Úrskurður nr. 52/2017
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 26. janúar 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 52/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU16060023
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Með stjórnsýslukæru, dags. 14. júní 2016, kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7. júní 2016, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga nr. 96/2002.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 44. gr. þágildandi laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 12. gr. f sömu laga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. þágildandi laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
Hinn 1. janúar 2017 tóku gildi ný lög um útlendinga nr. 80/2016. Samkvæmt 2. mgr. 121. gr. laganna gilda ákvæði þeirra um mál sem bárust kærunefnd útlendingamála fyrir gildistöku laganna en höfðu ekki verið afgreidd með úrskurði. Fer því um mál þetta samkvæmt ákvæðum laga nr. 80/2016.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um hæli hér á landi þann 19. september 2015 hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Hann kom í þrjú viðtöl hjá Útlendingastofnun þann 10. desember 2015, 6. apríl 2016 og 1. júní 2016. Með ákvörðun dags. 7. júní s.á. synjaði Útlendingastofnun umsókn kæranda um hæli ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála við birtingu þann 14. júní 2016 en kæra frestaði sjálfkrafa réttaráhrifum. Greinargerð kæranda barst kærunefnd þann 7. júlí 2016. Kæranda var boðið að mæta í viðtal hjá kærunefnd útlendingamála þann 8. desember 2016 en hann afþakkaði boðið með tölvupósti dags. 2. desember 2016.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Hjá Útlendingastofnun byggði kærandi kröfu sína um alþjóðlega vernd hér á landi á því að hann geti ekki verið í heimaríki sínu vegna stjórnmálaskoðana sinna. Þá hafi hann flúið heimaland sitt þar sem hann þyrfti að [...]. Þá hafi kærandi einnig kveðist hafa verið [...] og fengið hótanir í gegnum samskiptamiðilinn Facebook.
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram neitt sem sé til þess fallið að sanna á honum deili. Það sé mat stofnunarinnar að kærandi hafi ekki sannað hver hann sé með fullnægjandi hætti og því yrði leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika.
Fjallað er um aðstæður og stöðu mannréttinda í [...] í hinni kærðu ákvörðun. Að mati Útlendingastofnunar komi frásögn kæranda heim og saman við almennar aðstæður í heimalandi hans og sé hún að því leyti lögð til grundvallar í málinu.
Að mati Útlendingastofnunar hafi frásögn kæranda af atvikum er snéru að honum sjálfum verið um margt óljós, almenns eðlis og skort hafi nokkuð á ítarleika hennar og nákvæmni, þrátt fyrir að kærandi hafi komið þrívegis til viðtals vegna málsins. Væri þetta ekki til þess fallið að auka trúverðugleika framburðar kæranda. Þrátt fyrir þetta hefði kærandi verið í meginatriðum samkvæmur sjálfum sér í frásögninni.
Að mati Útlendingastofnunar renni skjáskot af færslum kæranda á Facebook, sem hann lagði fram, ein og sér engum stoðum undir það að kærandi hafi flúið heimaland sitt vegna viðbragða stjórnvalda við tjáningu hans. Þá hafi kærandi gefið misvísandi og ekki að fullu samrýmanlegar skýringar á því af hverju hann hafi ekki getað lagt fram gögn um tjáningu sína á Facebook er hann var enn í heimalandi sínu, en þær færslur sem hann hafi lagt fram séu dagsettar eftir að hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi. Kæranda hafi verið boðið í þriðja viðtal til að skýra misræmið en að mati Útlendingastofnunar voru þær skýringar sem hann gaf ekki taldar fullnægjandi í ljósi þess að kærandi hafi staðfest með undirskrift sinni efni fyrra viðtals án athugasemda. Að öllu þessu virtu sé ekki unnt að leggja til grundvallar í málinu að kærandi hafi tjáð gagnrýni á hendur stjórnvöldum fyrr en eftir að hann var kominn til Íslands, í kjölfar þess að Útlendingastofnun óskaði eftir því að hann sýndi fram á þá framgöngu sína er hann sagði frá. Að þessu leyti yrði því ekki lagt til grundvallar að ástæður þess að kærandi fór frá heimalandi sínu tengist tjáningu hans um stjórnmál.
Þá sé það allt að einu mat Útlendingastofnunar að þrátt fyrir að fallist væri á að kærandi hefði tjáð sig með þeim hætti sem hann hafi lýst á meðan hann var í [...] væri ekki trúverðugt að augu stjórnvalda hefðu beinst sérstaklega að honum vegna þessa. Í því samhengi yrði að líta til þess að kærandi hafi kveðist [...]. Þar að auki hermi heimildir að sjónir yfirvalda í [...] beinist fyrst og fremst að blaðamönnum, ritstjórum og þeim sem séu áberandi í umræðunni.
Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að Útlendingastofnun telji ekki hægt að útiloka að kærandi hafi [...]. Við úrlausn málsins sé því byggt á því að kærandi hafi [...] líkt og hann hafi haldið fram. Útlendingastofnun telji enn fremur, með vísan til þeirra gagna sem kærandi hafi lagt fram, ekki ástæðu til að draga í efa að kærandi [...]. Útlendingastofnun telji hinsvegar, með vísan til þess að framan sé rakið um ætlaða stjórnmálaþátttöku kæranda, að hann hafi ekki leitt að því líkur með trúverðugum hætti að [...] né tjáningu hans á Facebook.
Líta verði svo á að vafi leiki á hver kærandi sé, en hins vegar hafi ekkert komið fram í málinu sem gefi tilefni til þess að draga í efa að kærandi sé sannarlega frá [...] og verði það því lagt til grundvallar í málinu.
Af viðtali við kæranda og fyrirliggjandi gögnum um aðstæður hans telji Útlendingastofnun ekki unnt að sjá að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem geti haft áhrif á niðurstöðu í máli hans. Að mati Útlendingastofnunar sé það ótrúverðugt að kærandi hafi tjáð sig með þeim hætti er hann lýsti í viðtölum hjá stofnuninni og að hann eigi á hættu ofsóknir vegna stuðnings hans við [...]. Það sé mat stofnunarinnar að kærandi kunni að verða [...] en ekki hafi verið leiddar líkur að því að það helgist af stuðningi hans við [...] eða tjáningu hans um stjórnmál. Þá hafi ekkert verið fært fram í málinu sem renni stoðum undir það að [...] helgist af öðrum ástæðum sem kunni að vera grundvöllur fyrir viðurkenningu á stöðu hans sem flóttamanns samkvæmt 1. mgr. 44. gr. þágildandi útlendingalaga. Þessi atvik geti því ekki orðið grundvöllur hælisveitingar samkvæmt því ákvæði.
Varðandi athugasemdir kæranda á samfélagsmiðlinum Facebook taldi stofnunin, með vísan til stöðu mála í [...] og stöðu kæranda, að ekki væru líkur á því að augu stjórnvalda muni beinast sérstaklega að kæranda fyrir [...] . Varðandi þetta sé einkum litið til þess að grípi yfirvöld í [...] til aðgerða vegna tjáningu fólks um stjórnmál sé það helst gegn ritstjórum, blaðamönnum og þeim sem séu áberandi eða framarlega í umræðunni. Samkvæmt framburði kæranda hafi kærandi ekki á neinn hátt verið áberandi í tjáningu sinni og hafi enga slíka stöðu sem talin verði sambærileg stöðu ritstjóra, blaðamanns eða annarra sem til sín láti taka með afgerandi hætti. Þá hafi hann hvorki sagst vera [...]. Að framangreindu virtu sé það niðurstaða Útlendingastofnunar að kærandi ætti ekki á hættu ofsóknir eða meðferð sem jafnað verði til ofsókna í heimalandi sínu. Bæri því að synja kæranda um hæli skv. 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga.
Í hinni kærðu ákvörðun kemur jafnframt fram að með vísan til þeirra heimilda sem Útlendingastofnun hafi undir höndum verði ekki ráðið að [...] séu með kerfisbundnum hætti beittir pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Fyrirliggjandi heimildir bendi til þess að [...] stjórnvöld hafi unnið að því á undanförnum árum að uppræta pyndingar í varðhaldi og á meðan á fangelsisvist stendur. Þá sé fyrir hendi kerfi sem geri [...] kleift að leita ásjár yfirvalda telji þeir á sér brotið. Því verði ekki talið að aðstæður í [...] séu þess eðlis að þeim verði jafnað til þeirra aðstæðna sem 2. mgr. 44. gr. þágildandi laga um útlendinga taki til. Þá sé ekki talið að kærandi eigi á hættu að sæta illri meðferð skv. 2. mgr. 44. gr. vegna fyrrgreindrar tjáningar sinnar á samfélagsmiðlum, enda hafi hún verið metin ótrúverðug.
Þá kemur einnig fram að ekki verði séð af fyrirliggjandi heimildum að lögregluyfirvöld í [...] sinni ekki kvörtunum borgara sem hafi orðið fyrir hótunum. Kærandi sé því talinn geta leitað til lögreglu í sínu heimalandi sem geti veitt kæranda vernd gagnvart þeim hótunum sem honum hafi borist á Facebook.
Af þeim sökum verði ekki talið að kærandi eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til heimalands síns. Það sé því niðurstaða Útlendingastofnunar að kærandi sé ekki flóttamaður og því beri að synja honum um hæli á Íslandi, sbr. ákvæði 44. gr. og 1. mgr. 46. gr. þágildandi laga um útlendinga. Þá sé það jafnframt niðurstaða Útlendingastofnunar að synja beri kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða og sérstakra tengsla við landið skv. ákvæðum 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga. Það væri mat Útlendingastofnunar að þrátt fyrir að kæranda yrði gert að svara til saka fyrir þau brot sem honum eru gefin að sök í heimalandi sínu þá leiði það ekki eitt og sér til þess að veita beri honum dvalarleyfi hér á landi á grundvelli ríkra mannúðarsjónarmiða. Þá væri það einnig mat Útlendingastofnunar að, í ljósi þess sem fram hafi komið, að endursending kæranda til [...] brjóti ekki gegn 45. gr. þágildandi laga um útlendinga.
Að lokum var kæranda vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. þágildandi laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. 56. gr. reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga. Með tilliti til atvika málsins ákvað stofnunin að kæra skyldi fresta réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 32. gr. þágildandi laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi greint frá því í hælisviðtali hjá Útlendingastofnun þann 10. desember 2015 að hann sé virkur í [...]. Hann kvað [...]. Fram hafi komið í máli kæranda að markmið [...]. Kærandi sagði stuðning sinn aðallega hafa falist í að [...] og [...] .
Kærandi hafi lýst því í viðtali hjá Útlendingastofnun að andstaða hans við [...]. Hann hafi lýst tildrögum þess þannig að [...]. Kærandi hafi ekki vitað hvers vegna hann hafi [...]. Kærandi hafi hins vegar talið engan vafa leika á því að það væri vegna andstöðu hans við stjórnvöld. Að sögn kæranda hafi [...] og flúið land. Eftir að hann hafi yfirgefið [...] hafi honum verið [...] og hafi hann vitað að það stæði til þegar hann hafi tekið ákvörðun um að flýja. Aðspurður hafi hann ekki vitað nákvæmlega ástæður þess að honum hafi verið [...] en hann hafi talið það vera vegna andstöðu sinnar við stjórnvöld. Kærandi hafi kveðist vera [...] og óttist að vera fangelsaður í heimalandinu. Þá hafi hann fengið hatursskilaboð í gegnum Facebook-síðu sína. Hann hafi kveðist mögulega geta útvegað gögn sem staðfesti framburð hans.
Í greinargerð kæranda eru viðtöl kæranda hjá Útlendingastofnun rakin og þær upplýsingar sem kærandi veitti til þess að skýra mál sitt. Kærandi hafi lagt fram gögn máli sínu til stuðnings; ljósmynd af skjali sem hann kvað vera [...], þrjú skjáskot af ummælum sem hann hafi skrifað á Facebook auk [...]. Kærandi hafi hvorki geta orðið við beiðni um að leggja fram frumrit gagnanna né afrit af farseðlum eða ferðaskilríkjum. Í greinargerðinni kemur fram að kærandi sé ekki sammála því mati Útlendingastofnunar um að gefin hafi verið misvísandi svör við spurningum stofnunarinnar. Kærandi byggi á að um hafi verið að ræða svör við spurningum stofnunarinnar í þremur liðum um hvers vegna hann gæti ekki lagt fram eldri ummæli kæranda á Facebook þegar hann bjó enn í heimalandi. Svörin hafi ekki verið mótsagnakennd.
Þá er í greinargerð kæranda fjallað um ástand mannréttindamála í [...] og vísað til alþjóðlegra skýrslna þar um. Þar komi m.a. fram að refsivert sé samkvæmt lögum að [...]. Stjórnvöld gefi reglulega út ákærur á hendur þeim sem brjóti gegn slíku banni. Fram komi einnig að um fjölmörg atvik hafi verið að ræða þar sem [...] hafi verið handteknir á vafasömum grundvelli auk þess sem gefnar hafi verið út ákærur á hendur blaðamönnum, aðgerðasinnum, listamönnum og öðrum sem gagnrýndu eða voru taldir hafa [...].
Aðalkrafa kæranda byggi m.a. á því að kærandi hafi tjáð sig með neikvæðum hætti í garð [...]. Hann hafi lagt fram gögn sem staðfesti það. Þrátt fyrir að kærandi hafi ekki verið fjölmiðlamaður, áberandi í opinberri umræðu í heimalandi sínu eða [...] í landinu þá fylgist yfirvöld í [...] með einkasamskiptum fólks á netinu og safni persónurekjanlegum upplýsingum í tengslum við friðsamlega tjáningu borgara landsins um stjórnmál, trúmál og skoðanir. Þar sem það liggi fyrir að kærandi hafi tjáð sig í eigin nafni á Facebook sé auðvelt að fylgjast með því sem hann hafi tjáð sig um. Þá hafi verið fjallað um að bloggarar og aðrir internetnotendur séu stundum handteknir fyrir að deila [...].
Kærandi hafi ástæðuríkan ótta við að verða ofsóttur þar sem hann óttist að verða sóttur til saka og hljóta refsingu vegna stjórnmálaskoðana sinna. Kærandi byggi á því að ekki sé hægt að útiloka að stjórnvöld muni ofsækja kæranda við endursendingu til [...] þrátt fyrir að hann hafi ekki verið áberandi í umræðu í heimalandi sínu. Kærandi vísar til ákvæða þágildandi laga um útlendinga máli sínu til stuðnings. Hann telji að hann uppfylli öll skilyrði flóttamannahugtaksins í a-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951, þar sem hann sé ofsóttur á grundvelli stjórnmálaskoðana sinna af stjórnvöldum í [...]. Eðli máls samkvæmt geti hann ekki fært sér í nyt vernd stjórnvalda vegna óttans. Með því að senda kæranda til [...] telji hann að brotið sé gegn grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 45. gr. þágildandi laga um útlendinga. Kærandi vísi að auki í 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. Flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Varakrafa kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 12. gr. f þágildandi laga um útlendinga byggi á því að staða mannréttindamála í [...], að því er varðar tjáningarfrelsi borgaranna, sé afar veik. Yfirvöld gefi reglulega út ákærur eða sekti einstaklinga á grundvelli heimildar í hegningarlögum gagnvart þeim [...]. Í málinu liggi fyrir að kærandi hafi tjáð sig [...] og hafi sú gagnrýni hans leitt til þess að hann hafi verið [...]. Þá liggi fyrir að kæranda hafi [...]. Verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda sé sú krafa þar af leiðandi gerð til vara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða af þessum sökum.
Að lokum telji kærandi að ekki sé hægt að ætlast til þess að kærandi geti flutt sig um set innan [...] og verið öruggur þar sem kærandi óttist stjórnvöld í [...] og því skuli gengið út frá því að raunverulega vernd sé ekki að fá í neinum hluta landsins.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagarammi
Í máli þessu gilda ákvæði laga nr. 80/2016 um útlendinga, sbr. 121. gr. laganna, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum að því leyti sem hún hefur enn lagastoð, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram neitt sem sé til þess fallið að sanna á honum deili og hann hafi því ekki sannað með fullnægjandi hætti hver hann er. Við meðferð máls kæranda hjá kærunefnd útlendingamála hefur kærandi heldur ekki lagt fram frekari gögn sem sanna á honum deili. Kærunefnd telur því óvíst hver hann sé en telur ekki ástæðu til þess að draga þjóðerni hans í efa. Því verður lagt til grundvallar að kærandi sé ríkisborgari [...].
Mat á því hvort kærandi sé í sértaklega viðkvæmri stöðu
Samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga teljast einstaklingar vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu ef þeir, vegna tiltekinna persónulegra eiginleika eða aðstæðna hafa sérþarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls eða þeir geta ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum þessum án aðstoðar eða sérstaks tillits. Sem dæmi um einstaklinga í sérstaklega viðkvæmri stöðu nefnir ákvæðið fylgdarlaus börn, fatlað fólk, fólk með geðraskanir eða geðfötlun, aldrað fólk, þungaðar konur, einstæða foreldrar með ung börn, fórnarlömb mansals, alvarlega veika einstaklingar og einstaklinga sem hafa orðið fyrir pyndingum, kynfæralimlestingum, nauðgun eða öðru alvarlegu andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi.
Kærandi kom einn síns liðs hingað til lands. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í [...] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
[...] Í ofangreindum gögnum kemur meðal annars fram að mikil spilling fyrirfinnist í allri stjórnsýslu landsins. Þá sé virðingarleysi gagnvart landslögum mikil hjá öryggissveitum landsins. Réttarkerfið eigi að vera sjálfstætt en í málum sem snerta öryggi ríkisins eða stjórnarfar þess eða önnur pólitísk mál kunni stjórnvöld að hafa óeðlileg áhrif á niðurstöðu mála. Þá skerði ríkisstjórn landsins borgaraleg réttindi með því að ganga á málfrelsi manna sem og fjölmiðlafrelsi, m.a. með því að áreita og handtaka fréttamenn, bæði þá sem skrifa á internetinu og í prentmiðlum, fyrir að fjalla um viðkvæm málefni er varða ríkisstjórnina. Samkvæmt landslögum sé refsivert [...]. Framangreindar skýrslur greina frá því að barátta stjórnvalda fyrir upprætingu pyndinga af hálfu handhafa opinbers valds hafi skilað árangri, þó enn berist fregnir af því að þeir sem sæta varðhaldi hafi verið pyndaðir í [...]. Þá hafa aðstæður í fangelsum og varðhaldi verið gagnrýndar og í skýrslu bandarísku utanríkisráðuneytisins kemur fram að aðstæður þar séu metnar ófullnægjandi.
Samkvæmt ofangreindum skýrslum takmarkar ríkisstjórnin ekki aðgengi almennings að internetinu en framfylgdi á hinn bóginn lögum er takmarka mál- og fjölmiðlafrelsi á netinu. Ríkisstjórnin fjarlægði engar vefsíður árið 2015 þrátt fyrir að þarlend lög um hryðjuverk heimili slíkar aðgerðir. Í [...] er ekki að finna lög eða dómafordæmi um inntak eða aðgang að internetinu. Einstaklingar og samfélagshópar stunduðu á hinn bóginn sjálfsritskoðun (e. self-censorship) og fylgdu varfærnislega þeim takmörkunum á málfrelsi sem í gildi eru. Í skýrslu Landinfo, [...] kemur fram að ekki sé þekkt að [...] stjórnvöld bregðist við gagnrýni frá [...]. Það gerist ekki sjálfkrafa að gagnrýnendur [...] séu ákærðir. Við skoðun á því hvort ákæra skuli viðkomandi virðist hafa skipt máli í hvaða samhengi og tilgangi textinn eða teikningin, sem til skoðunar er, er sett fram. Í sömu skýrslu Landinfo kemur fram að ef einstaklingur er ákærður eða dæmdur fyrir að [...] muni hann geta lagt fram skjöl því til staðfestingar, t.a.m. afrit af skýrslum úr yfirheyrslum, ákæru eða dómi. Þá sé fjallað um þessi mál í fjölmiðlum.
Þá lýsa ofangreindar skýrslur almennri hræðslu og sjálfsritskoðun vegna þess hve margir blaðamenn hafa verið sektaðir og/eða dæmdir í fangelsi. Ný fjölmiðlalög hafi þó verið samþykkt í júní síðastliðnum sem afnámu fangelsisrefsingar við brotum á lögunum. Fjölmiðlamenn standi þó enn frammi fyrir því að geta sætt háum sektum gerist þeir brotlegir við lögin.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi byggir kröfu sína um hæli á því að hann eigi á hættu ofsóknir af hálfu stjórnvalda í heimalandi sínu vegna stjórnmálaskoðana sinna. Þá óttist hann að vera fangelsaður við komuna til landsins þar sem [...].
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Samkvæmt 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga geta ofsóknir m.a. falist í:
a. andlegu, líkamlegu eða kynferðislegu ofbeldi,
b. löggjöf og aðgerðum stjórnvalda, lögreglu og dómstóla sem fela í sér mismunun að efni eða vegna þess hvernig þær eru framkvæmdar,
c. saksókn eða refsingu sem er óhófleg eða mismunar einstaklingum á ómálefnalegum grundvelli,
d. synjun um notkun réttarúrræða sem leiðir til óhóflegrar og mismunandi refsingar,
e. saksókn eða refsingu fyrir að neita að gegna herþjónustu í átökum þar sem þátttaka í slíkri herþjónustu mundi fela í sér glæpi eða athafnir skv. b-lið 2. mgr. 40. gr.
Í 3. mgr. 38. gr. eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar en þar segir:
a. kynþáttur vísar einkum til hópa sem deila húðlit eða öðrum sameiginlegum líffræðilegum einkennum og þjóðfélagshópa af tilteknum uppruna og ber að túlka í víðri merkingu,
b. trúarbrögð vísa einkum til trúarskoðana og annarra lífsskoðana, þ.m.t. guðleysis, og tjáningar þeirra, þátttöku í hvers konar trúarsamkomum, opinberum eða ekki, eða ákvörðunar um að taka ekki þátt í þeim, aðgerða sem byggjast á trúarskoðunum og frelsis til að skipta um trú,
c. þjóðerni tekur ekki aðeins til ríkisborgararéttar eða ríkisfangsleysis heldur geta fallið þar undir þeir sem tilheyra tilteknum kynþætti eða tilteknum hópi fólks sem talar sama tungumál eða hefur sameiginlega menningarlega sjálfsmynd, sameiginlegan uppruna, landfræðilega eða pólitískt, eða hópi sem er skilgreindur út frá tengslum við hóp fólks á landsvæði annars ríkis,
d. þjóðfélagshópur vísar einkum til hóps fólks sem umfram það að sæta ofsóknum hefur áþekkan uppruna, bakgrunn, venjur og félagslega stöðu eða hefur sameiginleg einkenni eða lífsskoðanir, svo sem kyngervi, sem eru svo mikilvæg fyrir sjálfsmynd þess að ekki ætti að gera kröfu til að þeim verði breytt, eða hóps fólks sem er álitinn frábrugðinn öðrum í samfélaginu; þá skulu fyrrverandi fórnarlömb mansals teljast meðlimir tiltekins þjóðfélagshóps,
e. stjórnmálaskoðanir vísa einkum til skoðana á stefnumótun og aðferðum stjórnvalda sem kunna að beita ofsóknum án tillits til þess hvort viðkomandi hefur aðhafst eitthvað til að tjá skoðanir sínar.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimalandi sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í hans umhverfi eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talin hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimalandi. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Geneva 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussels 2013).
Kærandi hefur borið fyrir sig að hann sé í hættu í [...] vegna stjórnmálaskoðana sinna þar sem hann hafi tjáð sig á [...]. Tjáning hans hafi falist í ummælum sem [...] . Hann kveðst hafa [...]. Þá sé búið að [...]. Hann kveðst vera [...] og óttist að vera fangelsaður við heimkomuna auk þess sem hann fái hatursskilaboð í gegnum Facebook.
Kærandi afþakkaði boð um viðtal hjá kærunefnd útlendingamála og hefur hann því ekki komið fyrir nefndina til að gera grein fyrir aðstæðum sínum. Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda verður því að byggjast á þeim gögnum sem liggja fyrir í málinu, þ.e. afritum af þremur viðtölum hans hjá Útlendingastofnun og öðrum gögnum málsins. Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi ekki skilað inn öðrum viðbótargögnum en greinargerð talsmanns hans en greinargerðin er byggð á þeim upplýsingum sem komið höfðu fram í máli hans hjá Útlendingastofnun.
Kærunefnd hefur farið yfir öll gögn málsins og tekur undir mat Útlendingastofnunar um að kærandi hafi ekki gert sennilegt að hann hafi í raun tjáð sig með þeim hætti sem hann hafi lýst meðan hann var í heimalandi sínu og farið þaðan vegna þess. Sérstaklega er litið til þess að þau gögn sem kærandi hefur lagt fram í málinu, [...] voru ekki höfð frammi fyrr en eftir að hann var kominn til Íslands. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem sýna fram á að kærandi hafi viðhaft slík ummæli áður en hann kom til landsins.
Kærunefnd telur jafnframt að af framangreindum skýrslum og gögnum málsins verði ekki talið sennilegt að [...] stjórnvöld muni saksækja eða beita kæranda viðurlögum [...]. Aðgerðir [...] yfirvalda er þetta varðar beinast, skv. framangreindum gögnum, fyrst og fremst að blaðamönnum, ritstjórum og þeim sem eru áberandi í þjóðfélagsumræðu í [...]. Kærandi hefur ekki sýnt fram á að hann hafi verið [...] og sé af þeim sökum í frekari hættu á að vekja athygli stjórnvalda.
Kærandi ber fyrir sig að hann [...] og lagði því til stuðnings fram skjal sem hann kveður vera [...]. Samkvæmt þýðingu skjalsins er um að ræða [...] . Í [...] er vísað til [...] en um er að ræða [...]. Kærunefnd telur því að framlögð gögn styðji ekki þá staðhæfingu kæranda að hann [...]. Þá hefur ekkert komið í ljós við rannsókn málsins sem bendir til þess að [...] .
Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærunefnd telur því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimalands síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Kærandi kveðst hafa [...]. Þá segist kærandi [...].
Aðstæður í fangelsum landsins hafa verið gagnrýndar í alþjóðlegum skýrslum, sérstaklega með tilliti til þess hversu yfirfull þau eru. Mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna hefur jafnframt lýst yfir áhyggjum af því að um helmingur fanga landsins bíði enn réttarhalda. Af fyrirliggjandi skýrslum má þó ráða að umbætur hafa orðið í mannréttindamálum í landinu. Fyrir hendi er kerfi sem gerir [...] kleift að leita ásjár yfirvalda telji þeir á sér brotið. Þá verður ekki ráðið að pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð sé beitt með kerfisbundnum hætti. Þótt gögn málsins bendi til þess að einstaklingar sem [...]. Þá bendir ekkert til þess að kærandi hafi orðið fyrir eða eigi á hættu að verða fyrir pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimalandi sínu.
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaland kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaland kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga ekki standi í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37 gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Þá kemur fram í sömu málsgrein að ákvæði þessu megi aðeins beita ef útlendingur er staddur hér á landi og að skorið hafi verið úr um með efnismeðferð að útlendingur uppfylli ekki skilyrði alþjóðlegrar verndar skv. 37. og 39. gr.
Þrátt fyrir að ákvæðið, samkvæmt hljóðan þess, heimili ekki skýrlega veitingu dvalarleyfis, má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Þá telur kærunefnd, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Kærandi er ungur einstæður karlmaður sem kveðst vera við góða heilsu. Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga til að teljast flóttamaður og á því ekki rétt á alþjóðlegri vernd. Þegar upplýsingar um heimaland kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimalandi séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson