Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 323/2019

Miðvikudaginn 6. nóvember 2019

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 13. ágúst 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. maí 2019 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta hans vegna ársins 2018.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2018 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð X kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 22. maí 2019.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 13. ágúst 2019. Með bréfi, dags. 15. ágúst 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 29. ágúst 2019, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 30. ágúst 2019. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram að kærður sé endurreikningur Tryggingastofnunar þar sem fjármagnstekjur séu reiknaðar af upphæð sem sé lægri en viðmiðunartölur sem Ríkisskattstjóri noti sem skattstofn, þ.e. 150.000 kr.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2018.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Um skattskyldar tekjur sé fjallað í II. kafla laga um tekjuskatt. Í 3. tölul. C-liðar 7. gr. tekjuskattslaga sé kveðið á um það að vextir, verðbætur, afföll og gengishagnaður teljist til skattskyldra tekna.

Í VI. kafla tekjuskattslaganna um tekjuskattsútreikning, afslætti og barnabætur segi í 3. mgr. 66. gr. að tekjuskattur af fjármagnstekjum einstaklinga utan rekstrar skuli vera 22% af þeim tekjum. Til fjármagnstekna teljist í þessu sambandi tekjur samkvæmt 1.-8. tölul. C-liðar 7. gr., þ.e. vextir, arður, leigutekjur, söluhagnaður og aðrar eignatekjur. Þó skuli ekki reikna tekjuskatt samkvæmt 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 150.000 kr. á ári hjá einstaklingi og 50% af tekjum einstaklings af útleigu íbúðarhúsnæðis sem nýtt sé til búsetu leigjanda og fellur undir húsaleigulög.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar til að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2018 hafi kærandi verið með ellilífeyri allt árið. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til X kr. ofgreiðslu, að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2019 vegna tekjuársins 2018, hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur hafi byggst á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi fengið senda tillögu að tekjuáætlun þann 17. janúar 2018. Samkvæmt tillögunni hafi verið gert ráð fyrir að árið 2018 væru lífeyrissjóðstekjur kæranda X kr., erlendar lífeyrissjóðstekjur X og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna væru X kr. í vexti og verðbætur. Kæranda hafi verið greitt samkvæmt tillögunni allt árið 2018.

Við bótauppgjör ársins 2018 hafi komið í ljós að á tekjuárinu 2018 hafi kærandi haft samanlagðar lífeyrissjóðstekjur, íslenskar og erlendar, X kr., X kr. í aðrar tekjur og sameiginlegar tekur þeirra hjóna hafi verið X kr. í vexti og verðbætur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið sú að kæranda hafi verið ofgreitt í bótaflokkunum ellilífeyrir og orlofs- og desemberuppbætur eins og komi fram í gögnum málsins.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið sú að kærandi hafi fengið greitt á árinu X kr. en hefði átt að fá greitt X kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð X kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Samkvæmt 7. gr. laga um tekjuskatt sé meginregla II. kafla laganna að skattskyldar tekjur teljist vera hvers konar gæði, arður, laun og hagnaður sem skattaðila hlotnast og metin verða til peningaverðs og skipti ekki máli hvaðan þær stafa eða í hvaða formi þær séu. Síðan sé talið upp í A, B og C-liðum margvíslegar tekjur sem séu skattskyldar. Í 3. tölul. C-liðar 7. gr. sé kveðið á um það að vextir, verðbætur, afföll og gengishagnaður teljist til skattskyldra tekna.

Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar séu tilgreind sérstaklega þau ákvæði tekjuskattslaga sem taka skuli tillit til varðandi hvað teljist ekki til tekna og koma skuli til frádráttar tekjum. Líta verður svo á að þar sé um tæmandi talningu að ræða, enda sé ekki vísað til ákvæða laga um tekjuskatt til frádráttar frá tekjum í heild sinni.

Í gildi sé sérstök undantekningarregla um að fjármagnstekjuskattur sé ekki reiknaður af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 150.000 kr. á ári hjá einstaklingi. Þá reglu sé að finna í VI. kafla laga um tekjuskatt, nánar tiltekið í 3. mgr. 66. gr. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að taka tillit til þeirrar reglu þar sem hana sé ekki að finna í þeim ákvæðum tekjuskattslaga sem talin séu upp í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar.

Ljóst sé af orðalagi 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar, sem og öðrum ákvæðum laganna, að ekki sé gert ráð fyrir því að stofnunin hafi heimild til þess að beita undantekningarreglu 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt til þess að lækka þann tekjustofn sem Tryggingastofnun miði við í útreikningum sínum. Það ákvæði sé að finna í VI. kafla laga um tekjuskatt, en lög um almannatryggingar vísi eingöngu til ákveðinna ákvæða II. kafla laga um tekjuskatt. Þessi framkvæmd Tryggingastofnunar hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og skuli þá vísað til ítrekaðra úrskurða úrskurðanefndar, meðal annars í málum nr. 282/2017, 283/2017 og 290/2018.

Kærð ákvörðun sé í samræmi við lög og reglur sem gildi um uppgjör og endurreikning tekjutengdra bóta. Með vísun til framanritaðs telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta fyrri ákvörðun sinni.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2018.

Kærandi fékk greiddan ellilífeyri frá Tryggingastofnun á árinu 2018. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Í 23. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um útreikning ellilífeyris en þar segir að ellilífeyrir skuli lækka um 45% af tekjum lífeyrisþegans, sbr. 16. gr. laganna, uns lífeyririnn fellur niður. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Samkvæmt gögnum málsins sendi Tryggingastofnun ríkisins kæranda tekjuáætlun vegna ársins 2018, dags. 17. janúar 2018, þar sem gert var ráð fyrir X kr. í lífeyrissjóðstekjur, X í erlendar lífeyrissjóðstekjur og X kr. sameiginlegar fjármagnstekjur kæranda og maka hans. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun. Bótaréttindi voru því reiknuð og bætur greiddar út miðað við þær forsendur allt árið 2018. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2018 reyndist kærandi vera með X kr. í lífeyrissjóðstekjur, X kr. í aðrar tekjur og X kr. í fjármagnstekjur. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins 2018 leiddi í ljós að ellilífeyrir og orlofs- og desemberuppbætur voru ofgreiddar um samtals X kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Samkvæmt framangreindu reyndust tekjur kæranda vera hærri á árinu 2018 en gert hafði verið ráð fyrir í tekjuáætlun. Um var að ræða lífeyrissjóðstekjur, svokallaðar aðrar tekjur og fjármagnstekjur. Umræddir tekjustofnar hafa áhrif á útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. g. laga um almannatryggingar.

Kærandi gerir athugasemdir við það að stofnunin hafi ekki tekið tillit til viðmiðunartölu sem Ríkisskattstjóri noti „sem skattstofn“, þ.e. fjárhæð 150.000 kr., við endurreikning bóta.

Eins og áður hefur komið fram eru fjármagnstekjur tekjustofn sem hefur áhrif á bótarétt samkvæmt lögum um almannatryggingar, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og einnig C-lið 7. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Þegar um hjón er að ræða skiptast fjármagnstekjurnar til helminga á milli hjóna við útreikning bótanna, sbr. a-lið 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar.

Í 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt, sem er að finna í III. kafla laganna, kemur fram að tekjuskattur reiknast ekki samkvæmt 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 150.000 kr. Aftur á móti segir í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar að til tekna samkvæmt III. kafla laganna teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki telst til tekna og tiltekinna frádráttarliða í 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga eða takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum. Í þessu ákvæði er því tilgreint við hvaða tekjur Tryggingastofnun ríkisins skuli miða útreikning og endurreikning bóta við og jafnframt eru tilgreindir frádráttarliðir sem stofnuninni ber að hafa hliðsjón af við þá framkvæmd. Þar sem ekki er tilgreint í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar að ákvæði 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt eigi við, telur úrskurðarnefndin að Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta til þess ákvæðis við útreikning og endurreikning bóta. Að mati úrskurðarnefndar er meðhöndlun Tryggingastofnunar ríkisins á fjármagnstekjum kæranda í samræmi við lög um almannatryggingar. Úrskurðarnefndin telur því ekki tilefni til að gera athugasemdir við endurreikning stofnunarinnar á tekjutengdum greiðslum ársins 2018. 

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2018.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A árinu 2018, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir