Opnunarræða á Kirkjuþingi 26. október 2024
Ég naut þess heiðurs á miðvikudag fá að taka þátt í fjáröflunarhátíð Samhjálpar. Það var mikið um dýrðir og fullt út úr dyrum Hotel Nordica og þegar ég mætti mátti sjá gleði í andlitum þeirra sem þarna voru og eftirvæntingin lá í loftinu.
Frá fyrstu stundu fann ég kærleika … mikinn kærleika. Í anddyrinu tók á móti mér gamall vinur sem á Samhjálp líf sitt að launa. Þessi vinur minn var um tíma heimilislaus og svaf stundum í bílakjallara Ráðhúss Reykjavíkur. Örlögin hafa síðan hagað því svo til að í dag gegnir hann trúnaðarstarfi í Ráðhúsinu.
Sjö manna hljómsveit ungs fólks steig á stokk, þar sem allir meðlimir höfðu leitað sér aðstoðar í Hlaðgerðarkoti og eignuðust þar nýtt líf, nýtt upphaf.
Þar sagði einn hljómsveitarmeðlimurinn að hann hefði verið komin með einn og hálfan fót í gröfina. Hlaðgerðarkot og trúin björguðu honum. Trúin!
Gildi trúarinnar í íslensku samfélagi hefur verið og er enn stórt og mikilvægt. Saga okkar sem þjóðar er fléttuð við kristni og kirkjuna. Mótun siðferðis, menningar og samfélags hefur alla tíð verið undir sterkum áhrifum kristinna gilda.
Kristin trú hefur haft djúpstæð áhrif á íslenskt samfélag í gegnum aldirnar, bæði í menningu, siðum og lögum. Áhrifa kristninnar og kristinna gilda má finna víða í samfélaginu. Mörg lög og reglur í íslensku samfélagi eiga rætur sínar að rekja til kristinnar siðfræði. Dæmi um þetta eru hugmyndir um réttlæti, virðingu fyrir náunganum og samhjálp. Kristin trú hefur lagt áherslu á ábyrgð hvers einstaklings, bæði gagnvart Guði og gagnvart öðrum í samfélaginu, sem hefur mótað siðferðisvitund landsins.
Margar helstu hátíðir Íslendinga eru tengdar kristinni trú, eins og jólin, páskar og hvítasunnan. Þessar hátíðir endurspegla ekki aðeins trúarlegar rætur heldur eru einnig tilefni þar sem fjölskyldur koma saman og styrkja tengsl sín.
Kristin trú hefur haft mikil áhrif á íslenska menningu, sérstaklega á bókmenntir, listir og tónlist. Margir af helstu verkum íslenskrar bókmenntasögu, eins og sögulegar frásagnir, ljóð og sálmar, eru tengd kristnum trúarhugmyndum. Kirkjutónlist og trúarleg listverk hafa líka verið mikilvægur hluti af menningararfinum.
Í gegnum aldirnar hefur kirkjan gegnt stóru hlutverki í menntun á Íslandi. Fyrstu skólar landsins voru stofnaðir í tengslum við kirkjuna, og hún átti stóran þátt í að miðla lestrar- og ritfærni. Einnig hefur kristin trú haft áhrif á gildi sem tengjast uppeldi og menntun, eins og samkennd og ábyrgð. Mér þykir miður að hvernig kirkjan og þar með kristin gildi hafa þurft að víkja úr skólastarfi hér á landi og velti því oft fyrir mér hver ætli að kenna börnunum okkar gildi.
Íslenska þjóðkirkjan hefur lengi verið miðpunktur trúarlífs á Íslandi. Þrátt fyrir að veraldleg gæði hafi aukist á síðustu áratugum, er kirkjan ennþá mikilvæg stofnun í lífi margra Íslendinga, hvort sem það er í tengslum við fermingar, hjónavígslur, skírnir eða jarðarfarir.
Íslenskar kirkjur, sérstaklega Þjóðkirkjan, hafa gegnt mikilvægu hlutverki í hjálparstarfi, bæði innanlands og erlendis. Kristin trú leggur áherslu á kærleika og hjálpsemi gagnvart þeim sem minna mega sín, sem endurspeglast í starfi kirkjunnar við aðstoð við fátæka og þá sem eiga um sárt að binda.
Af þessari upptalningu minni má heyra að kristin trú hefur lengi verið samofin lífi Íslendinga og haft áhrif á mótun samfélagsins, þó svo að hlutverk hennar hafi þróast og breyst með tímanum.
Að vera hluti af kirkju er að eiga samfélag og ég hef átt þetta samfélag. Ég hef átt þetta samfélag alla ævi og það hefur skipt mig máli. Það hefur verið mér mikill heiður að vera dómsmálaráðherra og þar með að fá að starfa í málefnum kirkjunnar. Ég hef reynt að leggja mitt af mörkum til að greiða úr ágreiningi ríkis og kirkju um fjárveitingar ríkisins. Til dæmis skipaði ég starfshóp sem hefur það hlutverk að endurskoða fyrirkomulag sóknargjalda, sem er að mínu mati afar brýnt verkefni. Niðurskurður sóknargjalda hefur verið viðvarandi síðustu ár og frá árinu 2008 hafa árlega komið inn bráðabirgðaákvæði í lög sem kveða á um lægri sóknargjöld en ákvæði laga um sóknargjöld gera ráð fyrir. Það er auðséð að núverandi fyrirkomulag gengur ekki til lengdar og því mun hópurinn t.d. athuga hvort nauðsynlegt sé að breyta lögum eða framkvæmdinni, og eftir atvikum gera tillögur að fjárhæð sóknargjalda með hliðsjón af þörfum trúfélaga og lífsskoðunarfélaga en einnig rekstri ríkissjóðs. Starfshópurinn hefur þegar tekið til starfa.
Þá hafði ég einnig á þingmálaskrá minni frumvarp sem skilgreinir betur rekstrarumhverfi líkhúsa auk þess sem hugsunin er að setja inn gjaldtökuheimild fyrir kirkjugarðana til þess að bregðast við þeim rekstrarvanda sem orðið hefur vegna þessa. Ef ég ber gæfu til þess að vera áfram dómsmálaráðherra mun ég sjá til þess að þessi mál verði að veruleika.
Í dag lifum við í samfélagi mikilla breytinga. Tækninýjungar, hraður lífsmáti og fjölmenning eru orðnir hluti af okkar daglega lífi. Þessar breytingar reyna á þau gildi sem við höfum haldið í heiðri í gegnum tíðina, þar með talið kristnu gildin. Það er því mikilvægt að íhuga hvernig trúin getur áfram stuðlað að uppbyggingu samfélagsins og gefið því þá dýpt sem margir þrá, sérstaklega á tímum þar sem óvissa og breytileiki eru ríkjandi.
Kristin trú leggur áherslu á kærleika, samkennd, fyrirgefningu og þjónustu við aðra. Þessi gildi eru ekki aðeins persónuleg siðferðisviðmið heldur hafa þau einnig djúp áhrif á samfélagið í heild sinni. Þegar samfélög leitast við að byggja á þessum grundvallarhugmyndum eflast þau í samstöðu, réttlæti og friði. Trúin getur því haft jákvæð áhrif til að takast á við samfélagsleg vandamál eins og fátækt, einangrun og andlega vanlíðan.
Þrátt fyrir að hlutverk trúarinnar sé síbreytilegt í nútímanum er ljóst að hún getur verið sá grunnur sem margir finna huggun í, sérstaklega þegar þeir leita að tilgangi í lífinu. Í íslensku samfélagi er trúin einnig þáttur í því að veita von á erfiðum tímum og stuðning við þá sem eiga undir högg að sækja.
Við sem kirkja berum ábyrgð á því að láta rödd okkar heyrast, ekki bara í kirkjubyggingum heldur einnig út í samfélagið, þar sem fólk lifir og hrærist. Það er mikilvægt að við tökum virkan þátt í að ræða um siðferðileg málefni samfélagsins, boðum kærleikann í verki og stöndum með þeim sem eru á jaðri samfélagsins.
Látum því trúna vera leiðarljós okkar og notum hana til að efla samstöðu, stuðning og samhyggð í okkar íslenska samfélagi.
Guð blessi ykkur öll.