Hoppa yfir valmynd

Haus fyrir smærri skjái

Merki Stjórnarráðs Íslands Stjórnarráð Íslands

Ræður og greinar Bjarna Benediktssonar

Áskriftir
Dags.Titill
18. október 2024Blá ör til hægriÁvarp Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra á Arctic Circle - 17. október 2024<p>Chairman of the Arctic Circle Assembly, Mr. Ólafur Ragnar Grímsson, former President of Iceland, Excellencies, distinguished guests,</p> <p>It is a great honour for me to open the Arctic Circle Assembly here in Harpa, an event that has become a permanent feature on the international stage. The Arctic Circle manifests the high interest in the region and the complex, cross-sectorial approaches we need to apply in this context. It is quite remarkable – phenomenal even – how this event has grown both organically and exponentially in depth and scope.</p> <p>This Assembly draws on the profound expertise and insights from you; the hundreds of scientists, policy-makers, researchers and practitioners that make the Arctic Circle what it is: Namely, the foremost platform to discuss the way forward for the Arctic in a sober and well-informed way. Allow me to extend my gratitude to the Chairman for his tireless efforts in elevating our focus on the challenges and opportunities of the Arctic.</p> <p>I will not mince my words. We are standing at important crossroads, possibly the most important one that my generation has been faced with. Acute geopolitical tensions and a proliferation of uncertainties in international relations. We are witnessing a gradual weakening of multilateralism. The very organisations and treaties that safeguard our primary obligation to ensure safety of our people are being seriously tested. This was self-evident during last month’s opening of the UN General Assembly.</p> <p>We see a worrying down-ward spiral of trust in international cooperation being undermined. Given the complex challenges before us we urgently need to rebuild this trust.</p> <p>This brings me to the Arctic and the role all of us play in charting the course forward. Contrary to common views, the Arctic is not an isolated and static place, serenely cut out from the rest of the world. The economic and political history of the Arctic has always been linked to broader geopolitical trends. These very forces that I referred to earlier are playing out in the Arctic region which gives us a reason to pause and contemplate on the way ahead.</p> <p>For years we have witnessed an incremental growth in cooperation and peace in the Arctic. It has sprung out of needs and we have countless examples of organic, ingenious, cross-border collaboration between inhabitants and public and private entities. Right here in Harpa this week we have numerous examples. We have seen smart solutions being utilised towards intrinsic day-to-day challenges which are in many ways defined by the enormity and harshness of the region.</p> <p>Simultaneously, a new dynamism has manifested itself as we watch Putin’s Russia gradually take on a more aggressive approach to international law and the rule-based order, seeking to destabilise and erode international multilateralism. This is culminating in Russia’s brutal war of aggression against our friends in Ukraine.</p> <p>Let us face a few facts:</p> <p>Russia will probably not change its course in the immediate future.</p> <p>The strategic importance of the North Atlantic and the Arctic has been on the rise. This is not least due to Russia’s military build-up in the Arctic and subsequent military capabilities and activities. </p> <p>Due to continued warming, an ice-free Arctic Ocean is expected to become a reality soon. In fact, it is expected to be covered by less than 15 percent sea ice in&nbsp;the summer months, even by the mid-2030s. </p> <p>Due to this development, sea routes and resources in the Arctic will be more accessible soon with an exponential increase in economic activity.</p> <p>All of this calls for measured actions with the interests of the Region at heart. And this scenario begs the question, how will Iceland, an Arctic Council member state, respond to these challenges? Our national Arctic and Security policies underline our commitment to maintaining peace and low tension in the Arctic.</p> <p>If there is one guiding light for our foreign policy, it is adherence to the values and principles reflected in the UN charter and international law. For a small country it is paramount that we are guarded against the mighty taking what they want – which is the worldview being promoted by the Russian regime and other non-democratic states.</p> <p>In essence, we cannot allow ourselves a selective approach to the principles of international law and sovereignty.</p> <p>So, how can we safeguard stability, peace, and development in the Arctic?</p> <p>Let me share with you few points that are of a particular importance as we try to adapt our cooperation and policy to a new security environment.</p> <p>First, let me repeat, we must safeguard and promote international law and respect for sovereignty. In my view, this sets limitations to cooperation with Russia. International law is international law, also in the Arctic.</p> <p>Second, the seven Arctic states must continue to shape policy regarding Arctic security. Here is of utmost importance that we cooperate and work closely with the key stakeholders and the international community. We must continue to ensure long-term sustainable development, prosperity and security for the people in the Arctic region.</p> <p>Third, in an unruly world we rely on partners and allies. Iceland is in a fortunate position cooperating closely with key regional partners, the Nordic family, the seven Arctic states, all of which have been stepping up their cooperation. Our NATO membership and the bilateral defence agreement with the USA continue to be the key pillars of our security and defence.</p> <p>The state of world affairs has also resulted in us needing to step up to the plate, strengthen resilience, and step up our contribution to NATO’s activities. This includes increased host nation support for NATO and allies' operating in the North-Atlantic, not least those focusing on Anti-submarine warfare. It is our responsibility to remain vigilant.</p> <p>These are sobering realities which need to be tackled with a heavy dose of responsibility and pragmatism, grounded in the values that we, democratic nations, are destined to uphold. Whether we like it or not, the Arctic is fast becoming a theatre for global competition and militarisation and it is up to us to carve out the parameters within which we want the region to develop.</p> <p>The Arctic will remain a delicate area that requires meaningful international cooperation. Climate change continues to be an existential threat, resulting in rising sea levels, ocean acidification, thawing permafrost, forest fires, threats to biodiversity and the list goes on. Future generations look towards the Arctic states to play by the rules and rebuild trust. That is the task ahead.</p> <p>This brings me back to this Assembly hall. The knowledge, expertise and accumulated wisdom assembled here is unrivalled in terms of the Arctic. The way in which the Arctic Circle has grown out of the need for an open and frank dialogue and common approaches to challenges, gives us, the policy-makers, a strong sense of certainty that reason and international collaboration will prevail.</p> <p>In much the same way as Governments must continue to be bold and look beyond their national interests, we, the Arctic nations must have the bold outlook to act fast and decisively to show the way ahead. We need to assume responsibility, ensure the security of our people and diligently work towards rebuilding trust in multilateralism and the rule of law. There is too much at stake for inaction and complacency.</p> <p>Finally, allow me again to thank the organisers for the opportunity to address this distinguished assembly. I wish you great success in all your important work, and first and foremost – a great time in Iceland!</p> <p>Thank you.</p> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p>
23. september 2024Blá ör til hægriÁvarp Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra á leiðtogafundi um framtíðina í New York 22. september 2024<p>Mr. President, Your Excellencies, Ladies and Gentlemen,</p> <p>First of all, let me join in celebrating the conclusion of the Pact for the Future together with the Declaration on Future Generations and the Global Digital Compact. I congratulate all of those who have put gruelling hours of negotiation into finding common ground on many difficult issues.</p> <p>The Pact pulls no punches in identifying the challenges before us and identifies the existential risks we face. The Pact is also upfront about saying that the crises have been caused to a large extent by our own choices.</p> <p>Mr. President,</p> <p>The Pact for the Future and its annexes testify to the vitality of the multilateral system with the United Nations at its core. No other organisation has the convening power of this great body. At a time of conflict between and within many member states, a successful outcome of a global summit is something to be celebrated.</p> <p>The actions we have committed to take do not always go as far as we would have liked. But there is much to celebrate where we have managed to find common ground. Among the 56 actions agreed, we have revitalised our commitments under the sustainable development goals. We have agreed on a range of actions to close the SDG financing gap in developing countries, including strengthening efforts to prevent and combat illicit financial flows, corruption and money laundering. We commit to maintaining the world trading system as a rules-based multilateral trading system, with the World Trade Organization (WTO) at its core.</p> <p>The actions agreed on eradicating poverty by investing in human capital with an emphasis on leaving no one behind are integral to our efforts to achieve the 2030 Agenda. Development cooperation has a central role to play in this regard, and we welcome the emphasis on strengthening the United Nations development system.</p> <p>Importantly, we have underlined the central place of human rights in just, peaceful and inclusive societies. We have committed to respecting and protecting all human rights and fundamental freedoms and to promoting the rule of law at all levels. In this regard, it would be remiss of me not to mention the importance of protecting the rights of L.G.B.T.I.+ communities that, in many places, are suffering from a backlash.</p> <p>I am particularly happy that we were able to agree that achieving full human potential and sustainable development is not possible if women and girls are denied full human rights and opportunities. Ensuring universal access to sexual and reproductive health and rights is vital in this regard, and eradicating gender-based violence remains a pressing concern.</p> <p>Iceland is particularly happy that we were able to agree on ambitious action on the health and resilience of the oceans and their ecosystems. Healthy oceans are essential to a healthy planet and to the achievement of the SDGs.</p> <p>Mr. President,</p> <p>At this time of multiple conflicts, we have also reaffirmed our commitment to act in accordance with international law, including the UN Charter. And we condemn in the strongest terms the devastating impact of armed conflict on civilians.</p> <p>Here Mr. President, I pause… I must admit. Because if we are to regain the trust lost amongst us, it will not be enough simply to reiterate our commitments, for example, to Article 2.4 of the UN Charter on refraining from the use of force against the territorial integrity of another state – reiterating this commitment is not enough. All member states must abide by it.</p> <p>And this goes for all our actions and commitments – they must be implemented – the work should start immediately.</p>
11. september 2024Blá ör til hægriStefnuræða Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra á 155. löggjafarþingi <p>Virðulegi forseti. Góðir landsmenn. </p> <p>Í sumar fögnuðum við 80 ára afmæli lýðveldisins. Hátíðardagskrá með fjölda viðburða og verkefna hefur staðið yfir. Það fer vel á því að um næstu helgi verða Alþingishúsið og Smiðja, ný og glæsileg skrifstofubygging þingsins, opin almenningi. </p> <p>Við þessi tímamót verður að halda sögunni til haga.</p> <p>Það þurfti kjark, baráttuhug og óbilandi trú á framtíðarmöguleika íslensku þjóðarinnar til að berjast fyrir því að ráða málum okkar sjálf, frjáls og fullvalda. Í dag getum við verið stolt af stöðu okkar í samfélagi þjóða, lífskjör eru í fremstu röð og um margt erum við Íslendingar öðrum þjóðum glæsileg fyrirmynd. Þegar við komum nú saman á fjórða þingvetri kjörtímabilsins skulum við gera það sem í okkar valdi stendur til að efla þingið og vinna áfram að framfaramálum fyrir þjóðina.</p> <p>Fæstir landsmenn hafa mikinn áhuga á daglegu þrasi í þessum salarkynnum. Þegar öllu er á botninn hvolft eru það viss grundvallarmál sem jafnan skipta mestu. Málefni fjölskyldunnar í víðum skilningi þess orðs standa hjarta okkar næst. Hvernig er að fæðast, lifa, stofna fjölskyldu og eldast á Íslandi?</p> <p>Við eigum öll sameiginlegt að vilja öryggi, vilja frið og við viljum skapa okkur og framtíðarkynslóðum betra líf. Segja má að þetta hafi gengið vonum framar á lýðveldistímanum þótt ekki hafi það verið stanslaus sigurganga. Við erum háð duttlungum náttúrunnar og erum ekki yfir það hafin að taka ákvarðanir sem síðar getur þurft að endurskoða.</p> <p>Nýjar kynslóðir byggja á árangri þeirra sem á undan komu. Það sem tengir kynslóðirnar saman er sameiginlegt markmið um að auka lífsgæðin fyrir landsmenn alla og búa í haginn fyrir framtíðina.</p> <p>Þetta leiðarljós réði för fyrir rúmum áratug þegar aðilar vinnumarkaðar komu saman með öllum stjórnmálaflokkunum og stjórnkerfinu á vettvangi sem var kallaður vettvangur um aukna hagsæld. Á þeim vettvangi var mótuð framtíðarsýn fyrir okkur Íslendinga um að tvöfalda landsframleiðsluna frá 2012 til 2030 um 3,5%. Þetta átti að tryggja að við gætum staðið jafnfætis þeim sem við viljum helst bera okkur saman við. Nú árið 2024 erum við upp á punkt og prik á réttri leið. Þetta hefur gerst þrátt fyrir fjölda utanaðkomandi áfalla.</p> <p>Og á sama tíma hefur kaupmáttur fólks vaxið verulega á Íslandi á meðan hann dregst saman í kringum okkur. Kaupmáttur hér er einfaldlega í sérflokki á Norðurlöndunum þar sem hann hefur verið að dragast saman á meðan hann hefur vaxið á Íslandi á sama tíma. Við höfum bætt opinbera þjónustu, tekist á við skuldavanda heimila, fjárfest í innviðum, eflt almannatryggingar, aukið mikið hvata til nýsköpunar og stórlækkað skatta. Skattalækkanir frá 2013 nema hátt í 90 milljörðum króna á ársgrundvelli.</p> <p>Virðulegi forseti. Það er ástæða til að fara bjartsýn inn í þennan þingvetur. Verðbólga er markvert að lækka. Við þurfum að tryggja að sú þróun haldi áfram og beita agaðri hagstjórn. Það er stærsta hagsmunamál heimilanna og fyrirtækjanna í landinu. Undanfarið hefur ríkið stutt við Seðlabankann með aðhaldi, líkt og bankinn sjálfur og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafa bent á. Útgjöld ríkissjóðs vaxa hægar en almennt í samfélaginu og afkoman er að batna hröðum skrefum.</p> <p>Með styrkri efnahagsstjórn er raunhæft að afgangur verði á ríkissjóði strax á næsta ári, þótt opinberar áætlanir geri ráð fyrir halla. En ítrekað hefur niðurstaða ríkisreiknings verið langt umfram opinberar áætlanir. Afkoman hefur reynst 100 milljörðum betri þrjú ár í röð. Nú mælist verðbólga 6%, en höfum í huga að án húsnæðisliðarins er hún um 3,6%.</p> <p>Í samstarfi við sveitarfélög og vinnumarkaðinn greip ríkisstjórnin til fjölda aðgerða á húsnæðismarkaði. Stóraukið framboð í almenna íbúðakerfinu með auknum stofnframlögum, styrking hlutdeildarlánakerfisins og samkomulag við sveitarfélög um aukið lóðaframboð, svo að fátt eitt sé nefnt.</p> <p>Ríkið styður árlega við uppbyggingu um þúsund íbúða með beinum og óbeinum hætti. Ríkisstjórnin hefur stutt ötullega við hjöðnun verðbólgu þar sem húsnæðisliðurinn hefur verið vandamál. Aldrei hefur verið meira byggt en síðustu ár; yfir 3.000 íbúðir í fyrra og meira en 1.800 það sem af er ári. Framboð íbúða vex og eru fleiri íbúðir til sölu nú en fyrir ári síðan. Og höfum í huga: Allt þetta er að gerast á sama tíma og við höfum séð hraðari íbúafjölgun en nokkru sinni, um 15% íbúafjölgun á Íslandi frá 2017. Og vegna náttúruhamfara hafa um 1.200 íbúðir í Grindavík horfið af húsnæðismarkaði, a.m.k. tímabundið. Þetta er stór hluti þess sem byggt er í venjulegu árferði. Þessu fylgja að sjálfsögðu gríðarlega miklar áskoranir fyrir samfélagið.</p> <p>Virðulegi forseti. Erindi ríkisstjórnarinnar kom skýrt fram á síðasta þingi, sem var afkastamikið þing. Fjöldi framfaramála sem bæta lífsgæði, öryggi og afkomu fólksins í landinu.</p> <p>Við lukum eftir um áratugarvinnu við endurskoðun örorkulífeyriskerfisins. Við styrktum landamærin. Við gerðum tímamótabreytingar á útlendingalögum og færðum lögreglunni betri tól til að berjast við skipulagða glæpastarfsemi. Hælisumsóknir eru 50% færri en á sama tíma í fyrra. Fjöldi brottfluttra hefur sexfaldast miðað við árið 2022. Frávísanir á landamærunum hafa nífaldast á örfáum árum. Strax hefur breytt nálgun, ný lög og stórefld landamæragæsla skilað áþreifanlegum árangri.</p> <p>Virðulegi forseti. Það var grundvallaratriði að ná samningum á almennum vinnumarkaði í vetur og mikilvægt að forsendur þeirra haldi. Þótt ríkið sé ekki aðili samninganna lagði það ríflega af mörkum til að þá mætti klára.</p> <p>Mörgum verður tíðrætt um vöxt ríkisútgjalda og sannarlega er mikilvægt sífellt að hagræða og forgangsraða fjármunum. Í fyrra kynnti ríkisstjórnin sérstakt 5 milljarða aðhald á launakostnað stofnana, niðurskurð í ferðakostnaði og hagkvæmari innkaup. Við höfum lækkað framlög til stjórnmálaflokka, haldið áfram sameiningum stofnana, síðast núna á vorþinginu. Við höfum nýtt stafrænar lausnir, aukið samrekstur, boðið út þjónustu. Við erum með 29 milljarða aðhaldsaðgerðir í fjárlagafrumvarpi næsta árs en við þurfum hins vegar að horfast í augu við það að fjölgun íbúa og öldrun þjóðar fylgir vaxandi álag á innviði og grunnþjónustu. Miklar launahækkanir á almennum vinnumarkaði hafa áhrif á launagreiðslur og tilfærslur ríkissjóðs. Allt almennt verðlag hefur hækkað og vegur þar þungt verðbólguskot um allan heim.</p> <p>Að öllu þessu virtu þá hafa ríkisútgjöld á mann aukist rétt um 1% að raunvirði á ári frá 2017 til 2023. Með öðrum orðum hafa þau aðeins hækkað í takt við stækkun hagkerfisins. Og um leið höfum við þurft að bera kostnað af stórfelldum utanaðkomandi áföllum. Samkvæmt þeirri stefnu sem mörkuð er í fjármálaáætlun og fjárlagafrumvarpi mun hægja á vexti útgjaldanna og sem hlutfall af vergri landsframleiðslu fara þau lækkandi. En sumt getur einfaldlega ekki beðið. Okkur hefur á þessum tíma tekist að ráðast í einhverja stærstu innviðafjárfestingu Íslandssögunnar með byggingu nýs Landspítala. Algjört forgangsmál. Breytingar á ellilífeyriskerfinu voru mjög mikilvægar og höfðu í för með sér gríðarlegan ábata fyrir eldra fólk á Íslandi. Nýsamþykkt lög um örorkulífeyriskerfið stefna að sama markmiði. Með miklum stuðningi við rannsóknir og þróun hefur tekist að byggja nýja og verðmæta stoð undir íslenskt hagkerfi. Það er hvergi betra að vera nýsköpunarfyrirtæki en á Íslandi, segja frumkvöðlar.</p> <p>Virðulegur forseti. Við höfum lagt fram þingmálaskrá sem inniheldur fjölda þjóðþrifamála. Í fjárlagafrumvarpi komandi árs boðum við áframhaldandi aðhald og styrkari innviði samfélagsins. Nefna má fleiri mál er varða samgöngur, menntamál, þjóðaröryggi og orkumál. Og í vetur er tækifæri til að sammælast um skynsamlegar breytingar á stjórnarskránni. Horfa ætti til kafla um forseta Íslands, Alþingi og dómstóla auk þess sem skoða mætti ákvæði um kjördæmaskipan og jöfnun atkvæða. Markmiðið ætti ávallt að vera að treysta enn frekar lýðræðið í landinu. Tímabært er að endurskoða ákvæði um Landsdóm og gera breytingar á meðferð ákæruvalds vegna ráðherraábyrgðar. Ég bind enn vonir við að við getum sammælst um skynsamlegar breytingar á stjórnarskránni á þessu kjörtímabili.</p> <p>Virðulegur forseti. Mikilvægt er að horfast í augu við hrinu ofbeldis sem gengið hefur yfir okkar samfélag og bregðast við. Harmleikir síðustu vikna snerta allt samfélagið þannig að flest annað verður í skyndingu mjög léttvægt. Þetta eru atburðir sem hverfast um það sem okkur skiptir mestu máli; að búa við öryggi og frið, að geta áhyggjulaus leyft börnunum okkar að fara um og njóta lífsins.</p> <p>Í dag kynntu stjórnvöld aðgerðir til að bregðast við ofbeldi meðal barna og gegn börnum. Betri meðferðarúrræði, sýnilegri samfélagslögregla og öflugra starf félagsmiðstöðvarinnar Flotans eru á meðal fjölda aðgerða. En við verðum að muna að þessi mál verða ekki leyst með lögboðum einum eða stjórnvaldsákvörðunum. Þau kalla á stærra samtal um það hvernig við öll saman stöndum vörð um samfélagið sem við þekkjum og ætlum áfram að vera.</p> <p>Góðir landsmenn. Við sem þennan sal fyllum þurfum að hafa burði til að takast á við þessar margvíslegu áskoranir samtímans og horfa um leið til langs tíma og spyrja okkur hvaða framtíð við viljum byggja fyrir framtíðarkynslóðir. Megi komandi þingvetur nýtast til góðra verka þjóðinni allri til heilla.</p>
16. ágúst 2024Blá ör til hægriUm verðbólgu og ríkisfjármál<p><em>Bjarni Benediktsson forsætisráðherra skrifar</em></p> <p>Verðbólga er enn of mikil. Um það verður ekki deilt. Þó það sé lögum samkvæmt í verkahring Seðlabanka Íslands að stuðla að verðstöðugleika leika ríkisfjármál vitanlega stórt hlutverk. Í umræðunni um verðbólguna hefur því þó verið fleygt fram að ríkisfjármálin séu helsti orsakavaldur hennar um þessar mundir og talað um „gegndarlaus ríkisútgjöld“ í því samhengi.</p> <p>Þeir sem vilja vinna málstaðnum gagn þurfa að byggja staðhæfingar sínar á traustum grunni. Ólíkt þeim sem starfa nú í stjórnarandstöðu hafa greinendur komist að þeirri niðurstöðu að peningastefna og ríkisfjármálastefna hafi að undanförnu gengið í takt í átt að verðstöðugleika.</p> <p>Í nýju áliti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins kom fram að aðhaldsstig ríkisfjármála væri hæfilegt og að samhæft aðhald peningastefnu og ríkisfjármálastefnu hefði stuðlað að minnkandi verðbólguþrýstingi. Í Peningamálum Seðlabankans kemur fram að aðhaldsstig ríkisfjármála muni að líkindum aukast um 2% af landsframleiðslu í ár og ½% til viðbótar á næsta ári. Þetta er skýr vitnisburður um markmið og framlag ríkisstjórnarinnar í baráttunni við verðbólgu.</p> <h3><strong>Útgjöld ríkissjóðs</strong></h3> <p>Í heimsfaraldrinum töpuðust 20 þúsund störf, sem var meginástæða mikils halla á ríkissjóði sem fylgdi. Deila má um hvort of langt hafi verið gengið í stuðningsaðgerðum við heimili og fyrirtæki, hjá ríkissjóði jafnt sem Seðlabankanum, og hve mikinn þátt sá stuðningur hefur átt í þenslunni að undanförnu. Fyrir lá allt frá upphafi að af þeim hlytist fórnarkostnaður, sem m.a. kann að hafa birst í tímabundið aukinni verðbólgu. En ekki er hægt að segja annað en að markmiðinu um kröftuga viðspyrnu efnahagslífsins hafi verið náð, raunar miklu hraðar en nokkur þorði að vona - eins og atvinnustig og hagvöxtur síðustu ára er til vitnis um.</p> <p>Lítum okkur nær í tíma. Sú óvænta útgjaldaaukning sem hefur átt sér stað að undanförnu er fyrst og fremst tengd aðgerðum vegna eldsumbrota á Reykjanesskaga. Þegar heimabær á fjórða þúsund landsmanna, öflugt samfélag þar sem fólk hefur notið þess að búa, starfa og alast upp, verður fyrir áfalli – þá stendur Ísland allt með bæjarbúum. Við ákváðum frá upphafi að gera meira en minna, tryggja öryggi fólks og fyrirsjáanleika eftir fremsta megni, með trú á samfélagið í Grindavík að leiðarljósi. Sú leið og tilheyrandi útgjöld hefur verið studd einróma á Alþingi.&nbsp;</p> <p>Þá var ákveðið að ráðast í aðgerðir í tengslum við kjarasamninga á almennum vinnumarkaði til að styðja sérstaklega við þá hópa sem verst stæðu vegna verðbólgu og vaxtastigs. Þessar aðgerðir eru tímabundnar og verða fjármagnaðar með forgangsröðun annarra verkefna ríkissjóðs.</p> <h3><strong>Staða ríkisfjármála</strong></h3> <p>Þrátt fyrir áskoranir síðustu ára er óumdeilt að staða ríkissjóðs og íslensks efnahagslífs er góð í sögulegum og alþjóðlegum samanburði. Skuldahlutfall ríkissjóðs er lágt og lánshæfiseinkunn góð. Atvinnustig er hátt og atvinnuþátttaka mikil. Efnahagslífið byggir á sífellt fjölbreyttari stoðum og kaupmáttur launa hefur farið vaxandi.</p> <p>Engu af því sem hér er skrifað er þó ætlað að færa rök fyrir því að ekki megi ná betri árangri í ríkisfjármálum. Það eru ávallt tækifæri til umbóta. Hlutverk ríkisins er víða of umfangsmikið og stöðugt þarf að leita leiða til hagræðingar og skilvirkari nýtingar á almannafé. Að því hef ég unnið allan minn stjórnmálaferil og er enn að. Stafvæðing stjórnsýslunnar, sameiningar stofnana, stóraukið gagnsæi í ríkifjármálum og álagningu opinberra gjalda, hvatar til að styðja almannaheillastarfsemi án milligöngu ríkisins, lækkun skatta auk afnáms tolla og vörugjalda eru fáein dæmi af mörgum.</p> <h3><strong>Orsakir verðbólgu</strong></h3> <p>Verðbólgan hefur gengið hægar niður en æskilegt er og þar af leiðandi er vaxtastigið hærra en við eigum að sætta okkur við til lengdar. Ekki má þó gleyma þeim árangri sem náðst hefur. Á 18 mánuðum hefur verðbólga minnkað um 4 prósentustig og verðbólga án húsnæðis hefur minnkað um nær 5 prósentur. Nú sem fyrr skiptir þáttur húsnæðisverðs miklu máli fyrir þróun verðbólgunnar. Í mínum huga er forgangsmál að styðja áfram við aukið framboð íbúða. Það eitt dugar þó ekki til, enda leika sveitarfélögin lykilhlutverk við að tryggja nægt framboð lóða.&nbsp;</p> <p>Huga þarf að fleiri þáttum. Ein afleiðing aukinna efnahagsumsvifa undanfarin ár er sú að laun hafa hækkað verulega og launaskrið (hækkanir umfram kjarasamninga) verið töluvert. Þessu verðum við að ná betri stjórn á, ella er hætta á að við sitjum uppi með of mikla verðbólgu til lengri tíma. Það útilokað að hér á landi sé hægt að hafa launaþróun í allt öðrum takti en í nágrannalöndum, en á sama tíma sambærilega verðbólgu og vexti.</p> <p>Að öðru leyti hafa verið skýr merki þess að hægt hafi á efnahagsumsvifum í átt að betra jafnvægi, meðal annars vegna aukins aðhalds ríkisfjármála síðustu misseri.&nbsp;</p> <p>Það er forgangsmál ríkisstjórnarinnar að styðja við áframhaldandi hjöðnun verðbólgunnar. Hratt batnandi afkoma ríkissjóðs er til vitnis um að það gengur vel og framar væntingum.&nbsp;</p> <p>Við munum halda áfram á sömu braut, enda eru lægri verðbólga og vextir langstærsta hagsmunamál íslenskra heimila og fyrirtækja í dag.</p>
17. júní 2024Blá ör til hægriÞjóðhátíðarávarp Bjarna Benediktssonar forsætisráðherra á Austurvelli 17. júní 2024<p>Forseti Íslands, góðir landsmenn, innilega til hamingju með daginn!</p> <p>Það er sannarlega tilefni til að gleðjast á þessum tímamótum þegar við fögnum 80 árum frá stofnun lýðveldisins þann 17. júní 1944, á fæðingardegi Jóns Sigurðssonar.&nbsp;</p> <p>Ég vil byrja á að þakka sérstaklega Ingridu Šimonytė, forsætisráðherra Litáens, fyrir að koma til Íslands og fagna deginum með okkur. Þrjátíu og þrjú ár eru liðin frá því að Ísland viðurkenndi sjálfstæði Litáen, fyrst allra ríkja og mikil vinátta hefur verið milli þjóðanna allar götur síðan.</p> <p>Prime Minister Šimonytė, welcome to Iceland. Your presence today is noticed and highly appreciated.&nbsp;</p> <p><strong>Góðir Íslendingar,</strong></p> <p>Það þurfti kjark og óbilandi trú á framtíðarmöguleika íslensku þjóðarinnar til að berjast fyrir fullveldinu og stofnun lýðveldis í framhaldinu.&nbsp;</p> <p>Ísland hafði verið eitt fátækasta ríki Vestur-Evrópu og þeir voru til sem höfðu efasemdir um að við gætum nokkurn tímann staðið undir sjálfstæðinu.&nbsp;</p> <p>Árið 1943 voru í tímaritinu The Norseman rifjuð upp orð Sir George Stuart Mackenzie, sem ferðaðist til Íslands á fyrri hluta nítjándu aldar. Eftir Íslandsförina sagði George þessi:&nbsp;</p> <p>„Það væri móðgun við heilbrigða skynsemi að reyna aðra eins fásinnu eins og að gera Ísland að sjálfstæðu ríki, enda býr landið ekki yfir auðlindum af nokkru tagi.“&nbsp;</p> <p>En tímarnir breyttust. „Fásinnan“ sem ferðalangurinn skrifaði um reyndist ekki meiri en svo, þegar fram liðu stundir, að í dag stendur sjálfstætt og fullvalda Ísland hvað fremst meðal þjóða á alla helstu mælikvarða.</p> <p>Hvergi er betra að búa en einmitt hér. Og ef við hefðum val um það, hvenær í Íslandssögunni allri við mættum koma í heiminn, til þess að eiga mesta möguleika á að lifa hamingjusömu lífi, njóta langra ævidaga, stofna fjölskyldu, ala upp börn og fást við það í lífinu sem hugur okkar stæði helst til – er enginn vafi á að við myndum velja daginn í dag.&nbsp;</p> <p>Lýðveldissagan hefur einkennst af stórtækum framförum á öllum sviðum. Drifkraftar framfaranna hafa verið sjálfstæði okkar og fullveldi, lýðræðið, frelsi til orðs og æðis, menntun, sjálfbær nýting auðlinda okkar, alþjóðasamvinna og síðast en ekki síst friður í okkar heimshluta.&nbsp;</p> <p>Á þessum grunni hefur íslenska þjóðin verið í stöðugri sókn til bættra lífskjara: við njótum betri heilsu, hér er meira jafnrétti, meira frelsi á öllum sviðum, okkur hefur fjölgað, atvinnustarfsemin aldrei verið fjölbreyttari og innviðir samfélagsins, félagslegir sem efnislegir, eru sterkir. Kaupmáttur landsmanna hefur vaxið mjög ár frá ári.&nbsp;</p> <p>Í dag hugsum við með þakklæti til horfinna kynslóða, þeirra sem á undan fóru og lögðu grunn að samfélagi samtímans.&nbsp;</p> <p>Lýðveldisstofnunin átti rætur sínar í þeirri hugsjón að íslenskri þjóð myndi farnast best með því að taka í eigin hendur fulla ábyrgð á landsmálunum.</p> <p>Um fullveldið var samið á friðsaman hátt og án átaka. Íbúafjöldi Danmerkur var um 35-faldur á við Íslendinga er sambandslagasamningurinn var gerður 1918. Á mælikvarða gildismats og hugsjóna sýndi Danmörk með samningnum stærð sem mun fjölmennari ríki og landmeiri eru fram á þennan dag ófær um.</p> <p>Um það vitna vopnuð átök í okkar heimshluta þar sem reynt er að neyta aflsmunar og árás gerð á fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt þjóðar.</p> <p>En fullveldi Íslands var einungis áfangi á langri leið.&nbsp;</p> <p>Alnafni minn spurði í aðdraganda lýðveldisstofnunarinnar: <br /> <br /> <strong>„</strong>Myndi sá bóndi telja sig að fullu frjálsan sem ekki mætti hafa skipti við nágranna sína nema fyrir milligöngu óðalsbónda á fjarlægri jörð, eða öllu heldur vinnumanna hans, og yrði að hafa einhverja þessara vinnumanna með í för ef hann skryppi í kaupstað, og engin viðskipti hefðu lögformlegt gildi nema óðalsbóndinn samþykkti? <br /> <br /> Slíku frelsi myndi enginn bóndi una til lengdar. Auðvitað þættu þessi kjör betri en algjör þrældómur, en honum myndi þykja það furðulegt, ef honum væri sagt, að nú væri frelsisbaráttu hans lokið.<strong>“&nbsp;</strong><br /> <br /> Í maí 1944 tóku svo yfir 98 prósent Íslendinga þátt í þjóðaratkvæðagreiðslu um að segja upp sambandslagasamningi við Dani og setja nýja stjórnarskrá. </p> <p>Yfirgnæfandi meirihluti vildi stofnun lýðveldis og nýja stjórnarskrá.<br /> <br /> Aðdragandinn var málafylgja, kraftmikil rökræða og loks var slaufa bundin um málið með lýðræðislegum kosningum.&nbsp;</p> <p>Þessa skulum við minnast þegar við tökum ákvarðanir sem varða framtíð landsins. Það má leyfa sér að hugsa til þess, hvaða augum verður litið á það sem við nú tökum ákvarðanir um, af þeim sem hér munu safnast saman að 80 árum liðnum.&nbsp;</p> <p>Í okkar heimshluta eru vaxandi áhyggjur af lýðræðinu, neikvæðum áhrifum samfélagsmiðla, teikn eru um aukna skautun, netárásir og undirróðursöfl sem skeyta engu um framtíð landsmanna. Hraði í samskiptum hefur aukist með eindæmum og athyglin styst að sama marki. <br /> <br /> Upphrópanir og skilaboð í stuttum myndskeiðum eru allsráðandi en þau rúma ekki dýpt flóknari mála. Falsfréttir flæða um netheima í harðri samkeppni við sannleikann og oft skortir gagnrýna hugsun til að greina þar á milli. </p> <p>Málefnaleg umræða sem er lýðræðinu nauðsynleg á víða í vök að verjast. Verum minnug þess að gæði skoðanaskipta og gæði ákvarðana, þjóðinni til heilla, haldast iðulega í hendur.&nbsp;&nbsp;</p> <p>Það sem við höfum að vernda er nokkuð sem fylgt hefur okkur frá landnámi – sjálft lýðræðið. Fátt er verðmætara fyrir okkur en að viðhalda getunni til málefnalegra, opinna skoðanaskipta og sameiginlegrar ákvarðanatöku. </p> <p>Lýðræðið er sverð okkar og skjöldur gegn hvers konar ytri og innri ógn. Fjöregg þjóðarinnar.</p> <p>Tökum höndum saman um að viðhalda og verja ávallt getuna til að skiptast á skoðunum á opinn og hreinskiptinn hátt. Gætum þess einnig að láta ekki ólík viðhorf og nýjar áskoranir draga úr okkur kjarkinn til frjálsra skoðanaskipta og til að taka ákvarðanir fyrir framtíðina.&nbsp;<br /> <br /> Jóhannes Nordal var maður sem lifði með öldinni, og fylgdist með þróun lýðveldisins allt frá upphafi. Hann hlustaði á lýðveldishátíðina 17. júní 1944 frá höfuðstöðvum breska ríkisútvarpsins í London, þá tvítugur námsmaður, milli þess loftvarnarviðvaranir glumdu yfir borginni.&nbsp;</p> <p>Í grein um hálfum öðrum áratug síðar lýsti Jóhannes þýðingu lýðræðisins ágætlega þegar hann sagði;</p> <p><strong>„</strong>Vér, sem nú lifum, höfum fengið að reyna, hve þunn er sú skel siðmenningar, sem skilur jafnvel hinar menntuðustu þjóðir frá fullkominni villimennsku. Þau verðmæti, sem vér metum mest, kunna því að verða fótum troðin, áður en varir, ef slakað er á þeim kröfum um frjálsa stjórnarhætti og virðingu fyrir lögum, þekkingu og mannréttindum sem vestrænt lýðræði hvílir á.<strong>“</strong></p> <p>Hann taldi að frjálsri menningu stafaði hætta úr tveimur áttum, annars vegar ógnun þeirra sem þykjast hafa höndlað sannleikann og eru reiðubúnir að fórna flestu til að þröngva öðrum undir vald sitt - og svo frá hinum sem eru svo „frjálslyndir“, að þeir telja ekki rétt að berjast gegn hinu illa af fullri einurð og án afdráttar.</p> <p>Þessi orð eiga jafn vel við nú, þegar ráðist er með herafli að þeim gildum sem við höfum að verja. Í okkar heimsálfu heyja Rússar blóðugt innrásarstríð, jafnt á eiginlegum vígvelli og á sviði upplýsingahernaðar, falsfrétta og áróðurs þar sem við sjáum hinar myrku hliðar nýrrar tækni. Slíkri framgöngu og tilburðum þarf að mæta af festu.&nbsp;</p> <p>Það er frumskylda okkar að huga enn betur að eigin vörnum og styðja við varnir bandamanna okkar – rétt eins og við treystum á að þeir gerðu væri á okkur ráðist. Það fer vel saman að vera friðelskandi þjóð og verja þau gildi sem tilvist okkar sem sjálfstæðrar þjóðar grundvallast á.&nbsp;&nbsp;</p> <p><strong>Góðir landsmenn,</strong></p> <p>Það helst í hendur við áttræðisafmæli lýðveldisins að í dag er jafn langt síðan Sveinn Björnsson var kjörinn fyrsti forseti Íslands og síðan þá höfum við kosið í lýðræðislegum kosningum. Með okkur situr nú hæstvirtur sjötti forseti Íslands sem senn lætur af störfum og ég vil nota tækifærið og færa honum bestu þakkir fyrir störf í þágu lands og þjóðar.</p> <p>Í sumar tekur við sjöundi forseti lýðveldisins, Halla Tómasdóttir, og við óskum henni öll velfarnaðar. Það var ánægjulegt að sjá ríka þátttöku í nýafstöðnum forsetakosningum, en hún er sannur mælikvarði á styrk lýðræðisins og vilja til þátttöku.&nbsp;</p> <p>En styrkur okkar liggur víðar en í lýðræðinu. Við Íslendingar erum svo lánsöm að eiga auðugan menningararf. Íslendingasögurnar og íslenskar bókmenntir eiga ríkan þátt í sjálfsmynd þjóðarinnar. Íslenskan er lykill að þeim auðæfum.&nbsp;&nbsp;</p> <p>Á eftir mun kórinn flytja þjóðhátíðarljóð skáldsins Huldu, sem vann til verðlauna sumarið 1944 í tilefni af stofnun lýðveldisins. Í mínum huga blasir svarið við þegar spurt er;</p> <p><em>Hver á sér fegra föðurland,</em></p> <p><em>með fjöll og dal og bláan sand,&nbsp;</em></p> <p><em>með norðurljósa bjarmaband</em></p> <p><em>og björk og lind í hlíð?</em></p> <p>Og hún heldur áfram:</p> <p><em>Með friðsæl býli, ljós og ljóð,</em></p> <p><em>svo langt frá heimsins vígaslóð.</em></p> <p><em>Geym, drottinn, okkar dýra land</em></p> <p><em>er duna jarðarstríð.</em></p> <p><strong>Góðir landsmenn,&nbsp;</strong></p> <p>Verum meðvituð um að í ákveðnum skilningi erum við ekki svo langt frá heimsins vígaslóð, og vorum það raunar ekki heldur þegar ljóð Huldu var ort. Á ófriðartímum er rík ástæða til að standa keik og sameinast um það sem við getum verið stolt af.</p> <p>Í tilefni lýðveldisafmælisins höfum við leitað fanga víða í íslenskum menningararfi. Bókin “Fjallkonan - þú ert móðir vor kær” er gjöf til Íslendinga á afmælisárinu. Fjallkonan er tákngervingur Íslands sem minnir okkur á sögu lands og þjóðar, og hvetur til samheldni og friðar. Hún minnir á þá baráttu sem háð var fyrir fullveldi og sjálfstæði Íslands og færði okkur það samfélag sem við þekkjum í dag.</p> <p>Menningararfi okkar Íslendinga tilheyra gersemar sem eru í eigu erlendra safna og hvíla venjulega á erlendri grund. Í tilefni hátíðarhaldanna hefur Þjóðminjasafn Skotlands í Edinborg lánað Lögréttutjöldin svokölluðu hingað til lands og eru þau til sýnis í Þjóðminjasafninu. Veggtjöldin voru notuð í Lögréttuhúsinu á Alþingi á Þingvöllum og er yngra tjaldið talið vera frá seinni hluta 17. aldar eða fyrri hluta 18. aldar.&nbsp;</p> <p>Hátíðardagskrá hefur verið bæði í þjóðgarðinum og á Hrafnseyri við Arnarfjörð í tilefni afmælisársins.&nbsp;</p> <p>Glæsilegt merki 80 ára lýðveldisafmælisins eftir Sigurð Oddsson prýðir fána, nælur, bækur og ýmsan varning sem gefinn hefur verið út í tilefni tímamótanna.</p> <p>Kórar víða um land hafa æft nýtt hátíðarlag Atla Ingólfssonar, tónskálds, við ljóðið: Ávarp fjallkonunnar, eftir Þórarin Eldjárn ásamt fleiri ættjarðarlögum. Ég hvet fólk til að leggja sérstaklega við hlustir. Kórastarfið er skrautfjöður í hatt okkar Íslendinga.&nbsp;</p> <p>Frjáls félagasamtök leika ávallt stórt hlutverk 17. júní og í dag verður engin breyting á. Ég vil þakka þeim sem gera hátíðarhöldunum hátt undir höfði sérstaklega fyrir óeigingjarnt og mikilvægt starf.&nbsp;<br /> <br /> <strong>Góðir landsmenn,</strong></p> <p>Íslenska þjóðin sýnir best úr hverju hún er gerð við erfiðar aðstæður. Þegar heimabær á fjórða þúsund landsmanna, eða 1% þjóðarinnar, öflugt samfélag þar sem fólk hefur notið þess að búa, starfa og alast upp, er ógnað af jarðeldum sem engu eira – þá stöndum við, öll sem eitt, með bæjarbúum. Fólk finnur stuðning í þjóð sinni.&nbsp;</p> <p><strong>Kæra íslenska þjóð, </strong></p> <p>Vel tókst því fólki upp, sem fylgdi hugsjónum sínum og lagði á sig að vinna að fullveldi Íslands og síðar lýðveldi. Þau auðnuspor skiluðu okkur frjóum jarðvegi sem hefur farsællega tekist að rækta. <br /> <br /> Tækifæri hafa opnast, við höfum nýtt þau, þau hafa gefið okkur gjöfult og gott samfélag, og þau blasa enn við. Í tilefni þess njótum við dagsins, göngum saman út í sumarið, veifum fánum, setjum upp merkin, verum stolt af þeirri sögu sem sameinar okkur og styrkir.&nbsp;<br /> <br /> Það fyllir okkur stolti að líta um farinn veg, huga að öllu því sem þjóðin hefur áorkað á 80 árum.&nbsp;</p> <p>Við skulum gleðjast og fagna. Á morgun heldur starf okkar allra áfram við að gera enn betur fyrir framtíðarkynslóðir.</p> <p>Ég óska okkur öllum til hamingju með 80 ára afmælið.</p>

Fleira um ráðuneytið

Um ráðuneytiðSkipulagStarfsfólkMálefniForsætisráðherraHagsmunaskráningAlþjóðlegt samstarfStjórnarráðshúsiðRáðherrabústaðirFyrri forsætisráðherrarSögulegt yfirlitFræðslumyndband um Stjórnarráð ÍslandsLýðveldi í 80 ár
Var efnið hjálplegt?
NeiJá
Takk fyrir

Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.

Af hverju ekki?

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum

Ef um er að ræða erindi til borgaraþjónustu utanríkisráðuneytisins þá skal senda póst á [email protected]

Upplýsingar um netföng, símanúmer og staðsetningu ráðuneyta