Mál nr. 119/2009

Úrskurður

Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 20. apríl 2010 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 119/2009.

1.

Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 9. nóvember 2009, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að Vinnumálastofnun hafi á fundi sínum þann 5. nóvember 2009 ákveðið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda þar sem hann væri í námi. Jafnframt taldi Vinnumálastofnun að kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur frá 1. september til 18. september 2009 að fjárhæð 81.692 kr. sem honum bæri að endurgreiða skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi vildi ekki una þessum ákvörðunum og kærði þær til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 10. nóvember 2009. Hann krefst þess að sú ákvörðun að stöðva greiðslur atvinnuleysistrygginga verði endurskoðuð og að fallið verði frá kröfu um endurgreiðslu vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta. Vinnumálastofnun krefst þess að hinar kærða ákvarðanir verði staðfestar.

Í erindi kæranda kemur fram að hann sé skráður í 20 ECTS einingar í Háskólanum í Reykjavík. Hann kveðst hafa skrifað undir námssamning síðastliðið haust við Vinnumálastofnun og lagt inn fylgiskjöl því til staðfestingar. Í þessum 20 ECTS einingum felist fjórir áfangar. Þó svo kærandi sé skráður í þessa áfanga sé hann tilbúinn að taka atvinnutilboði um leið og það bjóðist og hann sé í stöðugri atvinnuleit. Kærandi telur sig eiga rétt á áframhaldandi atvinnuleysisbótum þar sem hann sé í lægra námshlutfalli en 75%.

Í bréfi Vinnumálastofnunar til kæranda, dags. 30. september 2009, kemur fram að við samkeyrslu stofnunarinnar við nemendaskrá, sem gerð hafi verið skv. 4. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, hafi komið í ljós að kærandi sé skráður í nám jafnhliða því að fá greiddar atvinnuleysistryggingar án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Kæranda var jafnframt gefinn kostur á að kanna, innan sjö daga, hjá Vinnumálastofnun hvort hann uppfyllti skilyrði fyrir gerð námssamnings. Ekki var talið tækt að gera námssamning við kæranda þar sem hann var í námi sem var lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Kærandi sótti um námslán hjá Lánasjóðnum þann 27. ágúst 2009 og fékk fullt námslán fyrir haustönn það ár.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar, dags. 25. mars 2010, sem send var úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, kemur fram að skv. 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar teljist hver sá sem stundi nám, sbr. c-lið 3. gr. laganna, ekki tryggður á sama tímabili enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Ljóst sé af tilvitnuðum ákvæðum að það sé ekki tilgangur laganna að tryggja námsmönnum framfærslu á meðan þeir stundi nám. Í athugasemdum við frumvarp það sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar árið 2006 sé í umfjöllun um 52. gr. frumvarpsins tekið fram að það sé meginregla að námsfólk eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum, hvort sem um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám.

Fram kemur í greinargerð Vinnumálastofnunar að þar sem nám kæranda sé lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna eigi undantekningarregla 2. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ekki við um mál kæranda. Kærandi hafi fengið fullt námslán fyrir haustönn 2009. Það sé eindregin afstaða Vinnumálastofnunar að kærandi geti ekki átt rétt á atvinnuleysisbótum á sama tíma og hann þiggi framfærslu frá Lánasjóði íslenskra námsmanna.

Vinnumálastofnun bendir á að samkvæmt undantekningarreglu gildandi 3. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sem tóku gildi þann 8. apríl 2009 skuli Vinnumálastofnun meta sérstaklega hvort sá er stundi nám uppfylli skilyrði laganna þrátt fyrir námið enda um svo lágt námshlutfall að ræða að námið teljist ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Í athugasemdum með 52. gr. í frumvarpi sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar segi meðal annars að mælst sé til þess að aðstæður séu metnar heildstætt og þá einkum með tilliti til þess hvort umsækjandi teljist geta verið í virkri atvinnuleit, sbr. 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Stofnunin bendir á að hér sé um undanþáguákvæði að ræða sem beri samkvæmt almennum lögskýringarreglum að túlka þröngt. Þar sem kærandi stundi 20 ECTS eininga nám á háskólastigi sé ljóst að 3. mgr. 52. gr. eigi ekki við samkvæmt beinu orðalagi ákvæðisins. Verði af þessu að álykta að meginregla sú sem fram komi í 1. mgr. 52. gr. eigi við um tilvik kæranda. Samkvæmt ákvæði 1. mgr. 52. gr. laganna teljist kærandi ekki tryggður samkvæmt lögunum og af þeirri ástæðu geti hann ekki átt rétt til atvinnuleysisbóta samhliða námi sínu.

Vinnumálastofnun vísar í 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og bendir á að samkvæmt ákvæðinu skuli sá er hefur fengið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabil sem hann uppfyllti ekki skilyrði laganna, endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að viðbættu 15% álagi. Með bréfi, dags. 9. nóvember 2009, hafi Vinnumálastofnun tilkynnt kæranda að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 81.692 kr. Þar sem kærandi hafi ekki uppfyllt skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á meðan hann stundaði nám sitt samhliða því að þiggja greiðslur atvinnuleysisbóta telji stofnunin að kærandi skuli endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur í samræmi við framangreint ákvæði.

Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 29. mars 2010, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 12. apríl 2010. Engar frekari athugasemdir bárust frá kæranda.

2.

Niðurstaða

Í 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segir að hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., teljist ekki tryggður á sama tímabili enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum við nefnda lagagrein í frumvarpi því sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram sú meginregla að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum og að miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám.

Hugtakið nám er skilgreint í c-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í kæru sinni vísar kærandi til eldri skilgreiningar á námsmanni sem sagði að sá sem væri í lægra námshlutfalli en 75% teldist ekki stunda nám í skilningi laganna. Þann 8. apríl 2009 tóku gildi lög nr. 37/2009 um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar og í þeim var gerð sú breyting á skilgreiningunni á námi að námshlutfall hafi ekki áhrif að þessu leyti. Samkvæmt gildandi c-lið 3. gr. laganna er nám skilgreint sem samfellt nám í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur nám á háskóla­stigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 37/2009 segir um breytinguna að þegar metið sé hvað skuli teljast nám í skilningi laganna verði framvegis eingöngu litið til hvers konar nám sé um að ræða óháð námshlutfalli.

Ljóst er að meginregla 1. mgr. 52. gr. á við um kæranda, þ.e. hann stundar nám í skilningi laganna. Undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. koma til skoðunar þegar nám er ekki lánshæft samkvæmt reglum um Lánasjóð íslenskra námsmanna, en við slíkar kringumstæður skal meta hvort umsækjandi á rétt á atvinnuleysisbótum þrátt fyrir námið. Staðfest er í málinu að nám kæranda sé lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna og að hann hafi fengið fullt námslán fyrir haustönn 2009. Undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. eiga því ekki við um kæranda.

Samkvæmt 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar telst kærandi ekki tryggður og á ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda er því staðfest.

Í 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar er fjallað um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum en hún hljóðar svona:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum 54/2006 wsegir um þessa grein frumvarpsins að gert sé ráð fyrir því að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Jafnframt segir að þetta eigi við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.

Í máli þessu liggur fyrir að kærandi fékk greiddar atvinnuleysisbætur eftir að hann varð námsmaður í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og uppfyllti því ekki lengur skilyrði laganna. Í samræmi við 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber honum því að endurgreiða þá fjárhæð sem Vinnumálastofnun hefur krafið hann um.

Úrskurðarorð

Sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að stöðva greiðslu atvinnuleysisbóta til A er staðfest. Kærandi skal greiða Vinnumálastofnun ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 1. september 2009 til 18. september 2009 að fjárhæð kr. 81.692.

Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson