Mál nr. 63/2011

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 9. september 2011 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 63/2011.

1.

Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 6. apríl 2011, var kæranda tilkynnt að Vinnumálastofnun hefði á fundi sínum þann 1. apríl 2011 tekið þá ákvörðun að fella niður greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir skv. 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi var stödd erlendis á tímabilinu 18. janúar til 1. febrúar 2011 og uppfyllti því ekki skilyrði þess að fá greiddar atvinnuleysisbætur á því tímabili, sbr. c-lið 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en þar segir að almenn skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna sé að vera búsettur og staddur hér á landi. Kæranda var einnig gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil er hún var stödd erlendis. Kærandi vildi ekki una þeirri ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 14. apríl 2011. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Vinnumálastofnun krefst þess að hin kærða ákvörðun verði staðfest.

Kærandi sótti um greiðslu atvinnuleysistrygginga hjá Vinnumálastofnun þann 15. júní 2010 og fékk greitt í samræmi við rétt sinn.

Þann 23. janúar 2011 barst rafræn staðfesting á atvinnuleit á kennitölu kæranda frá B-lands. Í kjölfarið var kæranda sent bréf þann 10. febrúar 2011 frá eftirlitsdeild Vinnumálastofnunar, þar sem óskað var eftir skýringum á dvöl hennar erlendis. Þar kemur meðal annars fram að meðal þeirra skilyrða sem uppfylla þarf til að fá greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði er að vera búsettur og staddur hér á landi, sbr. c-lið 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun vakti einnig athygli kæranda á því að ef hún uppfylli ekki almenn skilyrði laga til greiðslu atvinnuleysisbóta kunni svo að fara að hún missi rétt sinn til þeirra, sbr. 13. og 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Eftirlitsstofnun Vinnumálastofnunar barst tölvupóstur frá kæranda þann 15. febrúar 2011. Kærandi staðfestir þar að hún hafi dvalið á B-landi á tímabilinu 18. janúar til 1. febrúar 2011. Kærandi sagðist ekki geta staðfest dvölina með flugfarseðli þar sem um boðsferð hefði verið að ræða og netmiði þess aðila sem greiddi fyrir ferðina væri glataður. Í tölvupóstinum óskar kærandi eftir skýringum á ástæðum að baki því að Vinnumálastofnun óski eftir afriti af flugfarseðli og skýringum á dvöl hennar erlendis.

Með bréfi, dags. 1. mars 2011, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnunin hefði á fundi sínum sama dag fjallað um staðfestingu kæranda á atvinnuleit erlendis frá í janúarmánuði 2011. Áréttaði Vinnumálastofnun að skýringar hefðu borist, en ekki afrit af flugfarseðlum. Vinnumálastofnun tók því ákvörðun um að stöðva greiðslur til kæranda þar sem hún uppfyllti ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar. Einnig var tekið fram að mál kæranda yrði tekið upp að nýju ef Vinnumálastofnun bærust flugfarseðlar. Með tölvupósti, dags. 2. mars 2011, bárust Vinnumálastofnun afrit af flugfarseðlum kæranda sem staðfestu að hún hafi verið erlendis á tímabilinu 18. janúar til 1. febrúar 2011.

Með bréfi, dags. 6. apríl 2011, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að þar sem hún hafi verið stödd erlendis á tímabilinu 18. janúar til 1. febrúar 2011 án þess að tilkynna Vinnumálastofnun og hafi því ekki uppfyllt skilyrði þess að fá greiddar atvinnuleysisbætur á því tímabili, hafi stofnunin ákveðið að fella niður bótarétt hennar frá ákvörðunardegi í tvo mánuði sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Í skýringarbréfi sínu til Vinnumálastofnunar, dags. 18. febrúar 2011, segir kærandi að henni hafi ekki verið kunnugt um að henni bæri skylda til þess að tilkynna Vinnumálastofnun um dvöl erlendis. Í kæru sinni til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 14. apríl 2011, bendir kærandi á þá skyldu stjórnvalda sem kveðið er á um í stjórnsýslulögum, að upplýsa borgarana og veita þeim leiðbeiningar. Kærandi bendir á að hún hafi ekki fengið upplýsingar um ástæðuna að baki þess að Vinnumálastofnun óskaði eftir skýringum á dvöl hennar erlendis og afritum af flugfarseðlum hennar, þrátt fyrir að hún hafi óskað eftir því. Kærandi bendir einnig á að í bæklingi þeim sem afhentur er atvinnuleitendum í upphafi skráningar hjá Vinnumálastofnun, komi hvergi fram að fólk megi ekki fara til útlanda, heldur standi þar eingöngu að upplýsa eigi Vinnumálastofnun um breytingu á högum viðkomandi, en hún telji ferð til útlanda ekki vera breytingu á högum sínum. Kærandi segist hafa haft tölvu sína meðferðis til B-lands, hún hafi samviskusamlega skráð sig í atvinnuleit ásamt því að fylgjast með fyrri starfsumsóknum og haldið áfram að sækja um vinnu eins og hún hefði gert ef hún verið heima hjá sér. Kærandi bendir á að henni hafi verið tjáð að atvinnuleitendur megi ekki fara úr landi því að með því að þiggja greiðslu atvinnuleysisbóta sé verið að skuldbinda sig til að vera í atvinnuleit. Kærandi bendir á að hún hafi vissulega verið í atvinnuleit á meðan á dvöl hennar erlendis stóð, hún hafi sótt um tvö tilgreind störf ásamt því að bíða eftir svörum við fyrri umsóknum.

Í greinargerð sinni til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 21. júní 2011, vísar Vinnumálastofnun til c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem mælt er fyrir um að umsækjandi um greiðslur atvinnuleysistrygginga þurfi að vera búsettur og staddur hér á landi til að teljast tryggður samkvæmt lögunum. Vinnumálastofnun vísar einnig til 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem mælt er fyrir um upplýsingaskyldu umsækjanda til Vinnumálastofnunar, en atvinnuleitanda beri skylda til þess að upplýsa Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem kunni að verða á högum hans eða annað sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun bendir á að í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 37/2009, til breytinga á lögum um atvinnuleysistryggingar, segi meðal annars að láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun nauðsynlegar upplýsingar eða veiti rangar upplýsingar, komi til álita að beita viðurlögum skv. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun áréttar að einnig sé mælt fyrir um þessa upplýsingaskyldu umsækjenda um greiðslur atvinnuleysistrygginga í 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum. Vinnumálastofnun segir að þessar upplýsingar sé einnig að finna í bæklingi sem sé afhentur öllum umsækjendum um greiðslur atvinnuleysistrygginga, er þeir komi á kynningarfund hjá stofnuninni og sé skyldumæting á slíka fundi. Einnig komi þessar upplýsingar fram á vef Vinnumálastofnunar www.vinnumalastofnun.is, undir liðnum „réttindi og skyldur“. Þar segir: „Fari þeir sem fá greiddar atvinnuleysisbætur til útlanda, falla greiðslur atvinnuleysisbóta niður fyrir þann tíma sem dvalið er erlendis.“

Vinnumálastofnun vísar einnig til 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem kveðið er á um viðurlög við brotum á upplýsingaskyldu hins tryggða. Vinnumálastofnun áréttar að í 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé skýrt kveðið á um þá skyldu umsækjenda um greiðslur atvinnuleysistrygginga, að vera í virkri atvinnuleit. Sé það jafnframt gert að skilyrði að umsækjandi sé staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna. Kærandi hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrirfram um þessa ferð sína til útlanda, eins og henni hafi borið skv. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun vísar til skýringarbréfs kæranda þar sem hún segist ekki hafa vitað af framangreindum skilyrðum laganna. Vinnumálastofnun tekur fram að margsinnis hafi verið vakin athygli á því að eitt af skilyrðum fyrir greiðslu atvinnuleysisbóta sé að atvinnuleitandi sé búsettur og staddur hér á landi og að ótilkynntar ferðir til útlanda samhliða því að þiggja greiðslu atvinnuleysistrygginga séu óheimilar. Einu undanþágur frá skilyrðum c-liðar 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé að finna í VIII. kafla laganna. Vinnumálastofnun segir að sérstök athygli sé vakin á framangreindum atriðum á kynningarfundum stofnunarinnar og þeim, sem hugi að ferð til útlanda á sama tíma og þeir séu skráðir í atvinnuleit, sé bent á að hafa samband við þjónustuskrifstofu stofnunarinnar fyrir brottfarardag.

Vinnumálastofnun tekur fram að hún veki einnig athygli atvinnuleitanda á því að í þeim tilvikum er Vinnumálastofnun sé tilkynnt fyrirfram um slíkar ferðir erlendis, sé atvinnuleitanda gerð grein fyrir því að ef ekki liggi fyrir E-303 vottorð hjá stofnuninni, fái hann ekki greiddar atvinnuleysisbætur á meðan hann dveljist erlendis.

Það er því mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi í umrætt sinn látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um atvik er höfðu bein áhrif á rétt hennar til greiðslu atvinnuleysistrygginga. Niðurstaða stofnunarinnar var því að kærandi skyldi sæta biðtíma eftir atvinnuleysistryggingum í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, 6. apríl 2011, sbr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Það var enn fremur niðurstaða stofnunarinnar að kærandi fái ekki greiddar atvinnuleysisbætur fyrir þann tíma sem kærandi dvaldi erlendis og að kæranda beri að endurgreiða hinar ofgreiddu atvinnuleysistryggingar.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 27. júní 2011, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 11. júlí 2011. Athugasemdir bárust frá kæranda með tölvupósti þann 11. júlí 2011. Þar áréttar kærandi að ef hún hefði vitað um tilkynningarskylduna varðandi ferðir til útlanda hefði hún tilkynnt um ferð sína. Það sé þó hennar skoðun að Vinnumálastofnun eigi að kveða skýrar á um þetta í bæklingum sínum og á heimasíðu sinni. Það sé ekki nóg að nefna þetta á klukkutíma löngum fundum sem séu þess eðlis að auðvelt sé að fá athyglisbrest af og til.

2.

Niðurstaða

Mál þetta lýtur að túlkun á 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en hún er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar [skv. 14. gr.] eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma ea viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Þetta ákvæði þarf meðal annars að túlka með hliðsjón af því að eitt af skilyrðum þess að geta haldið rétti sínum í atvinnuleysistryggingakerfinu er að vera búsettur og staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Kærandi hefur staðfest að hún var stödd erlendis frá 18. janúar til 1. febrúar 2011, en hún tilkynnti Vinnumálastofnun ekki fyrir fram að hún yrði ekki stödd á landinu á umræddu tímabili. Kærandi hefur fært fram þau rök að henni hafi ekki verið kunnugt um að atvinnuleitendum beri skylda til að tilkynna Vinnumálastofnun utanlandsferðir fyrirfram. Engum gögnum er til að dreifa sem styðja þessa fullyrðingu. Fram hefur komið í máli Vinnumálastofnunar að veittar séu upplýsingar um þessi atriði á kynningarfundum stofnunarinnar. Einnig verður til þess að líta að tíðkanlegt er að launþegar upplýsi vinnuveitendur sínar um fjarvistir vegna dvalar erlendis en réttarsamband atvinnuleitanda og Vinnumálastofnunar er um sumt eðlislíkt því sem er á milli launþega og vinnuveitanda. Þessu til viðbótar hafa um nokkurt skeið verið veittar upplýsingar um réttindi og skyldur atvinnuleitenda á heimasíðu Vinnumálastofnunar. Í ljósi framanritaðs og þeirra raka sem Vinnumálastofnun hefur fært fram um þennan þátt málsins, verður talið að Vinnumálastofnun hafi veitt kæranda fullnægjandi leiðbeiningar í skilningi 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.

Í ljósi þeirrar upplýsingaskyldu atvinnuleitenda sem kveðið er á um í 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, verður talið að kærandi hafi brotið gegn trúnaðarskyldum sínum gagnvart Vinnumálastofnun í umrætt sinn, er hún hélt af landi brott án þess að láta vita af því fyrir fram. Því bar Vinnumálastofnun að láta hana sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laganna. Að auki ber kæranda að endurgreiða þær atvinnuleysisbætur sem hún þáði á meðan hún var stödd erlendis og uppfyllti ekki skilyrði um greiðslu atvinnuleysistrygginga, sbr. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar

Með vísan til framangreinds og þeirra raka sem Vinnumálastofnun hefur fært fram fyrir hinni kærðu ákvörðun, verður hún staðfest.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 1. apríl 2011 í máli A um niðurfellingu bótaréttar kæranda í tvo mánuði og endurgreiðslu atvinnuleysisbóta fyrir tímabilið 18. febrúar til 1. febrúar 2011 er staðfest.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson