Mál nr. 434/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 434/2021

Fimmtudaginn 18. nóvember 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 25. ágúst 2021, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 10. nóvember 2020 og var umsóknin samþykkt 3. desember 2020. Þann 4. ágúst 2021 bárust Vinnumálastofnun upplýsingar um að kærandi hefði hafnað starfi hjá B en ferilskrá kæranda hafði verið send til fyrirtækisins 12. júlí 2021. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 12. ágúst 2021, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboði hjá því fyrirtæki. Skýringar bárust frá kæranda daginn eftir. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 25. ágúst 2021. Með bréfi, dags. 26. ágúst 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 14. september 2021 og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 15. september 2021. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún telji ákvörðun Vinnumálastofnunar ósanngjarna og að staðreyndir að baki henni séu ekki réttar. Í fyrsta lagi hafi atvinnuviðtalið verið 15. júlí 2021 en ekki 4. ágúst 2021 eins og fram komi í ákvörðuninni. Í öðru lagi hafi kærandi aldrei tekið fram að hún væri veik eða ekki fær um að sinna starfinu. Kærandi hafi minnst á aldur sinn og að hún hefði hvorki sömu orku og yngri herbergisþernur né myndi líkami hennar virka eins og hjá þeim. Að mati kæranda sé það sanngjarnt af henni að minnast á það, annað væri ósanngjarnt gagnvart fyrirtækinu þar sem það hefði þá miklar væntingar eða gæfi henni verkefni sem hún myndi ekki ráða við, en einnig svo að fyrirtækið myndi vita hvernig það ætti að skipuleggja verkefnin. Sá sem hafi tekið viðtalið við kæranda hafi horft á hana og sagst vera sammála því að hún gæti ekki ráðið við átta til tíu herbergi eins og hinar. Kærandi hafi samt sem áður átt von á að verða ráðin og fá verkefni við sitt hæfi.

Kærandi taki fram að hún hafi reynt að hafa samband við manneskjuna sem hafi tekið viðtalið við sig þar sem um augljósan misskilning hafi verið að ræða, líklega vegna slæmrar enskukunnáttu kæranda. Kærandi hafi viljað útskýra að hún hafi hvorki hafnað starfinu né sagt að hún væri of veik eða of gömul fyrir það. Kærandi hafi einungis sagt að hún væri örugglega ekki eins snögg og yngri herbergisþernurnar vegna aldurs. Kærandi hafi átt von á að vera gefið tækifæri en ekki að sagt væri um hana að hún hefði hafnað starfinu. Það sé ekki rétt og það sé ósanngjarnt að láta hana líta út sem lygara. Ákvörðunin hafi haft mikil áhrif á kæranda, ekki bara fjárhagslega heldur einnig andlega, sérstaklega þar sem hún upplifi að enginn vilji hlusta á sig og að hún sé hjálparlaus.

Að endingu taki kærandi fram að allan þann tíma sem hún hafi verið atvinnulaus hafi hún reynt að finna vinnu. Hún hafi klárað frekari ökuréttindi, sem hún hafi sjálf borgað fyrir, og sótt um starf hjá Strætó og mörgum öðrum stöðum en ekki fengið vinnu. Eins og sjá megi hafi kærandi gert allt til að fá réttindi í von um að það myndi auðvelda atvinnuleit. Kærandi sé viljug til vinnu en svo virðist sem litið sé á aldur hennar sem hindrun. Aldurinn sé ekki hindrun, hún sé vinnufær en í samræmi við líkamlegt ástand.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þann 4. ágúst 2021 hafi Greiðslustofu Vinnumálastofnunar borist þær upplýsingar að kærandi hefði hafnað starfi hjá B. Samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafi kærandi hafnað vinnu. Með erindi, dags. 12. ágúst 2021, hafi kæranda verið veittur sjö virkra daga frestur til að koma að frekari athugasemdum vegna höfnunar á umræddu starfi. Þann 13. ágúst 2021 hafi Vinnumálastofnun borist skýringar frá kæranda þar sem hún hafi komið á framfæri ástæðum þess að hún hefði hafnað starfi hjá B. Vinnumálastofnun hafi metið skýringar kæranda ófullnægjandi og þann 20. ágúst 2021 hafi kæranda verið tilkynnt að bótaréttur hennar hefði verið felldur niður í tvo mánuði, sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir, á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Fyrir liggi að kærandi hafi hafnað starfi hjá B sem herbergisþerna. Ágreiningur í máli þessu snúi að því hvort ástæður kæranda vegna umræddrar höfnunar séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar.

Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir séu að leita sér að nýju starfi. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að þeir hafi til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit. 

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða atvinnuviðtali. Ákvæðið sé svohljóðandi: 

,,Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segi orðrétt í 4. mgr. sömu greinar:

,,Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Vinnumálastofnun sé gert að meta skýringar atvinnuleitenda vegna höfnunar á atvinnutilboði með hliðsjón af þeirri ríku skyldu sem hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til að vera reiðubúnir að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, án sérstaks fyrirvara, og hafa til þess vilja og getu.

Í máli þessu liggi fyrir að kærandi hafi hafnað starfstilboði hjá B. Kærandi hafi gefið skýringar á höfnun til Vinnumálastofnunar. Segi kærandi að hótelstjóri hafi sagt að kærandi væri of gömul fyrir starf þar sem starfið krefðist þess að þrifin væru tíu herbergi á átta klukkustundum. Þá segi kærandi að hún hafi enga reynslu af hótelstörfum. Vinnumálastofnun taki fram að starfið sem B hafi auglýst krefjist hvorki reynslu né menntunar á því sviði heldur sé um að ræða almenn störf við þrif.

Vinnumálastofnun telji að skýringar kæranda réttlæti ekki höfnun á starfi samkvæmt 57. gr. laga nr. 54/2006. Rík skylda hvíli á atvinnuleitendum að taka því starfi sem þeim kunni að bjóðast, enda eigi ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Að mati Vinnumálastofnunar séu þær skýringar sem kærandi hafi fært fram í málinu ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Vinnumálastofnun telji því að kærandi skuli sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma í tvo mánuði frá ákvörðunardegi, sbr. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:

„Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.“

Fyrir liggur að kærandi fór í atvinnuviðtal vegna starfs hjá B sem herbergisþerna. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun að kærandi hefði hafnað starfinu en ekki er að finna frekari skýringar í fyrirliggjandi samskiptasögu. Þegar Vinnumálastofnun innti kæranda eftir skýringum vegna höfnunar á atvinnutilboði vísaði hún til þess að hótelstjórinn hafi sagt henni að hún væri of gömul til þess að vinna sem herbergisþerna þar sem hún þyrfti að þrífa átta til tíu herbergi á átta tímum. Kærandi vísaði einnig til þess að hún hefði ekki reynslu af hótelstörfum. Á grundvelli þessa tók Vinnumálastofnun þá ákvörðun að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði með vísan til þess að hún hefði hafnað atvinnutilboði. Kærandi hefur mótmælt því sem röngu.

Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna kemur til skoðunar hvort kærandi hafi sannanlega hafnað starfi, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Úrskurðarnefndin telur að skýringar kæranda hafi gefið Vinnumálastofnun tilefni til að afla frekari upplýsinga frá atvinnurekandanum um hvað fór þeirra á milli í atvinnuviðtalinu og hvort kæranda hafi sannanlega verið boðið starf eða hvort hún hafi ekki verið talin hæf til að sinna starfinu.

Í rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 kemur fram að stjórnvald skuli sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Með því að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði án þess að fyrir lægju fullnægjandi upplýsingar og gögn var þeirri skyldu ekki fullnægt. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og lagt fyrir Vinnumálastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. ágúst 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir