölvupósti, dags. 22. febrúar 2019, barst kærunefnd skjáskot af samskiptum kæranda við bróður sinn á samskiptaforritinu viber þar sem kærandi fær sent afrit af vegabréfi sínu þann 4. nóvember 2018. Þá tekur kærandi fram að bróðir hans, […], hafi sent honum afritið þar sem frændi kæranda sé ekki á viber. Vegna þessarar óstöðugu frásagnar telur kærunefnd lýsingu kæranda af því hvernig hann fékk afritið af vegabréfinu sem hann segir vera nú í höndum smyglara ótrúverðuga og draga enn frekar úr trúverðugleika frásagnar kæranda af ástæðum flótta.
Kærunefnd telur að kærandi hafi sýnt fram á að hann hafi starfað við kennslu við tiltekinn skóla í Ranya í KRI. Kærunefnd telur ekki ástæðu til annars en að fallast á að kærandi kunni að hafa átt í ágreiningi við föður eins af nemendum skólans vegna einkunnagjafar. Með vísan til misræmis í frásögn kæranda og framburðar hans sem eins og að framan hefur verið lýst verður að teljast villandi telur kærunefnd frásögn kæranda að öðru leyti ótrúverðuga. Verður hún því ekki lögð til grundvallar í þessu máli. Kærunefnd telur gögn málsins að öðru leyti ekki benda til þess að kærandi eigi á hættu ofsóknir af þeim toga eða alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.
Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga nr. 80/2016 kemur fram að erfiðar almennar aðstæður geta tekið til óvenjulegra aðstæðna á borð við náttúruhamfarir eða langvarandi stríðsástand í heimaríki. Langvarandi stríðstástand hafi ríkt í heimaríki kæranda og heldur kærandi því fram að yfirvöld í Írak geti ekki veitt honum þá vernd sem hann þarfnist. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má draga þá ályktun að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kæranda þá teljist svæðið þar sem kærandi hafði búsetu öruggt svæði. KRI sé jafnframt með virkt refsivörslukerfi sem geti veitt kæranda viðeigandi vernd.
Af gögnum málsins verður ekki séð annað en að kærandi sé heilsuhraustur. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar, að teknu tilliti til trúverðugleikamats, að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Athugasemdir við málsmeðferð Útlendingastofnunar
Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans, þ. á m. að stofnunin hafi lagt til grundvallar að svæði sem heyri undir kúrdísk stjórnvöld í Írak séu almennt örugg og að lögreglan veiti almennt skilvirka vernd á þeim svæðum. Þá mótmælir kærandi og gerir ýmsar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar og niðurstöðu stofnunarinnar um að kærandi hafi verið margsaga og óskýr í viðtölum. Má af greinargerð ráða að kærandi telji að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga.
Það er mat kærunefndar að ekkert hafi komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástandið í heimaríki kæranda, við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærandi kom hingað til lands 12. mars 2018 og sótti um alþjóðlega vernd þann 13. mars s.á. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Erna Kristín Blöndal