4. október 2016

Úrskurður nr. 335/2016

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 4. október 2016 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 335/2016

Í stjórnsýslumáli nr. KNU16080015

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 23. ágúst 2016 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) þá ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 10. ágúst 2016, að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um hæli frá [...], synja honum um hæli vegna aðstæðna í Ungverjalandi, synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f laga nr. 96/2002 um útlendinga og vísa honum frá landinu svo fljótt sem verða megi.

Kærandi gerir aðallega þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um hæli til efnismeðferðar. Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða vegna aðstæðna hans í Ungverjalandi.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. útlendingalaga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Samkvæmt gögnum málsins sótti kærandi um hæli hér á landi þann 20. apríl 2016 á skrifstofu Útlendingastofnunar. Kærandi gat ekki framvísað neinum skilríkjum en var með ljósmynd af vegabréfi, útgefnu af [...]yfirvöldum, í farsíma sínum. Við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun lagði kærandi m.a. fram afrit af vinnuskírteini og nafnskírteini. Kærandi mætti m.a. í viðtal hjá Útlendingastofnun ásamt talsmanni sínum þann 5. júlí 2016. Þann 10. ágúst 2016 tók Útlendingastofnun ákvörðun um að synja umsókn kæranda um hæli frá [...]um efnismeðferð, sbr. b-lið 1. mgr. 46. gr. a útlendingalaga, synja honum um hæli vegna aðstæðna í Ungverjalandi og synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f útlendingalaga. Kærandi kærði ákvörðun Útlendingastofnunar við birtingu þann 23. ágúst 2016. Kærandi óskaði jafnframt eftir frestun réttaráhrifa meðan málið væri til meðferðar. Með bréfi kærunefndar, dags. 26. ágúst 2016, var fallist á beiðni um frestun réttaráhrifa. Kærunefnd útlendingamála barst greinargerð kæranda, dags. 7. september 2016.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að í b-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga segi að með fyrirvara um ákvæði 45. gr. geti stjórnvöld synjað því að taka til efnismeðferðar umsókn skv. 1. mgr. 46. gr. ef umsækjandi hefur komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið vernd í öðru ríki eða eftir að hafa dvalist í ríki eða á svæði þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum og hafði ekki ástæðu til að óttast að verða sendur aftur til heimalands síns. Í 2. mgr. 46. gr. a laganna segi að þó skuli taka umsókn til efnismeðferðar hafi útlendingur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða sérstakar ástæður mæli annars með því. Óumdeilt sé að kæranda hafi verið veitt viðbótarvernd í Ungverjalandi. Gögn málsins gefa til kynna að kæranda hafi verið veitt vernd í landinu þann 21. janúar 2015.

Í framhaldinu tók Útlendingastofnun afstöðu til þess hvort 1. mgr. 45. gr. laga nr. 96/2002 stæði því í vegi að kærandi yrði sendur aftur til Ungverjalands, en í ákvæðinu er m.a. lagt bann við því að senda útlending til svæðis þar sem hann eigi í yfirvofandi hættu á að verða fyrir ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð. Fram kemur að Ungverjaland sé aðildarríki að Evrópusambandinu og jafnframt skuldbundið af flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasáttmála Evrópu. Hins vegar sé ljóst að hælisumsóknum í Austur-Evrópuríkjum hafi fjölgað mikið á undanförnum árum, ungversk yfirvöld hafi átt við margvíslegan vanda að etja vegna þessa og verið gagnrýnd fyrir aðbúnað hælisleitenda og flóttamanna. Eftir ábendingar frá Flóttamannastofnun Evrópu hafi yfirvöld aftur á móti bætt fyrirkomulag við aðlögun þeirra sem hlotið hafa hæli eða viðbótarvernd í landinu.

Útlendingastofnun vék einnig að dómum mannréttindadómstóls Evrópu í málum nr. 30696/09, M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (mál nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011 og Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (mál nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013. Með dómunum hafi því verið slegið föstu að 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu leggi ekki skyldu á aðildarríki að sjá öllum sem dvelji innan lögsögu þeirra fyrir heimili og ekki almenna skyldu á aðildarríki að veita viðurkenndum flóttamönnum fjárhagsaðstoð í því skyni að gera þeim kleift að viðhalda tilteknum lífskjörum. Í ljósi umræddra dóma yrði ekki séð að aðstæður kæranda í Ungverjalandi varðandi húsnæði, atvinnu og félagslega þjónustu væru svo slæmar að þær jafnist á við vanvirðandi meðferð í skilningi 45. gr. útlendingalaga.

Undir meðferð málsins hjá Útlendingastofnun hafi kærandi einnig byggt á því að hælisleitendur og flóttamenn yrðu fyrir kynþáttafordómum og áreiti í Ungverjalandi. Vísaði Útlendingastofnun í þessu sambandi til skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna þar sem fram kemur að í Ungverjalandi sé fullnægjandi regluverk til staðar sem banni mismunun og áhrifaríkt stjórnvald sem taki við kvörtunum á því sviði.

Með hliðsjón af framangreindu var það mat Útlendingastofnunar að 45. gr. útlendingalaga kæmi ekki í veg fyrir að kærandi yrði sendur aftur til Ungverjalands. Útlendingastofnun taldi enn fremur að 2. mgr. 46. gr. a útlendingalaga yrði ekki beitt í tilviki kæranda. Var umsókn hans um hæli frá [...]því synjað um efnismeðferð með vísan til b-liðar 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga, þar sem honum hefði þegar verið veitt vernd í Ungverjalandi. Þá sagði í ákvörðun Útlendingastofnunar að með hugtakinu heimaland í 44. gr. laga um útlendinga sé, samkvæmt lögskýringargögnum með ákvæðinu, átt við það land þar sem viðkomandi eigi ríkisfang. Kærandi, sem ríkisborgari [...], geti því ekki átt rétt á hæli sem flóttamaður vegna aðstæðna sinna í Ungverjalandi þar sem hann hefur þegar hlotið vernd. Kæranda var því synjað um stöðu flóttamanns hér á landi, sbr. 44. gr. laga um útlendinga.

Hvað snertir umsókn kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f. útlendingalaga byggir útlendingastofnun á því að aðalástæða flótta kæranda hafi virst vera af efnahagslegum toga og að hann óttist um öryggi sitt. Tilvik kæranda yrði þannig ekki fært undir ákvæði 12. gr. f útlendingalaga, enda kæmi fram í lögskýringargögnum að ákvæðið tæki að jafnaði ekki til neyðar af efnahagslegum rótum eða vegna húsnæðisskorts. Vísar Útlendingastofnun jafnframt til fyrrnefndrar dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu. Þá var það mat Útlendingastofnunar að engin mannréttindabrot séu viðvarandi í Ungverjalandi og að íbúar landsins geti fengið vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum með aðstoð lögreglu eða annarra yfirvalda. Þá hafi komið fram hjá kæranda að hann eigi engin tengsl við landið. Með hliðsjón af framangreindu var kæranda synjað um veitingu dvalarleyfis á grundvelli 12. gr. f. útlendingalaga.

Með ákvörðun Útlendingastofnunar var kæranda vísað frá landi á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. útlendingalaga og var réttaráhrifum ákvörðunarinnar ekki frestað með vísan til c-liðar 1. mgr. 32. gr. sömu laga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er krafa hans um að verða ekki sendur til Ungverjalands í fyrsta lagi reist á því að sterkar vísbendingar séu um að aðbúnaður og aðstæður sem hann megi eiga von á í Ungverjalandi varðandi möguleika á atvinnu, húsnæði, félagsþjónustu og heilbrigðisþjónustu séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Í því ljósi sé íslenskum stjórnvöldum óheimilt að senda kæranda til Ungverjalands vegna fyrirmæla 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Fallist kærunefnd útlendingamála ekki á framangreind sjónarmið byggir kærandi á því að sérstakar ástæður mæli með því að hælisumsókn hans verði tekin til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 46. gr. a útlendingalaga.

Í greinargerðinni er m.a. vísað til skýrslu mannréttindastjóra Evrópuráðsins frá árinu 2014 þar sem fram komi að þýsk stjórnvöld hafi í vissum tilvikum stöðvað endursendingu fólks, sem hlotið hafi viðbótarvernd í Ungverjalandi, til Ungverjalands vegna aðstæðna þar í landi. Þá hafi þýskir dómstólar komist að þeirri niðurstöðu að einstaklingar með alþjóðlega vernd eigi í hættu á að verða fyrir ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð þar í landi við endursendingu, m.a. vegna heimilis- og atvinnuleysis. Ungversk yfirvöld hafi enn fremur innleitt breytingar á löggjöf um hælisleitendur og flóttamenn þann 1. júní 2016 en með þeim hafi ýmis réttindi þessa hóps verið skert og m.a. hætt við gerð svokallaðra aðlögunarsamninga, sem höfðu þann tilgang að tryggja handhöfum alþjóðlegrar verndar tiltekin réttindi. Í framhaldinu er rakin umfjöllun alþjóðlegra skýrslna um stöðu flóttafólks í Ungverjalandi þar sem greint sé frá því að flóttamenn hafi orðið fyrir mismunun, kynþáttahatri og áreiti. Þá hafi ungversk stjórnvöld verið hvött til að láta af stefnu og aðgerðum sem ýti undir hatur og óþol í garð flóttamanna og hælisleitenda. Bendir kærandi á að flóttamenn sem séu heimilislausir búi við ómannúðlegar aðstæður og eigi á hættu á að vera sektaðir eða fangelsaðir sofi þeir utandyra að nóttu til. Með hliðsjón af framangreindu telur kærandi að endursending hans til Ungverjalands brjóti gegn meginreglu þjóðaréttar um „non-refoulement“, sem lögfest sé í 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga.

Kærandi byggir mál sitt einnig á þeim röksemdum að rannsókn Útlendingastofnunar á tilteknum þáttum málsins uppfylli hvorki ákvæði 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 né 3. mgr. 50. gr. laga um útlendinga. Þannig hafi Útlendingastofnun í ákvörðun sinni m.a. lagt til grundvallar úreltar skýrslur alþjóðlegra aðila um aðstæður flóttamanna í Ungverjalandi. Útlendingastofnun hafi að auki fært fram fullyrðingar um bætt fyrirkomulag við aðlögun þeirra sem hlotið hafi hæli eða viðbótarvernd í Ungverjalandi án þess að útlista þær breytingar eða vísa til nokkurra heimilda því til stuðnings. Þá gerir kærandi athugasemdir við að umsókn hans um hæli hafi verið talin bersýnilega tilhæfulaus og sætt flýtimeðferð á grundvelli 2. tölul. b-liðar 1. mgr. 50. gr. d útlendingalaga. Telur kærandi að slík fyrirframgefin afstaða Útlendingastofnunar beri vott um að ófullnægjandi rannsókn liggi að baki hinni kærðu ákvörðun. Því næst bendir kærandi á að í greinargerð hans til Útlendingastofnunar hafi m.a. komið fram að hann eigi á hættu á að lenda í fangelsi við komuna til Ungverjalands eða verða fyrir annarri meðferð sem fari í bága við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Vísar kærandi til dóma mannréttindadómstóls Evrópu þar sem ungverska ríkinu hafi verið gert að greiða föngum bætur vegna slíkrar meðferðar. Hins vegar hafi Útlendingastofnun ekki tekið neina afstöðu til þessarar málsástæðu í ákvörðun sinni. Að lokum byggir kærandi á því að rannsókn Útlendingastofnunar á heilsufari hans hafi verið ófullnægjandi. Vegna þessara annmarka beri að ógilda ákvörðun Útlendingastofnunar og taka málið til efnislegrar meðferðar.

Varakrafa kæranda er að honum verði veitt dvalarleyfi af mannúðarástæðum á grundvelli 12. gr. f laga um útlendinga. Bendir kærandi á að í greinargerð með lögum nr. 115/2010, um breyting á lögum um útlendinga, kemur fram að við mat á því hvort dvalarleyfi verði veitt á grundvelli 12. gr. f verði m.a. að taka mið af almennum aðstæðum í því landi sem viðkomandi yrði sendur til, þ. á m. hvort grundvallarmannréttindi séu nægilega tryggð. Kærandi tekur fram að lögum samkvæmt njóti einstaklingar með alþjóðlega vernd sömu réttinda og ungverskir borgarar. Hins vegar séu flóttamenn í allt annarri og viðkvæmari stöðu. Þá séu vísbendingar um að aðbúnaður og þær aðstæður sem kærandi hafi þurft að búa við og eigi von á í Ungverjalandi varðandi húsnæði, atvinnu, félagslega þjónustu og heilbrigðisþjónustu séu svo slæmar að þær brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Afmörkun úrlausnarefnis

Kærunefnd telur að kærandi sé fyrst og fremst að sækja um hæli frá heimaríki sínu [...]. Málsástæður hans gefa þó einnig til kynna að hann sé að sækja um hæli frá Ungverjalandi, því ríki sem þegar hefur veitt honum vernd. Tekur neðangreind umfjöllun mið af því.

Lagarammi

Í máli þessu gilda ákvæði laga nr. 96/2002 um útlendinga, með síðari breytingum, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga, með áorðnum breytingum, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951 ásamt viðauka við samninginn frá 1967 og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur m.a. fram að kærandi hafi m.a. lagt fram afrit af vinnuskírteini og nafnskírteini undir meðferð málsins, útgefnum af yfirvöldum í [...], og eru ljósrit af þeim meðal gagna málsins. Telur kærunefnd að auðkenni kæranda sé upplýst með fullnægjandi hætti.

Einstaklingsbundin staða kæranda

Við meðferð máls er litið til þess hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem geti haft áhrif á niðurstöðu máls hans. Með því getur verið átt við hvort kærandi hafi mátt þola pyndingar, hvort kærandi sé barn eða hvort umsókn hans varði börn, hvort kynhneigð eða kynferði kæranda geti haft áhrif eða hvort kærandi geti verið ríkisfangslaus. Mat á stöðu kæranda fer ávallt fram og eru þau atriði sem koma til skoðunar ekki tæmandi.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi [...].

Ákvæði 10. gr. stjórnsýslulaga

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við málsmeðferð Útlendingastofnunar og ákvörðun hennar.

Kærandi byggir á því að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 með því að rannsaka ekki með fullnægjandi hætti stöðu mála í Ungverjalandi. Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess, að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í málinu. Um frekari afmörkun á hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlun er að byggja stjórnvaldsákvörðun á. Að auki ef deilt er um málsatvik sem hafa verulega þýðingu fyrir úrlausn málsins ber stjórnvöldum að leggja áherslu á að rannsaka þann þátt þess.

Kærandi telur m.a. að Útlendingastofnun hafi stuðst við úreltar heimildir við mat á aðstæðum og aðlögun flóttamanna í Ungverjalandi auk þess sem skortur sé á tilvísunum til stuðnings einstaka fullyrðingum. Í hinni kærðu ákvörðun er fjallað um „Rannsókn Útlendingastofnunar“ á máli kæranda þar sem segir að við vinnslu málsins hafi meðal annars verið stuðst við skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá 24. apríl 2012 um aðstæður flóttamanna og hælisleitendur í Ungverjalandi, skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um stöðu mannréttinda í Ungverjalandi árið 2015 og skýrslu ECRE (European Council on Refugees and Exiles) um aðstæður hælisleitenda í Ungverjalandi frá nóvember 2015. Í umfjöllun Útlendingastofnunar um þá málsástæðu kæranda að flóttamenn verði fyrir kynþáttafordómum og áreiti í Ungverjalandi er eingöngu vísað til fyrrnefndrar skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2012, þar sem segir að í Ungverjalandi sé fullnægjandi regluverk sem banni mismunun, áhrifaríkt stjórnvald sem taki við kvörtunum á því sviði og að samfélagsleg viðhorf séu almennt góð. Að öðru leyti er ekki vísað sérstaklega til alþjóðlegra skýrslna í umfjöllun Útlendingastofnunar um aðstæður í Ungverjalandi.

Taka má undir með kæranda að tilvísunum Útlendingastofnunar til nýjustu alþjóðlegra skýrslna og upplýsinga um aðstæður í Ungverjalandi sé ábótavant, einkum varðandi fordóma og viðhorf í garð flóttamanna í Ungverjalandi, eins og nánar rakið er í greinargerð kæranda. Þrátt fyrir þennan annmarka á ákvörðun Útlendingastofnunar verður ekki talið að hann hafi leitt til rangrar efnislegrar niðurstöðu í máli kæranda og að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi af þeim sökum. Fær umfjöllun Útlendingastofnunar um framangreind atriði í skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna frá 2012 að öðru leyti stoð í skýrslum bandaríska utanríkisráðuneytisins um stöðu mannréttinda í Ungverjalandi vegna ársins 2015 (Country Reports on Human Rights Practices – Hungary (United States Department of State, 13. apríl 2016)) og ECRI Report on Hungary (European Commission against Racism and Intolerance, 9. júní 2015).

Í greinargerð kæranda er gerð athugasemd við að Útlendingastofnun hafi látið umsögn kæranda sæta flýtimeðferð á grundvelli 1. tölul. b-liðar 1. mgr. 50. gr. b útlendingalaga. Kærunefnd tekur fram að ekkert í málinu bendi til þess að málshraði þess þáttar máls hans sem lýtur að efnismeðferð umsóknar um hæli frá dvalarríki hafi leitt til annmarka á meðferð málsins.

Að mati kærunefndar gefa aðrar athugasemdir kæranda við rannsókn Útlendingastofnunar ekki tilefni til þess að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi.

Umsókn um hæli frá heimaríki. Ákvæði 45. og 46. gr. a laga um útlendinga

Í 1. mgr. 46. gr. útlendingalaga kemur fram að flóttamaður skv. 44. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, á samkvæmt umsókn rétt á að fá hér hæli frá heimalandi sínu að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Stjórnvöld geta þó, á grundvelli a-liðar 1. mgr. 46. gr. a, og með fyrirvara um ákvæði 45. gr., synjað því að taka til efnismeðferðar umsókn á grundvelli 46. gr. laganna ef umsækjanda hefur verið veitt hæli í öðru ríki.

Með sama fyrirvara geta stjórnvöld einnig synjað um efnismeðferð á grundvelli b-liðar 46. gr. a, ef umsækjandi hefur komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið vernd í öðru ríki eða eftir að hafa dvalist í ríki eða á svæði þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum og hafði ekki ástæðu til að óttast að verða sendur aftur til heimalands síns.

Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga má einnig ekki senda útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir sem gætu leitt til þess að hann skuli teljast flóttamaður eða ef ekki er tryggt að hann verði ekki sendur til slíks svæðis. Samsvarandi verndar skal útlendingur njóta sem vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð.

Við mat á 45. gr. laga um útlendinga verður m.a. að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þann 2. apríl 2013 lýsti Mannréttindadómstóll Evrópu kæru í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (máli nr. 27725/10) ótæka á þeim grundvelli að sú meðferð sem kærandi hlaut, bæði sem hælisleitandi og einstaklingur sem hlotið hefur vernd, gæti ekki talist brot gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Var það mat dómstólsins að ekki væri hægt að gera þá kröfu til aðildarríkja að veita öllum flóttamönnum húsaskjól eða fjárhagslega aðstoð til þess að viðhalda ákveðnum lífsskilyrðum.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Ungverjalandi m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Hungary as a Country of Asylum: Observations on the situation of asylum-seekers and refugees in Hungary (UNHCR, 24. apríl 2012),
Hungary as a Country of Asylum: Observations on restrictive legal measures and subsequent practice implemented between July 2015 and March 2016 (UNHCR, maí 2016),
2015 – Country Reports on Human Rights Practices – Hungary (United States Department of State, 13. apríl 2016),
Asylum Information Database National Country Report: Hungary (European Council on Refugees and Exiles, nóvember 2015),
Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following his Visit to Hungary from 1 to 4 July 2014 (Council of Europe, 16. desember 2014),
Description of the Hungarian Asylum System (European Asylum Support Office, 18. maí 2015)

og
ECRI Report on Hungary (European Commission against Racism and Intolerance, 9. júní 2015).

Ljóst er að mikil aukning hefur orðið á hælisumsóknum í Austur-Evrópu. Verður af framangreindum skýrslum ráðið að ungversk yfirvöld hafa átt við margvíslegan vanda að etja við móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Hins vegar hefur athugun kærunefndarinnar á aðstæðum þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Ungverjalandi ekki leitt í ljós að tilefni sé til að ætla að aðstæður í Ungverjalandi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda brjóti í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verði kærandi sendur þangað. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Ungverjalandi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Með því er tryggt að kærandi verði ekki sendur áfram til svæðis sem 45. gr. laga um útlendinga tekur til. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd til Ungverjalands.

Þegar metið er hvort synja skuli umsóknum um hæli um efnismeðferð á grundvelli b-liðar 1. mgr. 46. gr. útlendingalaga skulu stjórnvöld kanna hvort skilyrði séu til þess að beita undanþáguheimildinni í 2. mgr. 46. gr. a sömu laga. Í viðtölum við kæranda hjá Útlendingastofnun kom ekkert fram sem gaf til kynna að hann hefði sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Þá benda gögn ekki til þess að aðstæður hans séu að öðru leyti svo sérstakar að ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga eigi við. Verður því ekki talið að ástæða sé til að taka mál kæranda til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra tengsla við Ísland eða annarra sérstakra ástæðna.

Fyrir liggur að kærandi er með viðbótarvernd í Ungverjalandi. Kæranda hefur því verið veitt vernd í öðru ríki en heimaríki sínu. Með hliðsjón af 45. gr. útlendingalaga og í ljósi ofangreindra upplýsinga telur kærunefndin að Útlendingastofnun hafi verið heimilt að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um hæli frá heimaríki sínu, [...], með vísan til b-liðar 1. mgr. 46. gr. a útlendingalaga. Að mati kærunefndar leiða framangreindar einstaklingsbundnar aðstæður kæranda ekki til annarrar niðurstöðu.

Umsókn um hæli frá dvalarríki. Ákvæði 44. gr. útlendingalaga

Í ljósi þess að kærandi ber fyrir sig aðstæður í Ungverjalandi telur kærunefndin rétt að fjalla einnig um umsókn kæranda eins og hann væri að sækja um hæli þaðan.

Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. eða 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga. Verður litið svo á að kærandi sæki um vernd frá Ungverjalandi á grundvelli þess að þær aðstæður sem bíði hans þar séu ómannúðlegar og vanvirðandi.

Í 1. mgr. 44. gr. laga nr. 96/2002 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og viðauka við samninginn frá 31. janúar 1967. Um skilyrði þess að teljast flóttamaður er frekar mælt í 44. gr. a.

Í lögskýringargögnum með þessari skilgreiningu kemur fram að heimaland sé það land sem viðkomandi eigi ríkisfang. Í máli kæranda er ljóst að hann hefur hlotið viðbótarvernd í Ungverjalandi. Kærandi, sem er ríkisborgari [...], getur ekki átt rétt á hæli sem flóttamaður hér á landi vegna aðstæðna sinna í Ungverjalandi, því ríki sem veitt hefur honum vernd. Verður honum synjað um stöðu flóttamanns hér á landi á þeim grundvelli. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar þá telur kærunefndin heldur ekki að endursending kæranda til Ungverjalands brjóti gegn 45. gr. útlendingalaga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvæði 12. gr. f útlendingalaga

Samkvæmt 8. mgr. 46. gr. útlendingalaga skal stjórnvald taka til skoðunar hvort aðstæður kæranda falli undir ákvæði 12. gr. f ef hann er ekki talinn flóttamaður.

Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. f er heimilt að veita útlendingi dvalarleyfi, þótt skilyrðum sé annars ekki fullnægt, ef rík mannúðarsjónarmið standa til þess eða vegna sérstakra tengsla útlendingsins við landið. Í 2. mgr. ákvæðisins kemur fram að veita megi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum, eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til eða vegna annarra atvika sem ekki megi með réttu gera honum að bera ábyrgð á. Sérstaklega skuli taka tillit til þess ef um barn er að ræða og skal það sem barni er fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Kærunefnd telur með vísan til orðalags ákvæðisins um „rík mannúðarsjónarmið“ og „ríka þörf á vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 12. gr. f laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í greinargerð kæranda er vísað almennt til viðkvæmra aðstæðna hans í ljósi stöðu sem einstaklingur með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi, einkum m.t.t. möguleika á húsnæði, atvinnu, félagslegri þjónustu og aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Í viðtali við Útlendingastofnun lýsti kærandi aðstæðum sínum í Ungverjalandi þannig að hann hefði búið á götunni án nokkurrar félagslegrar aðstoðar frá opinberum aðilum. Kærandi lýsti því jafnframt að [...] og hefur lagt fram gögn þess efnis. Þá benti hann á kynþáttafordóma gagnvart útlendingum í Ungverjalandi. Eins og að framan greinir tekur 12. gr. f laga um útlendinga til aðstæðna einstaklinga sem geta sýnt fram á ríka þörf á vernd. Þótt kærandi hafi búið við bágar aðstæður í Ungverjalandi og þjáist af framangreindum heilsufarskvillum er það mat kærunefndar að aðstæður og atvik í máli hans nái ekki því alvarleikastigi sem gerð er krafa um við veitingu dvalarleyfis á grundvelli 2. mgr. 12. gr. f laga um útlendinga.

Kærunefnd tekur fram að í ákvörðun Útlendingastofnunar að því er varðar möguleika á veitingu dvalarleyfis skv. 12. gr. f laga um útlendinga er fjallað um hvort aðbúnaður og aðstæður kæranda í Ungverjalandi gefi tilefni til veitingar dvalarleyfis á þeim grundvelli. Aftur á móti er í rökstuðningi ekki fjallað um þörf á vernd sem kærandi kann að hafa óháð aðstæðum í Ungverjalandi, t.a.m. vegna heilsufars. Kærunefnd telur að málið að öðru leyti bendi ekki til þess að litið hafi verið framhjá þeim þáttum við töku ákvörðunar stofnunarinnar þótt á skorti að það komi fram í rökstuðningi. Kærunefnd telur því að þessi ágalli sé ekki svo verulegur að vísa beri málinu til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun eins og hér stendur sérstaklega á.

Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga á grundvelli aðstæðna í Ungverjalandi. Þegar gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða eins og kveðið er á um í 12. gr. f útlendingalaga. Er því fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda séu ekki með þeim hætti að rík mannúðarsjónarmið standi til þess að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f útlendingalaga.

Þá tekur kærunefndin jafnframt undir niðurstöðu Útlendingastofnunar um að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 12. gr. f útlendingalaga um sérstök tengsl við landið. Samkvæmt framansögðu verður staðfest sú ákvörðun Útlendingastofnunar að synja kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 12. gr. f útlendingalaga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Erna Kristín Blöndal Þorbjörg Inga Jónsdóttir