Starfsemi ráðuneytisins á árinu 2022

Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið

Í félags- og vinnumarkaðsráðuneytinu starfar öflugur hópur sem vinnur að afar fjölbreyttum verkefnum.

Um félags- og vinnumarkaðsráðuneytið

Málefnasviðin eru mörg, auk þess sem sjö stofnanir heyra undir ráðuneytið sem og úrskurðarnefnd velferðarmála.

Guðmundur Ingi Guðbrandsson er félags- og vinnumarkaðsráðherra. Hann er enn fremur samstarfsráðherra Norðurlanda.

Um félags- og vinnumarkaðsráðherra

Hér verður stiklað á stóru varðandi helstu áhersluverkefni ráðherra sem unnið var að í félags- og vinnumarkaðsráðuneytinu árið 2022. Athugið að ekki er um að ræða tæmandi upptalningu á verkefnum ráðuneytisins.

Þingmál og fréttir

Alþingi samþykkti árið 2022 fjölmörg lagafrumvörp sem félags- og vinnumarkaðsráðherra mælti fyrir. Þingsályktunartillaga var þar að auki samþykkt.

Mest lesna frétt ráðuneytisins árið 2022 fjallaði um forstjóra í nýrri stofnun sem tók til starfa þann 1. janúar:

Sú grein ráðherra sem fór víðast fjallaði á hinn bóginn um ný lög um sorgarleyfi fyrir foreldra sem misst hafa barn.

Málefni fatlaðs fólks

Málefni fatlaðs fólks voru tekin föstum tökum á árinu. Ríkisstjórnin samþykkti að unnið yrði að gerð landsáætlunar um innleiðingu á samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Landsáætlunin er liður í lögfestingu samningsins sem kveðið er á um í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.

Verkefnastjórn var skipuð og formleg vinna hófst við gerð landsáætlunarinnar. Fjölmargir vinnuhópar starfa með verkefnastjórninni og margir tugir einstaklinga tengjast þannig mótun áætlunarinnar með beinum hætti.

Margir aðrir áfangar náðust sömuleiðis á árinu í tengslum við málefni fatlaðs fólks:

Alþingi samþykkti frumvarp Guðmundar Inga Guðbrandssonar sem gerir ráð fyrir verulegri fjölgun samninga um notendastýrða persónulega aðstoð (NPA)
Unnið var markvisst að því að auka náms og starfstækifæri fyrir fatlað fólk.
Birt var lokagreinargerð um framkvæmdaáætlun í málefnum fatlaðs fólks fyrir árin 2017-2021. Alls var 80% aðgerðanna þegar lokið á árinu 2022 eða þær komnar í farveg.
Sjónum var beint að því að ryðja stafrænum hindrunum úr vegi fyrir fatlað fólk.

Einnig má nefna að réttindagæsla fatlaðs fólks færðist inn í ráðuneytið um leið og Gæða- og eftirlitsstofnun velferðarmála tók til starfa. Sérfræðiteymi um aðgerðir til að draga úr beitingu nauðungar við fatlað fólk hélt störfum sínum jafnframt áfram á árinu.

Nánar: Landsáætlun í málefnum fatlaðs fólks

Endurskoðun örorkulífeyriskerfisins

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkana er rík áhersla lögð á að málefni örorkulífeyrisþega verði tekin til endurskoðunar á kjörtímabilinu með það að markmiði að bæta lífskjör og lífsgæði einstaklinga með skerta starfsgetu. Sérstök áhersla er lögð á að bæta kjör þeirra sem lakast standa og auka tækifæri fólks til þátttöku á vinnumarkaði.

Vinna hófst á árinu 2022 við endurskoðun á örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfinu. Samhæfingarnefnd um velferð og virkni á vinnumarkaði var meðal annars skipuð og grunnurinn lagður að nýju fyrirkomulagi með nýrri hugsun þar sem þjónustan er fyrir notandann en ekki kerfið og þar sem fólk hefur möguleika til virkni, menntunar og atvinnuþátttöku á eigin forsendum.Á sama tíma er markmiðið að bæta kjör þeirra sem ekki geta unnið.

Mikilvægir áfangar í vinnunni náðust strax árið 2022:

Þau tímamót urðu að frítekjumark örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega var hækkað í fyrsta sinn í 14 ár. Frítekjumarkið nær tvöfaldaðist og fór úr tæpum 110.000 kr. á mánuði og upp í 200.000 kr.
Á árinu urðu sömuleiðis þau vatnaskil að tímabil endurhæfingarlífeyris var lengt úr þremur árum í fimm.

Gott að eldast: Endurskoðun á þjónustu við eldra fólk

Aldurssamsetning þjóðarinnar breytist nú hratt. Eldra fólk lifir lengur en áður og er virkara og hraustara en nokkru sinni fyrr. Þjónusta við eldra fólk þarf að þróast í takt við þetta. Sú vegferð er nú hafin undir heitinu Gott að eldast.

Stjórnvöld taka þar utan um málefni eldra fólks með nýjum hætti. Grunnhugsunin er sú að eldra fólk er ekki byrði á samfélaginu heldur hefur það ótvírætt virði.

Góður gangur var í verkefninu árið 2022:

Skrifað var undir viljayfirlýsingu á Kjarvalsstöðum og verkefnastjórn skipuð.
Mörg hundruð manns fylgdust með kynningarfundi félags- og vinnumarkaðsráðherra og heilbrigðisráðherra um drög að aðgerðaáætlun.

Aðgerðaáætlunin fór síðan í samráðsgátt stjórnvalda og hefur nú verið samþykkt á Alþingi.

Nánar: Gott að eldast

Innflytjendur og þjónusta við umsækjendur um alþjóðlega vernd

Ábyrgð á þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd færðist árið 2022 frá dómsmálaráðuneytinu og yfir til félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins. Frá miðju sumri veitti Vinnumálastofnun fólkinu þannig þjónustu í stað Útlendingastofnunar.

Mikil breyting varð á fjölda umsækjenda um alþjóðlega vernd hér á landi árið 2022. Umsækjendur voru ríflega fimm sinnum fleiri en árið á undan. Meirihluti þeirra var frá Úkraínu.

Fjölmargir áfangar náðust árið 2022:

Opnuð var móttökumiðstöð þar sem umsækjendur um alþjóðlega vernd fá alla helstu þjónustu á einum stað.
Vinnumálastofnun og Framkvæmdasýslan – Ríkiseignir fundu húsnæði fyrir fólkið á fjölmörgum stöðum.
Aukið var við íslenskukennslu og samfélagsfræðslu.
Gerðir voru samningar um samræmda móttöku flóttafólks.
Nánar: Móttaka flóttafólks

Málefni innflytjenda heyra að auki undir félags- og vinnumarkaðsráðuneytið og á þeim vettvangi á viðamikil vinna sér nú stað. Þingsályktunartillaga um framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda fyrir árin 2022-2025 var samþykkt á Alþingi vorið 2022 og yfirgripsmikil vinna hófst á árinu við mótun heildstæðrar stefnu í málefnum innflytjenda og flóttafólks hér á landi. Félags- og hagsmunasamtök innflytjenda voru auk þess sérstaklega hvött til að sækja um í þróunarsjóð innflytjendamála.

Vinnumarkaður

Málefni vinnumarkaðar fléttast inn í margvíslega málaflokka í ráðuneytinu – markvisst er til að mynda reynt að auka náms- og starfstækifæri fyrir fatlað fólk og samhliða heildarendurskoðuninni á örorku- og endurhæfingarlífeyriskerfinu er áhersla lögð á að fjölga hlutastörfum og sveigjanlegum störfum. Þá er löggjöf á sviði vinnumarkaðar á höndum ráðuneytisins.

Fjölmargt annað var þó í deiglunni á árinu:

Lög um sorgarleyfi voru samþykkt á Alþingi en þau tryggja foreldrum á vinnumarkaði, sem verða fyrir barnsmissi, leyfi frá störfum í sex mánuði samhliða greiðslum til að koma til móts við tekjutap.
Verkefninu Project Search var ýtt úr vör hér á landi þegar sex manns hófu starfsnám á Landspítalanum.
Ríkisstjórnin kynnti aðgerðir til að liðka fyrir kjarasamningum og voru þær meðal annars á ábyrgð félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins.

Framhaldsfræðsla

Framhaldsfræðsla er hvers konar nám, úrræði og ráðgjöf sem ætlað er að mæta þörfum fólks með stutta skólagöngu og er ekki skipulagt á grundvelli laga um framhaldsskóla eða háskóla. Innan framhaldsfræðslunnar er einnig leitast við að efla starfshæfni fólks og bæta stöðu þeirra sem standa ekki jafnfætis öðrum á vinnumarkaði, svo sem vegna skorts á íslenskukunnáttu.

Veigamiklir áfangar náðust á árinu tengdir framhaldsfræðslu:

Heildarendurskoðun hófst á kerfinu í heild sinni.
Fullur salur af fólki tók þátt í vinnustofu með þjóðfundarformi um stefnumótun í framhaldsfræðslu.

Markmiðið er að til verði heildstætt kerfi í framhaldsfræðslu sem styrkir hana sem fimmtu stoð opinbera menntakerfisins hér á landi.

Nánar: Framhaldsfræðsla

Allt hitt

Unnið var að fjölmörgum öðrum verkefnum í félags- og vinnumarkaðsráðuneytinu á árinu 2022.

Örfá dæmi til viðbótar:

Ráðuneytið tók virkan þátt í alþjóðlegu starfi á árinu.
Velferðarvaktin stóð áfram vaktina.
Styrkir voru veittir til frjálsra félagasamtaka sem vinna að verkefnum á málefnasviði ráðuneytisins.
Örorku- og endurhæfingarlífeyrisþegar, sem áttu rétt á bótum árið 2022, fengu sérstaka eingreiðslu í desember.
Kennsla í tölvulæsi fór fram fyrir eldra fólk.
Rýnt var í laga- og reglugerðarumhverfi þjónustu vegna ofbeldis.
Fyrsti landssamráðsfundur gegn ofbeldi var haldinn.
Ráðherra flutti síðan ótal ræður og ávörp sem nálgast má hér.