Hoppa yfir valmynd

Haus fyrir smærri skjái

Merki Stjórnarráðs Íslands Stjórnarráð Íslands

Ræður og greinar Jóhönnu Sigurðardóttur

Áskriftir
Dags.Titill
26. apríl 2013Blá ör til hægriÞað skiptir máli hverjir stjórna<p>Senn lýkur einu viðburðaríkasta kjörtímabilinu í sögu lýðveldisins. Þegar ríkisstjórn Samfylkingarinnar og VG tók við stjórn landsins blasti við afar dökk mynd af stöðu efnahagsmála; þjóðargjaldþrot var yfirvofandi.<br /> <br /> Fjármálamarkaðurinn var hruninn, verðbólga nálgaðist annan tug prósenta, atvinnuleysi, skuldir heimila og fyrirtækja og halli ríkissjóðs náðu fordæmalausum hæðum. Gjaldmiðill landsins og kjör almennings voru í frjálsu falli. Ísland var einangrað frá alþjóðlegum fjármálamarkaði, rúið trausti eins og lánshæfismat og skuldatryggingarálag ríkissjóðs sýndi.<br /> <br /> Að fjórum árum liðnum blasir við gjörbreytt mynd. Hagvöxtur hefur verið tvö ár samfleytt og er landsframleiðsla nú svipuð og hún var árið 2006. Hagvöxtur hefur verið meiri hér á landi en í okkar helstu samanburðarlöndum.<br /> <br /> Þrátt fyrir verri viðskiptakjör eru hagvaxtarspár talsvert jákvæðari fyrir Ísland en önnur Evrópuríki. Halli ríkissjóðs hefur minnkað úr 216 milljörðum í tæpa fjóra milljarða. Kaupmáttur hefur aukist þrjú ár í röð og hafa laun á hverja vinnustund ekki verið hærri frá hruni í samanburði við laun í helstu viðskiptalöndum okkar.<br /> <br /> </p> <h3>Minni verðbólga og atvinnuleysi</h3> <p>Verðbólgan er nú einungis þriðjungur af því sem hún var og atvinnuleysi hefur minnkað um tæpan helming. Eftir hrun var tæplega einn af hverjum tíu vinnufærum mönnum án vinnu. Nú er atvinnuleysi hið næstminnsta í allri Evrópu. Atvinnulausum hefur fækkað um meira en 12.000 og er það ekki síst aðgerðum stjórnvalda að þakka.<br /> <br /> Afkoma heimilanna og eignastaða hefur batnað jafnt og þétt undanfarin tvö ár. Gjaldþrotum fækkar og árangurslausum fjárnámum sömuleiðis. Frá miðju ári í fyrra hafa fleiri flutt til landsins en frá því. Góður afgangur er nú af utanríkisviðskiptum og ferðaþjónusta og hinar skapandi greinar eru í miklum vexti, ekki síst vegna stóraukins stuðnings stjórnvalda.<br /> <br /> </p> <h3>300 milljarða lækkun skulda heimila<br /> </h3> <p>Skuldir heimila og fyrirtækja hafa lækkað um tæpan helming frá haustinu 2008. Sé litið til alls kjörtímabilsins hafa skuldir heimila og fyrirtækja lækkað sem nemur tvöfaldri landsframleiðslu, um 3.000 milljarða króna. Skuldir heimilanna hafa lækkað um meira en 300 milljarða króna og er skuldastaða þeirra nú svipuð og árið 2006.<br /> Skuldir hins opinbera lækka einnig þrátt fyrir áföll hrunsins og eru þær nú svipaðar og í ýmsum öðrum iðnríkjum á borð við Bandaríkin, Belgíu og Írland.<br /> <br /> Við stöðvuðum skuldasöfnun hins opinbera og endurreistum traust alþjóðasamfélagsins á íslensku efnahagslífi. Skuldatryggingarálag ríkissjóðs hefur ekki verið jafn lágt síðan á miðju ári 2008 og hafa öll alþjóðlegu matsfyrirtækin sett Ísland í fjárfestingarflokk.<br /> <br /> </p> <h3>Merkin sýna verkin<br /> </h3> <p>Enn blasa við krefjandi verkefni. Ríkisstjórnin hefur stigið mikilvæg skref til að ýta undir aukna fjárfestingu í landinu. Þær aukast um fimmtung á þessu ári samkvæmt þjóðhagsspá Hagstofunnar. Fjölmargir fjárfestingarsamningar hafa verið undirritaðir um lögfestar ívilnanir vegna nýfjárfestinga á Íslandi. Gangi þau áform eftir til ársins 2017 væri um 2.200 ársverk að tefla í fjárfestingum fyrir meira en 290 milljarða króna.<br /> <br /> Sérstök þriggja ára fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar getur skapað 4.000 bein störf en á þessu ári verður yfir 10 milljörðum varið til verkefna vítt og breitt um landið í nafni hennar. Þá bind ég miklar vonir við það víðtæka samráð sem ég setti af stað á grunni skýrslu McKinsey um hvernig auka megi framleiðni og fjárfestingu á Íslandi.<br /> <br /> </p> <h3>Sterk staða Íslands<br /> </h3> <p>Efnahagslegur árangur ríkisstjórnarinnar hefur vakið heimsathygli enda tala tölurnar sínu máli. Það er einmitt á grunni þessa árangurs sem allir stjórnmálaflokkar landsins telja sig nú geta lofað auknum útgjöldum og skattalækkunum.<br /> <br /> Sterk staða Íslands til að leysa vandann sem við blasir vegna fjármagnshafta, snjóhengjunnar og uppgjörs vegna þrotabúa gömlu bankanna er einnig til komin vegna faglegrar vinnu ríkisstjórnarinnar og afdráttarlausrar lagasetningar sem kyrrsetti erlendar eignir kröfuhafanna í þrotabúum gömlu bankanna. Hvorki Sjálfstæðisflokkurinn né Framsóknarflokkurinn studdu þá lagasetningu þótt þeir byggi nú stórkarlaleg kosningaloforð á þessari aðgerð ríkisstjórnarinnar og góðri stöðu Íslands.<br /> <br /> </p> <h3>Kjósum öryggi í stað áhættu<br /> </h3> <p>Ný ríkisstjórn getur glutrað niður þeim góða árangri sem þjóðin hefur náð á liðnu kjörtímabili með miklum fórnum allra landsmanna. Það skiptir því máli að þjóðin kjósi stjórnmálaflokka sem þeir geta treyst til að halda áfram uppbyggingarstarfi liðinna ára og sýna ábyrgð og festu í ríkisfjármálum og efnahagsmálum. Aðeins á þeim grunni byggjum við velferð þessa lands.<br /> <br /> Munum að með stefnu sinni og aðgerðum, t.d. einkavæðingu bankanna, kölluðu Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn skelfilegar afleiðingar hrunsins yfir íslensk heimili. Það voru líka þessir flokkar sem ollu hér meiri ójöfnuði en áður hafði sést. Það voru hins vegar jafnaðarmenn sem leiddu þjóðina út úr vandanum, komu Íslandi í hóp þeirra þjóða þar sem jafnrétti og jöfnuður eru hvað mest í heiminum og lögðu grunn að þeim eftirsóknarverðu tækifærum þjóðarinnar sem nú blasa við flestum.<br /> <br /> Kjósum öryggi í stað áhættu.<br /> <br /> Gleðilegt sumar!<br /> <br /> <a href="http://visir.is/thad-skiptir-mali-hverjir-stjorna/article/2013704269957"><em>(Jóhanna Sigurðardóttir - Birt í Fréttablaðinu 26. apríl 2013)</em></a><br /> <br /> <br /> </p>
18. apríl 2013Blá ör til hægriSóknarfæri í samskiptum við Kína<p>Í opinberri heimsókn minni til Kína var undirritaður fríverslunarsamningur Íslands og Kína. Samningurinn er fyrsti fríverslunarsamningur sem Kína gerir við Evrópuríki. Hann færir íslenskum fyrirtækjum aukin tækifæri, enda voru hátt á fjórða tug fulltrúa íslenskra fyrirtækja með í förinni. Nokkrir þeirra gengu frá viðskiptasamningum, m.a. fyrir hönd Arion banka, Marorku, Orku Energy, Promens og Össurar.<br /> <br /> Samningurinn er líklegur til þess að blása lífi í viðskipti milli risaveldisins og eyþjóðarinnar. Ríkisstjórnin sýnir í verki að hún horfir vítt yfir sviðið í þágu atvinnulífsins og fyrirtækjanna í landinu, ekki aðeins til Evrópu eins og margir halda fram. Hún leitar sífellt leiða til að auka tekjur og bæta kjör þjóðarinnar.<br /> <br /> Ferðin hingað til Kína er líka ánægjulegt framhald heimsóknar forsætisráðherra Kína til Íslands fyrir tæpu ári þegar undirritaður var meðal annars rammasamningur ríkisstjórna Íslands og Kína um norðurslóðasamstarf. Og nú gefum við fyrirheit um aukið samstarf þjóðanna á ýmsum sviðum.<br /> <br /> Í því sambandi má nefna að fríverslunarsamningurinn greiðir ekki aðeins fyrir vöruviðskiptum heldur einnig fyrir þjónustuviðskiptum milli ríkjanna. Jarðhitasamstarf Kína og Íslands hefur fyrir löngu náð fótfestu en það snýst einmitt um þjónustuviðskipti, svo sem ráðgjöf um vinnslu og nýtingu jarðhita.<br /> <br /> Kínverjar nýta jarðhita sinn æ betur. Í samvinnu við íslensk fyrirtæki og íslenska sérfræðinga hafa þeir nú reist stærstu hitaveitu í heimi sem byggð er á grundvelli íslenskrar sérþekkingar.<br /> <br /> Samningurinn nær einnig til þróunarsamvinnu ríkjanna. Frá upphafi hafa um 80 Kínverjar útskrifast frá jarðhitaskóla Sameinuðu þjóðanna, sem starfræktur er hér á landi, og er það jafnframt fjölmennasti hópurinn.<br /> <br /> </p> <h3>Aukið samstarf og virðing</h3> <p>Mér er það mikið kappsmál að framfylgt sé þeim hugsjónum sem mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna og viðeigandi alþjóðlegir mannréttindasáttmálar kveða á um. Það er því mikilvægt að í sameiginlegri yfirlýsingu minni og Li Keqiangs, forsætisráðherra Kína, er fært til bókar að ætlun ríkjanna sé að efla og vernda mannréttindi með virkum hætti.<br /> <br /> Í viðræðum mínum við leiðtoga Kína um mannréttindamál og alþjóðlegar skuldbindingar lýsti ég sérstakri ánægju með aukið samstarf ríkjanna á sviði jafnréttismála, sem komst á eftir heimsókn fyrrverandi forsætisráðherra Kína til Íslands á síðasta ári. Það er reyndar í samræmi við viljayfirlýsingu velferðarráðuneytis Íslands og Kvennamálasamtaka Kína (All-China Women<span>‘</span>s Federation of the People‘s Republic of China), en hún var undirrituð að lokinni þeirri heimsókn.<br /> <br /> Eftir fund minn með Li Keqiang forsætisráðherra síðastliðinn mánudag sammæltumst við um það í sérstakri yfirlýsingu að stuðla að enn frekari samskiptum og hagnýtu samstarfi um málefni norðurskautssvæðisins og viðfangsefni sem varða hafið, jarðvarma, jarðvísindi, umhverfisvernd og loftslagsbreytingar. Þetta verður gert á grundvelli rammasamningsins milli ríkisstjórnar Íslands og Kína um samstarf á norðurslóðum. Við áréttuðum stuðning okkar við umsókn Kína um áheyrnaraðild að Norðurskautsráðinu og ég veit að kínverskir leiðtogar eru þakklátir fyrir þann stuðning.<br /> <br /> </p> <h3>Vinnuvernd og vinnuréttur</h3> <p>Á svipaðan hátt og unnið hefur verið að jafnréttismálunum verður á næstunni unnið að vinnuverndar- og vinnuréttarmálum samhliða fríverslunarsamningnum sem borinn verður undir Alþingi næsta haust. Taka má fram að samningurinn breytir engu um aðgang kínversks vinnuafls að íslenskum vinnumarkaði. Hann breytir heldur engu um lög og reglur um fjárfestingar í íslenskum eignum.<br /> <br /> Við ætlum líka að auka samvinnu um menningarmál og ferðamál, svo nokkuð sé nefnt til viðbótar því sem að framan greinir. Tvíhliða samstarf á öllum þessum sviðum gefur tækifæri til stóraukinna samskipta og viðskipta okkar við Kína.<br /> <br /> Ég vil nota tækifærið til að þakka öllum þeim sem unnið hafa gott og mikið starf að gerð fríverslunarsamnings milli Íslands og Kína á undanförnum misserum. Um hann hefur ríkt full pólitísk samstaða og allir flokkar hafa komið að gerð hans á síðustu árum. Það er trú mín og von að fríverslunarsamningurinn skapi ný tækifæri og bæti hag þjóðarinnar.<br /> <br /> <a href="http://visir.is/soknarfaeri-i-samskiptum-vid-kina/article/2013704189983"><em>Jóhanna Sigurðardóttir - Fréttablaðið 18. apríl 2013</em></a><br /> <br /> </p>
06. apríl 2013Blá ör til hægriKynferðisbrot: Brugðist við neyðarástandi<p>Nýverið sat ég fund með ungmennum þar sem þau lýstu afleiðingum þess að hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi sem börn. Sá fundur var sá áhrifamesti sem ég hef setið, ekki síst fyrir þann mikla styrk sem ungmennin sýndu. Í lífsreynslu þeirra felst mikill lærdómur. Kynferðisbrot gegn börnum eru svartur blettur á íslensku samfélagi og mikilvægt er að við höfum burði til að bregðast við því ofbeldi sem og að sinna forvörnum til þess að koma í veg fyrir slíkt ofbeldi. Þrátt fyrir öflugt starf síðustu ára til að vinna gegn kynferðisofbeldi og bætta málsmeðferð er því miður enn talsvert verk að vinna. Sú mikla umræða og uppljóstranir síðustu missera hafa leitt það í ljós svo um munar.<br /> <br /> Frá áramótum hafa leitað helmingi fleiri börn í Barnahús en gera að jafnaði á jafnlöngu tímabili. Undanfarna þrjá mánuði hafa leitað um tvö börn daglega í Barnahús. Í fyrsta skipti í sögu Barnahúss þurfa börn að bíða eftir þjónustu Barnahúss. Því blasir við neyðarástand vegna kynferðisafbrota gegn börnum.<br /> <br /> </p> <h3>Mikil fjölgun</h3> <p>Sé litið til þeirra mála sem lögregla hefur til rannsóknar blasir við sami vandi. Víðast hvar um landið hafa jafnmörg mál eða jafnvel fleiri verið tilkynnt til lögreglu á fyrstu þremur mánuðum ársins 2013 og voru tilkynnt allt árið í fyrra. Yfir 100 kynferðisbrot gegn börnum hafa verið tilkynnt til lögreglu frá áramótum en voru 141 allt síðasta ár. Um 470 tilkynningar berast til barnaverndarnefnda vegna gruns um kynferðislegt ofbeldi á ári.<br /> Strax og vísbendingar fóru að berast um aukningu tilkynntra kynferðisbrota gegn börnum í janúarmánuði setti ég á fót sérstakan starfshóp fjögurra ráðuneyta undir formennsku Ágústs Ólafs Ágústssonar til að bregðast við vandanum. Nú hefur starfshópurinn skilað af sér viðamikilli skýrslu með 27 tillögum til úrbóta en af þeim voru 15 tillögur settar í forgang.<br /> <br /> Tillögurnar eru í góðu samræmi við þær áherslur sem þingmenn allra flokka sammæltust um á vettvangi allsherjar- og menntamálanefndar Alþingis og kynnt var fyrr í þessari viku.<br /> <br /> Meðal forgangstillagna nefndarinnar eru kaup á nýju Barnahúsi, fjölgun sérfræðinga í Barnahúsi og fjölgun lögreglumanna og saksóknara sem sinna kynferðisbrotum. Þá er lagt til aukið samráð barnaverndaryfirvalda, lögreglu og ákæruvalds, aukinn stuðningur fyrir aðstandendur brotaþola og við félagasamtök sem sinna þjónustu fyrir brotaþola og efling Vitundarvakningar gegn kynferðislegu ofbeldi í þeim anda sem UNICEF hefur kallað eftir í svokölluðu Ofbeldisvarnarráði. Einnig er lagt til að innleitt verði áhættumat og skráning á dæmdum kynferðisbrotamönnum hjá lögreglu.<br /> <br /> </p> <h3>Nýtt Barnahús<br /> </h3> <p>Til að bregðast hratt við neyðarástandinu sem nú ríkir hefur ríkisstjórnin ákveðið að veita nú þegar um 190 milljónir kr. til að fjármagna forgangstillögur nefndarinnar. Með þessu verður m.a. unnt að tryggja strax 11 ný stöðugildi til að vinna gegn kynferðisbrotum gegn börnum. Skjót fjölgun sérfræðinga hjá Barnahúsi, lögreglu, ríkissaksóknara og hjá Fangelsismálastofnun mun mæta hinum stóraukna málafjölda og hafa áhrif til góða fyrir þau börn sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi.<br /> Þá hefur ríkisstjórnin einnig samþykkt kaup á nýju Barnahúsi en sú tillaga er háð samþykki Alþingis. Núverandi húsnæði Barnahúss hentar ekki lengur hinum mikla málafjölda og takmarkar möguleika á bættri þjónustu við börn og aðstandendur þeirra. Hið íslenska Barnahús hefur vakið athygli langt út fyrir landsteinana og yrðu það sérstaklega ánægjuleg tíðindi ef Barnahús fengi nýtt húsnæði á 15 ára afmæli sínu sem er í nóvember næstkomandi.<br /> <br /> </p> <h3>Verðum í fremstu röð<br /> </h3> <p>Aðrar tillögur nefndarinnar sem lagt er til að ráðist verði í strax á næsta fjárlagaári eru m.a. miðlæg stuðningseining fyrir brotaþola, ráðning sálfræðings fyrir fullorðna brotaþola, aukin meðferð fyrir kynferðisbrotamenn og aukin fræðsla, forvarnir og rannsóknir um kynferðisofbeldi. Þá er lögð til aukin þjálfun lögreglumanna sem og aukið eftirlit með kynferðisbrotamönnum. Þá eru ýmsar úrbætur nú þegar komnar til skoðunar hjá viðkomandi ráðuneytum og má þar nefna skýrslutökur barna, rannsóknarheimildir lögreglu og mótun tillagna að framtíðarskipan ákæruvaldsins.<br /> <br /> Heildarkostnaður við allar tillögurnar er um 300 milljónir króna, þar af 190 milljónir vegna aðgerða sem þegar hefur verið ákveðið að ráðast í, og er því ljóst að með framkvæmd þeirra allra tökum við sem samfélag þýðingarmikil skref í átt að aukinni vernd þolenda kynferðisofbeldis. Sú pólitíska sátt sem nú hefur skapast um mikilvægi slíkra aðgerða gefur fullt tilefni til að ætla að þær allar verði að veruleika strax á næsta ári. Það er og á að vera markmið okkar að Ísland taki sér stöðu á meðal þjóða sem eru fremstar þegar kemur að baráttunni gegn kynferðisafbrotum. Þau skref sem ríkisstjórnin hefur tekið nú eru tvímælalaust liður í því að svo megi verða.<br /> <a href="http://visir.is/kynferdisbrot--brugdist-vid-neydarastandi/article/2013704069995">(Greinin birtist í Fréttablaðinu 6. apríl 2013.)</a><br /> <br /> </p>
22. mars 2013Blá ör til hægriKaflaskil í samskiptum ríkis og sveitarfélaga<p>Um miðja síðustu öld voru sveitarfélög á Íslandi nærri 230 að tölu. Þau eru nú 74 og fjöldi íbúa er að meðaltali 4.300 íbúar og aðeins 2.700 ef Reykjavík er undanskilin. Þetta er ekki mikill fjöldi og áreiðanlega má færa fyrir því rök að einingarnar mættu og ættu að vera stærri. Meðalfjöldi í&nbsp; sveitarfélögum í Skotlandi er 162.000 íbúar í 32 sveitarfélögum. Meðalfjöldi í hverju sveitarfélagi í Danmörku er 53.000 íbúar.</p> <p>Á kjörtímabilinu, sem senn er á enda, hefur ríkisstjórn jafnaðar- og félagshyggjufólks&nbsp; beitt sér fyrir margvíslegum umbótum í stjórnsýslunni. Tilgangurinn er auðvitað sá að auka skilvirkni, bæta nýtingu fjármuna og auka jafnræði og gagnsæi. Til að mynda hefur ráðuneytum verið fækkað úr tólf í átta og ráðherrum hefur fækkað að sama skapi. Skrifstofur ráðuneytanna stækka, þær verða faglegri og skilvirkari og veita borgurunum vonandi betri þjónustu.</p> <h3>Aukin áhrif landshluta</h3> <p>Í þessu samhengi hefur ríkisstjórnin gengist fyrir merkilegri tilraun í samvinnu við sveitarfélögin og forsvarsmenn landshlutasamtaka sem ber heitið Sóknaráætlanir landshluta. Vinnan við þær hófst í byrjun ársins 2011 og hefur staðið samfellt síðan. Nú eru kaflaskil því í dag eru undirritaðir samningar milli ríkisins og átta landshluta um sóknaráætlanirnar. Að baki þeim er mikil vinna af hálfu sveitarstjórnarmanna og forsvarsmanna landshlutasamtaka sem og embættismanna innan stjórnarráðsins. Ég vil þakka þeim fyrir gott starf enda má segja að kerfisbreytingar og umbætur af þessum toga eigi líf sitt undir góðri samvinnu og trú á verkefnið.</p> <p>Eins og málum hefur verið háttað eru samningar um opinber fjárframlög til einstakra byggðaverkefna í höndum margra og hafa ekki hingað til fylgt neinu samstilltu skipulagi þótt Byggðastofnun gegni þar lykilhlutverki. Um 5 milljarðar króna renna nú til slíkra verkefna í öllum fjórðungum og samningarnir eru vart færri en 200 talsins.</p> <p>Hugmyndin að baki sóknaráætlunum landshlutanna er í rauninni einföld. Hún byggist á því að innan átta landshluta fái sveitarstjórnir og ýmis landshlutasamtök, sem fást við framfara- og hagsmunamál, þræðina í sínar hendur. Þau forgangsraði verkefnum á grundvelli sóknaráætlana og ákveði hvernig tilteknum fjárframlögum til landshlutans skuli skipt. Á hinum endanum er stjórnarráðið með sín átta ráðuneyti. Það skipar einskonar stýrinet með fulltrúum þvert á ráðuneytin sem annast samhæfingu áætlana og samninga um þær við landshlutana. Allt er þetta til einföldunar og til þess fallið að bæta nýtingu fjármuna. Auk þess má ætla að þetta verklag geti unnið gegn kjördæmapoti&nbsp; og geðþóttalegri fyrirgreiðslu. Frá mínum bæjardyrum væri það framfaraspor og merki um heilbrigðari stjórnsýslu en áður.</p> <h3>Aukin samvinna</h3> <p>Segja má að árið 2013 sé reynslutími þar sem sóknaráætlanir landshlutanna slíta barnsskóm sínum. Alls renna&nbsp; um 620 milljónir króna til þessa verkefnis á árinu. Það er aðeins brot af því fé sem gæti fallið undir þessa samninga ef fyrirkomulagið reynist vel. Engin ástæða er til að ætla annað en að þetta geti gengið. Ætla má að allt að 800 manns hafi komið nálægt undirbúningnum á mörgum fundum, bæði í landshlutunum og innan Stjórnarráðsins.</p> <p>Ég hef haft mikla ánægju af því að hitta sveitarstjórnarmenn og aðra forystumenn landshlutasamtaka á heimavelli þeirra á undanförnum árum. Ríkisstjórnin tók upp þá nýbreytni að halda ríkisstjórnarfundi á landsbyggðinni. Þeir hafa nú verið haldnir í öllum landshlutum, á Suðurnesjum, Ísafirði, Akureyri, Egilsstöðum og nú síðast á Selfossi. Alls staðar gafst ráðherrunum tækifæri til skoðanaskipta við forystumenn í hverjum landshluta. Ég á þá ósk að ríkisstjórnir framtíðarinnar geri þetta að venju enda eru ávinningarnir af beinum samskiptum og samvinnu við fulltrúa landshlutanna áþreifanlegir.</p> <p>Með undirritun sóknaráætlana landshlutanna hefur mikil undirbúningsvinna tekið á sig mynd og verið innsigluð. Samningarnir eru til þess fallnir að skerpa og skýra samskipti ríkis og sveitarfélaga og leggja grunn að nýrri hugsun í byggðamálum. Ég óska okkur öllum til hamingju með árangurinn.<br /> <br /> Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra&nbsp;<br /> <em>(Greinin birtist í DV 22. mars 2013)</em></p>
20. mars 2013Blá ör til hægriFjárfestingar í fullum gangi<p>Mjög er rætt um að auka þurfi þjóðartekjur og hagvöxt og að besta ráðið til þess sé að örva fjárfestingar. En þar er við ramman reip að draga og ytri aðstæður hafa verið okkur mótdrægar. Hagvöxtur er lítill í helstu viðskiptalöndum og sums staðar neikvæður eins og í Bretlandi um þessar mundir.<br /> <br /> Sjálf neyðumst við til að beita gjaldeyrishöftum og heimilin í landinu líða fyrir óstöðugleika gjaldmiðilsins. Forystumenn í atvinnulífinu og raunar þjóðin öll skynjar æ betur að á vandanum verður að taka og engum dyrum má loka. Þannig vill nú 61 prósent þeirra sem tóku afstöðu í nýlegri könnun ljúka aðildarviðræðum við ESB.<br /> <br /> </p> <h3>Tíu milljarðar á þessu ári</h3> <p>Ríkisstjórnin getur borið höfuðið hátt í þessum efnum. Margvísleg verkefni og framkvæmdir, sem falla undir fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar, eru nú hafnar eða eru á undirbúningsstigi. Þær eru fjármagnaðar með arði af eignarhlutum ríkisins í bönkunum og veiðigjaldi sem lögleitt var á síðasta ári. Samtals nema fjárfestingar í krafti áætlunar ríkisstjórnarinnar 10,3 milljörðum króna á þessu ári; 4,2 milljarðar króna renna til hennar af veiðigjaldinu en um 6,1 milljarður er arðgreiðslur vegna eignarhluta í bönkunum.<br /> <br /> Fjárfestingaráætlunin, sem kynnt var snemma sumars í fyrra, gerði okkur kleift að flýta samgöngubótum en áætlað er að 2,5 milljarðar renni til þeirra á þessu ári. Tilboð verða opnuð innan tíðar í Norðfjarðargöng og ráðgert er að hefja framkvæmdir síðsumars. Einnig verður 640 milljónum króna varið á þessu ári til framkvæmda við Landeyjahöfn og til hönnunar nýs Herjólfs.<br /> <br /> Framlag til rannsókna- og tækniþróunarsjóða hefur verið aukið um 1,3 milljarða króna. Ég veit að það mælist hvarvetna vel fyrir enda þurfum við í sífellt meiri mæli að treysta á sérhæfða kunnáttu og tækniþekkingu í atvinnulífinu.<br /> <br /> Fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar var frá upphafi ætlað að örva skapandi greinar, auka veg græna hagkerfisins og efla hag ferðaþjónustunnar. Þannig hafa framlög til Kvikmyndasjóðs verið hækkuð um 82 prósent á þessu ári. Framlög til verkefnissjóða lista og skapandi greina hækka um 250 milljónir króna. Hálfum milljarði króna verður varið til uppbyggingar ferðamannastaða. Ekki er óalgengt að annað eins komi frá fyrirtækjum í ferðaþjónustu sem mótframlag.<br /> <br /> Í nafni áætlunarinnar verður stofnaður grænn fjárfestingarsjóður með 500 milljóna króna framlagi. Hann verður vistaður í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu og styður þar m.a. starfsemi Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins. Þá er ráðgert að verja öðrum 280 milljónum króna á vegum forsætisráðuneytisins til að auka fjölbreytni atvinnulífsins og örva græna hagkerfið.<br /> <br /> </p> <h3>Menningin skapar verðmæti<br /> </h3> <p>Nýverið var tekin skóflustunga að nýju húsi íslenskra fræða við Háskóla Íslands. Þar verður Árnastofnun til húsa í framtíðinni, handritin okkar dýrmætu og menningardeild Háskóla Íslands. Opinbert framlag til framkvæmdanna er hluti fjárfestingaráætlunarinnar og nemur 800 milljónum króna. Aðrar 600 milljónir króna til verksins koma frá Happdrætti Háskóla Íslands.<br /> <br /> Þá hefur samist um leigu á Perlunni undir Náttúruminjasafn Íslands, en 500 milljónum króna verður varið til safnsins á þessu ári af fjármunum fjárfestingaráætlunarinnar.<br /> <br /> Margt fleira mætti nefna, eins og framkvæmdir við fjölsótta ferðamannastaði sem miða að vernd friðlýstra svæða. Það er líka ánægjulegt og viðeigandi nú í „Hönnunarmars" að jafnframt auknum framlögum til verkefnissjóða lista og skapandi greina hafa verið stofnaðir nýir sjóðir eins og Hönnunarsjóður og Handverkssjóður.<br /> <br /> Allt sem hér er nefnt snertir verkefni sem hafin eru eða eru í undirbúningi. Ríkisstjórnin hefur því ótrauð stuðlað að fjárfestingum og tekist að fjármagna þær með arði af eignum og auðlindum þjóðarinnar.<br /> <br /> <a href="http://visir.is/fjarfestingar-i-fullum-gangi/article/2013703209987"><em>(Greinin birtist í Fréttablaðinu 20. mars 2013)</em></a><br /> <br /> </p>
12. mars 2013Blá ör til hægriNú er nóg komið !<p>Nú er nóg komið er yfirskrift Kvennastofnunar Sameinuðu þjóðanna, UN Women, á alþjóðlegum baráttudegi kvenna, 8. mars, í ár. Nú er nóg komið af ofbeldi gegn konum og stúlkubörnum, en ofbeldinu má líkja við heimsfaraldur. Talið er að á heimsvísu verði allt að sjö af hverjum tíu konum einhvern tíma fyrir kynbundnu ofbeldi. Um allan heim eru þolendur að rjúfa þögnina og krefjast þess af stjórnvöldum, réttarkerfi og almenningi að ofbeldið verði ekki liðið lengur. Víða hriktir í fúnum stoðum gamalla valdakerfa sem hafa falið ofbeldið og samþykkt það með þögninni. En þótt vandinn sé hrikalegur, sést árangur víða.<br /> <br /> </p> <h3>Kynbundið ofbeldi</h3> <p>Á síðustu árum hafa stjórnvöld á Íslandi stigið fjöldamörg skref í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi. Nauðgunarákvæði hegningarlaga hafa verið hert, fyrningarákvæði vegna tiltekinna kynferðisbrota gegn börnum felld niður, kaup á vændi gerð refsiverð, nektarstöðum úthýst og úrræði lögreglu til að fjarlægja ofbeldismenn af heimilum komið á fót. Meðferðarúrræðið Karlar til ábyrgðar hefur verið eflt. Nú stendur yfir þriggja ára átak um vitundarvakningu gegn kynferðislegu ofbeldi gegn börnum, en ýmsum verkefnum hefur verið hrint af stað undir merki hennar. Fyrsta aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar gegn mansali sem samþykkt var í mars 2009 hefur runnið sitt skeið og drög að endurskoðaðri áætlun hafa verið kynnt. Svona mætti áfram telja.<br /> <br /> </p> <h3>Kynbundið launamisrétti<br /> </h3> <p>Nú er nóg komið gæti allt eins verið þema dagsins vegna baráttunnar gegn kynbundnu launamisrétti. Um leið og ætla má að þolinmæði okkar flestra sé þrotin gagnvart því spyr ég mig hvers vegna ekki gangi hraðar að útrýma því. Í október síðastliðnum samþykkti ríkisstjórnin aðgerðaáætlun gegn launamun kynjanna með á þriðja tug aðgerða. Margar þeirra eru komnar vel á veg. Stofnaður hefur verið aðgerðahópur stjórnvalda og aðila vinnumarkaðar. Þeim hópi er m.a. ætlað að kynna jafnlaunastaðalinn sem fullgerður var í árslok á síðasta ári og ná sátt um hvernig haga beri könnunum á kynbundnum launamun þannig að þær vísi betur veginn til raunverulegra umbóta. Samkvæmt áætluninni mun fræðsla um launajafnrétti kynjanna verða stórefld. Stjórnvöld eru að taka til í eigin ranni, m.a. með svokölluðum jafnlaunaúttektum og átaki til að skilgreina betur hvað teljast málefnalegar forsendur fyrir launasetningu í ríkisgeiranum. Ríkisstjórnin hefur sýnt í verki að bregðast þarf við rótgrónu vanmati á hefðbundnum kvennastörfum, en ná þarf sátt um hvernig standa ber að endurmati á þeim.<br /> Kynbundið ofbeldi og launamisrétti er rótgróinn og þrálátur vandi. En þótt baráttan hafi á stundum virst löng og ströng skulum við ekki gleyma því að mikill árangur hefur náðst. Við munum halda henni ótrauð áfram.<br /> <br /> <a href="http://visir.is/nu-er-nog-komid-!/article/2013703089949">(Grein Jóhönnu Sigurðardóttur birtist í Fréttablaðinu 8. mars 2013)</a><br /> <br /> </p>
16. febrúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Orðspor og traust endurheimt<div> Orðspor Íslands í samfélagi þjóðanna var ágætt fram að hruni. Allt breyttist þetta á svipstundu með falli bankanna. Ekki bætti úr skák að bresk stjórnvöld beittu umdeildum ákvæðum laga um varnir gegn hryðjuverkum til að frysta eigur íslenskra banka í Bretlandi og verja þannig sína hagsmuni. </div> <div> </div> <div> Lánshæfismat ríkissjóðs féll eins og steinn. Skuldatryggingarálag rauk upp úr öllu valdi. Stjórnvöld áttu á hættu að lenda í útistöðum við umheiminn vegna setningar neyðarlaga og gjaldeyrishafta, meðal annars með tilliti til EES-samningsins. Upp hófust erfiðar og flóknar milliríkjadeilur við Breta og Hollendinga um það hvort íslenska ríkið hefði fullgilt og fylgt með réttum hætti tilskipun ESB um innstæðutryggingar og bæri þar af leiðandi ábyrgð á almennum lágmarksinnstæðum erlendis. Auk þess voru stjórnvöld sökuð um að hafa mismunað innstæðueigendum eftir þjóðerni. Hratt og örugglega lokuðust flest sund Íslands á lána- og gjaldeyrismarkaði. Íslensk fyrirtæki voru krafin um staðgreiðslu og fáu treyst sem frá Íslandi kom. </div> <div> </div> <div> Ríkisstjórn Samfylkingarinnar og VG tók við stjórn landsins 1. febrúar 2009. Þá blasti við að ómældum tíma og fé yrði að verja til þess að endurheimta lánstraust þjóðarinnar og orðspor. Samningar höfðu tekist um endurreisn í samvinnu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn sem greiða skyldi út nauðsynleg gjaldeyrislán með reglulegu millibili að fullnægðum tilteknum skilyrðum. Færeyingar voru fyrsta þjóðin sem veitti Íslendingum lán eftir hrunið í október 2008 og greiddi íslenska ríkið lánið upp í árslok í fyrra. Frændur vorir á Norðurlöndum sáu aumur á okkur, sumir fullir efasemda, og samþykktu stórfelldar lánveitingar. Það á líka við um Pólland. Nú hafa verið endurgreiddir 227 milljarðar króna af lánum frá AGS og Norðurlöndunum eða sem nemur 50–60 prósentum af upphaflegum lánum og fyrirliggjandi er ósk íslenskra stjórnvalda um lækkun vaxta á því sem eftir stendur. Allt er þetta gert til að draga úr vaxtakostnaði ríkissjóðs og efla traust á Íslandi. </div> <div> </div> <h3>Við reynum að semja</h3> <div> <span>Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar segir berum orðum að meðal meginverkefna á næstu árum verði að endurheimta orðspor Íslands á alþjóðavettvangi og byggja upp ímynd lands og þjóðar.</span></div> <div> </div> <div> Langvinnri þrautagöngu er lokið með sigri í Icesave-málinu. Ábyrgir stjórnmálamenn vita að nauðsynlegt var að setjast að samningaborði í deilum við erlendar þjóðir eins og ástatt var fyrstu mánuðina eftir bankahrunið. Jón Sigurðsson, fyrrverandi formaður Framsóknarflokksins, orðar þetta svo í merkri grein sinni að loknu Icesave-málinu: „Hvaða íslensk ríkisstjórn sem væri hefði reynt að semja og reynt að halda málinu áfram í viðræðuferli – líka Sigmundur Davíð ef hann hefði verið ráðherra við þær aðstæður sem þá ríktu." </div> <div> </div> <div> Sigurinn í Icesave-málinu og fleira hefur jákvæð áhrif á stöðu okkar í samfélagi þjóðanna. Ríkissjóður hefur í tvígang á undanförnum misserum sótt sér fé á erlenda lánsfjármálamarkaði, samtals 240 milljarða króna, og þar með fengið staðfest að aðgengi að erlendu lánsfé hefur verið endurheimt. Skuldatryggingarálag er nú hið lægsta sem um getur frá því fyrir hrun og alþjóðleg matsfyrirtæki, Fitch og Moodys, hafa hækkað lánshæfiseinkunn ríkissjóðs og breytt horfum úr óstöðugum í stöðugar.&nbsp; </div> <div> </div> <h3>ESB – kosið um aðildarsamning</h3> <div> <span>Umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu er eitt stærsta og umdeildasta verkefnið sem ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstri grænna tók sér fyrir hendur í upphafi. Eins og segir í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar hafa miklar breytingar orðið á undanförnum árum á sviði utanríkis- og öryggismála. Þær breytingar ná einnig til viðskipta, stjórnmála og umhverfismála og kalla á nýja sýn og nýja nálgun í utanríkismálum.</span></div> <div> </div> <div> Liður í nýrri nálgun fólst í því að sækja um aðild að ESB og hefja samningaviðræður og leggja síðan fullbúinn samning í dóm þjóðarinnar. Frá upphafi hefur legið fyrir að stjórnarflokkarnir virða ólíkar áherslur hvors um sig gagnvart ESB. </div> <div> </div> <div> Aðild að ESB leysir ekki öll vandamál. En hún er að minni hyggju nærtækasta leiðin í átt að stöðugleika í efnahagsmálum og betri lífskjörum á Íslandi sem fælust meðal annars í lækkun vaxta og verðlags. Aðild er einnig nærtæk leið til að auka stöðugleika, stuðla að afnámi verðtryggingar og gjaldeyrishafta og veikleikum krónunnar sem Seðlabankinn telur uppsprettu sveiflna. Við höfum ekkert að óttast og ættum að fagna því að geta í fyllingu tímans kynnt okkur efni aðildarsamnings og tekið afstöðu til hans í þjóðaratkvæðagreiðslu. </div> <div> </div> <div> Stefna Íslands á sviði utanríkisviðskipta hefur um árabil snúið að því að opna viðskiptatækifæri og leiðir fyrir íslenskan útflutning, vörur og þjónustu, með því að treysta og byggja upp net fríverslunarsamninga og viðskiptasamninga víða um heim. Nú þegar er Ísland aðili að 24 fríverslunarsamningum, sem ná til 33 ríkja með öðrum EFTA-ríkjum og viðræður eru í gangi við meira en tug ríkja til viðbótar. Ísland hefur einnig gert víðtækan fríverslunarsamning við Færeyjar.&nbsp; </div> <div> </div> <div> Fríverslunarviðræður Íslands og Kína eru einnig langt komnar. Í heimsókn forsætisráðherra Kína til Íslands í apríl 2012 var sammælst um setja aukinn kraft í að ljúka samningaferlinu, sem staðið hefur frá árinu 2007. </div> <div> </div> <h3>Lítum stolt um öxl</h3> <div> <span>Þótt efnahagsleg uppbygging sé nær ávallt í forgrunni er mikilsvert að stjórnvöld missi ekki sjónar á öðrum undirstöðuatriðum er varða mannréttindi og mannleg kjör hvar sem er og hvenær sem er.&nbsp;</span></div> <div> </div> <div> Mikil samstaða ríkti á Alþingi um liðlega milljarðs króna hækkun á fjárframlögum til þróunarmála á fjárlögum þessa árs. Hækkunin er liður í því að ná því marki að 0,7% þjóðarteknanna renni til þróunarmála á árinu 2019. Náist það mun Ísland skipa sér í fremstu röð í þróunarmálum á alþjóðavettvangi. Stærsta verkefni á sviði þróunarsamvinnu sem Ísland hefur nokkru sinni ráðist í hófst á síðasta ári þegar Ísland var útnefnt sem aðalsamstarfsþjóð Alþjóðabankans um jarðhitanýtingu í þrettán Afríkuríkjum. </div> <div> </div> <div> Nú er á annað ár liðið síðan utanríkisráðherrar Íslands og Palestínu staðfestu stjórnmálasamband milli þjóðanna. Áður hafði Alþingi, að tillögu utanríkisráðherra, samþykkt að Palestína yrði viðurkennd sem sjálfstætt og fullvalda ríki innan landamæranna frá því fyrir sex daga stríðið árið 1967. Ríkisstjórnin hefur stutt sjálfsákvörðunarrétt Palestínumanna og var meðflytjandi að tillögu á vettvangi Sameinuðu þjóðanna þess efnis að Palestína fengi þar stöðu áheyrnarríkis. Sú tillaga var samþykkt með yfirgnæfandi meirihluta atkvæða á þingi SÞ síðastliðið haust. </div> <div> </div> <div> Ég tel að bærilega hafi tekist til við að endurreisa orðspor Íslands í kjölfar hrunsins. Velgengni okkar á ýmsum sviðum efnahagslífsins og áhersla á velferð og jöfnuð á skeiði uppbyggingarinnar hefur vakið athygli langt út fyrir landsteinana. Við getum litið stolt um öxl þótt enn sé verk að vinna. </div> <div> </div> <div> <em><a href="http://visir.is/jafnadarstjorn-i-fjogur-ar--ordspor-og-traust-endurheimt/article/2013702169965">(Birt í Fréttablaðinu 16. febrúar 2013)</a></em> </div> <div> </div>
09. febrúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Lýðræðið í öndvegi<div> Þegar ríkisstjórn Samfylkingarinnar og VG tók við stjórn landsins 1. febrúar 2009 þótti brýnt að huga vel að mannréttindum, lýðræðisumbótum og umbótum á sjálfu stjórnkerfinu. Í kjölfar bankahrunsins varð meðal annars að komast til botns í því hvort og þá hvers vegna opinberar eftirlitsstofnanir og stjórnmálin höfðu brugðist með örlagaríkum afleiðingum. Helstu stofnanir samfélagsins voru rúnar trausti og grunsemdir um spillingu og klíkuskap voru miklar. </div> <div> &#160; </div> <h3>Breyttir og betri siðir</h3> <p>&#160;Um misbeitingu valdsins eru til ágæt dæmi. Árið 2003 voru samþykkt umdeild lög sem veittu þingmönnum, ráðherrum, forseta Íslands, dómurum og æðstu embættismönnum forréttindi um lífeyrisgreiðslur. Þau veittu rýmri réttindi en almenningur nýtur til þess að hverfa frá störfum áður en tilskyldum eftirlaunaaldri er náð. Jafnframt gátu ofangreindir hópar haldið fullum lífeyrisréttindum þótt svo að þeir gegndu samtímis öðrum störfum fyrir hið opinbera.</p> <p>Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnarflokkanna var að fella þessi lög úr gildi.</p> <p>Meðal siðmenntaðra þjóða þykir eðlilegt og sjálfsagt að upplýsingar um fjárframlög til stjórnmálaflokka og frambjóðenda séu opinberar og öllum aðgengilegar. Þessi háttur er hafður á meðal annars til að koma í veg fyrir dulin áhrifakaup auðmanna sem ógnað geta lýðræðinu. Ísland hafði dregið lappirnar í þessum efnum til ársins 2006 þegar ný lög um fjármál stjórnmálaflokka voru loks samþykkt. Fljótlega eftir fjármálahrunið gekkst núverandi ríkisstjórn fyrir því að fjárframlög til stjórnmálaflokka og frambjóðenda yrðu gerð opinber aftur til ársins 2005. Það leiddi meðal annars í ljós há framlög föllnu bankanna til einstakra stjórnmálaflokka og frambjóðenda.</p> <p>Margar aðgerðir af þessum toga láta ekki mikið yfir sér en fela þó í sér miklar umbætur og heilbrigðari og gagnsærri stjórnsýslu. Á yfirstandandi kjörtímabili hafa verið innleiddar siðareglur fyrir ráðherra og starfsmenn Stjórnarráðs Íslands. Tilgangur þeirra er að auka traust á stjórnsýslunni og veita leiðsögn um hvers konar háttalag hæfir starfsmönnum hennar og æðstu stjórnendum.</p> <p>Með breytingum á lögum og reglum hefur dregið úr hættu á að geðþótti ráði við embættisveitingar. Óheimilt er nú að skipa í dómaraembætti mann sem dómnefnd hefur ekki talið hæfastan meðal umsækjenda. Hæfisnefndir fjalla nú auk þess um allar ráðningar æðstu stjórnenda innan Stjórnarráðs Íslands.</p> <h3>Faglegri stjórnun</h3> <p>Í tíð núverandi ríkisstjórnar hefur verið ráðist í umfangsmestu breytingar á Stjórnarráðinu í sögu lýðveldisins. Þessar breytingar voru meðal annars gerðar í kjölfar ábendinga í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.</p> <p>Ráðuneytum hefur verið fækkað úr 12 í 8 og breytingar samfara fækkuninni eiga að skila faglegri og skilvirkari þjónustu. Samhliða hefur stofnunum ríkisins einnig fækkað um rúmlega 30 og er nú fjöldi þeirra um 190.</p> <p>Við höfum fetað leiðina til gagnsærra og opnara þjóðfélags. Endurskoðuð upplýsingalög, sem tóku gildi nýverið, eru varða á þeirri leið. Þau ná nú einnig til upplýsingagjafar fyrirtækja sem eru að meirihluta í opinberri eigu eins og t.d. Landsvirkjun. Breytingarnar auðvelda jafnframt almenningi að óska upplýsinga og fá greið svör við spurningum. Meginatriðið er að við höfum fullan vilja til þess að mæta kröfum um greiðan aðgang almennings að upplýsingum, enda er það einn af hornsteinum lýðræðisins.</p> <h3>Mannréttindi</h3> <p>Vorið 2010 var ákveðið með lögum að greiða sanngirnisbætur fyrir misgjörðir á stofnunum og heimilum fyrir börn. Lögin kveða á um bætur allt að 6 milljónum króna til handa einstaklingum sem urðu fyrir varanlegum skaða vegna illrar meðferðar eða ofbeldis á tilteknum stofnunum eða heimilum.</p> <p>Stórt skref í réttindabaráttu samkynhneigðra var tekið árið 2010 þegar Alþingi samþykkti að ein hjúskaparlög skyldu gilda um allra, burtséð frá kyni eða kynhneigð. Óhætt er að segja að Ísland hafi nú skipað sér í fremstu röð að því er réttindi samkynhneigðra varðar.</p> <p>Nefna má að í fyrra voru samþykkt lög sem bæta réttarstöðu transfólks, þ.e. fólks sem á við kynáttunarvanda að stríða.</p> <p>Íslenskt táknmál er nú móðurmál þeirra sem ekki hafa næga heyrn til að tileinka sér íslenska tungu til daglegra samskipta. Þetta var lögfest fyrir að verða tveimur árum og er nú íslenskt táknmál fyrsta mál heyrnarlausra, heyrnarskertra og daufblindra.</p> <p>Fleira má nefna sem snertir mannréttindi. Unnið er að endurskoðun laga um hælisleitendur og réttindi útlendinga hér á landi.</p> <p>Réttindagæsla fyrir fatlaða hefur verið leidd í lög. Þeir eiga nú meðal annars rétt á persónulegum talsmanni sem gætir hagsmuna þeirra.</p> <h3>Staða stjórnarskrármálsins</h3> <p>Frá árinu 2009 hafa umræður á Alþingi um stjórnarskrána tekið meiri tíma en flest önnur mál í sögu lýðveldisins. Vinnan utan þingsins frá þjóðfundi til þjóðaratkvæðagreiðslu er einnig gríðarleg um mikilvæg atriði frumvarpsins sem stjórnlagaráð skilaði af sér.</p> <p>Önnur umræða um þetta mikilvæga mál er þegar hafin og Alþingi hefur allar forsendur til að leiða málið til lykta með farsælum hætti. Ég vona að úthaldið bresti ekki á lokasprettinum þegar mikið ríður á að allir, sem stutt hafa málið á Alþingi, standi saman.</p> <p><em>(<a href="http://visir.is/jafnadarstjorn-i-fjogur-ar--lydraedid-i-ondvegi/article/2013702099997">Birt í Fréttablaðinu 9. febrúar 2013.)</a></em><br /> </p>
03. febrúar 2013Blá ör til hægriÁvarp ráðherra við athöfn í Hörpu til heiðurs Vilborgu Örnu Gissurardóttur suðurpólsfara<p>Kæra Vilborg og þið sem hér eruð viðstödd í dag með þessari heiðurskonu.</p> <p>Þjóðin fylgdist með langri ferð þinni af miklum áhuga, ekki síst á lokasprettinum. Ferð þín var merkileg ekki síst vegna þess að þú ert í senn fyrsti Íslendingurinn sem gengur einn síns liðs á suðurpólinn og fyrsta íslenska konan sem nær þessum áfanga. Þar að auki lagðir þú upp í þennan leiðangur með það að markmiði að styrkja aðra og styðja.</p> <p>Í mínum huga má setja ferð þína í samhengi við svo margt. Þú hefur sýnt hvers megnug hver manneskja er þegar hún undirbýr sig vel og setur sér krefjandi markmið en mér er sagt að þú hafir undirbúið þennan leiðangur í um áratug. Margir mættu taka það sér til fyrirmyndar að gefa sér svo langan tíma til að vinna að markmiðum sínum og ég vona að þú getir ekki síst orðið börnum og unglingum fyrirmynd að þessu leyti.</p> <p>Þú hefur á sama tíma sýnt hve samstaða og samhugur getur skilað miklu. Þú hefur unnið þitt afrek ein, en þó studd af svo mörgum sem hafa hvatt þig áfram. Þú lagðir upp í ferðina til þess að styðja félagssamtök sem styðja starfsemi sem flestir njóta og er gríðarlega mikilvæg. Þú valdir að takast á við sjálfa þig og erfiðar aðstæður um leið og styðja aðra um leið. Þú hefur sýnt konum hvers þær eru megnugar og að þeim eru svo sannarlega allir vegir færir og ert því ekki síst mikilvæg fyrirmynd að því leyti. Þú hefur sýnt jákvæðni og þrautseigju, sem ég leyfi mér að telja að haf jafnframt verið styrkleikar íslensku þjóðarinnar í gegnum tíðina.</p> <p>Kæra Vilborg, í tilefni af afreki þínu hefur ríkisstjórnin samþykkt að veita 3 milljóna króna styrk til Lífs styrktarfélags kvennadeildar Landspítalans. Eins og væntanlega mun koma ítarlegar fram hjá öðrum hér í dag hefur Líf styrktarfélag þann tilgang að styrkja kvennadeild Landspítalans, bæta aðbúnað og þjónustu við konur og fjölskyldur þeirra á meðgöngu, í fæðingu og sængurlegu sem og kvenna sem þurfa umönnun vegna kvensjúkdóma. Þá vinnur félagið að líknar- og mannúðarmálum í þágu fjölskyldna.</p> <p>Sterk hefð er fyrir því í íslensku samfélagi að styrktarfélög, hliðstæð Lífi, styrki margvíslega starfsemi, ekki síst á sviði velferðarmála. Með afreki sínu hefur Vilborg Arna í senn vakið athygli á Lífi styrktarfélagi kvennadeildar Landspítalans og mikilvægri starfsemi Landspítala – háskólasjúkrahúss og styrktarfélaga á sviði velferðarmála.</p> <p>Það hefur verið ánægjulegt að sjá hve margir hafa brugðist við kalli Vilborgar með fjárframlögum. Ríkisstjórnin hefur fylgst grannt með þessu verkefni og hreyfst að sjálfsögðu með og samþykkti á fundi sínum á föstudaginn að leggja sitt lóð á vogarskálarnar og veita þriggja milljóna króna styrk til Lífs styrktarfélags kvennadeildar Landspítalans.</p> <p>Mig langar að biðja Vilborgu og fulltrúa Lífs að koma hingað til mín og veita viðtöku skjali þessu til staðfestingar.</p>
02. febrúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Úr skuldafjötrum<div> Hrun krónunnar og þrot fjármálafyrirtækja árið 2008 orsakaði gríðarlegan og áður óþekktan vanda nánast allra heimila og fyrirtækja í landinu. Verkefni stjórnvalda var að afstýra keðjuverkun og mögulegu þjóðargjaldþroti. Skuldir ríkissjóðs hlóðust upp. </div> <div> <br /> </div> <div> Sumarið 2007 námu heildarskuldir heimila 108 prósentum af landsframleiðslu. Í sínum hæstu hæðum árið 2009 námu skuldir heimilanna 135 prósentum af landsframleiðslunni. Nú bregður hins vegar svo við að skuldastaða þeirra er komin niður í 108 prósent á ný, eða sama hlutfall og 15 mánuðum fyrir bankahrunið. Lækkunin nemur yfir 300 milljörðum króna. </div> <div> <br /> </div> <h3>Lentum ekki í vítahringnum</h3> <div> <span>Þetta er auðvitað jákvæð þróun. Ríkisstjórnin getur horft um öxl og séð að henni tókst samtímis að létta byrðar tekjulægstu heimilanna og koma þeim yfir erfiðasta hjallann. Engu að síður finna menn fyrir fjármálahruninu og fæstir gátu búist við því að sleppa við áhrif þessara hamfara af mannavöldum.&#160;</span><br /> </div> <div> <br /> </div> <div> Hollt er að skoða þetta í samanburði við önnur lönd sem glímt hafa við hliðstæðan vanda undanfarin ár eins og gert er í skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem birt var í apríl í fyrra. Þar var m.a. farið yfir viðbrögð stjórnvalda í nokkrum löndum við skuldavanda heimilanna og tekið fram að í öllum tilvikum hafi aðdragandinn einkennst af niðursveiflu og verulegri skuldasöfnun heimila. „Dæmið frá Íslandi sýnir hvernig fjölþætt nálgun getur létt skuldabyrði stórs hluta heimilanna og haldið aftur af vanskilum. Kveikjan að djörfum viðbrögðum stjórnvalda átti rætur í erfiðri skuldastöðu heimilanna og miklum félagslegum þrýstingi á stjórnvöld um að grípa til aðgerða." </div> <div> <br /> </div> <h3>Fjölþættar ráðstafanir</h3> <div> <span>Aðgerðirnar sem ríkisstjórnin greip til voru margvíslegar. Hún hefur nú varið um 100 milljörðum króna í vaxtabætur og barnabætur sem hafa þann eiginleika að rata þangað sem þörfin er mest. Fasteignalán hafa verið færð niður um 46 milljarða vegna 110 prósenta leiðarinnar. Þá hefur greiðsluaðlögun einstaklinga, sértæk skuldaaðlögun og greiðslujöfnun sömuleiðis hjálpað þúsundum einstaklinga.</span><br /> </div> <div> <br /> </div> <div> Við erum ekki komin á leiðarenda. Enn er endurútreikningum gengislána ólokið og ekki hafa tekist samningar enn við lífeyrissjóðina um svonefnd lánsveð sem snerta drjúgan hóp fólks. Mér finnst einnig koma til greina að setja þak á verðtrygginguna ef um það getur náðst víðtæk sátt.&#160; </div> <div> <br /> </div> <h3>Lækkandi skuldir fyrirtækja</h3> <div> <span>Skuldir fyrirtækja nema nú 170 prósentum af landsframleiðslunni og samanlagt nema því skuldir þeirra og heimilanna nærri þrefaldri árlegri landsframleiðslu eða 280 prósentum.&#160;</span><br /> </div> <div> <br /> </div> <div> Samanlagt námu þessar skuldir liðlega fimmfaldri landsframleiðslu (510%) haustið 2008. Hér er því um ákaflega mikilsverðan viðsnúning að ræða enda viðurkennt að sligandi skuldir dragi úr eftirspurn og hagvexti. Í síðustu útgáfu Peningamála Seðlabanka Íslands er staðfest að skuldastaða heimila og fyrirtækja hafi lækkað um tvöfalda landsframleiðslu á einungis þremur árum. Afskriftir erlendra kröfuhafa gagnvart gömlu bönkunum eru ekki teknar með enda hefði lækkun skulda verið miklu meiri hefði verið tekið mið af þeim einnig. </div> <div> <br /> </div> <div> Fyrir ári voru bankarnir með ráðandi stöðu í um fjórðungi 120 stærstu fyrirtækjanna í landinu. Sem kröfuhafar og lánardrottnar réðu þeir nærri 70 prósentum þeirra árið 2009. Samkvæmt skýrslu Samkeppniseftirlitsins fóru innan við tíu prósent fyrirtækjanna í gegnum gjaldþrot eða nauðasamninga. Þetta er athyglisvert í ljósi þess hve fjárhagur þeirra var illa leikinn eftir hrunið. Við vitum vel að hér á landi ríkir fákeppni og samkeppni er ábótavant í þágu neytenda.&#160; </div> <div> <br /> </div> <div> Bankarnir urðu auðvitað að leggja mat á það hversu lífvænleg fyrirtækin væru þegar ákvarðanir voru teknar um líf þeirra, oft í óþökk keppinauta. Menn sýndu því skilning að þegar fyrirtæki voru lífvænleg og störf hundraða einstaklinga í húfi gátu miklar afskriftir verið réttlætanlegar. Þetta skilar sér þótt skuldsetning fyrirtækja sé almennt há enn þá.&#160; </div> <div> <br /> </div> <h3>Ríkissjóður einnig á réttri leið</h3> <div> <span>Rétt eins og heimilum og fyrirtækjum er lífsnauðsynlegt að stöðva skuldasöfnun og lækka skuldir eftir föngum þarf ríkissjóður einnig að gera slíkt hið sama. Það hefur gengið vonum framar um leið og tekist hefur að verja velferðina og halda uppi atvinnustiginu og þrátt fyrir að ríkið taki nú minna til sín af þjóðarkökunni en fyrir hrun. Árið 2008 nam halli ríkissjóðs 216 milljörðum króna. Árið 2011 var hann kominn niður í 46 milljarða og 21 milljarð króna árið 2012.&#160;</span><br /> </div> <div> <br /> </div> <div> Á fjárlögum þessa árs er gert ráð fyrir að hann verði innan við fjóra milljarða króna. Engin ríkisstjórn hefur náð viðlíka árangri í aðlögun ríkisfjármála á svo skömmum tíma. Vegna þessa árangurs fara skuldir ríkissjóðs nú loksins lækkandi sem hlutfall af landsframleiðslu þótt háar séu og vaxtagjöld mikil. Lyktir Icesave-málsins eru einnig mikið gleðiefni fyrir þjóðina í þessu sambandi. Það endurspeglar einnig batnandi hag að skuldatryggingaálag Íslands lækkar jafnt og þétt og er nú hið allra lægsta frá hruninu. </div> <div> <br /> </div> <div> (Greinin birtist í <a href="http://visir.is/jafnadarstjorn-i-fjogur-ar--ur-skuldafjotrum/article/2013702029995">Fréttablaðinu</a> 2. febrúar 2013) </div> <div> <br /> </div>
30. janúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Jöfnuður og bætt lífskjör<p>Jöfnuður og samfélagsleg ábyrgð eru pólitísk grundvallargildi. Það sama á við um markaðsfrelsi og trúna á að markaðurinn leysi öll helstu þjóðfélagslegu vandamálin. Við erum reynslunni ríkari um það hvert óheft og áhættusækin markaðshyggja getur leitt okkur.<br /> Í öllu uppbyggingar- og endurreisnarstarfi liðinna fjögurra ára hafa stjórnarflokkarnir lagt ríka áherslu á það hlutverk ríkisvaldsins að vernda mannréttindi og öryggi borgaranna og stuðla að félagslegu réttlæti, ekki síst til að auka jöfnuð.<br /> <br /> Fjöldi athugana sýnir að aukinn jöfnuður og betri lífskjör og lífsgæði haldast í hendur. Þess vegna er sú vegferð samfélagsumbóta, sem fyrsta meirihlutastjórn jafnaðarmanna og félagshyggjufólks stendur nú fyrir, afar merkileg.<br /> Breski fræðimaðurinn R. Wilkinson segir enda að ójöfnuður hafi verstu áhrifin á þá sem eru í tekjulægsta hópi samfélagsins, en aukinn jöfnuður feli einnig í sér ávinninga fyrir þá sem mest hafa handa á milli. Aukinn efnahagslegur jöfnuður færi öllum betri lífskjör.<br /> <br /> </p> <p><strong>Aukinn jöfnuður</strong><br /> Undir forystu jafnaðarstjórnar Samfylkingar og VG undanfarin fjögur ár hafa orðið gagnger umskipti í þessum efnum. Komið var böndum á ójöfnuðinn sem grafið hafði um sig á löngum valdaferli Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins. Á innan við tíu árum hafði hlutur hinna ríkustu í heildartekjum þjóðarinnar aukist úr fjórum til fimm prósentum í um tuttugu prósent. Á sama tíma minnkaði skattbyrði þessa hóps stig af stigi en skattbyrði annarra jókst að sama skapi. Þessi stefna framkallaði á einum áratug meiri stéttskiptingu á Íslandi en við höfðum áður séð.<br /> </p> <p>Með margvíslegum aðgerðum hefur dregið svo mjög úr ójöfnuði að nú er hann með því minnsta sem gerist í heiminum. Ójöfnuður ráðstöfunartekna í landinu er um helmingi minni nú en árið 2007 þegar hann varð mestur. Á svonefndum GINI-kvarða varð ójöfnuður skattskyldra tekna heil 0,43 stig skömmu fyrir hrun en er nú kominn niður í um 0,23 (því meira sem talan nálgast 0 því meiri er jöfnuðurinn.)<br /> <br /> <strong>Sanngjarnari og minni skattar</strong><br /> Margir undrast að á sama tíma og jöfnuður eykst hér á landi dregur úr skattheimtu sem hlutfalli af landsframleiðslu. Ísland er í 16. sæti meðal 30 landa ESB og EFTA sem nýleg gögn Eurostat um skattbyrði ná til. Nærri 36 prósent landsframleiðslunnar renna nú til hins opinbera í formi tekjuskatts, virðisaukaskatts og launatengdra gjalda. Þetta hlutfall var yfir 40% árið 2007. Í hópi Norðurlandanna mælist skattbyrðin minnst hér á landi og nær allar viðskiptaþjóðir okkar í Evrópu innheimta meiri skatta sem hlutfall af landsframleiðslu en gert er hér á landi.<br /> Þrátt fyrir minnkandi hlutfall skatta hefur ríkisstjórnin varið stærri hluta ríkisútgjalda til velferðarmála og aukins jöfnuðar. Yfir 100 milljörðum króna hefur verið varið í barnabætur og vaxtabætur á kjörtímabilinu. Þá hafa íbúðaeigendur fengið um 35% vaxtakostnaðar vegna húsnæðislána endurgreiddan úr ríkissjóði og var þetta hlutfall næstum tvöfaldað á liðnum tveimur árum. Sé litið til tekjulægstu 10% heimila árið 2010 þá niðurgreiddi ríkið næstum því helming alls vaxtakostnaðar þess hóps.<br /> <br /> <strong>Réttlæti og minni fátækt</strong><br /> Alþjóðleg samanburðargögn sýna einnig að fátækt meðal barna er hvergi minni en hér á landi og hið sama á við um hættuna á fátækt og félagslegri einangrun landsmanna og fjölda þeirra undir lágtekjumörkum. Hvergi í Evrópu er staðan betri að þessu leyti.<br /> Ástæðu þessa má ekki síst rekja til þess hvernig stjórnvöld kappkostuðu að hlífa eins og kostur var þeim samfélagshópum sem lakast stóðu og færa byrðarnar sem mest á breiðari bökin.<br /> Samkvæmt skýrslu Þjóðmálastofnunar HÍ tókst þetta bærilega. Meðalrýrnun ráðstöfunartekna fjölskyldna árin 2008-2010 var um 20% en hjá lágtekjufólki rýrnuðu kjörin um 9%. Hjá millitekjufólki var kjaraskerðingin um 14% en hjá hátekjufólki um 38%.<br /> <br /> Það er ánægjulegt til þess að vita að þrátt fyrir skelfilegar afleiðingar hrunsins eru Íslendingar nú með allra ánægðustu þjóðum með líf sitt. Samkvæmt könnun sem Eurobarometer birti í desember síðastliðnum líta þeir nánustu framtíð bjartari augum í efnahagslegu tilliti en aðrar Evrópuþjóðir. Enn er þó margt ógert.</p> <p><em>(Jóhanna Sigurðardóttir - Fréttablaðið 30. jan. 2013)</em><br /> <br /> </p>
27. janúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Uppbygging atvinnulífsins<div> Þegar ríkisstjórn Samfylkingar og VG tók við stjórn landsins fyrir hartnær fjórum árum voru atvinnumálin þegar sett í forgang. Þörfin var enda brýn, eftir fordæmalaust hrun í íslensku hagkerfi þar sem 15-20 þúsund störf töpuðust. Síðan þá hefur atvinnuleysi minnkað um helming og hefur atvinnulausum fækkað um meira en 10.000. Nú eru fleiri starfandi konur en voru fyrir hrun og er atvinnuþátttaka á Íslandi ein sú mesta í heimi. </div> <div> </div> <h3>Atvinnuvegafjárfesting á uppleið</h3> <div> <span>Þrátt fyrir erfitt efnahagsástand um allan heim hefur hagvöxtur verið viðvarandi á Íslandi undanfarin rúm tvö ár og það umtalsvert hærri en í flestum okkar helstu samanburðarlöndum.&nbsp;</span></div> <div> </div> <div> Fjárfesting í hagkerfinu er nú um 15% af landsframleiðslu en sameiginlegt markmið aðila vinnumarkaðarins og stjórnvalda hefur verið um 20% og þangað eigum við að sjálfsögðu að stefna. Það er ánægjulegt að atvinnuvegafjárfestingin er á uppleið og nálgast nú 30 ára meðaltal. Þetta hefur ekki gerst af sjálfu sér.&nbsp; </div> <div> </div> <h3>Fjárfest fyrir um 200 milljarða</h3> <div> <span>Ríkisstjórnin hefur beitt sér fyrir margvíslegum atvinnuskapandi verkefnum á kjörtímabilinu, bæði almennum og sértækum. Þúsundir starfa hafa þannig skapast hjá iðnaðarmönnum á grundvelli átaksins „Allir vinna" og á grundvelli laga um ívilnanir vegna nýfjárfestinga hafa þegar verið undirritaðir stórir fjárfestingarsamningar. Samtals er þar um 1.300 ársverk að tefla og samanlagt nema fjárfestingarnar í öllum verkefnunum 180 til 200 milljörðum króna.&nbsp;</span></div> <div> </div> <h3>Orkuöflun og skapandi greinar</h3> <div> <span>Stækkun álversins í Straumsvík skiptir einnig miklu máli en nú er auk þess unnið að framkvæmdum við Búðarhálsvirkjun og stækkun Kárahnjúkavirkjunar með framkvæmdum við Sauðárveitu. Landsvirkjun hefur einnig unnið að ýmsum undirbúningsverkefnum vegna fyrirhugaðra virkjana í Bjarnarflagi og á Þeistareykjum en í kjölfar alþjóðlegs útboðs var gerður 2,9 milljarða kr. samningur um ráðgjöf við hönnun og gerð útboðsgagna. Þá eru fjölmörg önnur fjárfestingarverkefni í vinnslu eða þegar hafin, s.s. við gagnaver, fiskeldi, kísilver og önnur mannfrek verkefni. Lög um endurgreiðslu skatta vegna rannsókna- og þróunarkostnaðar hafa einnig reynst okkur vel og stuðlað að vexti fjölmargra fyrirtækja, ekki síst sprotafyrirtækja í hugbúnaðargeiranum.</span></div> <div> </div> <h3>Þúsundir nýrra starfa</h3> <div> <span>Á þessu ári verður yfir 10 milljörðum varið til sérstakra fjárfestingarverkefna samkvæmt fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar. Áætlunin á að örva hagvöxt og fjölbreytni í atvinnulífi sem styðst við hugvit og nýsköpun, en á þremur árum má reikna með að hún skapi allt að 4.000 bein störf og enn fleiri óbein. Fjárfestingaráætlunin er liður í nýrri sókn eftir efnahagshrunið og er ætlað að treysta innviði og vöxt samfélagsins, ekki síst skapandi greinar í gegnum Kvikmyndasjóð og Verkefnasjóð skapandi greina og græna hagkerfið. Grænn fjárfestingarsjóður verður settur á fót með hálfum milljarði úr að spila á þessu ári og 1,3 milljarðar króna fara í stærstu opinberu rannsóknasjóðina, sem er um tvöföldun á fyrri framlögum.&nbsp;</span></div> <div> </div> <h3>500 milljónir í uppbyggingu</h3> <div> <span>Ferðaþjónustan hefur vaxið hratt á kjörtímabilinu en hún aflar mikilvægs gjaldeyris og skapar fjölda starfa. Um fimmtungi fleiri ferðamenn komu til landsins í fyrra en árið áður, ekki síst vegna árangursríks markaðsstarfs ferðaþjónustunnar og stjórnvalda undir yfirskriftinni „Inspired by Iceland“. Samkvæmt fjárfestingaráætluninni mun hálfur milljarður renna í uppbyggingu ferðamannastaða á þessu ári og á grundvelli hennar verður einnig unnt að hefja framkvæmdir við Norðfjarðargöng á árinu. Þá hefur verið undirritaður 8,7 milljarða króna lánasamningur vegna framkvæmdar við jarðgöng undir Vaðlaheiði. Nýverið var enn fremur samþykkt að verja 400 milljónum króna í sóknaráætlanir sem skiptast milli átta landshluta.</span></div> <div> </div> <h3>Fleiri flytja til landsins</h3> <div> <span>Atvinnumálin eru og hafa verið forgangsmál þessarar ríkisstjórnar. Árangurinn sjáum við í viðvarandi hagvexti, fjölgun starfa, lækkun atvinnuleysis og bættum hag launafólks. Í síðustu viku birtist enn einn ánægjulegur vitnisburður þess að við séum farin að sjá til lands. Í fyrsta sinn frá hruni er fjöldi þeirra sem flytjast til landsins mun meiri en þeirra sem flytja frá landinu og í fyrsta sinn frá hruni fluttu fleiri íslenskir ríkisborgarar til landsins en frá því. Má telja það meðal ánægjulegustu merkja um bata íslenska hagkerfisins og aukna bjartsýni enda eru hagvaxtarhorfur betri hér á landi en víðast hvar í hinum vestræna heimi.</span></div>
24. janúar 2013Blá ör til hægriSóknaráætlanir landshluta - Ábyrgð og völd til landshluta<p>Markmiðið með sóknaráætlunum landshluta er að færa aukin völd og aukna ábyrgð til landshlutanna við forgangsröðun og skiptingu almannafjár til verkefna á sviði byggða- og samfélagsþróunar. Tilgangurinn er að ná fram betri nýtingu fjármuna og færa ákvarðanatöku nær heimamönnum sem þekkja best til aðstæðna. Landshlutarnir átta skila allir sóknaráætlunum um miðjan febrúar. Stofnað hefur verið til samráðsvettvangs á hverju svæði þar sem saman koma fulltrúar sveitarstjórna og hagsmunaaðila, undir forystu stjórnar landshlutasamtaka sveitarfélaga. Þarna er vettvangur til að móta framtíðarsýn og stefnu og forgangsraða markmiðum og verkefnum.</p> <p>Í fyrstu verða verkefni á víðu sviði atvinnumála og nýsköpunar, markaðsmála og mennta- og menningarmála fjármögnuð í gegnum sóknaráætlun. Í kjölfarið er gert ráð fyrir að aðrir þættir byggðamála s.s. velferðarmál og þróun innviða, falli undir sama verklag.</p> <p>Sóknaráætlanir landshluta er sameiginlegt þróunarverkefni ráðuneyta og sveitarfélaga og byggir á samvinnu. Ráðuneytin skipa öll fulltrúa í hóp sem myndar stýrinet af hálfu Stjórnarráðsins. Samband íslenskra sveitarfélaga á aðild að stýrinetinu. Á milli þess og landshlutasamtaka sveitarfélaga er samskiptaás sem sóknaráætlanirnar og samskiptin fylgja. Með þessum hætti er tryggð góð samvinna stjórnsýslustiganna tveggja. Þetta verklag er&nbsp; nýsköpun í íslenskri stjórnsýslu og vinnur Stjórnarráðið sem ein heild með einn málaflokk, byggðamál.</p> <h3>Ný aðferð við skiptingu fjár</h3> <p>Í dag renna um 5,7 milljarðar króna milli ríkis og sveitarfélaga samkvæmt 192 samningum. Að mestu er þetta fé í formi styrkja og samninga til einstakra verkefna.<br /> Það er skýr vilji stjórnvalda að reyna nýtt verklag til þess að einfalda þessi samskipti og í því skyni hefur ríkisstjórnin samþykkt að setja 400 milljónir króna í sóknaráætlanaverkefni árið 2013 sem skiptast á milli landshlutanna átta eftir gagnsæjum viðmiðum. Hugmyndin er svo að færa hluta þess fjár sem bundið er samningunum 192 í þennan nýja farveg.</p> <p>Árið 2013 er reynsluár þar sem hverjum landshluta er falið að ákveða, á grundvelli sóknaráætlana, hvernig 400 milljónum króna verður varið. Því er það formið sjálft frekar en fjármagnið sem þarf að standast prófið þetta árið. Fjárupphæðin er þó engu að síður mikilvæg, en með því gefst gott tækifæri til að reyna verklagið.&nbsp;</p> <p>Til lengri tíma litið er markmiðið að fjármunir sem Alþingi ráðstafar af fjárlögum til verkefna í einstökum landshlutum á sviði atvinnumála og byggða- og samfélagsþróunar byggi á svæðisbundnum áherslum og markmiðum sem koma fram í sóknaráætlunum landshlutans. Þá er framtíðarsýnin sú að sóknaráætlanir verði hafðar til hliðsjónar þegar kemur að stefnumótun og áætlanagerð ríkisins og hafi gagnvirk áhrif á fjárlagagerð.</p> <h3>Ögrandi viðfangsefni</h3> <p>Til að ná settu markmiði, að færa aukin völd og aukna ábyrgð til heimamanna í hverjum landshluta, þarf að koma til breytt verklag stefnumótunar og áætlanagerðar, bæði í landshlutunum sjálfum og innan Stjórnarráðsins. Við sjáum nú þegar talsverðan árangur hvað þetta varðar með skipan stýrinets Stjórnarráðsins og samráðsvettvanga í hverjum landshluta. Við sjáum einnig bætta og markvissari nýtingu fjármuna með aukinni aðkomu og bættu samráði heimamanna.</p> <p>Sóknaráætlanir landshluta fara vel af stað en það er ljóst að verkefnið er ögrandi bæði fyrir ríki og sveitarfélög og reynir á samvinnu innan landshlutanna og milli þeirra og ríkisins. Það er mín trú að ef vel tekst til með sóknaráætlanir og þetta nýja skipulag hafi verið stigið eitt stærsta skref sem stigið hefur verið í byggðamálum síðustu áratugi.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra</p>
22. janúar 2013Blá ör til hægriJafnaðarstjórn í fjögur ár: Sigrar í jafnréttismálum<p>Hugsjónin um jafnrétti kynjanna er einn af hornsteinum ríkisstjórnarinnar. Til að tryggja að jafnréttismálin séu jafnan til umræðu í breiðum hópi ráðherra úr báðum stjórnarflokkunum er starfrækt sérstök ráðherranefnd um jafnrétti kynjanna undir forystu forsætisráðherra. Aldrei áður hefur jafnréttismálum verið gert jafn hátt undir höfði af nokkurri ríkisstjórn hér á landi. Einstök frammistaða Íslands á þessu sviði — og vaxandi árangur ár frá ári — hefur verið staðfestur af fjöldamörgum alþjóðastofnunum. Þeirra þekktust er Alþjóða efnahagsráðið sem hefur skipað Íslandi fjögur ár í röð í efsta sæti í mælingum sínum á jafnrétti í heiminum.</p> <h3>Fallnir múrar – brotin glerþök</h3> <p>Jafnrétti kynjanna snýst ekki bara um lagabókstaf og formleg réttindi heldur ekki síður um hvort konur eigi jafnan aðgang að völdum og hafi jöfn áhrif á mótun samfélagsins. Þar höfum við þurft að fella múra og rjúfa glerþök. Í fyrsta skipti í Íslandssögunni gerðist það á þessu kjörtímabili að hlutur kynjanna í ráðherraembættum varð jafn og í fyrsta skipti gegna konur embættum fjármálaráðherra og forsætisráðherra.<br /> Með lagabreytingum á árinu 2010 var konum ruddur vegurinn að stórauknum hlut í stjórnum hlutafélaga og lífeyrissjóða með lögum um 40% kynjakvóta sem taka gildi í september á þessu ári. Áhrifa þessarar lagabreytingar er þegar farið að gæta og konum í fararbroddi í atvinnulífinu fer fjölgandi. Núverandi ríkisstjórn er sú fyrsta í sögunni sem nær lögbundnum hlut kynjanna í nefndum og ráðum á vegum stjórnvalda.</p> <h3>Launamunur kynjanna</h3> <p>Þó dregið hafi úr launamun kynjanna á kjörtímabilinu er þar mikið verk óunnið. Búið er að taka á kynbundnum launamun í öllum ráðuneytum og nýlega var samþykkt ítarleg framkvæmdaáætlun um launajafnrétti kynjanna sem inniheldur enn fleiri róttækar aðgerðir á sviði launajafnréttis. Starfandi er aðgerðahópur á vegum stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins sem samræmir aðgerðir í þeim efnum og vinnur að innleiðingu jafnlaunastaðals sem nú er tilbúinn, en unnið hefur verið að á undanförnum árum.</p> <h3>Ný sókn er hafin</h3> <p>Með skýrri forgangsröðun ríkisstjórnarinnar var staðinn vörður um almannaþjónustuna og atvinnu kvenna og nú er það efnahagslega svigrúm sem skapast hefur nýtt til nýrrar sóknar m.a. til að hækka aftur fæðingarorlofsgreiðslur, barnabætur og lengja fæðingarorlofið í 12 mánuði. Þá hafa styrkveitingar hafist að nýju úr Jafnréttissjóði, sem var tímabundið lagður til hliðar í kjölfar kreppunnar.</p> <h3>Gegn kynbundnu ofbeldi</h3> <p>Baráttan gegn kynbundnu ofbeldi hefur frá fyrsta degi verið á forgangslista ríkisstjórnarinnar. Unnið hefur verið eftir fyrstu aðgerðaáætlun Íslands gegn mansali, alþjóðlegir samningar gegn mansali og gegn kynferðislegri misnotkun á börnum hafa verið fullgiltir og Evrópuráðssamningur gegn kynbundnu ofbeldi undirritaður af Íslands hálfu. Ákvæði sem heimila brottflutning ofbeldismanna af heimili, hin svokallaða austurríska leið, hafa verið leidd í lög. Kaup á vændi hafa verið gerð refsiverð og nektarstaðir bannaðir. Stutt hefur verið fjárhagslega við aðgerðir grasrótarsamtaka, s.s. stofnun Kristínarhúss og kaup Kvennaathvarfs á stærra húsnæði og á þremur árum verður 57 milljónum króna varið til vitundarvakningar um kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Þá eru aðeins fáeinir dagar síðan ríkisstjórnin setti á fót samráðshóp til þess að sporna gegn kynferðislegu ofbeldi gegn börnum.<br /> <br /> Þannig vinnast sigrarnir í jafnréttismálum, hver á fætur öðrum, undir forystu okkar jafnaðarmanna.</p>
16. janúar 2013Blá ör til hægriSigur náttúru og þjóðar<p>Eftir áralangar deilur samþykkti Alþingi rammaáætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða. Afgreiðsla þessa máls markar tímamót og mun tryggja fagleg vinnubrögð við undirbúning virkjanaframkvæmda og sporna gegn því að í framtíðinni verði viðkvæmum og verðmætum náttúrusvæðum fórnað á altari skyndigróða eða sérhagsmuna einstakra stóriðjuvera. Handahófskenndar ákvarðanir í virkjunarmálum án tillits til verndarsjónarmiða ættu nú að heyra sögunni til. Náttúran fær nú að njóta vafans og margar náttúruperlur Íslands settar í verndarflokk í þessari lotu.<br /> <br /> <strong>Stuðlar að aukinni sátt</strong><br /> Rammaáætlunin felur í sér skynsamlega og faglega aðferð við að ákveða hvaða svæði óhætt sé að virkja. Hún er þannig verkfæri í höndum okkar. Allt byggist á þeirri hugsun að það sem virkjað er í dag verður ekki verndað síðar. Í öðru lagi fá komandi kynslóðir tækifæri til að taka sínar ákvarðanir um náttúruna í krafti sjálfbærrar stefnu nútímans. Þriðji hornsteinn rammaáætlunarinnar er svo vitanlega sá að ef upplýsingar og rannsóknir skortir er hægt að setja umdeilda valkosti í biðflokk þar til öllum skilyrðum um faglegar rannsóknir og mat liggja fyrir. &nbsp;<br /> Athyglisvert er að deilurnar um rammaáætlun á Alþingi stóðu aðeins um 6 kosti af alls 67 í öllum þremur flokkunum; verndarflokki, biðflokki og orkunýtingarflokki. Þeir rötuðu í biðflokkinn meðal annars af þeirri ástæðu að margar rökstuddar efasemdir bárust þegar einstaklingum, hagsmunafélögum og fyrirtækjum gafst kostur á að koma sjónarmiðum sínum á framfæri. Ekki er við því að búast að allir verði á eitt sáttir um niðurstöðuna þegar yfir lýkur frekar en oft áður þegar umhverfisáhrif hafa verið metin og niðurstaða fæst. En við erum komin skrefinu lengra en áður við að meta kostina á faglegan hátt og stíga varlega til jarðar þegar náttúran á í hlut. Norðmenn hafa verið okkur fyrirmynd í þessu efni og reynsla þeirra er góð.<br /> Það er einnig skynsamlegt að bíða átekta og hafa rammaáætlunina í heiðri meðan allt að 100 megavött af raforku eru óseld miðað við núverandi framleiðslugetu orkufyrirtækjanna. Einnig má líta til þess að þau hafa næg verkefni að minnsta kosti næstu 5 til 6 árin.<br /> <br /> <strong>Stór áfangi á langri leið</strong><br /> Samþykkt rammaáætlunarinnar er mér sérstakt ánægjuefni, enda hef ég lengi fylgst með tilurð hennar. Þegar „Fagra Ísland“, umhverfisstefna Samfylkingarinnar, var samþykkt árið 2006 höfðu drög að henni verið í mótun allt frá ráðherratíð Össurar Skarphéðinssonar sem umhverfisráðherra á fyrri hluta tíunda áratugar síðustu aldar. Ferlinu var svo haldið til streitu í stjórnartíð Samfylkingarinnar eftir alþingiskosningarnar 2007.&nbsp;<br /> Leikreglur rammaáætlunarinnar, sem sprottið hafa upp af erfiðum pólitískum deilum um vernd og orkunýtingu landsvæða, verða nú leiðarljós okkar allra. Ég segi allra þótt 21 þingmaður Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hafi verið andvígir þeim 36 þingmönnum sem studdu rammaáætlunina. Enda væri það mikið glámskyggni að kasta á glæ þeirri miklu vinnu sem lagt hefur grundvöllinn að henni og þar með stuðlað að andrúmslofti sáttar og samvinnu um vernd og orkunýtingu landsvæða. Þótt í átökum síðustu missera hafi ekki allir á stjórnarheimilinu verið á eitt sáttir um kosti í atvinnu- og virkjunarmálum hefur meginsjónarmiðum stefnuyfirlýsingar Samfylkingarinnar og Vinstri grænna verið framfylgt.<br /> <br /> <strong>Ábyrgð og breytt hagkerfi</strong><br /> „Umhverfisvernd sem hefur sjálfbæra þróun samfélags og efnahags að leiðarljósi er sá grunnur sem ný atvinnu- og auðlindastefna stjórnarinnar byggir á. Þannig eru tekin mikilvæg skref í átt til hins nýja græna hagkerfis sem skilar jöfnum vexti, og tryggir að ekki sé gengið á höfuðstól auðlindanna,“ segir í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar.<br /> Þessi stefna hefur svo verið undirstrikuð með fjárstuðningi við nýjar lausnir, aukin framlög til rannsókna- og tæknisjóða og fjárstuðningi sem ætlað er að örva grænar lausnir í atvinnulífinu og hraða þróuninni í átt til hagsældar á grunni aukinnar fjölbreytni.<br /> Það gefur því auga leið að samþykkt rammaáætlunar er eitt af mikilvægustu málunum sem núverandi ríkisstjórn hefur hrundið í framkvæmd. Ég óska landsmönnum til hamingju með það stóra skef inn í framtíðina sem rammaáætlunin markar.&nbsp;</p> <p>(Birt í <strong>DV</strong> 16. janúar 2013)</p> <p> <br /> <br /> </p>
31. desember 2012Blá ör til hægriUppbygging kjarkmikillar þjóðar<p>Undanfarin fjögur ár hafa verið einn viðburðaríkasti tími hagsögu Íslands. Þjóðin hefur gengið í gegnum miklar hremmingar. Hrunið á fjármálamarkaði er fordæmalaust og sögulegt á margvíslegan hátt. Verkefni þessarar ríkisstjórnar var því ærið. Því er ekki lokið en það er langt komið. Allir Íslendingar hafa þurft að færa fórnir en alþjóðlegir, hlutlausir aðilar hafa borið lof á árangur Íslands í kjölfar hrunsins og flestir ef ekki allir hagvísar sýna svart á hvítu að við erum á réttri leið.</p> <p>Eftir að botni kreppunnar var náð árið 2010 hafa ráðstöfunartekjur heimila hækkað, eignastaðan batnað og um 60% allra heimila eru með lægri eða sömu skattbyrði og þau voru með fyrir hrun. Í samræmi við forsendur kjarasamninga hækkaði kaupmáttur heimilanna bæði árið 2011 og 2012. Það er forgangsmál ríkisstjórnarinnar að tryggja áframhaldandi kaupmáttaraukningu og frið á vinnumarkaði. Þar er þróun gengis og verðlags lykilatriði.</p> <p>Ný skýrsla Norrænu ráðherranefndarinnar staðfestir að eftir að ríkisstjórn mín tók við hefur tekist að draga verulega úr verðhækkunum. Þegar ríkisstjórn Samfylkingar og VG tók við var verðbólgan 18,6% en er nú 4,2%. Í skýrslunni segir berum orðum að á Norðurlöndum sé matarkarfan ódýrust á Íslandi og í Finnlandi. Skýrslan sýnir einnig að á Norðurlöndunum eru skattar sem hlutfall af landsframleiðslu lægstir á Íslandi.</p> <h3>Ráðdeild og réttlæti</h3> <p>Skuldir heimila og fyrirtækja hafa lækkað sem nemur um tvöfaldri landsframleiðslu á þremur árum og er það ótrúlegur viðsnúningur. Rétt rúmlega 200 milljarðar króna hafa verið afskrifaðar af lánum heimila og sem hlutfall af landsframleiðslu eru skuldir þeirra nú svipaðar og í upphafi eignarbólunnar árið 2004. Eignastaða heimilanna batnaði um tæp 17% á milli áranna 2010 og 2011 og sú þróun hefur haldið áfram. Skuldastaða heimilanna er nú svipuð og hún var mitt árið 2007.</p> <p>Hrunið neyddi ríkissjóð til þess að ráðast í 300 milljarða króna aðlögun ríkisfjármálanna að raunveruleikanum. Þrátt fyrir það hafa skattar&#160; verið lækkaðir og útgjöld til velferðarmála verið aukin sem hlutfall af landsframleiðslu. Ríkið tekur því minna til sín af þjóðarkökunni og forgangsraðar velferðarmálunum með skýrari hætti en tíðkaðist í tíð Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í Stjórnarráðinu.</p> <h3>Auknar fjárfestingar</h3> <p>Fjárfesting atvinnuveganna hefur tekið við sér og spáð er að innan tveggja ára nálgist hún meðaltal síðustu þrjátíu ára. Sömuleiðis er gleðilegt að viðskiptajöfnuður án áhrifa innlánsstofnana í slitameðferð hefur að undanförnu verið einn sá mesti í áratugi.</p> <p>Ríkisstjórnin kynnti nýverið metnaðarfulla fjárfestingaráætlun sem gerir ráð fyrir yfir um 40 milljarða fjárfestingu í innviðum samfélagsins. Milljörðum króna er varið í græna hagkerfið, tvöföldun framlaga til rannsóknasjóða,&#160; sóknaráætlanir landshluta, eflingu ferðaþjónustunnar, samgöngubóta og eflingu skapandi greina s.s. í gegnum Kvikmyndasjóð og Verkefnasjóð skapandi greina. Við höfum ákveðið að veðja á hugvit íslensku þjóðarinnar og erum sannfærð um að það sé besta leiðin til framtíðar.</p> <p>Fjármögnun fjárfestingaráætlunarinnar byggir ekki síst á því að með lögfestingu veiðigjaldsins á árinu 2012 njóta landsmenn nú loks sanngjarnra tekna af fiskveiðiauðlindinni.&#160; Áætlað er að nýja veiðigjaldið muni skila landsmönnum allt að 15 milljörðum króna á því ári sem nú gengur í garð. Mikilvægt er að ná fram enn frekari umbótum á stjórn fiskveiða m.a. til að tryggja betur jafnræði og nýliðun í greininni.</p> <p>Miklu skiptir að hér á landi sé öflug gjaldeyrissköpun en í því sambandi má benda á að erlendum ferðamönnum hefur fjölgað um 100 þúsund eða um rétt liðlega 19% fyrstu ellefu mánuði ársins frá sama tíma í fyrra.&#160; Þar gætir tvímælalaust áhrifa sameiginlegs markaðsátaks stjórnvalda og ferðaþjónustunnar.</p> <h3>Kjarkur og ögrandi ákvarðanir</h3> <p>Á liðnu kjörtímabili&#160; hefur Ísland stutt fullveldiskröfur Palestínu og kröfur um að rödd Palestínumanna fái að heyrast meðal þjóðanna svo eftir hefur verið tekið. Með stuðningi Íslands og tuga annarra ríkja var markverðum áfanga náð í nóvember þegar Palestína varð áheyrnarríki Sameinuðu þjóðanna.</p> <p>Merkar tilraunir okkar til að skrifa nýja stjórnarskrá í nánum tengslum við þjóðina sjálfa hafa vakið athygli utan landsteinanna. Eftir áratuga þóf sýndi Alþingi kjark, tók af skarið og setti málið í hendur fólksins í landinu. Þegar það tekur endanlega afstöðu til tillagna að breyttri stjórnarskrá verður til þess tekið að efnisleg meðferð og allur undirbúningur nýrrar stjórnarskrár var ekki aðeins í höndum sérfræðinga heldur einnig í höndum kjósenda og einstaklinga sem þeir völdu til verksins.</p> <p>Einnig er fylgst með aðildarumsókn okkar að Evrópusambandinu í skugga gjaldeyrishafta sem við ein búum við í allri álfunni. Verkefnið er stórt og ögrandi og íslenskir stjórnmálamenn verða að hafa kjark til þess að bera lokaniðurstöðuna undir þjóðina sjálfa. Það er einlægur ásetningur stjórnarflokkanna að standa við þau fyrirheit að þjóðin hafi síðasta orðið í þessum mikilsverðu málum sem setja munu mark sitt á framtíðina.<br /> </p> <p><br /> </p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p>
31. desember 2012Blá ör til hægriFramtíð án frjálshyggju<p>Mikill árangur hefur verið af uppbyggingarstarfinu eftir hrun. Enn er þó verk að vinna, enn þarf að byggja upp og treysta innviðina, velferðina og byggðina í landinu. Við verðum að losa okkur úr álögum gjaldeyrishaftanna, ljúka uppgjöri fallinna fjármálastofnana og ná samstöðu um framtíðargjaldmiðil þjóðarinnar. Við megum ekki þrengja kosti okkar með óbilgjarnri einangrunarhyggju. Auknar fjárfestingar byggja ekki síst á alþjóðlegu samstarfi.</p> <p>Reglulega berast fréttir frá erlendum fjölmiðlum sem taka eftir árangrinum og stofnanir á borð við OECD og Norðurlandaráð færa þennan margvíslega árangur til bókar með samanburði á helstu hagvísum þjóðanna. Fréttirnar endurspegla þverrandi fjárlagahalla, stöðugan hagvöxt, minnkandi atvinnuleysi, aukinn kaupmátt, minnkandi skuldir, minni ójöfnuð og aukið lánshæfi.</p> <p>Fólki verður líka æ ljósara að róttæk frjálshyggja leiðir til ójafnaðar líkt og gerðist á löngum stjórnarferli Sjálfstæðisflokksins.&nbsp; Afgerandi viðsnúningur varð eftir að ríkisstjórn Samfylkingarinnar og VG tók við stjórnartaumunum og nú er Íslandi í hópi þeirra landa í Evrópu þar sem ójöfnuðurinn er hvað minnstur.</p> <p>Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fór frá völdum hafði ójöfnuður og stéttaskipting í samfélaginu aukist til muna enda gekk þeirra pólitíska stefna út á það leynt og ljóst. Þetta hefur gjörbreyst. Séu fjármagnstekjur taldar með hefur ójöfnuður ráðstöfunartekna í landinu minnkað um tæpan helming frá árinu 2007.</p> <p>Sjálfstæðismenn tala með lítilsvirðingu um aðgerðir til að draga úr ójöfnuði, heimta skattalækkanir fyrir þá sem hafa rúmt handa á milli og tala fyrir einkavæðingu líkt og áður. Þeir voru helstu talsmenn frjálshyggju fram að hruni og eru það enn. &nbsp;</p> <h3>Lærum af reynslunni</h3> <p>Snemma í nóvember samþykkti Alþingi þingsályktunartillögu um rannsókn á einkavæðingu bankanna. Mikilvægt er að sú rannsókn fari fram enda er talið að þar liggi rætur bankahrunsins að verulegu leyti.&nbsp; Sjálfstæðisflokkurinn barðist gegn rannsókninni enda virðist hann ekkert hafa lært og einskis iðrast, þó blasir það við að hrunið og afleiðingar þess eru skilgetin arfleifð stjórnarstefnu Sjálfstæðisflokksins – ekki síst þess tímabils þegar núverandi ritstjóri Morgunblaðsins stýrði málum í Stjórnarráði Íslands og Seðlabankanum.</p> <p>Á síðasta heila ári Sjálfstæðisflokksins við völd varð 216 milljarðar króna halli á ríkissjóði en á næsta ári verður hallinn tæpir fjórir milljarðar. Samanlagður halli ríkissjóðs vegna stjórnleysis Sjálfstæðisflokksins er yfir 540 milljarða króna og kostnaður ríkisins við gjaldþrot Seðlabankans undir forystu sjálfstæðismanna um 270 milljarðar króna. Samanlagt&nbsp; hljóðar þessi reikningur Sjálfstæðisflokksins uppá rúmlega 1,6 milljónir&nbsp; króna á hvern Íslending. Á vakt sjálfstæðismanna hrundi auk þess 90% af fjármálamarkaðinum, verðbólga fór upp í tæp 19% og gengi krónunnar féll um 50%. Eftir að ríkisstjórn mín tók við hefur viðsnúningurinn verið afgerandi. Núna er hagvöxtur á Íslandi meiri en víðast annars staðar í Evrópu og verðbólgan ekki fjórðungur af því sem áður var. &nbsp;</p> <p>Óstjórn sjálfstæðismanna í fjármálum bitnar ekki aðeins á ríkissjóði heldur einnig almenningi beint. Kaupmáttur heimila hrundi.&nbsp; Sé tímabilið 2008-2010 borið saman við 2009-2011 sést að ráðstöfunartekjur hafa hækkað meira en neysluútgjöld og ríkið tekur nú minna til sín af þjóðarkökunni en í tíð Sjálfstæðisflokksins og ver stærri hluta hennar til velferðarmála. Um 60% allra heimila eru með lægri eða sömu skattbyrði og þau voru með fyrir hrun. Í tíð Sjálfstæðisflokksins jókst hins vegar skattbyrði almennings til muna. Á árinu 2011 voru skattar á Norðurlöndum lægstir á Íslandi sem hlutfall af landsframleiðslu.</p> <h3>Goðsögnin og hagstjórnin</h3> <p>Skuldir heimila og fyrirtækja jukust einnig vegna óstjórnar sjálfstæðismanna en nú hafa þær lækkað sem nemur um tvöfaldri landsframleiðslu á einungis þremur árum. Rétt rúmlega 200 milljarðar króna hafa verið afskrifaðar af lánum heimilanna og niðurgreiðsla ríkisins á vaxtakostnaði heimilanna hefur verið meira en tvöfölduð. Á síðasta ári stóðu vaxtabætur undir um 35% vaxtakostnaðar vegna húsnæðislána og hjá tekjulægstu 10% heimila nálægt 45%.</p> <p>Hagvaxtarhorfur hér á landi eru bjartari en meðal annarra iðnvæddra ríkja. Hagvöxtur hefur verið mestur hér á landi undanfarin tvö ár meðal þróaðra OECD-ríkja. Það er góður árangur sem ástæða er til að gleðjast yfir.</p> <p>Goðsögnin um ráðdeild sjálfstæðismanna í hagstjórn ætti því að vera endanlega dauð. Staðreyndirnar sýna svart á hvítu að það skiptir miklu máli fyrir Íslendinga hvort sjálfstæðismenn eða jafnaðarmenn eru við stjórnvölinn.</p> <h3>Auðlindir í eigu þjóðar</h3> <p>Undanfarin ár hefur sjávarútvegurinn notið gengisfalls krónunnar eins og aðrar útflutningsgreinar og árleg framlegð greinarinnar&nbsp; verið 70 til 75 milljarðar króna undanfarin tvö ár. Af þessari miklu framlegð í greininni á veiðigjaldið að skila landsmönnum allt að 13 milljörðum króna á næsta ári. Almenningur nýtur því loksins arðs af auðlind sinni en mikilvægt er að ná fram enn frekari breytingum á stjórn fiskveiða sem tryggja betur nýliðun og jafnræði í greininni.</p> <p>Með sérstakri fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar er þeim vilja lýst að þennan arð skuli nota að umtalsverðu leyti til að teysta innviði samfélagsins og örva nýsköpun í atvinnulífinu með tvöföldun á framlagi í vísinda og tæknisjóði ásamt því að veita umtalsverðu fjármagni í skapandi greinar og græna atvinnusköpun. Þannig er hafin ný sókn fjölbreyttara og sterkara atvinnulífs, sem tryggir betur atvinnumöguleika í framtíðinni, ekki síst unga fólksins.</p> <p>Vísbendingar sýna að hugverkaiðnaðurinn skilar nú þjóðarbúinu 20% af gjaldeyristekjum þess og vöxtur í þessum greinum hafi verið umfram hagkerfið í heild.</p> <p>Í byrjun næsta árs verður lögfest á Alþingi rammaáætlun um vernd og nýtingu náttúrusvæða. Samþykkt hennar felur í sér breytt vinnubrögð þar sem pólitískt handafl stjórnvalda heyrir sögunni til, en viðskiptaleg og umhverfisvæn sjónarmið ráða ferðinni.</p> <h3>Hvað varð um kjarkinn?</h3> <p>Það hefur ætíð verið sannfæring mín að rík aðkoma fólksins í landinu sé forsenda þess að unnt verði að ná fram heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar. Tillögu þar að lútandi lagði ég fyrir Alþingi þegar árið 1994.&nbsp; Í tíð núverandi ríkisstjórnar&nbsp; mótaði Alþingi loks aðferðir sem miðuðu að þessu. Þær voru metnaðarfullar og þinginu til sóma.</p> <p>Nú liggur fyrir heildstæð tillaga um breytta stjórnarskrá. Og þá er líkt og eitthvert kjarkleysi grípi um sig í herbúðum stjórnarandstöðunnar og ekki laust við að örli á vantrausti í garð kjósenda eða þeirra sem kjósendur og þing völdu til verka. Sama virðist eiga við um aðildarumsóknina að ESB. Þar leggur stjórnarandstaðan allt kapp á að koma í veg fyrir að þjóðin hafi síðasta orðið um fullbúinn samning í þjóðaratkvæðagreiðslu.</p> <p>Við verðum að hafa kjark til þess að horfast í augu við okkur sjálf og marka okkur leið inn í framtíðina. Það fer best á því að þjóðin hafi sjálf síðasta orðið um þessi mikilvægu mál, hvort heldur það snýr að stjórnskipan landsins eða sambúðinni við mikilvægustu viðskiptalönd okkar og Evrópu alla.</p> <p>Ég óska landsmönnum öllum gæfu og góðs gengis á komandi ári.</p> <p>&nbsp;</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra</p>
31. desember 2012Blá ör til hægriÁramótaávarp forsætisráðherra 2012<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarp2012.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarp2012.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra flytur áramótaávarp" class="media-object" /></a><figcaption>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra flytur áramótaávarp</figcaption></figure></div> <p>Góðir landsmenn!<br /> Við þessi áramót, í lok kjörtímabilsins, er mér efst í huga þakklæti til þjóðarinnar, þakklæti til allra þeirra fjölmörgu sem lagt hafa mikið af mörkum og hönd á plóg við þá endurreisn íslensks samfélags, sem staðið hefur allt þetta kjörtímabil og reynst&nbsp; mörgum sár og erfið.</p> <p>Þjóðin hefur á þessum tíma sýnt styrk sinn og elju og hefur vaxið við hverja raun og ekki fallist hendur, þó á brattan hafi verið að sækja og um grýttan veg að fara.</p> <p>Nú, þegar mestu efnahagserfiðleikarnir eru að baki, getum við litið bærilega sátt um öxl og horft nokkuð bjartsýn fram á veginn.</p> <p>Í farteskinu höfum við nú dýrmæta reynslu og veganesti sem við getum byggt á til framtíðar og skapað hér betra og réttlátara þjóðfélag.</p> <p>Við erum á margan hátt ríkari nú en fyrir hrun, því margir hafa nýtt þennan umbrotatíma til að endurmeta hin samfélagslegu gildi og hvað það er sem skiptir máli í lífinu.</p> <p>Börnin okkar, fjölskyldan, dýrmætar samverustundir með okkar nánustu, sem ekki er unnt að treysta á að forsjónin gefi okkur&nbsp; tíma til að sinna á morgun.&nbsp; Náungakærleikur og virðing fyrir mannréttindum&nbsp; eiga að&nbsp; vera grunngildi hvers samfélags.</p> <p>Ég tel að árangur erfiðis okkar á síðustu fjórum árum megi m.a. sjá í að gildi jöfnuðar, mannúðar og samfélagslegrar ábyrgðar vega þyngra en áður. Krafan um traust, heiðarlegt og siðað samfélag, þar sem meira fjárhagslegt jafnræði og félagslegt réttlæti ríkir hefur fengið aukinn þunga. &nbsp;</p> <p>Þó sumum finnist á stundum að firringin frá 2007 sé aftur farin að skjóta upp kollinum er það mikilsverður árangur, að slík ógn við heiðarleg og sanngjörn samfélagsleg gildi á erfiðara uppdráttar og mun færri bandamenn en á árunum fyrir hrun. &nbsp;</p> <p>Það er ósk mín og von&nbsp; að&nbsp; á nýju ári&nbsp; berum við gæfu til að hafa að leiðarljósi gildin um jöfnuð, heiðarleika og samfélagslega ábyrgð, sem við þurfum svo sárlega á að halda nú þegar við mótum þjóðfélag okkar á komandi árum.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Danski greiningaraðilinn, sem sá hrunið fyrir og varaði okkur við, vakti nýlega máls á því að líklega væri eitt helsta afrek Íslands að hér hefði þjóðin tekist á við afleiðingar hrunsins án stórkostlegra uppþota, verkfalla og átaka, sem í flestum öðrum löndum hefði verið raunin.</p> <p>Þetta vakti sérstaka athygli mína, enda hefur það almennt verið upplifun okkar Íslendinga að allt frá hruni hafi samfélagið einkennst af hörðum átökum og heift.</p> <p>Sannarlega er sú upplifun á rökum reist og ekki síst á vettvangi stjórnmálanna hefur verið tekist harðar á með orð að vopni en ég hef áður kynnst á mínum langa stjórnmálaferli. Hið sama má segja um suma fjölmiðla, jafnt netmiðla sem aðra.</p> <p>En líklega hefur danski sérfræðingurinn mikið til síns máls.</p> <p>Staðreyndin er sú að allt frá hruni hefur ríkt nánast fullkominn friður á vinnumarkaði, sömu flokkar hafa stjórnað landinu án pólitískra kollsteypa og óeirðir eða uppþot hafa engin orðið að því er heitið getur, eftir að núverandi ríkisstjórn tók við.</p> <p>Umræður hafa verið harkalegar, óvægnar og stormasamar á köflum, en það sýnir ótrúlegan styrk og yfirvegun þjóðarinnar, að við höfum þrátt fyrir allt mætt þeim áföllum sem rekja má til hrunsins af æðruleysi.</p> <p>Sannarlega hafa þó margir liðið vegna hrunsins og óánægjan verið mikil, en þau miklu og eðlilegu hagsmunaátök sem átt hafa sér stað hafa góðu heilli að mestu fundið sér farveg í samfélagslegri og pólitískri umræðu.</p> <p>Eins og danski sérfræðingurinn bendir réttilega á, þá eigum við Íslendingar að vera stolt af þessu afreki okkar, þó við séum ekki endilega fyllilega ánægð með stöðuna. Í þessu liggur að mínu viti ein af ástæðum þess að okkur hefur vegnað eins vel við uppbygginguna og raun ber vitni.</p> <p>Rétt eins og þegar við glímum við&nbsp; náttúruöflin, eldgos, óveður, jarðskjálfta og flóð,þá bitum við á jaxlinn og tókumst á við þessa miklu erfiðleika með óbilandi þrautseigju og kjarki.</p> <p>En muna menn hvernig staðan var í upphafi kjörtímabilsins, kæru landsmenn?</p> <p>Þjóðargjaldþrot virtist blasa við og mikil ólga, reiði og óvissa ríkti í samfélaginu. Fjármálaleg samskipti við útlönd voru í algeru frosti, fjármálakerfið var hrunið, halli ríkissjóðs var 216 milljarðar,&nbsp; spáð var 10-15% atvinnuleysi, verðbólgan var 18,6%, gengið hafði fallið um 50%.</p> <p>Stór hluti fyrirtækja og heimila landsins var tæknilega gjaldþrota vegna stökkbreyttra lána og fordæmalauss tekjutaps.</p> <p>Nú, fjórum árum síðar, hillir undir sjálfbæran ríkisrekstur, lok einhverrar umfangsmestu skuldaaðlögunar heimila og fyrirtækja sem sögur fara af og stöðugur hagvöxtur hefur mælst í rúm tvö ár.</p> <p>Eignastaða heimilanna hefur batnað um tæp 17% á milli áranna 2010 og 2011.</p> <p>Skuldir heimila og fyrirtækja hafa nú lækkað sem nemur um tvöfaldri landsframleiðslu á einungis þremur árum.</p> <p>Rúmlega 200 milljarðar króna af lánum heimila hafa verið afskrifaðar og niðurgreiðsla ríkisins á vaxtakostnaði þeirra hefur verið meira en tvöfölduð.</p> <p>Í rúm tvö ár hefur kaupmáttur heimila vaxið og ójöfnuður ráðstöfunartekna í landinu minnkað um helming frá árinu 2007.</p> <p>Hagur fyrirtækja er einnig að batna, atvinnuleysi hefur dregist saman um helming, störfum er farið að fjölga, atvinnuvegafjárfesting vex og vanskil og gjaldþrot fyrirtækja dragast hratt saman.</p> <p>Ekkert bendir til annars en að þessi góða þróun haldi áfram á komandi árum, verði rétt á málum haldið.</p> <p>Þó opinber umræða gefi ef til vill ekki tilefni til jákvæðni eða almennrar ánægju þá benda opinberar hagtölur, mat erlendra greiningaraðila og mælingar á raunverulegri líðan landsmanna allar til hins sama – hagur heimilanna batnar jafnt og þétt.</p> <p>Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, OECD, Evrópusambandið og fjölmargir erlendir greiningaraðilar hafa lokið lofsorði á árangur uppbyggingarstarfsins og hægt og bítandi er Ísland að ávinna sér traust á alþjóðamörkuðum á nýjan leik.</p> <p>Lífskjarasóknin hér á landi er einnig kröftugri en í flestum löndum sem við helst berum okkur saman við.</p> <p>Hagvöxtur hefur á liðnum tveimur árum verið einna mestur hér á landi meðal þróaðra OECD-ríkja.</p> <p>Atvinnuleysi er minna hér en víðast annars staðar.</p> <p>Atvinnuþátttaka hér er með því mesta sem gerist&nbsp; í heiminum.</p> <p>Skattar sem hlutfall af landsframleiðslu eru lægstir á Íslandi af öllum Norðurlöndunum.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Vegna þrautseigju, æðruleysis og vinnusemi þjóðarinnar hefur okkur auðnast ótrúlega vel að vinna okkur út úr erfiðleikunum. Við höfum alla burði til að verða í fremstu röð þjóða heims hvað lífskjör, umhverfisgæði og mannréttindi varðar.</p> <p>Það veltur mest á okkur sjálfum hvernig til tekst. En við verðum að vita hvert við viljum stefna – hvernig samfélag við viljum byggja upp á okkar gjöfula landi.</p> <p>Þar höfum við einnig lagt mikið af mörkum á liðnu kjörtímabili og mér er til efs að eins ítarlega hafi verið unnið í framtíðarstefnumótun fyrir land og þjóð og gert hefur verið á liðnu kjörtímabili.</p> <p>Ég nefni stefnumörkun um stórauknar erlendar fjárfestingar, í auðlindamálum, um vernd og nýtingu náttúrusvæða, um græna hagkerfið, um málefni Norðurslóða, um aðgerðir í loftslagsmálum og um langtímamarkmið í&nbsp; ríkisfjármálum og efnahagsmálum.</p> <p>Síðast en ekki síst nefni ég fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar til ársins 2015 sem markar nýja sýn stjórnvalda í atvinnumálum. Þar er á fimmta tug milljarða varið í stórfellda uppbyggingu á innviðum samfélagsins og vaxtarbrodda atvinnulífsins.</p> <p>Í nýsamþykktum fjárlögum eru stigin fyrstu skrefin á þeirri vegferð með tvöföldun framlaga til rannsókna og nýsköpunar, stórefldum framlögum til grænnar atvinnusköpunar, sóknaráætlana landshluta, skapandi greina, kvikmyndaiðnaðar og ferðaþjónustu.</p> <p>Þessi mikilvægu skref er m.a. mögulegt að stíga nú með tilkomu veiðigjalds sem nýtist í þágu þjóðarinnar allrar. Kappkosta þarf að ná fram enn frekari breytingum á stjórn fiskveiða til þess að tryggja betur sameiginlega hagsmuni þjóðarinnar.</p> <p>Á þessu ári hófum við viðamikla vinnu til að meta stöðu Íslands&nbsp; og sóknarfæri til framtíðar. Sú vinna hefur nú verið þróuð áfram&nbsp; með aðkomu allra stjórnmálaflokka ásamt aðilum vinnumarkaðarins, háskólasamfélaginu og fulltrúum viðskiptalífsins. &nbsp;</p> <p>Ráðgjafarfyrirtækið McKinsey, sem nýlega kynnti skýrslu um&nbsp; tækifæri&nbsp; hér á landi til að ýta undir vöxt og framtíðarstyrk hagkerfisins, kemur að þessu verkefni.</p> <p>Sérstaklega verður fjallað um drifkrafta á almennum markaði, vaxtarsprota í alþjóðlegu samhengi, vernd og nýtingu auðlinda og&nbsp; öfluga opinbera þjónustu.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Á liðnu hausti gafst okkur, kjósendum í þessu landi, á ný tækifæri til beinnar aðkomu að mótun nýrra grundvallarreglna fyrir landið okkar, þegar tillögur Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá og tengd álitaefni voru borin upp í þjóðaratkvæðagreiðslu.</p> <p>Niðurstöður voru afgerandi. Þjóðin kallar eftir breytingum á grunnreglum samfélagsins. Málið er nú í höndum Alþingis og ábyrgð þess gagnvart almenningi er mikil.</p> <p>Það er einlæg von mín að alþingismönnum auðnist nú að ná saman um breytingar á stjórnskipan landsins fyrir komandi alþingiskosningar.</p> <p>Framundan er einnig tími mikilvægra ákvarðana á vinnumarkaði, en endurskoðunarákvæði kjarasamninga eru opin nú í janúar. Gríðarlega miklu máli skiptir að samningalotan sem framundan er verði nýtt til að tryggja áframhaldandi lífskjarasókn fyrir launafólk.</p> <p>Slík lífskjarasókn landsmanna byggir á áframhaldandi friði á vinnumarkaði og sátt um bætt kjör þeirra sem lakast standa.</p> <p>Þar þurfa menn að mínu mati að horfa sérstaklega til láglaunastétta og fjölmennra kvennastétta og endurmeta störf þeirra. Vonandi náum við líka árangri með því átaki sem stjórnvöld eru að ráðast í til að vinna gegn launamun kynjanna, í samvinnu við verkalýðshreyfinguna og vinnumarkaðinn.</p> <p>Allir aðilar vinnumarkaðarins þurfa að koma að borðinu í þessum efnum – ríkið, sveitarfélögin, launþegahreyfingin og atvinnurekendur á almennum markaði. Allir þessir aðilar bera ríka ábyrgð á að tryggja hér áframhaldandi frið á vinnumarkaði og áframhaldandi lífskjarasókn.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Það er í mörgu tilliti ástæða til að líta björtum augum til næsta árs.</p> <p>Við getum verið þakklát fyrir svo ótal margt, ekki síst fyrir það að vera friðsöm þjóð sem hefur verið svo lánsöm að vera laus við vopnaburð, átök stríðandi fylkinga og mannskæða atburði, sem því miður hafa verið of algengir víða um heim á árinu sem er að líða.</p> <p>Vissulega eiga ýmsir um sárt að binda hér á landi af ýmsum ástæðum og hugur okkar hefur verið hjá þeim nú yfir hátíðarnar. Öll þjóðin hefur fylgst með áhrifum veðursins undanfarna daga, ekki síst á Vestfjörðum, þar sem margir hafa þurft að yfirgefa heimili sín yfir hátíðarnar vegna snjóflóðahættu. Mikill viðbúnaður hefur verið og björgunarsveitarfólk og starfsmenn almannavarna eiga heiður skilinn</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Það er von mín og trú að við munum á næstu árum halda áfram að byggja hér upp samfélag samhjálpar og jöfnuðar, samfélag þar sem allir hafa tækifæri en ekki bara sumir, samfélag sem byggir upp þjónustu við þá sem minna mega sín.</p> <p>Það eru forréttindi að búa við menntakerfi og heilbrigðiskerfi sem er aðgengilegt öllum.</p> <p>Það eru forréttindi að tilheyra þjóð, sem ber virðingu fyrir mannréttindum og virðir ólík viðhorf mismunandi hópa samfélagsins.</p> <p>Það eru forréttindi að tilheyra þjóð sem er fremst í heiminum þegar kemur að jafnrétti kynjanna.</p> <p>Slíkri þjóð eru allir vegir færir.</p> <p>Ég óska ykkur farsældar á nýju ári og þakka fyrir samfylgd á krefjandi tímum.</p>
18. desember 2012Blá ör til hægriMörg tækifæri í sjónmáli<p>Ríkisstjórninni er stundum legið á hálsi fyrir að sinna illa atvinnumálum og atvinnuuppbyggingu. Gagnrýnin kemur oftast frá þeim sem í sömu andrá krefjast lækkunar skatta og niðurskurðar ríkisumsvifa. Þegar gengið er eftir því hverju skuli fórnað verður stundum fátt um svör. Síst af öllu vilja menn draga úr velferðarþjónustu og menntun.</p> <p>En stjórnvöld hafa ríkum skyldum að gegna varðandi innviði alla og umgjörð atvinnulífs hvarvetna á landinu. Það getur verið pólitískt vandasamt að vega saman lífsgæði og jöfnun búsetuskilyrða og vandaða meðferð skattteknanna.</p> <p>Engum blöðum er um það að fletta að Norðausturkjördæmið mun á næstu misserum njóta ávaxta af undirbúningi ýmissa verkefna sem mörg hver hafa þó tafist m.a. vegna þeirrar óvissu sem alþjóðleg fjármálakreppa hefur bakað fjárfestum.</p> <p>Uppbygging atvinnulífs helst í hendur við góðar samgöngur. Fyrir skemmstu undirritaði Katrín Júlíusdóttir, fjármála- og efnahagsráðherra, lánasamning vegna Vaðlaheiðarganga. Samningurinn heimilar ráðherra fyrir hönd ríkissjóðs að ábyrgjast 8,7 milljarða króna lántöku vegna framkvæmdanna með samþykki Ríkisábyrgðarsjóðs.</p> <p>Í eystri hluta kjördæmisins er hafinn undirbúningur að Norðfjarðargöngum, langþráðri samgöngubót, sem fjármögnuð verður að miklu leyti með tekjum af sérstöku veiðigjaldi.&nbsp; Forval er nú afstaðið og ráðgert er að bjóða verkið út í upphafi næsta árs, eftir nokkrar vikur.</p> <h3>Sókn er besta vörnin</h3> <p>Á fjárlögum næsta árs er gert ráð fyrir að 400 milljónum króna verði varið til sóknaráætlana landshlutanna. Ríkisstjórnin hefur fyrir sitt leyti samþykkt skiptingu fjárins og forsendur skiptingarinnar. Tæplega 51 milljón króna kemur í hlut Norðurlands eystra og liðlega 35 milljónir króna í hlut Austurlands. Samtals rennur liðlega fimmtungur heildarupphæðarinnar því til Norðausturkjördæmisins.</p> <p>Sóknaráætlanir landshlutanna er merkileg tilraun sem unnið hefur verið að í meira en tvö ár í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar.&nbsp; Þær byggjast á því að hver landshluti velji fulltrúa úr sveitarstjórnum, atvinnuþróunarfélögum og frá fleiri stofnunum í héraði sem mynda samráðsvettvang. Þannig ætti að verða til skilvirk eining sem kemur fram fyrir hönd landshlutans gagnvart stjórnarráðinu.&nbsp; Mótsvarandi samráðshóp (stýrinet) er síðan að finna innan stjórnarráðsins sem vinnur þvert á ráðuneytin.&nbsp; Hér skal tekið fram að ríkisvaldið hefur ekki í hyggju að koma með einhverjum hætti að ákvörðunum um það hvernig auknum fjármunum sóknaráætlana verður varið í framtíðinni. Það verður í höndum heimamanna undir því skipulagi sem samist hefur um.</p> <h3>Orkunýting og fjölbreyttara atvinnulíf</h3> <p>Tækifæri Norðausturlands leynast víða. Norðmenn hafa nú ákveðið að taka þátt í leit að olíu og rannsóknum milli Íslands og Jan Mayen. Þátttaka þeirra gerir rannsóknir á Drekasvæðinu eftirsóknarverðari og dregur athygli olíufélaga að Íslandi sem fýsilegum kosti til rannsókna og eftir atvikum vinnslu olíu í framtíðinni. Sú ákvörðun norska ríkisolíufélagsins Petoro að eiga fjórðungshlut í tveimur útgefnum leyfum til leitar og rannsókna undirstrikar trú Norðmanna á verkefninu. Viðbúið er að aukinna umsvifa vegna þessa taki að gæta á næstu misserum á norðaustanverðu landinu.</p> <p>Ríkisstjórnin leggur áherslu á fjölbreytni í atvinnulífinu eins og vel kemur fram í fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar. Einmitt það sjónarmið ræður því einnig að erlendum og innlendum fyrirtækjum var gefinn kostur á að gera áætlanir um kísilmálmframleiðslu&nbsp; við Húsavík, þeirra á meðal Thorsil og PCC. En þótt slík framleiðsla sé ekki eins stór í sniðum og álver á Bakka skapar hún hundruð starfa á framkvæmdatíma og vel á annað hundrað störf til frambúðar. Ótalin er þá orkuöflunin við Þeistareyki og í Bjarnarflagi en virkjunarkostnaður þar verður vart minni en 40 milljarðar króna og eru verklok áætluð 2014 á báðum virkjunarstöðunum.</p> <p>Við förum vitanlega að öllu með gát gagnvart náttúrunni. Rammaáætlunin um vernd og orkunýtingu landsvæða, sem ég vonast til þess að unnt verði að afgreiða frá Alþingi á næstu vikum, ber vott um þá aðgát sem verður að hafa í umgengni okkar um náttúruauðlindirnar.</p> <h3>Skapandi greinar og ferðaþjónusta</h3> <p>Það er einnig sjálfsagt að halda því til haga að skapandi greinar og ferðaþjónustan hafa aukna tekjumöguleika yfir lengri tíma ársins en áður á Norðausturlandi. Gerð erlendra kvikmynda og sjónvarpsþátta hafa að hluta til farið fram í landshlutanum, jafnt sumar sem vetur, eins og sannaðist nú nýverið.&nbsp; Þessi umsvif hafa veitt fjölda manns tímabundna vinnu og skapað tekjur fyrir ýmis þjónustufyrirtæki heima í héraði.&nbsp; Áhugi erlendra kvikmyndafyrirtækja á landinu er m.a. til kominn vegna endurgreiðslu á 20% kostnaðar sem til fellur hér á landi. Skilyrði endurgreiðslu er að kvikmyndin eða sjónvarpsefnið sé til þess fallið að koma íslenskri menningu á framfæri, kynna sögu lands eða náttúru og stuðli að aukinni þekkingu og listrænum metnaði þeirra sem standa að framleiðslunni.</p> <p>Það er augljóst að dreifbýli býr mannlífinu ekki sömu skilyrði og í þéttbýli. Það þarf þó ekki að þýða að skilyrðin séu lakari ef t.d. grunnþættir velferðarþjónustu og stoðir heilsugæslunnar eru í lagi. Fjölbreytni lífshátta er jafnvel æskileg. Meginatriðið nú er að bæta lífsgæðin og lífskjörin þannig að sóst verði eftir því að búa hér á landi&nbsp; hvort heldur í dreifbýli eða þéttbýli.</p> <p>Í heildina mega nærri 40 þúsund íbúar Norðausturkjördæmisins bærilega vel við una enda eru margvísleg og ögrandi tækifæri í sjónmáli.</p> <p>Ég óska íbúum á Norðausturlandi gleðilegrar jólahátíðar og farsældar á nýju ári.</p>
12. desember 2012Blá ör til hægriÍsland er ódýrast Norðurlanda<p>Síðastliðinn mánudag fjallaði Ríkissjónvarpið um skýrslu Norrænu ráðherranefndarinnar. Fréttin var um að verðlag hefði hækkað meira hér á landi árin 2005-2011 en í hinum norrænu ríkjunum. Fréttin gaf að mörgu leyti villandi mynd af inntaki skýrslunnar þar sem ekki var fjallað um tvö lykilatriði hennar.<br /> <br /> Hið fyrra er sú staðreynd að langstærsti hluti hækkunarinnar varð vegna hrunsins og átti sér stað á árabilinu 2007-2009. Þá hækkaði verð á þeirri vöru og þjónustu sem könnunin nær til um 26%. Meginskýringin er sú að á þessu tímabili hrundi gjaldmiðill okkar og allur innflutningur og aðföng urðu miklu dýrari. Skýrslan sýnir svart á hvítu hversu kostnaðarsamt það er fyrir almenning í landinu að búa við krónuna eins og Samfylkingin hefur lengi bent á. Gengi gjaldmiðilsins hrundi ekki hjá hinum norrænu ríkjunum.<br /> <br /> Á valdatíma ríkisstjórnarinnar 2009 til 2011 sést að hækkunin er langtum minni eða um 9,6%. Aftur endurspegla þessar verðhækkanir að miklu leyti verðbólguna sem krónan skapar með óstöðugleika sínum. En hið ánægjulega er að eftir að ríkisstjórn mín tók við hefur tekist að draga verulega úr verðhækkunum.<br /> <br /> Seinna atriðið sem ekki er fjallað um í fréttinni er veigameira og breytir í raun algerlega þeirri mynd sem dregin var upp. Í skýrslunni er ágætlega fjallað um það hvernig bera eigi saman verð í mismunandi löndum. Sagt er skýrum stöfum að það eigi að bera verð saman á svokölluðu jafnvirðisgengi sem er iðulega gert þegar lönd eru borin saman. Þá er tekið tillit til mismunandi kaupmáttar gjaldmiðilsins á hverjum stað.<br /> <br /> Í þessum samanburði er sérstaklega tekið fram í skýrslunni að Ísland sé „ódýrast Norðurlandanna ásamt Finnum þegar kemur að matarkörfunni". Og sé litið til allrar vöru og þjónustu sem könnunin náði til er „Ísland ódýrast Norðurlandanna". Á þessar staðreyndir var ekki minnst einu orði í fréttinni.<br /> <br /> Að lokum vil ég minnast á enn aðra áhugaverða staðreynd sem kemur fram í þessari ágætu skýrslu Norrænu ráðherranefndarinnar. Hún er sú að á Norðurlöndunum eru skattar sem hlutfall af landsframleiðslu lægstir á Íslandi.<br /> </p>
10. desember 2012Blá ör til hægriÚtrýmum kynbundnu ofbeldi<p>Einn allra stærsti áfanginn í sögu jafnréttisbaráttunnar á síðustu áratugum felst óneitanlega í að þögnin um kynbundið ofbeldi hefur verið rofin og jafnframt hefur baráttan gegn því verið sett á dagskrá grasrótarsamtaka, stjórnmálanna og samfélagsins alls. Við vitum að á meðan kynbundið ofbeldi er við lýði eru mannréttindi og velferð, líf og heilsa fótum troðin. Í hvert einasta skipti sem fórnarlömb stíga fram og greina frá ofbeldinu og ná eyrum samfélagsins höfum við færst nær markmiðum okkar um samfélag án ofbeldis, samfélag virðingar fyrir mannréttindum allra og reisn og almennrar velferðar.<br /> <br /> </p> <p><strong>Áfangasigrar</strong>Ríkisstjórn mín hefur gripið til margvíslegra úrræða til að stemma stigu við kynbundnu ofbeldi og til að fjölga þeim úrræðum sem við getum beitt gegn því. Austurríska leiðin svokallaða um að fjarlægja beri ofbeldismenn af heimilum fremur en fórnarlömbin hefur verið lögfest. Sömuleiðis hefur bann við kaupum á vændi verið leitt í lög. Ísland fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um aðgerðir gegn skipulagðri glæpastarfsemi ásamt bókun um mansal á síðasta ári og í júní á þessu ári samning Evrópuráðsins gegn mansali. Þar með hefur Ísland tekið á sig skuldbindingar um forvarnir gegn mansali, verndun fórnarlamba og hertar aðferðir við rannsókn og saksókn slíkra mála. Nú er unnið að endurskoðun fyrstu aðgerðaáætlunar Íslands gegn mansali, en hún var samþykkt í mars 2009. Okkur er í fersku minni stofnun Kristínarhúss á síðasta ári, fyrir fórnarlömb mansals og vændis en ríkisstjórnin hefur stutt við rekstur Kristínarhúss og Kvennaathvarfsins með fjárframlögum.<br /> </p> <br /> <strong>Sitjum ekki auðum höndum</strong><br /> <p>Umræðan um meðferð kynferðisbrota í réttarkerfinu hefur haldið áfram af fullum krafti á síðustu misserum og er skemmst að minnast ráðstefnu um málið sem innanríkisráðuneytið, lagadeild HÍ og Rannsóknastofnun Ármanns Snævarrs um fjölskyldumálefni stóðu fyrir í ársbyrjun. Þar lögðu fulltrúar alls staðar að úr kerfinu saman á ráðin um hvernig tryggja megi betur en nú er gert að lögum verði komið yfir gerendur kynferðisbrota. Þá hafa nokkur ráðuneyti einnig staðið fyrir ráðstefnu og aukinni umræðu um klámvæðinguna út frá lagalegu og samfélagslegu sjónarhorni og leitast við að svara hvaða hlutverk löggjafinn og stjórnvöld geta gegnt til að stemma stigu við henni. Jafnframt hefur tækifæri verið nýtt á vettvangi Jafnréttissjóðs til að styrkja veglega fræðilega rannsókn af afdrifum kynferðisbrota í réttarkerfinu, en þess er vænst að með henni verði skapaður traustur þekkingargrundvöllur fyrir frekari lagaleg úrræði á þessu sviði.<br /> <br /> <strong>Vekjum vitund!</strong><br /> Í apríl síðastliðnum var undirritað samkomulag milli velferðarráðuneytisins, innanríkisráðuneytisins og mennta- og menningarmálaráðuneytisins um þriggja ára verkefni sem ber heitið Vitundarvakning um kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Samþykkt var að verja til þess 25 mkr. á árinu 2012, 16 mkr. á árinu 2013 og aftur 16 mkr. árið 2014. Vitundarvakningin er liður í aðgerðum stjórnvalda vegna fullgildingar sáttmála Evrópuráðsins um varnir gegn kynferðislegri misnotkun og kynferðislegri misneytingu gegn börnum sem var samþykktur í Lanzarote í október 2007. Ísland hefur verið aðili að sáttmálanum frá því í febrúar 2008, en hann var fullgiltur fyrr á þessu ári. Einnig má minna á að unnið hefur verið að gerð nýrrar aðgerðaáætlunar gegn kynbundnu ofbeldi á vegum velferðarráðuneytisins um nokkra hríð og eru vonir bundnar við að hún líti dagsins ljós innan skamms.<br /> <br /> Mikilvæg skref hafa því verið stigin í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi á liðnum árum og þau hafa sannarlega skilað árangri. En meira þarf til og ég heiti á okkur öll að leggja baráttunni lið með ráðum og dáð. Baráttan gegn kynbundnu ofbeldi er mannréttindabarátta sem skiptir okkur öll miklu máli.<br /> <br /> </p>
26. nóvember 2012Blá ör til hægriBölmóður án tilefnis<p>Erfitt er að skilja þrálátar heimsendaspár stjórnarandstöðunnar um íslenskt efnahagslíf. En það er gömul saga og ný að reynt sé að ala á öryggisleysi kjósenda í pólitískum tilgangi. Nú er býsnast yfir slæmri stöðu þjóðarbúsins og látið eins og allt sé í kalda koli. En hverjar eru staðreyndirnar?<br /> Hagvaxtarhorfur eru hér betri en víðast hvar um þessar mundir. Ný spá Seðlabankans gerir ráð fyrir 2,5% hagvexti á þessu ári og að hann verði 3,7% árið 2015. Dregið hefur úr atvinnuleysi og starfandi einstaklingum fjölgar á vinnumarkaði.<br /> Í fyrra jókst hlutur atvinnuvegafjárfestinga í landsframleiðslunni í fyrsta sinn frá árinu 2006, eða um 25%. Engum þarf að koma á óvart þótt tafir hafi orðið á erlendum fjárfestingum hér á landi. Hvergi í hinum vestræna heimi hafa ný álver eða kísilmálmver verið gangsett síðan haustið 2008 eins og fram kom í máli forstjóra Landsvirkjunar í vikunni.<br /> Um 10 milljarða króna innspýting er fyrirhuguð á næsta ári í tengslum við fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar en á næstu þremur árum gerir áætlunin ráð fyrir 88 milljarða króna fjárfestingum alls.<br /> <br /> </p> <h3>Batnandi skuldastaða</h3> <p>Vanskil hjá stóru viðskiptabönkunum fara minnkandi og á síðasta ári jukust eignir umfram skuldir um 17%. Skuldir fyrirtækja og heimila eru nú um 280% af landsframleiðslu en voru 510% þegar þær náðu hámarki haustið 2008.<br /> Ég hef nýverið átt fundi með bankastjórum stóru bankanna um endurútreikning ólöglegu gengislánanna. Mér sýnist nú sem bankarnir hafi tekið vel við sér og séu í þann mund að hefja endurútreikning á a.m.k. þriðja tug þúsunda lána og hverfa frá málarekstri að hluta. Þessu ber að fagna.<br /> <br /> Á næsta ári renna um 23 milljarðar króna til heimilanna í formi vaxta- og barnabóta, enda er greiddur niður hartnær helmingur af vaxtakostnaði láglaunafjölskyldna. Í heildina eru íbúðaskuldir heimila nú svipaðar og þær voru í upphafi eignabólunnar 2004.<br /> <br /> </p> <h3>Bætt staða ríkissjóðs</h3> <p>Eitt helsta verkefni kjörtímabilsins hefur verið að stoppa í um 300 milljarða fjárlagagat sem rekja má til hrunsins. Nú er svo komið að rekstur ríkissjóðs verður nánast sjálfbær á næsta ári ef fram heldur sem horfir. Vegna þessa árangurs fara skuldir hins opinbera nú lækkandi og eru þær nú svipaðar hér og í ýmsum öðrum iðnríkjum og vel viðráðanlegar.<br /> Jafnframt þessu hefur ríkissjóður og Seðlabanki Íslands í tvígang greitt niður erlend lán fyrirfram í því skyni að lækka vaxtakostnað af gjaldeyrisforða þjóðarinnar.<br /> Skuldatryggingarálag ríkissjóðs var tæp 1500 stig þegar verst lét en er nú 178 stig og hefur ekki verið lægra frá því fyrir hrun. Kannski er ekki nema von að stjórnarandstæðingar trúi ekki sínum eigin augum um mat umheimsins á stöðu Íslands. Kannski vilja þeir ekki trúa.<br /> <br /> Inn í þessa umræðu hafa blandast áhyggjur manna af fyrirhuguðum nauðasamningum gömlu bankanna við erlenda kröfuhafa. Þetta mál er vandasamt, en umræðan um það er á villigötum og þar reynir stjórnarandstaðan að slá pólitískar keilur og skapa ótta hjá almenningi. Seðlabankinn ræður útgreiðsluferli á eignum erlendra kröfuhafa með lagaheimildum sem hann fékk með mikilvægri lagasetningu 12. mars síðastliðinn. Sjálfstæðismenn studdu ekki þá lagasetningu. Hefði þeirra vilji ráðið hefði verið ástæða til að hafa áhyggjur. Seðlabankinn mun ekki setja neinar reglur sem ógnað geta lífskjörum hér á landi eða markmiðum um fjármálastöðugleika.<br /> <br /> Seðlabankinn og stjórnvöld ræða þetta mál reglulega og hafa fullt vald á því.<br /> Ég tel mjög mikilvægt að vinna þetta mál í víðtækri sátt. Erlendir kröfuhafar þurfa að fá skýr skilaboð um að pólitísk staða á Íslandi breyti engu um meðferð málsins því einhugur ríki um að ganga eins langt í vörn fyrir íslenska hagsmuni og lög og þjóðréttarlegar skuldbindingar leyfa.<br /> <br /> Við höfum ríka ástæðu til bjartsýni þótt margt geti tafið uppbyggingu, t.d. langdregin kreppa í mikilvægum viðskiptalöndum okkar. Ástandið hér á landi er það gott – eins og viðurkennt er – að bölmóður er varla viðeigandi. Bjartsýni og eldmóður er það sem þjóðin og atvinnulífið þarf á að halda, vilji menn halda áfram á þeirri braut uppbyggingar sem mörkuð hefur verið.<br /> <br /> </p>
20. nóvember 2012Blá ör til hægriViðurkenning Barnaheilla á afmælisdegi barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna – ávarp forsætisráðherra.<p>Ágætu gestir.<br /> Það er ánægjulegt að fá að vera hér með ykkur í dag og gaman að hlusta á þessa ungu hljóðfæraleikara, sem eru svo sannarlega glæsilegir fulltrúar sinnar kynslóðar.</p> <p>Já, það er mikið ríkidæmi að eiga börn og sú þjóð sem hlúir vel að börnum og unglingum hlýtur að leggja grunn að heilbrigðu og sterku samfélagi.&#160;</p> <p>Ég trúi því að það gerum við Íslendingar í dag og staðreyndin er sú að margt bendir til þess að svo sé m.a. þegar litið er til alþjóðlegs samanburðar.</p> <p>Samkvæmt árlegri skýrslu Barnaheilla sem út kom í vor er best að vera barn á Íslandi. Sú niðurstaða byggir á margvíslegum samanburði s.s. á heilsu, menntun og næringu.<br /> Einnig má nefna að í skýrslu UNICEF sem út kom fyrr á þessu ári mælist Ísland með minnstu barnafátækt í heimi.</p> <p>Sú skýrsla veitir þó vísbendingar um að börn foreldra með litla menntun, innflytjenda og atvinnulausra séu líklegri til þess að líða skort en aðrir hópar.<br /> </p> <p>Til þessara hópa verðum við því að líta sérstaklega og horfa til þess hvernig við getum tryggt sem jafnastar aðstæður fyrir börn hér á landi, óháð tekjum og stöðu foreldra.<br /> Það getum við gert með margvíslegum stuðningi bæði frá ríki og sveitarfélögum og jafnvel félagasamtökum s.s. íþróttafélögum.<br /> </p> <p>Það hlýtur að vera metnaðarmál fyrir okkur, sem búum í ekki fjölmennara samfélagi, að styðja við börn og fjölskyldur sem búa við erfiðar aðstæður.</p> <p>Fátt er sárara en að horfa uppá barn sem verður að sitja hjá vegna fátæktar og við eigum að stuðla að því að slík börn hljóti stuðning.</p> <p>Sem betur fer hafa verið gerðar úrbætur á ýmsum sviðum í þessu skyni s.s. með hækkun barnabóta og margvíslegra annarra aðgerða á grundvelli aðgerðaætlunar til að styrkja stöðu barna og ungmenna frá árinu 2007 – 2011.&#160;</p> <p>Má þar m.a. nefna verulega aukna fjármuni í þágu barna og ungmenna með hegðunar- og geðraskanir og samþykkt samnings Evrópuráðsins um vernd barna gegn kynferðislegri misnotkun og kynferðisofbeldi.</p> <p>Þá er í fyrirliggjandi fjárlagafrumvarpi gert ráð fyrir verulega auknu framlagi til þróunarsamvinnu en Ísland vinnur m.a. að framgangi mennta- og heilbrigðismála meðal barna í þróunarríkjum og mæðra þeirra.</p> <p>Við sem búum við góðar aðstæður eigum að láta okkur varða aðbúnað annarra þjóða. Við höfum undanfarna daga fylgst með skelfilegum fréttum af árásum á Gaza-svæðinu og hugur okkar er hjá óbreyttum borgurum, og&#160; sérstaklega börnum, sem búa nú við hörmulegar aðstæður og lifa í ótta og óöryggi á meðan ekki hefur tekist að koma á vopnahléi.</p> <p>Aðstæður barna sem alast upp við átök af þessu tagi geta mótað þau fyrir lífstíð.</p> <p>Góðir gestir.<br /> Enda þótt efnahagshrunið hér á landi hafi&#160; vissulega sett strik í reikninginn á öllum sviðum hefur okkur, eins og alþjóðlegur samanburður sýnir, tekist að verja grunnþætti velferðarkerfisins s.s. heilbrigðisþjónustu og menntun sem er aðgengileg fyrir alla.<br /> Í fjárlagfrumvarpi fyrir árið 2013 eru stigin mikilvæg skref sem varða hag barna og ungmenna og má þar nefna lengingu fæðingarorlofs, auknar barnabætur og auknar fjárveitingar til þjónustu við börn sem greinast með ADHD.</p> <p>Við vitum að mikið vinnuálag á foreldrum bitnar á börnunum og hið sama má segja um lífsgæðakapphlaupið, sem náði hámarki á árunum fyrir hrun, þegar allt ætlaði um koll að keyra.</p> <p>Fram hefur komið í opinberri umræðu að hrunið hafi hugsanlega opnað augu margra og breytt verðmætamati og forgangsröðun og að fjölskyldur eyði nú meiri tíma saman, enda samverustundir með foreldrum það sem börn og unglingar meta meira en nokkuð annað.&#160;<br /> Mér virðist að ungir foreldrar deili í dag jafnar með sér verkum en áður var og á það ekki síst við um umönnun barna.&#160;</p> <p>Foreldrar eru mikilvægar fyrirmyndir barna sinna og það hvernig við komum fram inni á heimilum við börnin okkar hefur áhrif á það hvernig þjóðfélagsþegnar þau svo verða.<br /> Þannig getur verkaskipting á heimilum og samskipti og gagnkvæm virðing stuðlað að heilbrigðu samfélagi þar sem jafnrétti og mannréttindi eru virt á öllum sviðum.<br /> En enda þótt benda megi á margt jákvætt þegar litið er til þróunar samfélags okkar er það, einsog ég nefndi hér áður, því miður staðreynd að sum börn og unglingar búa við lakari aðstæður af mismunandi ástæðum. Þessi hópur má ekki gleymast og að honum verðum við að hlúa.</p> <p>Barnaheill hefur m.a. unnið mjög mikilvægt starf gegn ofbeldi gegn börnum og fyrir það vil ég þakka. Börn mega sín oft lítils eins og dæmin sanna því miður og ofbeldi getur birst í ýmsum dökkum myndum.</p> <p>Barnaheill hefur m.a. verið óþreytandi við að vekja athygli á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna en 12. gr. sáttmálans kveður á um að barn eigi rétt á að láta skoðanir sínar í ljós og að virðing sé borin fyrir þeim.</p> <p>Það er afar mikilvægt í okkar fámenna samfélagi að við séu vakandi fyrir nærumhverfi okkar með það fyrir augum að hlusta á börnin, leggja þeim lið og veita skjól þar sem þess er þörf.</p> <p>Nútímasamfélagið og nútímatæknin færa okkur vissulega margt jákvætt, en við verðum sífellt að vera vakandi yfir hættum sem kunna að skapast, hvort sem er inni á heimilum eða utan þeirra. Það er sameiginleg ábyrgð okkar allra að byggja upp samfélagsnet og þjónustu sem er til staðar þegar eitthvað bjátar á.</p> <p>Ég þekki vel úr mínu fyrra starfi sem félagsmálaráðherra hve mikilvægt er að þeir sem koma að umönnun barna á öllum stigum og almenningur sé vel vakandi og að barnaverndaryfirvöld komi sem fyrst að málum ef aðbúnaður virðist ekki sem skyldi.</p> <p>Ágætu gestir.<br /> Við eigum öll að hjálpast að við að byggja börnum og unglingum sem heilbrigðast umhverfi og aðbúnað, heima og heiman.</p> <p>Ef við erum góðar fyrirmyndir, fræðum, leiðbeinum og sýnum samhjálp í orði og verki þá aukast líkur á því að börnum okkar og unglingum líði vel og tileinki sér heilbrigða lífssýn.<br /> Ég vill þakka Barnaheillum fyrir mikið og gott starf og fyrir að vera ötul við að vekja athygli á málefnum barna og jafnframt öðrum þeim sem koma að umönnum barna og unglinga á öllum stigum og vinna mikilvæg störf dag hvern.</p> <p>Framundan er aðventan og jólin, sem er tími margra samverustunda í flestum fjölskyldum. Megi okkur öllum takast að nýta þær sem best með okkar fólki og gleðjast einlæglega með börnum og unglingum og eiga með þeim skemmtilegar stundir.<br /> </p>
19. nóvember 2012Blá ör til hægriSinnaskipti Sjálfstæðisflokksins<p>Það skiptir miklu máli að vandað sé til allrar ákvarðanatöku þegar kemur að meðferð eigna og krafna gömlu bankanna. Ríkisstjórnin og Seðlabankinn hafa verið einhuga um að gæta að fjármálastöðugleika sé ekki ógnað þegar kemur að úrlausn þessara mála. Upphlaup og pólitísk látalæti eiga ekki við þegar um jafnmikilvægt og flókið mál er að ræða.&#160;<br /> Það er því sérstök ástæða til að fagna auknum áhuga þingflokks Sjálfstæðisflokksins á leiðum til þess að verja krónuna og þar með kjör landsmanna gegn mögulegu útflæði eigna erlendra kröfuhafa. Formaður þingflokksins, sagði til dæmis á beinni línu DV fyrir helgina: „Aðalatriðið er að það náist samstaða um stefnuna í þessu máli og þar leikur forsætisráðherra lykilhlutverk, hún þarf að leiða saman ASÍ, SA, stjórnina og stjórnarandstöðuna í stefnumótun.“</p> <p>Formaður Sjálfstæðisflokksins sagði&#160; í fréttum Stöðvar 2 síðastliðinn fimmtudag að „þingið verður að hafa síðasta orðið.“ Auðvitað eigum við að vera bandamenn í þessu máli. Engu að síður er nauðsynlegt að leiðrétta nokkur atriði sem og halda öðrum til haga.</p> <h3>Vel upplýst mál</h3> <p>Í fyrsta lagi er það ekki rétt sem Bjarni Benediktsson hefur haldið fram að upplýsingar hafi ekki legið fyrir um vandann samfara mögulegu hundruða milljarða útstreymi eigna til dæmis við væntanlegt uppgjör til erlendra kröfu­hafa úr þrotabúum Glitnis og Kaupþings. Það var meðal annars sá vandi sem varð til þess að Alþingi styrkti gjaldeyrishöftin 12. mars síðastliðinn með lagasetningu. Það er hins vegar mikilvægt að almenningur átti sig á því að allur þingflokkur Sjálfstæðisflokksins greiddi atkvæði gegn frumvarpinu af ástæðum sem eru mér ráðgáta. Samt höfðu allir þingmenn, líka þingmenn Sjálfstæðisflokksins, fyrir framan sig greinargerð með frumvarpinu þar sem meðal annars stóð: „Í frumvarpi þessu er lagt til að tilteknar fjármagnshreyfingar á milli landa, sem verið hafa heimilar til þessa, verði takmarkaðar. Er það gert vegna þess að þær gætu að óbreyttu grafið undan áætlun um losun fjármagnshafta og valdið alvarlegum óstöðugleika á gjaldeyrismarkaði, sem aftur gæti leitt til verulegrar gengislækkunar krónunnar, höggvið stór skörð í gjaldeyrisforða þjóðarinnar eða hvort tveggja.“ Það er ótrúlegt að Sjálfstæðisflokkurinn hafi ekki áttað sig á alvöru málsins og greitt atkvæði gegn þessari lagasetningu.</p> <p>Í öðru lagi hafa Sjálfstæðismenn gert afar mikið úr hugsanlegri vá vegna nauðasamninga gömlu bankanna. Nú hefur hins vegar komið í ljós að váin vegna umræddra nauðasamninga er líklega minni en margir ætla. Már Guðmundsson seðlabankastjóri segir íslenska ríkið ráða vel við skuldir sínar en Ísland glími hins vegar við greiðslujafnaðarvanda. Staðfest hefur verið að Seðlabankinn hefur þær nauðsynlegu heimildir til þess að hemja og koma í veg fyrir hverskyns útflæði gjaldeyris sem fellt gæti krónuna og kollvarpað stöðugleika. Löggjöfin 12. mars var því nauðsynleg og setti erlendar eignir slitastjórnanna undir höftin eins og Bjarni og Illugi Gunnarsson vita jafn vel og aðrir.&#160;</p> <h3>Eitt mikilvægasta verkefnið<br /> </h3> <p>Ég elti hins vegar ekki ólar við það að þingmenn Sjálfstæðisflokksins reyndu að fella frumvarpið um gjaldeyrishöftin í mars síðastliðnum. Sinnaskipti þeirra eru jákvæð og vitanlega mikilsvert að geta ráðið bót á þeim langvinna sjúkdómi eftirhrunsáranna sem hengjan svonefnda og gjaldeyrishöftin eru. Við þurfum til dæmis að fara yfir það hvort enn sé þörf lagabreytinga vegna gjaldeyrishaftanna og hvort breyta þurfi áætlun um afnám þeirra. Ég gat um þessi mál í stefnuræðu minni á Alþingi 12. september síðastliðinn. Þar sagði ég meðal annars: „Þrátt fyrir þann mikla og góða árangur sem náðst hefur liggur fyrir að efnahagsmálin, og ekki síst gjaldmiðlamálin og gjaldeyrishöftin, verða meðal mikilvægustu viðfangsefna næstu mánaða og missera. Flestir viðurkenna að rétt var að setja tímabundnar skorður við útflæði erlends gjaldeyris í kjölfar hrunsins og að varasamt sé að viðhalda gjaldeyrishöftum til lengri tíma, enda líklegt að það skjól sem þau veittu í upphafi snúist upp í&#160; andhverfu sína þegar til lengdar lætur.“</p> <h3>Samstarf um lausnir</h3> <p>Verkefnið er stórt og mikilvægt. Víðtæk samstaða um þau skref sem taka þarf um afnám gjaldeyrishaftanna&#160; er afar æskileg og í raun nauðsynleg. Ég sé hins vegar ekkert að því að Seðlabankinn hafi það sérstaka hlutverk áfram að gæta hagsmuna þjóðarinnar í þessum efnum með þeim valdheimildum sem löggjafarþingið hefur fært honum í glímunni við það sérstæða og mikilvæga verkefni að verjast frekari gengis- og gjaldeyrisáföllum sem gætu sett heimilin og rekstur fyrirtækja í alvarlegt uppnám. Sem fyrr stendur ríkisstjórnin sína vakt og það er gott að vita til þess að Sjálfstæðisflokkurinn er loksins tilbúinn að gera hið sama.</p>
14. nóvember 2012Blá ör til hægriTíu milljarðar í atvinnusköpun<p>Íslendingar hafa gengið í gegnum erfiða tíma frá hruni fjármálafyrirtækjanna. Sérhvert heimili hefur fært fórnir á þessum árum og margt er óunnið. Íslendingar geta hins vegar horft yfir sviðið og glaðst með erlendum fréttaskýrendum sem velta fyrir sér hvernig okkur tókst að hraða endurreisn eftir bankahrunið, koma í veg fyrir fjöldaatvinnuleysi og verja velferðarkerfið. En við vitum að dagleg úrlausnarefni eru ærin í þágu fólksins í landinu.</p> <p>Sem betur fer eiga Íslendingar framúrskarandi stofnanir og kunnáttufólk sem gengur daglega til verka við að setja fram haldgóð gögn um framvinduna í þjóðfélaginu. Hagstofa Íslands gaf til að mynda út þjóðhagsspá áranna 2012 til 2017 fyrir rúmri viku. Spáin gerir ráð fyrir að landsframleiðsla aukist um 2,7% á þessu ári og 2,5% 2013. Þetta er meiri hagvöxtur en víðast hvar um þessar mundir í nálægum löndum. Hagvöxtur er merki um aukna verðmætasköpun sem þjóðin leggur sig fram um að stuðla að.</p> <p>Án umsvifa heimila og fyrirtækja væri hér lítill vöxtur. Þá segir í þessari nýju þjóðhagspá Hagstofunnar að með „auknum þrótti í efnahagslífinu og að hluta vegna átaksverkefna Vinnumálastofnunar hefur atvinnuleysi minnkað talsvert að undanförnu“. Atvinnuleysi er böl sem bera að taka á með öllum tiltækum ráðum og því ber að fagna sérstaklega þessari þróun.&#160;</p> <h3>Græna hagkerfið, skapandi greinar og nýsköpun</h3> <p>Í síðustu viku kynnti fjármála- og efnahagsráðherra að tryggðir hefðu verið rúmlega 6 milljarðar króna til fjárfestinga og framkvæmda undir merkjum fjárfestingaáætlunar ríkisstjórnarinnar á næsta ári. Fjármagnið kemur einkum sem arður af eignarhlutum ríkisins í bönkunum. Áður var búið að tryggja fjárfestingaáætluninni 4,2 milljarða króna með sérstöku veiðigjaldi sem lögleitt var fyrr á árinu. Samtals verður því 10,3 milljörðum króna varið á næsta ári til atvinnusköpunar og eflingar innviða samfélagsins samkvæmt fjárfestingaáætluninni.</p> <p>Þetta er fagnaðarefni og sýnir að ríkisstjórninni hefur enn eina ferðina tekist ætlunarverk sitt, nú í þágu uppbyggingar í atvinnulífinu. Áður hafði verið tryggt fjármagn til samgöngubóta, meðal annars gerðar Norðfjarðarganga, en verkið verður boðið út eftir áramótin. Viðbótarfjármagnið nemur 2,5 milljörðum króna. Þetta eru verkefni sem um munar en markmiðið er aukin fjárfesting og fjölgun starfa.</p> <p>Hitt er ekki síður mikilvægt, að fjárfestingaráætlunin felur í sér nýjar áherslur og nýja sýn á atvinnulífið. Þessar áherslur falla prýðilega saman við margt það sem fram kemur í nýlegri skýrslu ráðgjafarfyrirtækisins McKinsey. Þar segir meðal annars frá því að raunvöxtur á Íslandi hafi verið minni síðastliðin 30 ár en í nágrannalöndunum. Hins vegar eru dregin fram spennandi sóknarfæri fyrir Ísland sem ríkisstjórnin hefur fullan hug á að nýta sér í náinni framtíð. Fjárfestingaáætlunin gerir nefnilega ráð fyrir auknum stuðningi við rannsóknar- og tæknisjóði. Þeim eru ætlaðir 1,3 milljarðar króna sérstaklega á næsta ári. Nefna má aukna áherslu á græna hagkerfið svonefnda. Ætlunin er að leggja 500 milljónir króna á næsta ári í grænan fjárfestingarsjóð og 280 milljónum króna verður varið til þess að styðja við grænar áherslur fyrirtækja.</p> <h3>Breytt hagkerfi með nýjum áherslum</h3> <p>En þar með er ekki allt upp talið. Kvikmyndasjóður fær nánast tvöfalt hærra framlag en áður, 250 milljónir króna renna aukalega til verkefnasjóða fyrir aðrar skapandi greinar og Netríkið Ísland fær 200 milljónir króna í sinn hlut.</p> <p>Forvígismenn ferðaþjónustunnar hafa undanfarnar vikur brugðist hart við áformum um að hækka virðisaukaskatt greinarinnar til jafns við aðrar greinar. Það mál hefur ekki enn verið til lykta leitt, en þeir hinir sömu geta glaðst yfir því að allt að 500 milljónum króna verður varið í nafni fjárfestingaáætlunarinnar til uppbyggingar ferðamannastaða sem eru undir sífellt meira álagi vaxandi fjölda ferðamanna. Einnig er ráðgert að verja 250 milljónum króna til að efla innviðina á friðlýstum og eftirsóttum svæðum.</p> <p>Það verður því ekki annað séð en að fjárfestingaáætlun falli vel að þeirri sýn sem fram kemur í Íslandsskýrslu McKinsey sem forsætisráðuneytið hefur nú tekið til sérstakrar skoðunar. Ríkisstjórnin hefur því sett aukinn kraft í fjölgun starfa þar sem fjárfestingar í innviðum samfélagsins og í hinu græna og skapandi hagkerfi eru sett í forgang.<br /> </p>
13. nóvember 2012Blá ör til hægriVítamínsprauta fyrir atvinnulífið<p>Þegar ég gerði Alþingi grein fyrir þriggja ára fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar síðastliðið vor fullyrti ég að hún væri bæði mjög varfærin og skynsamleg og hefði einnig þann tilgang að bæta stöðu ríkissjóðs. Auk þess myndi hún stuðla að verulegri atvinnuuppbyggingu og auknum hagvexti og draga úr atvinnuleysinu. Orðrétt: „Ég tel að nú sé rétti tíminn fyrir metnaðarfulla og djarfa sóknaráætlun eins og hér er til umræðu. Við erum einfaldlega komin á ákveðinn vendipunkt. Hagvöxtur er að glæðast og atvinnuleysi minnkar. Nú sjáum við fyrir að við getum endurheimt fjármuni sem lagðir voru í bankana og ekki síður sanngjarnt gjald af fiskveiðiauðlindinni sem nú er í augsýn."</p> <p>Forystumenn stjórnarandstöðunnar höfðu allt á hornum sér þótt þeir viðurkenndu að í áætluninni væri margt ágætra verkefna og framkvæmda. Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði meðal annars: „[Ég] gagnrýni að ekki sé tekið á almennu rekstrarumhverfi fyrirtækjanna í landinu og að fjármögnunin sé reist á jafnveikum stoðum og ég hef hér farið yfir."</p> <p>Við sama tækifæri sagði Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Framsóknarflokksins, að verið væri að útdeila peningum sem ekki væru til staðar. „Á Íslandi eru aðstæður allar eða flestar hinar bestu fyrir nýja fjárfestingu nema ríkisstjórnin sem stöðugt innleiðir nýjar reglur sem halda aftur af fjárfestingu og koma í veg fyrir verðmætasköpun en eyðir þess í stað peningum sem ekki eru til."</p> <p>Nú er ljóst að á fjárlögum verða tryggðir liðlega sex milljarðar króna til framkvæmda og verkefna innan fjárfestingaráætlunarinnar og var það kynnt sérstaklega á blaðamannafundi í síðustu viku. Áður var búið að tryggja 4,2 milljarða króna með sérstöku veiðigjaldi. Samtals verður því 10,3 milljörðum króna varið á næsta ári til fjárfestinga samkvæmt áætluninni í heild. Svartsýnistal stjórnarandstæðinga var því ekki á rökum reist. En þeim reynist erfitt að horfast í augu við staðreyndir og segja nú: Jú, gott og vel, en þetta er ekki nóg!</p> <h3>Eru það ofurskattar?</h3> <p>Hér er erfitt að átta sig á þankaganginum. Stjórnarandstæðingar krefjast lægri skatta og afnáms sérstaka veiðigjaldsins og að með þeim hætti verði „tekið á almennu rekstrarumhverfi fyrirtækjanna í landinu". Samtímis biðja þeir ríkisvaldið sífellt um meiri fjárfestingar til að örva atvinnulíf og hagvöxt eins og ég hef áður bent á.</p> <p>Ég tel að það standi upp á þá sem svona tala að sýna fram á það að íslensk fyrirtæki í sjávarútvegi, sem og í öðrum greinum, geti ekki greitt svipuð opinber gjöld og tíðkast í öðrum löndum. Veiðigjaldið sérstaka er t.d. innan við fimmtungur af framlegð útgerðarinnar á þessu ári. Einnig má benda á að samkvæmt gögnum OECD er hlutfallsleg skattlagning hagnaðar fyrirtækja ekki sérlega íþyngjandi í samanburði við önnur lönd. Ísland var í 25. sæti á síðastliðnu ári yfir skattlagningu hagnaðar fyrirtækja. Norðurlöndin öll voru þar ofar okkur á listanum auk Bandaríkjanna, Frakklands, Bretlands, Hollands og fjölda annarra landa sem við berum okkur saman við.</p> <p>Hitt er hins vegar ekki síður mikilvægt hvaða stefna er tekin með fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar til næstu þriggja ára. Að slepptum fjárfestingum í samgöngumannvirkjum og byggingu nýs fangelsis, húss íslenskra fræða og annarra bygginga er aukinn stuðningur við rannsóknir og tækniþróun, grænt hagkerfi, skapandi greinar og ferðaþjónustu. Ég nefni 500 milljóna króna framlag í sérstakan grænan fjárfestingarsjóð. Ég nefni 470 milljóna króna aukið framlag í Kvikmyndasjóð. Ég nefni 250 milljóna króna framlag í verkefnasjóð skapandi greina. Ég nefni 500 milljóna króna aukið framlag til uppbyggingar ferðamannastaða og 250 milljóna króna framlag til friðlýstra svæða og uppbyggingar og verndunar slíkra staða. Allt eru þetta liðir í nýrri sókn eftir efnahagshrunið.</p> <h3>Leggjum atvinnulífinu lið</h3> <p>Fjárfestingaráætlunin styður við efnahagsbatann. Hún grundvallast á gjaldtöku af einni helstu auðlind landsmanna og arði af því fjármagni sem ríkið neyddist til að leggja fram til að endurreisa bankana. Hún getur fjölgað störfum verulega. Síðast en ekki síst má líta til þess að nái fjárfestingaráætlunin fram að ganga má gera ráð fyrir að hún skili umtalsverðum tekjum aftur í ríkissjóð eða sem nemur allt að þriðjungi þeirrar upphæðar sem upphaflega var lögð í hana.</p>
24. október 2012Blá ör til hægriNú verða verkin að tala<p>Kvennafrídagurinn 24. október hefur hér á landi að miklu leyti verið helgaður baráttunni fyrir réttindum kvenna á vinnumarkaði og fyrir jöfnum aðgangi kynjanna að valdastofnunum samfélagsins. Á Íslandi getum við verið þakklát fyrir góðan árangur í þessari baráttu, sem aldrei hefði náðst nema vegna þess að krafan um jafnrétti nýtur mikils stuðnings og er borin uppi af öflugri grasrót.</p> <p>Hlutur kynjanna í ríkisstjórn og í æðstu embættum hefur verið jafnaður, lög hafa verið sett um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lífeyrissjóða og í nefndum og ráðum á vegum hins opinbera eru 40% sætanna nú skipuð í samræmi við jafnréttislög.</p> <p>Krafan um launajafnrétti kynjanna hefur hljómað einna hæst, enda virðist sem árangur á því sviði sé afar torsóttur. Enn finna launagreiðendur leiðir fram hjá lögum, reglum, samþykktum og ákalli víðs vegar úr samfélaginu um jöfn laun kynjanna fyrir sambærileg störf sem krafist hefur verið áratugum saman.</p> <p>Á dögunum samþykkti ríkisstjórnin aðgerðaáætlun um launajafnrétti kynja með sautján aðgerðum sem spanna rannsóknir, samstarf við aðila vinnumarkaðar, jafnlaunaúttektir og innleiðingu á hinum nýja jafnlaunastaðli, svo nokkuð sé nefnt. Til að ýta henni duglega úr vör var ákveðið að flýta gerð jafnlaunaúttekta í ráðuneytum sem síðar yrðu fyrirmynd að jafnlaunaúttektum í stofnunum ríkisins sem næst verður ráðist í.</p> <p>Nú hafa slíkar úttektir verið gerðar í ráðuneytunum og í einhverjum tilvikum hefur komið í ljós ástæða til að leiðrétta laun í kjölfarið, ekki aðeins til að eyða launamun milli kynja heldur einnig milli starfsmanna almennt. Í slíkar leiðréttingar verður nú þegar ráðist.<br /> Úttektirnar hafa leitt í ljós að styrkja þarf aðferðafræði við launasetningu og hefur ríkisstjórnin því jafnframt samþykkt að hefja vinnu við mótun launastefnu Stjórnarráðsins þar sem launajafnrétti kynja, launasetning á grundvelli málefnalegra viðmiða og virkt eftirlit verði meðal hornsteina.</p> <p>Í dag verður nýsamþykkt aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar gegn launamun kynja kynnt opinberlega og við sama tækifæri verður undirrituð viljayfirlýsing með heildarsamtökum aðila vinnumarkaðarins um samvinnu við stjórnvöld um að stórefla baráttuna fyrir launajafnrétti kynja, í samræmi við aðgerðaáætlunina. Nú verða verkin að tala.<br /> Til hamingju með daginn!<br /> </p>
24. október 2012Blá ör til hægriTrúverðugleiki Alþingis í húfi<p>Þjóðin hefur nú tekið afstöðu til fimm mikilvægra tillagna sem stjórnlagaráð afhenti Alþingi og tveir af hverjum þremur kjósendum eru fylgjandi því að tillögur stjórnlagaráðs verði lagðar til grundvallar að nýrri stjórnarskrá.</p> <p>Um helmingur atkvæðisbærra Íslendinga tók þátt í þjóðaratkvæðagreiðslunni. Þátttakan var því meiri en títt er um þjóðaratkvæðagreiðslur um einstök mál af þessu tagi, til að mynda í Sviss, þar sem rík hefð er fyrir slíkum almennum atkvæðagreiðslum.</p> <p>Til samanburðar er það einnig í frásögur færandi að þegar sambandslagasamningurinn, sem færði Íslandi fullveldi árið 1918, var borinn undir þjóðina tóku 44% þátt í atkvæðagreiðslunni.</p> <p>Niðurstöðurnar eru því býsna afgerandi. Þjóðinni hefur nú tekist það sem þinginu hefur ávallt mistekist, að móta Íslandi nýja stjórnarskrá í stað þeirrar sem samþykkt var til bráðabirgða við stofnun lýðveldisins. Við getum öll verið afar stolt af þessu afreki og full ástæða er til að þakka þeim mikla fjölda fólks sem lagt hefur sitt lóð á vogarskálarnar í þessu merka lýðræðisferli, ekki síst meðlimum stjórnlagaráðs.</p> <p>Þjóðaratkvæðagreiðslan um síðustu helgi var söguleg og hún markar mikilvæg þáttaskil í því lýðræðislega mótunarferli nýrrar íslenskrar stjórnarskrár sem Alþingi Íslendinga samþykkti að hefja á vormánuðum 2010.</p> <h3>Skyldur okkar við þjóðina</h3> <p>Nú er komið að Alþingi að taka frumvarp að nýrri stjórnarskrá til afgreiðslu. Við það verk eigum við þingmenn að vanda okkur og það munum við gera. Mikill og vandaður undirbúningur hefur þegar farið fram og síðastliðið vor fól stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis hópi sérfræðinga að undirbúa frumvarp að nýrri stjórnarskrá á grundvelli tillagana stjórnlagaráðs.</p> <p>Hópnum var falið að fara yfir lagatæknileg atriði í tillögum stjórnlagaráðs meðal annars með tilliti til alþjóðlegra sáttmála sem íslenska ríkið er skuldbundið af, innra samræmis og fleiri þátta. Þar við bætist að þjóðin sjálf greiddi atkvæði gegn tillögu stjórnlagaráðs um þjóðkirkjuákvæði stjórnarskrárinnar. Þannig geta komið fram bæði tæknilegar og efnislegar breytingar á tillögum stjórnlagaráðs en stjórnalagaráð opnaði sjálft fyrir svigrúm til breytinga eftir aukafund ráðsins í sumar meðal annars að Alþingi hækkað þröskuldinn vegna þjóðaratkvæðagreiðslna.<br /> <br /> Yfir þessi atriði öll þurfum við að fara og kappkosta að sem víðtækust sátt verði um útkomuna, bæði innan þings og utan. Ég hef fulla trú á því að slík sátt náist um málið. Við erum komin á þann stað að öllum má vera ljóst að tillaga stjórnlagaráðs verður alltaf grundvöllur að nýrri stjórnarskrá Íslands og ákvæðum þar ætti ekki að breyta nema til þess standi sterk og efnisleg rök.</p> <h3>Ný stjórnarskrá 17. júní 2013</h3> <p>Um hálft ár er til alþingiskosninga og það er skylda okkar alþingismanna að standa þannig að málum að í þeim kosningum geti þjóðin kveðið upp sinn endanlega dóm um nýja fullbúna stjórnarskrá sem sitjandi þing hefur samþykkt fyrir sitt leyti. Um þetta verkefni eigum við að sameinast hvar í flokki sem við stöndum. Takist okkur það gæti ný stjórnarskrá hæglega tekið gildi strax á næsta ári. Vel færi á því að það yrði þann 17. júní líkt og núverandi stjórnarskrá gerði fyrir um 69 árum síðan.</p> <p>Standist þingið þessa prófraun spái ég því að það muni reynast einn mikilvægasti áfangi okkar í að endurreisa traust þjóðarinnar á þessari merku stofnun eftir ágjöf undangenginna ára.</p>
24. október 2012Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra við úthlutun styrkja úr Jafnréttissjóði<p>Góðir fundargestir<br /> Um leið og ég óska okkur öllum til hamingju með þennan sögulega dag langar mig að bjóða ykkur hjartanlega velkomin til þessarar dagskrár sem er haldin í tilefni styrkveitingar úr Jafnréttissjóði.<br /> <br /> Nú höfum við margfalt tilefni til að gleðjast. Eftir þriggja ára hlé í kjölfar hrunsins hefur starfsemi Jafnréttissjóðs verið endurvakin og hér á eftir munum við fá að samfagna með fimm styrkþegum sem allir hljóta myndarlega styrki til rannsóknarverkefna á sviði jafnréttismála.</p> <p>Við munum líka heyra í nokkrum styrkþegum frá árinu 2008, en margir þeirra hafa á síðustu árum unnið sleitulaust í rannsóknarverkefnum sínum og kynna nú niðurstöður sem ekki hafa komið opinberlega fram áður.</p> <p>Jafnréttissjóður er mikilvægur liður í því að efla hvers kyns rannsóknir á sviði jafnréttismála, en þar eins og á öðrum sviðum er traust þekking forsenda skýrrar stefnumótunar og skilvirkra aðgerða.</p> <p>Annar merkilegur atburður mun fara fram hér á eftir, en það er undirritun fulltrúa stjórnvalda og heildarsamtaka á vinnumarkaði undir viljayfirlýsingu um stóraukið samstarf á sviði baráttunnar gegn launamuni kynja og stofnun samráðsvettvangs, aðgerðahóps, gegn launamisréttinu.</p> <p>Það er margreynt að við náum ekki árangri í baráttunni gegn þessu djúpstæða vandamáli sem launamunur kynjanna er hvert í sínu horni. Við þurfum samstillt átak og einarðan vilja allra helstu lykilaðila á vinnumarkaði.</p> <p>Reynsla síðustu ára hefur líka kennt okkur að það er ekki til nein ein allsherjarlausn á þessum vanda. Við þurfum að efna til margra aðgerða í senn og beita margs konar verkfærum, afmarka aðgerðir sem hægt er að grípa til strax eða innan mjög skamms tíma&#160; um leið og við mótum sýn okkar á hvernig við getum unnið til langs tíma.</p> <p>Þessi hugsun kemur fram í aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar sem samþykkt var á dögunum og inniheldur 17 aðgerðir sem öllum er beint gegn launamuni kynjanna.<br /> Til að ýta henni duglega úr vör ákvað ríkisstjórnin að flýta gerð jafnlaunaúttekta í öllum ráðuneytum. Í einhverjum tilvikum hefur komið í ljós ástæða til að leiðrétta laun í kjölfarið, ekki aðeins til að eyða launamun milli kynja heldur einnig milli starfsmanna almennt. Í slíkar leiðréttingar verður nú þegar ráðist og kynbundnum launamun innan allra ráðuneyta eytt.</p> <p>Í sambærilegar jafnlaunaúttektir&#160; verður næst ráðist í öllum stofnunum ríkisins.<br /> Hér á eftir mun Guðbjartur Hannesson velferðarráðherra kynna aðgerðaáætlunina og væntanlegt samstarf stjórnvalda og aðila vinnumarkaðar til sögunnar.</p> <p>Í morgun bárust þær gleðifréttir að Alþjóða efnahagsráðið hefur fjórða árið í röð skipað Íslandi í efsta sætið á lista þess yfir stöðu jafnréttismála í heiminum.&#160; Það vekur athygli að fyrstu fjögur sætin raðast svipað og í fyrra, reyndar líkt og árið 2009 einnig, en á eftir Íslandi kemur nú Finnland í öðru sæti, Noregur í þriðja sæti og Svíþjóð í því fjórða.</p> <p>Það er athyglisvert að Ísland bætir stöðu sína umtalsvert á milli ára og skorar núna 0, 8640 stig og vantar samkvæmt þessari aðferðarfræði því aðeins 0,1360 stig uppá fullkomið jafnrétti. Þetta er mér sérstakt gleðiefni.</p> <p>Þegar unnið var að sóknaráætlun fyrir Ísland 2020 veltum við vöngum yfir því hvaða mælikvarða um jafnrétti kynjanna við gætum sett inn í þá stefnumörkun og komumst að þeirri niðurstöðu að nýta okkur mælingar Alþjóða efnahagsráðsins.</p> <p>Helsti kosturinn við hann er að mældur er árangur á 16 þáttum á sviðum atvinnulífsins, menntamála, heilbrigðismála og stjórnmála og það eru virtir fræðimenn undir hatti öflugrar alþjóðlegrar stofnunar sem beita sömu aðferðum við skoðun á 135 ríkjum.</p> <p>Í sóknaráætlun fyrir Ísland 2020 er því eitt af fimmtán mælanlegum markmiðum þetta: að bæta stöðu jafnréttismála þannig að gildi jafnréttisvísitölu Alþjóðaefnahagsráðsins fyrir Ísland verði&#160; nálægt 0,9 árið 2020.</p> <p>Við mat á því hversu raunhæft þetta markmið er var litið til þess hvar sóknarfærin liggja sé tekið mið af þeim mælikvörðum sem notaðir eru. Það kemur ekki á óvart að það svið sem við sýnum hvað lakasta frammistöðu miðað við frammistöðu okkar á öðrum sviðum er atvinnulífið.</p> <p>Hlutfall kvenna í æðstu stjórnunarstöðum í atvinnulífinu og í stjórnum fyrirtækja og sjóða&#160; þarf að batna og getur batnað. Sama gildir um launamun kynjanna. Ef við bætum okkur á þessum sviðum munum við ná markmiðum okkar sem sett eru fram í sóknaráætlun fyrir Ísland 2020.</p> <p>Við höfum nú þegar lagt góðan grunn að því að þetta verði að veruleika. Lög um kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja og lífeyrissjóða munu að fullu koma til framkvæmda á næsta ári. Við höfum jafnað hlut kynja í ríkisstjórn og í æðstu embættum ríkisins. Eins og hér mun koma betur fram ætlum við að blása til nýrrar sóknar í baráttunni gegn launamuni kynjanna hér í dag. Jafnréttismarkmiðið í Sóknaráætlun fyrir Ísland 2020 er því að mínu mati algerlega raunhæft.</p> <p>Góðir gestir.<br /> Ég vil að lokum þakka Rósu Erlingsdóttur formanni stjórnar Jafnréttissjóðs og félögum hennar í stjórninni fyrir vel unnið verk og óska væntanlegum styrkþegum til hamingju með styrkinn.<br /> </p>
18. október 2012Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra í sérstökum umræðum á Alþingi um stjórnarskrármál<p>Ræða Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætisráðherra, í sérstökum umræðum á Alþingi um stjórnarskrármál 18. október 2012.</p> <p>Virðulegi forseti.<br /> Á laugardaginn fá landsmenn, kjósendur í þessu landi, einstakt tækifæri til að hafa bein áhrif á mótun þeirra grunnreglna sem samfélag okkar verður byggt á til framtíðar. Ég hef sagt það áður og segi það enn, að þetta er tækifæri sem engin kosningabær Íslendingur ætti að láta fram hjá sér fara. Það er engin trygging fyrir því að annað eins tækifæri til að hafa áhrif á grunnskipan samfélagsins gefist í náinni framtíð.</p> <p>Virðulegi forseti<br /> Við lýðveldisstofnun voru flestir sammála um að brýnt væri að ráðast fljótt í heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar. Stjórnarskráin var á sínum tíma sett til bráðabirgða. Um það vitna glöggt margra áratuga gamla tilvitnanir t.d. í Svein Björnsson fyrrverandi Forseta Íslands sem Guðni Th Jóhannesson vitnað til á fundi í gær.</p> <p>Reynslan hefur sýnt að þrátt fyrir allmargar tilraunir í marga áratugi hefur slík heildstæð endurskoðun stjórnarskrárinnar reynst Alþingi ofviða.</p> <p>Ástæður þessa eru margþættar en ljóst má vera að mörg þeirra álitamála sem undir eru hafa reynst Alþingi erfið úrlausnar enda varða þær jafnan beina hagsmuni stjórnmálaflokkanna og einstakra þingmanna með einum eða öðrum hætti.</p> <p>Virðulegi forseti<br /> Það er sannfæring mín að rík aðkoma fólksins í landinu sé forsenda þess að unnt verði að ná fram heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar.&#160; Í því ljósi lagði ég árið 1994 og aftur árið 1998 fram frumvarp þar sem ég lagði til að kosið yrði til sérstaks stjórnlagaþings.</p> <p>Það var því&#160; mikið fagnaðarefni að Alþingi samþykkti vorið 2010 að setja endurskoðun stjórnarskrárinnar í lýðræðislegt ferli sem tryggði beina aðkomu fólksins í landinu.</p> <p>Sú vegferð sem Alþingi mótaði var afar metnaðarfull og þinginu til mikils sóma. Með þeirri ákvörðun sýndi Alþingi því loks skilning að heildstæð endurskoðun stjórnarskrárinnar er stærra mál en svo að það verði alfarið til lykta leitt innan veggja Alþingis.</p> <p>Virðulegi forseti<br /> Ferill málsins frá samþykkt Alþingis árið 2010 hefur verið um 1000 manna þjóðfund, til sérfræðinganefndar, frá sérfræðinganefndinni til stjórnlagaráðs, sem skipað var í samræmi við niðurstöður almennra og lýðræðislegra kosninga og aftur til Alþingis sem undirbúið hefur þjóðaratkvæðagreiðsluna um komandi helgi.</p> <p>Heildstæðar tillögur stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá fyrir íslenska þjóð, sem samþykktar voru einróma af ráðinu, vekja vonir um nýtt og betra lýðveldi.</p> <p>Lýðveldi sem markast af djúpri virðingu fyrir mannréttindum, fyrir náttúru og lífríki landsins, lýðveldi þar sem almannahagsmunir eru settir ofar einkahagsmunum og auðlindir lands og sjávar, sem ekki eru í einkaeigu, eru lýstar þjóðareign.<br /> </p> <p>Lýðveldi þar sem fólkið sjálft getur haft raunveruleg áhrif á málefni líðandi stundar. Lýðveldi þar sem leikreglur lýðræðisins og hlutverk ólíkra handhafa ríkisvalds er skýrt afmarkað.</p> <p>Forseti<br /> Tillögur stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá fela í sér mikilvægar umbætur í stjórnskipan landsins. Eigum við að leggja þær tillögur til grundvallar frumvarpi að nýrri stjórnarskrá. Svar mitt við þeirri spurningu er tvímælalaust JÁ, það eigum við að gera. Munum við gera það? Svarið við því er í höndum kjósenda þessa lands næstkomandi laugardag.</p> <p>Virðulegi forseti. Gefið er í skyn að ef samþykkt verður að leggja&#160; tillögurnar til grundvallar frumvarpi að nýrri stjórnarskrá megi ekki við neinu hrófla sem þar stendur við þinglega meðferð málsins.</p> <p>Þetta er vitaskuld ekki rétt. Verði niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar jákvæð mun frumvarpið verða lagt fyrir Alþingi til efnislegrar umfjöllunar og afgreiðslu. Í því þinglega ferli kunna breytingar að verða gerðar eins og raunar kemur skýrt fram á kjörseðlinum sjálfum.</p> <p>Forseti<br /> Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis hefur þegar falið nefnd sérfræðinga að yfirfara tillögur stjórnlagaráðs með hliðsjón af lagatæknilegum atriðum, innra samræmi, orðalagi og hugsanlegum annmörkum.</p> <p>Efnislegar breytingar munu jafnframt koma til álita séu færðar fyrir þeim gild rök og ef slíkt reynist nauðsynlegt til að taka tillit til niðurstöðu atkvæðagreiðslunnar um aðrar spurningar sem upp eru bornar. Vald Alþingis til að gera slíkar breytingar verður ekki véfengt.</p> <p>Jákvætt svar í þjóðaratkvæðagreiðslunni mun öðru fremur gefa skýr skilaboð til Alþingis um að fólkið í landinu óski þess að endurskoðunarferlinu verði lokið með nýrri stjórnarskrá, sem Alþingi afgreiði fyrir næstu Alþingiskosningar. &#160;</p> <p>Virðulegi forseti.<br /> Ljóst er að verði niðurstaðan neikvæð verður ekki unnt að leggja tillögur stjórnlagaráðs til grundvallar frumvarpi að nýrri stjórnarskrá fyrir næstu alþingiskosningar. Frá mínum sjónarhóli væri það sorglegur endir á því merka lýðræðisferli sem málið hefur fengið að þróast og þroskast í, ferli sem víða hefur vakið verðskuldaða athygli og gæti orðið örðum þjóðum til eftirbreytni.</p> <p>En valdið og valið er kjósenda. Við neikvæða niðurstöðu ber að una jafnt sem jákvæða. Það ættu að vera megin skilaboð Alþingis til þjóðarinnar í þessari umræðu.</p> <p>Neikvæð niðurstaða mun hins vegar ekki breyta því að þörfin fyrir heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar verður söm og áður og ég óttast mjög að mörg ár ef ekki áratugir muni líða áður en niðurstaða fæst um slíka endurskoðun, ef þetta tækifæri fer forgörðum.</p> <p>Neikvæð niðurstaða við fyrstu spurningunni útilokar hins vegar ekki að tilteknar afmarkaðar breytingar verði gerðar á stjórnarskránni fyrir næstu alþingiskosningar í samræmi við afstöðu þjóðarinnar&#160; til&#160; hinna fimm spurninganna sem jafnframt verða bornar upp í atkvæðagreiðslunni;</p> <ul> <li>Hvort auðlindir sem ekki eru í einkaeigu verði lýstar þjóðareign &#160;</li> <li>Hvort auka eigi persónukjör í kosningum til Alþingis &#160;</li> <li>Hvort atkvæði kjósenda alls staðar af landinu eigi að vega jafnt</li> <li>Hvort tiltekið hlutfall kosningabærra manna eigi að geta krafist þess að mál fari í þjóðaratkvæðagreiðslu og</li> <li>Hvort ákvæði um þjóðkirkju eigi að vera í stjórnarskrá</li> </ul> <p>Alþingi ber að sjálfsögðu skylda til að taka niðurstöður í þessum spurningum til gaumgæfilegrar skoðunar og afgreiðslu&#160; til að bregðast við þeim þjóðarvilja sem þar mun birtast.</p> <p>Virðulegi forseti<br /> Ég vill leyfa mér hvetja háttvirta þingmenn til að gæta hófs í þeirri umræðu sem nú fer hér fram um þetta mikilvæga mál, umræðu sem haldin er svo skömmu áður en kjósendur fá sitt tækifæri til að segja hug sinn til málsins. Forðumst upphrópanir og palladóma um efni málsins.</p> <p>Ómaklegt er, svo ekki sé sterkara að orði kveðið, að kalla afrakstur vinnu þeirra þúsunda Íslendinga sem komið hafa að undirbúningi tillagna stjórnlagaráðs fúsk svo dæmi sé tekið.</p> <p>Jafn ómálefnalegt er að kalla almenna lýðræðislega þjóðaratkvæðagreiðslu, sem Alþingi hefur ákveðið lögum samkvæmt að fram skuli fara, skoðanakönnun.&#160; Höfum í huga að málið er í eðli sínu ekki flokkspólitískt og á ekki að vera það. Tillögur þær sem fyrir liggja eru það ekki heldur.</p> <p>Þær eru sprottnar úr grasrót samfélags okkar.</p> <p>Virðulegi forseti<br /> Ég hvet alla kosningabæra Íslendinga til að mæta á kjörstað næstkomandi laugardag og nýta atkvæðisrétt sinn. Einn meginkjarninn í tillögum stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá er aukið beint lýðræði, og flutningur valds frá stjórnmálaflokkunum til fólksins.</p> <p>Góð þátttaka í komandi atkvæðagreiðslu mun undirstrika vilja fólks til slíkra breytinga. &#160;</p> <p>Látum ekki þetta tækifæri fram hjá okkur fara.</p>
10. október 2012Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á BSRB þingi í október 2012<p>&#160;</p> <p>Ágætu þingfulltrúar.<br /> Á þessu ári fagnar BSRB sjötíu ára afmæli. BSRB ber aldurinn svo sannarlega vel. Samtökin eru í stöðugri endurnýjun og eru afgerandi þjóðfélagsafl sem tekur afstöðu til kjaramála og samfélagsmála í víðum skilningi og lætur sig velferðarmálin varða.&#160;<br /> Á tímamótum sem þessum er hollt að minnast þess að samtökin voru stofnuð á miklum umbreytingatímum í íslensku samfélagi. Fæst okkar sem hér erum saman komin í dag getum gert okkur grein fyrir þeim aðbúnaði og kjörum sem sem launþegum bauðst árið 1942.<br /> Ótal framfaraskref hafa verið stigin á þessum sjötíu árum og saman hafið þið og forverar ykkar unnið gríðarlega mikilvægt starf fyrir íslenskt samfélag.</p> <p>Ágætu BSRB félagar.<br /> Sá söngur heyrist nú víða á ný og úr ýmsum áttum að hin raunverulegu verðmæti samfélagsins verði öll til á einkamarkaði og þeim mun minni sem umsvif hins opinbera séu, því betra. Frelsi einkaframtaksins til athafna, lágir skattar og afskiptaleysi hins opinbera muni færa öllum betra líf.<br /> Þetta eru kennisetningar sem lifa og nærast á þeirri hugmynd að hver sé sjálfum sér næstur og að samfélagslegar stofnanir og samstarfsverkefni séu sjaldnast af hinu góða.<br /> Ef þetta er rétt ættu þjóðfélög þar sem umfang hins opinbera er mikið, þar sem samhjálp og félagshyggja eru í hávegum höfð að vera fátæk og lítt samkeppnisfær við önnur þjóðfélög. En hverjar eru staðreyndirnar, hvað segja hagtölur?<br /> Þær eru allar samhljóða; ríkustu samfélögin eru þau sem verja umtalsvert og raunar meiru en við Íslendingar til velferðar og samneyslu. Ekki einungis það heldur raða&#160; þessi norrænu velferðarríki sér í efstu sæti á mælikvarða samkeppnishæfni, jöfnuðar og félagslegs réttlætis.<br /> Tilvist og rekstur þeirra grunnþátta samfélagsins sem undir hið opinbera heyra, eru í raun forsenda þess að hægt sé að tala um siðað samfélag og mannlega reisn. Þetta er það viðhorf sem allir ættu að tileinka sér gagnvart opinberum rekstri og þeim samfélagslegu verkefnum sem við þar rekum og viljum ekki að lúti lögmálum hins frjálsa markaðar.<br /> Þegar við skoðum nánar hin norrænu velferðarríki blasir líka við að þau hafa stýrt sínum fjármálum af festu, þau glíma hvorki við viðvarandi fjárlagahalla né óhóflegar skuldir. Þar ríkir meiri sátt milli stjórnmálaflokka og launþegahreyfingar um að velferð þurfi að reisa á traustum grunni opinberra fjármála.&#160;<br /> Sameiginlegt verkefni okkar Íslendinga eftir hrun hefur hinsvegar verið að vinna úr því þjóðargjaldþroti sem allt virtist stefna í. Allir hafa lagt af mörkum til þessa risavaxna verkefnis, launafólk, fyrirtæki og stofnanir, heimilin, félagsamtök, lífeyrisþegar og sveitarfélög og sá árangur sem nú blasir hvarvetna við er sameign þjóðarinnar allrar.<br /> Hjá ríkinu hefur þetta&#160; tekist með blandaðri leið niðurskurðar og skattabreytinga þar sem skýr forgangsröðun hefur miðað að því að hlífa velferðarkerfinu, menntakerfinu og löggæslunni og færa byrðarnar í samfélaginu í vaxandi mæli á breiðari bökin og þau fyrirtæki sem nýta sameiginlegar auðlindir þjóðarinnar – ekki síst sjávarútveg og orkufreka starfsemi.<br /> Að verja velferðina og vinnuna hefur verið meginverkefni ríkisstjórnarinnar en milli 15 og 20 þúsund störf töpuðust í hruninu og tekjur ríkissjóðs hrundu, nánast á einni nóttu. Lífskjörin verður að byggja á varanlegum grunni, þau má ekki taka að láni eins og bitur reynsla kennir.<br /> Þessi vegferð er að takast og til marks um það er að í fjárlagafrumvarpinu er gert ráð fyrir að&#160; í fyrsta sinn frá hruni verði&#160; heildarjöfnuður jákvæður&#160; sé litið framhjá óreglulegum liðum og frumjöfnuðurinn, hinn eiginlegi rekstur ríkisins, verður þá jákvæður sem nemur um 60 milljörðum króna.<br /> Staðreyndin er einnig sú að við verjum nú stærri hluta af þjóðarkökunni til velferðarmála en árin 2007 til 2008, en í þessum samanburði eru atvinnuleysisbætur ekki meðtaldar.<br /> Við höfum náð að snúa taflinu við í ríkisfjármálum án þess að ríkið taki til sín stærri hluta þjóðarkökunnar en áður.<br /> Á næsta ári er gert ráð fyrir að skatttekjur ríkissjóðs verði&#160; um 27% landsframleiðslunnar, en fyrir hrun fór ríflega 31% landsframleiðslunnar í skatta. Öndvert við það sem ætla mætti af opinberri umræðu, þá hafa tekjur hins opinbera, ríkis og sveitarfélaga lækkað um rúm 500.000 á hvern einstakling ef borin eru saman árin 2007 og 2011 og það er sá veruleiki sem við höfum verið að laga okkur að.<br /> En það skiptir ekki minna máli að jafna byrðum skatta með réttlátum hætti á þegna samfélagsins, hlífa þeim svo sem verða má er lakast standa.<br /> Við breytum skattkerfinu í fjölþrepakerfi sem jók skattbyrði hinna tekjuhæstu en lækkaði skattbyrði lágtekjufólks og á sama tíma breyttum við bótakerfinu þannig að barnabætur, vaxtabætur og greiðslur almannatrygginga nýttust betur þeim sem lakar stóðu. Niðurstaða þessa var að skattbyrði á 6 af hverjum 10 heimilum lækkaði og jöfnuður í samfélaginu jókst umtalsvert.&#160;<br /> Í upphafi þessa kjörtímabils var einnig lagt af stað með metnaðarfull áform um endurskipulagningu opinberrar þjónustu og breytingar innan Stjórnarráðsins. Markmið breytinganna voru að nýta þá fjármuni sem til skiptanna eru á sem árangursríkastan hátt, verja grunnþjónustu, auka skilvirkni í ríkisrekstri og einfalda stjórnsýslu og þjónustu.<br /> Þessi markmið hafa flest gengið ágætlega eftir en það hefði&#160; aldrei verið mögulegt nema með mikill, góðri og jákvæðri þátttöku starfsmanna hins opinbera.&#160;<br /> Ég dreg því enga fjöður yfir það að við höfum öll þurft að færa fórnir til að koma ríkissjóði í var.&#160; Allar stéttir opinberra starfsmanna hafa tekið á sig aukið vinnuálag og kjör hafa rýrnað, ekki síður en á almennum markaði. Mikilvægt framlag&#160; ykkar allra á þessum erfiða tíma vil ég þakka af heilum hug.</p> <p>Ágætu þingfulltrúar.<br /> Í hnotskurn var okkar leið, íslenska leiðin út úr kreppunni: að hlífa lægri tekjuhópum, jafna kjörin, vernda atvinnu og beita velferðarkerfinu til varnar.<br /> Tölur staðfesta að bærilega hefur tekist til&#160; og vísa ég þá í skýrslur Þjóðmálastofnunar.&#160; Til að mynda kemur þar fram að það tók Finna heil 17 ár að koma atvinnuleysi niður undir það sem tíðkaðist árin fyrir kreppuna þar í landi upp úr 1990.<br /> Í skýrslunni er leiddur í ljós mismunur á aðgerðum stjórnvalda hér á landi og á Írlandi í kjölfar krepunnar. Sá samanburður er sannarlega athyglisverður. En á Írlandi lögðust þyngstu byrðar kreppunnar á lægstu tekjuhópana á meðan kjör hinna tekjuhærri skertust ekki.<br /> Samkvæmt nýjustu skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem Þjóðmálastofnun vitnar til, námu niðurfelldar skuldir heimilanna á Íslandi um síðustu áramót nálægt 12 prósentum af vergri landsframleiðslu.<br /> Innan við eitt prósent af landsframleiðslunni í Bandaríkjunum hefur verið varið til skuldaafskrifta í frá upphafi fjármálakreppunnar þar í landi. Aðgerðirnar á Íslandi eru þannig mun viðameiri en samsvarandi aðgerðir í Bandaríkjunum.<br /> Með kjarasamningunum sem gerðir voru vorið 2010 voru stigin margvísleg framfaraspor. Svo fátt eitt sé nefnt mun starfshópur sem fjallar um samræmingu lífeyrisréttinda skila áliti fyrir árslok, persónuafsláttur er á ný verðtryggður, bætur almannatrygginga hafa hækkað umfram almenn laun og starfsendurhæfingarsjóði hefur verið skipaður nýr og betri grundvöllur.<br /> Á sviði mennta- og vinnumarkaðsmála hafa verið stigin stór skref með því að bjóða þúsund atvinnuleitendum upp á menntaúrræði og tryggja öllum 25 ára og yngri framhaldsskólavist.&#160;<br /> Með kjarasamningum er auðvitað stefnt að því að bæta eða verja kaupmátt launafólks, án þess að verðbólga eða atvinnuleysi vaxi. Við getum státað af góðum árangri á&#160; þessum kvörðum.<br /> Kaupmáttur launa hefur vaxið um 6% frá því samningurinn var gerður og kaupmáttur lágmarkslauna enn meira, eða um 11%. Raunar er það svo að kaupmáttur lágmarkslauna er meiri nú en um mitt ár 2008. Ég bendi líka á að kaupmáttur lágmarksframfærslu lífeyrisþega hefur stóraukist og er nú um 15% meiri en í ársbyrjun 2008.<br /> Í gær barst okkur síðan frá Hagstofu Íslands, afar ánægjuleg staðfesting á því að ráðstöfunartekjur Íslendinga eru aftur farnar að aukast og það umtalsvert. Samkvæmt tölum Hagstofunnar jukust ráðstöfunartekjur heimilana um 9,6% milli áranna 2010 og 2011 og kaupmáttur ráðstöfunartekna jókst um 5,1%.<br /> Þetta er afar mikilvægt að hafa í huga, ekki síst í ljósi þess að ein af niðurstöðum nýrrar skýrslu Þjóðmálastofnunar Háskóla Íslands var sú&#160; að lækkun ráðstöfunartekna árin 2009 og 2010 vegna gengisfalls krónunnar og verðbólgu hafi lagt mun þyngri byrðar á heimilin í landinu en hækkun skuldanna sjálfra gerði eftir bankahrunið 2008.<br /> Í áðurgreindri skýrslu var lækkun barnabóta talin veikleiki í varnarstöðunni um velferðina. Á fjárlögum næsta árs er ráðgert að hækka þær í 10 til 11 milljarða króna eða um allt að 30 af hundraði.<br /> Við vitum að þessi hækkun&#160; nægir ekki fyllilega til að mæta skerðingum sem hófust löngu fyrir bankahrun. En hvort tveggja, verulega auknar vaxtabætur og auknar barnabætur, sýna viðleitni ríkisstjórnarinnar til þess að nota skattkerfið til þess að létta fjárhagsbyrðar, ekki síst ungra barnafjölskyldna.<br /> Í fjárlagafrumvarpi næsta árs er einnig gert ráð fyrir að framlög til Fæðingarorlofssjóðs verði aukin um 800 milljónir króna og er það hluti af stefnu stjórnvalda um sérstakan stuðning við barna- og fjölskyldufólk og endurreisn fæðingarorlofssjóðs.<br /> Gert er ráð fyrir að fyrstu skrefin verði tekin við að endurheimta fæðingarorlofsgreiðslur eins og þær voru fyrir hrun. Þá verður lagt til að fæðingarorlof&#160; lengist í áföngum í tólf mánuði á næstu árum. Unnið er að útfærslu þeirra breytinga og útfærslu lengingu orlofsins og er gert ráð fyrir að leggja fram frumvarp þess efnis á þessu þingi.<br /> Á komandi vetri verða einnig innleiddar mikilvægar breytingar varðandi húsnæðismál landsmanna, breytingar sem ætlað er að efla leigumarkaðinn og tryggja fjölbreyttari kosti í húsnæðismálum.<br /> Tillögurnar miða m.a. að því að auðvelda rekstur kaupleiguíbúða og leigufélaga og aðlaga húsaleigubætur að nýju húsnæðisbótakerfi í áföngum á árinu 2013 til að styrkja stöðu leigjenda.<br /> Þá er verið að leggja lokahönd á lagafrumvarp sem hefur það markmiðið er að gera almannatryggingar ellilífeyrisþega einfaldari og réttlátari og koma í veg fyrir víxlverkanir í samræmi við fyrirheit um endurskoðun almannatrygginga auk þess að lækka skerðingarhlutföll lífeyrisgreiðslna vegna tekna.</p> <p>Ágætu BSRB félagar.<br /> Í lokin vil ég fara nokkrum orðum um jafnréttismál, og vil ég nota þetta tækifæri til að þakka BSRB sérstaklega fyrir árverkni&#160; í þeim málum.<br /> Ýmsir áfangasigrar hafa unnist í jafnréttismálum á liðnum árum. Í fyrsta skipti í Íslandssögunni er fullt jafnræði í æðstu embættum stjórnsýslunnar. Helmingur ráðherra og ráðuneytisstjóra eru nú konur.&#160; Í fyrsta skipti hafa konur náð hinu 40 prósenta, nú lögbundna lágmarki, í nefndum og ráðum Stjórnarráðsins.<br /> Kynjakvótinn sem núverandi stjórnarmeirihluti innleiddi og gildir um stjórnir lífeyrissjóða, opinber fyrirtæki og hlutafélög með yfir fimmtíu starfsmenn hefur þegar leitt til fjölgunar kvenna í stjórnum en hann kemst að fullu til framkvæmda í september á næsta ári. Fyrir þann tíma þarf fjöldi kvenna í stjórnum þessara félaga nánast að tvöfaldast.&#160;<br /> Eitt er þó það svið þar sem ég verð að lýsa vonbrigðum mínum yfir og það eru jafnlaunamálin. Það er mjög miður að ekki gangi hraðar að vinna á launamun kynjanna þó einnig þar færumst við í rétta átt.<br /> Vert er að minna á greiningu Þjóðmálastofnunar á þróun launamunar kynjanna fyrir hrun annars vegar og í tíð þessarar ríkisstjórnar hins vegar. Greiningin byggir á gögnum Hagstofunnar og sýnir minnkandi mun, úr 30-35% í 13-20%, eftir því við hvaða launahugtak er miðað.<br /> Kynbundinn launamunur mælist engu að síður enn alltof hár og hér hafði ég vonast eftir miklu meiri og áþreifanlegri árangri og þeim árangri skulum við ná.<br /> Í síðustu viku samþykkti ríkisstjórnin að útrýma kynbundnum launamun innan allra ráðuneyta. Að því er nú unnið og fljótlega verða aðgerðir kynntar í því efni. Ríkisstjórnin samþykkti jafnframt að í framhaldi af því verði farið í sambærilegar aðgerðir hjá öllum stofnunum ráðuneytanna og unnin aðgerðaráætlun þar að lútandi í samráði við forstöðumenn þeirra.<br /> Í vikunni sem leið samþykkti ríkisstjórnin einnig sérstaka áætlun til að vinna á launamun kynjanna með aðgerðum sem snúa bæði að ríkinu sem atvinnurekanda sem og að samfélaginu í heild. Við höfum boðið aðilum vinnumarkaðar til samstarfs um framkvæmd hennar og um þessar mundir er verið að þróa þann samstarfsvettvang.<br /> Þá hefur nýr jafnlaunastaðall verið unninn og kynntur en honum er einmitt ætlað að nýtast fyrirtækjum og stofnunum til að innleiða vinnubrögð og leiðir sem tryggja að kynin njóti sömu launa fyrir sambærileg störf. Innleiðing hans stendur fyrir dyrum á næstu mánuðum.<br /> Ég bind vonir við allar þessar aðgerðir og þetta væntanlega samstarf, því ég held að við öll, aðilar vinnumarkaðar, stjórnvöld og fleiri, deilum áhyggjum yfir þessum þráláta vanda sem launamunur kynjanna er og bíðum öll jafn óþreyjufull eftir að sjá sýnilegri og raunverulegan árangur. Þar verðum við að leggjast saman á árarnar.</p> <p>Ágætu þingfulltrúar.<br /> Ég minntist hér í upphafi á að BSRB væri 70 ára á þessu ári. Það er góður aldur og jafnframt tækifæri til þess að meta hvað áunnist hefur og hvað framundan er. Ég trúi því að með samtakamætti takist okkur að byggja hér upp til framtíðar fyrirmyndarsamfélag sem byggir á jafnræði og virðingu, ekki síst fyrir okkar sameiginlegu mikilvægu samfélagsverkefnum. Samfélag sem virðir verk allra sem leggja hönd á plóg.<br /> Gildi jöfnuðar, mannúðar og samfélagslegrar ábyrgðar hefur sjaldan verið mikilvægara en nú, þegar íslenskt samfélag vex og dafnar á ný. Í þetta sinn verðum við að tryggja að lífskjarasóknin nýtist samfélaginu öllu.<br /> Ég óska ykkur velfarnaðar í ykkar mikilvægu störfum og árangursríks þings.<br /> </p>
09. október 2012Blá ör til hægriVaranlega bætt búsetuskilyrði<p>Fáir vita það jafn vel og íbúar Vestfjarða hversu þýðingarmiklar góðar og öruggar samgöngur eru fyrir mannlíf og búsetu. Ríkisstjórnin kynntist þessu af eigin raun þegar haldinn var ríkisstjórnarfundur á Ísafirði 5. apríl í fyrra. Þegar loksins tókst að halda fundinn reyndist hann mjög gagnlegur. Það var hollt að fara yfir málefnin í návígi við heimamenn og á heimaslóðum þeirra.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Á fundinum var farið yfir margvísleg framfaramál landshlutans. En margt hefur einnig gerst síðan þá. Hækkun veiðigjalds hefur verið lögfest. Í krafti tekna m.a. af veiðigjaldinu hefur ríkisstjórnin sett fram fjárfestingaráætlun sem gerir ráð fyrir því að gerð Dýrafjarðarganga verði flýtt. Nú er áætlað að forval vegna framkvæmda við 5,6 kílómetra löng göngin fari fram árið 2015 og framkvæmdir hefjist í kjölfarið.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Íbúar á sunnanverðum Vestfjörðum hafa búið við erfiðar vetrarsamgöngur um Barðaströndina. Það er eðlileg krafa þeirra að fá þar lagðan láglendisveg sem veitir samgönguröyggi allt árið. Að því er nú unnið sem kunnugt er. Sama á við um ýmsar aðrar vegabætur í landshlutanum.</p> <h3>Stöðugar umbætur</h3> <p>En það er ekki svo að í þessum efnum ríki kyrrstaða. Fyrir þremur árum var nýr vegur um Arnkötludal (Þröskuldar) tekinn í notkun. Um svipað leyti var ný brú yfir Mjóafjörð í Ísafjarðardjúpi vígð en hún stytti vetrarleiðina þar um 30 kílómetra og færði hana niður á láglendi. Fyrir réttum tveimur árum voru svo Bolungarvíkurgöngin tekin í notkun.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Þótt stofnkostnaður samgöngumannvirkja sé hár er það hafið yfir vafa að þau gerbreyta varanlega innviðum samfélaganna sem þeirra njóta. Það ætti því að vera Vestfirðingum fagnaðarefni að ráðgert er að leggja sérstaka áherslu á samgöngumál á Vestfjörðum á næstu árum eins og endurspeglast í áliti umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis.&#160;</p> <h3>Sókn og tækifæri</h3> <p>Ríkisstjórnin hefur margt á prjónunum sem horfir til framfara á Vestfjörðum eins og fram kom á ríkisstjórnarfundinum forðum á Ísafirði. Fyrir skemmstu undirritaði velferðarráðherra samning um byggingu og leigu á nýju hjúkrunarheimili fyrir aldraða í Bolungarvík. Síðla árs í fyrra undirritaði hann samning um byggingu 30 rýma hjúkrunarheimilis á Ísafirði sem nú er að komast á framkvæmdastig. Nefna má einnig áætlanir um jöfnun húshitunarkostnaðar og frekari gerð ofanflóðavarna á Ísafirði og Patreksfirði. Þá voru auknar fjárheimildir á þessu ári til að jafna flutningskostnað í þágu iðnaðar- og vöruframleiðslu á landsbyggðinni.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Ég legg kapp á að framfylgja sóknaráætlunum landshlutanna sem hafa verið í mótun undanfarin misseri. Á næsta ári er gert ráð fyrir að alls 400 milljónum króna verði varið til þessara sóknaráætlana. Þær byggjast á einföldun á samstarfi landshlutanna og stjórnvalda. Þetta samstarf og samtal þarf að vera skilvirkt og markvisst og krefst þess að menn heima í héraði forgangsraði og mæli fyrir hagsmunum sínum á nýjan og einfaldri hátt en áður. Sama á við um stjórnarráðið sem vinnur úr málum sem afgreiða þarf.</p> <h3>Að nýta sérstöðuna</h3> <p>Þingmenn kjördæmisins hafa beitt sér fyrir því að landshlutarnir verði sérgreindir með hliðsjón af rannsóknum, kennslu og atvinnuþróun og lagt fram þingsályktunartillögu þar um. Ólína Þorvarðardóttir, Samfylkingunni, og þingmenn annarra flokka í kjördæminu hafa jafnframt lagt fram tillögu sem snýr sérstaklega að því að skilgreina Vestfirði sem vettvang kennslu í sjávaraútvegsfræðum og rannsókna á málefnum hafsins. Það er von mín að Alþingi samþykki þessa tillögu sem styrkja mun Háskólasetur Vestfjarða og önnur fræðasetur sem nú þegar er vísir að á Vestfjörðum.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Það er einnig von mín að í vetur takist að greiða úr ágreiningsmálum er varða fyrirhugaðar breytingar á stjórn fiskveiða. Vestfirðingar eiga þar mikilla hagsmuna að gæta, ekki síst er varðar veiðar smábáta og minni útgerða sem sækja gjöful miðin undan Vestfjarðakjálkanum.<br class="EPLICA_oncopy_event" /> Vestfirðingar hafa verið þeirrar gæfu aðnjótandi að atvinnuleysi hefur haldist þar í lágmarki þrátt fyrir efnahagskreppuna. Byggðaþróunin hefur þó verið þeim mótdræg og íbúum hefur fækkað líkt og á við um ýmis önnur landsvæði. Mest eiga þeir undir áframhaldandi samgöngubótum og aukinni fjölbreytni atvinnulífsins. Tækifærin eru mörg, ekki aðeins í sjávarútvegi og fiskeldi heldur einnig í ferðaþjónustu og í ýmis konar nýsköpun sem ríkisstjórnin styður heilshugar eins og sjá má í áðurgreindri fjárfestingaráætlun. Með batnandi búsetuskilyrðum eiga Vestfirðingar því að geta horft glaðbeittir fram á veginn.</p> <p><em>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br class="EPLICA_oncopy_event" /> </em></p>
21. september 2012Blá ör til hægriBerjum ekki höfðinu við steininn<p>Það er ánægjulegt að fylgjast með því hversu verkalýðssinnaðir sjálfstæðismenn eru orðnir þegar þeir mega vera að því að líta upp úr frjálshyggjufræðum sínum. En það er einhvern veginn eins og eitt horn rekist sífellt á annað í málflutningi þeirra. Í nafni atvinnurekenda krefjast þeir fjárfestinga og framkvæmda fyrir almannafé sem er mjög af skornum skammti og yrði enn minna ef heitstrengingar þeirra um að afnema veiðigjald og lækka skatta eignafólks og fyrirtækja yrðu að veruleika. Er ekki sérkennilegt að biðja ríkisvaldið í sífellu um fjárfestingar og framkvæmdir fremur en að beina sjónum að fjárfestingum á almennum markaði?</p> <p>Aukið veiðigjald, sem sjálfstæðismenn börðust á móti fyrr á þessu ári, gerir okkur mögulegt að nærfellt tvöfalda framlög til rannsókna og tækniþróunar auk þess að skila 400 milljónum í sóknaráætlanir landshluta. Það er lyftistöng fyrir landsbyggðina ásamt þeim samgöngubótum sem fjármagnaðar verða af veiðileyfagjaldi og flýta bæði Norðfjarðar- og Dýrafjarðargöngum um 2 til 3 ár. Það væri fróðlegt að heyra hvort þessi framfararmál verða slegin af með afnámi veiðigjaldsins komist sjálfstæðismenn til valda.</p> <p>Klifað er á því að samtímis litlum fjárfestingum sé skattheimtan sligandi í tíð núverandi ríkisstjórnar. En tölurnar tala hins vegar sínu máli. Þær sýna lækkandi skattheimtu sem hlutfall af landsframleiðslu. Árin 2005 og 2006, í stjórnartíð Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins, sogaði ríkið til sín nærri þriðjung landsframleiðslunnar í formi gjalda og skatta eða 31,5%. Á þessu ári eru skatttekjurnar áætlaðar 27,3% af landsframleiðslu og verða jafnvel ívið lægri á því næsta ef áætlanir standast. Reyndin er einnig sú að á fyrstu sex mánuðum þessa árs var fjárfesting 19,3% meiri en á sama tímabili í fyrra.</p> <h3>Minna atvinnuleysi en víðast hvar</h3> <p>Fá lönd innan OECD búa nú við minna atvinnuleysi en Ísland og ekkert land hefur náð að minnka atvinnuleysið eins hratt og mikið á liðnum árum og Ísland. Á þessu ári hefur fjöldi nýrra starfa orðið til og ekkert bendir til annars en að framhald verði á lífskjarasókn Íslendinga á komandi árum, ef áfram verður haldið á sömu braut.</p> <p>Þótt störf tapist árstíðabundið er óhjákvæmilegt að horfa til þess að það sem af er þessu ári hefur atvinnuleysið verið um 1,5 prósentustigum lægra en það var á sama tímabili í fyrra. Atvinnuleysi mælist hér 4,8%. Að jafnaði er það um 8% í OECD-löndunum.</p> <p>Þá hefur einnig náðst mikill árangur með vinnumarkaðsaðgerðum. Ég nefni hér átaksverkefnið „nám er vinnandi vegur“, en með því hefur nær 1.000 atvinnuleitendum verið tryggt námsúrræði. Átakið „vinnandi vegur“ beinst að langtímaatvinnulausum. Alls hafa 1.400 atvinnuleitendur fengið vinnu í nafni þessa átaks.</p> <h3>Bætt menntun er góð</h3> <p>Andstæðingar ríkisstjórnarinnar hafa einnig reynt að finna haldreipi í minnkandi atvinnuþátttöku í landinu. Það er það hlutfall heildarfjölda manna á vinnualdri sem hefur vinnu eða leitar vinnu. Gögn Hagstofunnar sýna að atvinnuþátttakan er nokkru lægri nú en fyrir ári. Þá var hún 80,3% en er nú 79,4%. Sveiflan er ekki mikil og enn minni ef borin eru saman lengri tímabil. Sérfræðingar Íslandsbanka segja um þetta í Morgunkorni 19. september: „Ýmsar skýringar geta verið á þessu, og þurfa ekki allar að vera áhyggjuefni. Ef námsmönnum hefur til að mynda fjölgað getur það skilað sér í betur menntuðu vinnuafli síðar meir. Ef hins vegar einstaklingum utan vinnumarkaðar fer fjölgandi vegna þess að þeir gefast upp á atvinnuleit eða verða óvinnufærir er það vissulega neikvæð þróun. Verður forvitnilegt að fylgjast með frekari upplýsingum frá vinnumarkaði sem geta skýrt þessa mynd.“</p> <p>Um þetta er sem sagt ekkert hægt að fullyrða líkt og gert hefur verið úr herbúðum stjórnarandstæðinga. En svo mikið er víst að ríkisstjórnin hefur sannarlega leitast við að bjóða upp á námstækifæri samfara þrengingum á vinnumarkaði í kjölfar bankahrunsins. Það eitt skilar betur menntuðu vinnuafli.<br /> Ég á þá ósk að menn hegði málflutningi sínum í samræmi við staðreyndir. Þær gefa alls ekki tilefni til neyðarópa. Þvert á móti vekja þær vonir um bjartari tíð og meiri stöðugleika. Enda sýnir fjölþjóðleg athugun að nánast hvergi er sú skoðun jafn útbreidd og á Íslandi að landið sé á réttri leið.<br /> </p>
13. september 2012Blá ör til hægriEinstakt tækifæri kjósenda<p>Senn líður að lokaáfanga á merkri vegferð sem hófst þegar víðtæk samstaða flestra stjórnmálaflokka náðist á Alþingi vorið 2010 um endurskoðun stjórnarskrárinnar. Þótt sú ferð hafi ekki reynst áfallalaus hefur árangurinn og uppskeran verið góð og í fullu samræmi við væntingar.</p> <p>Einstigið á milli varðanna sem Alþingi reisti hefur verið fetað. Frá Alþingi til þúsund manna þjóðfundar, frá þjóðfundi til sérfræðinganefndar og frá sérfræðinganefndinni til stjórnlagaráðs, sem skipað var í samræmi við niðurstöðu almennra og lýðræðislegra kosninga, niðurstöðu sem ekki hefur verið dregin í efa efnislega, enda þótt annmarkar hafi talist vera á formlegri framkvæmd kosninganna.</p> <p>Sú leið sem Alþingi varðaði vorið 2010 var afar metnaðarfull. Hún var síðast en ekki síst lýðræðisleg og Alþingi Íslendinga til mikils sóma. Með ákvörðun sinni sýndi Alþingi því skilning að heildstæð endurskoðun stjórnarskrárinnar er stærra mál en svo að það verði alfarið til lykta leitt innan veggja Alþingis, heldur þurfi jafnframt að tryggja ríka aðkomu almennings að endurskoðunarferlinu öllu.</p> <p>Þjóðaratkvæðagreiðslan þann 20. október næstkomandi felur í sér einstakt tækifæri fyrir íslenska þjóð til að hafa bein áhrif á mótun þeirra grunnreglna sem samfélag okkar verður byggt á til framtíðar.</p> <p>Þetta er tækifæri sem enginn kosningabær Íslendingur ætti að láta fram hjá sér fara, því engin trygging er fyrir því að annað eins tækifæri muni gefast aftur á komandi árum.</p> <p>Jákvæð niðurstaða í þjóðaratkvæðagreiðslunni mun fela í sér skýr skilaboð til Alþingis um að ljúka endurskoðunarferlinu á grundvelli tillögu stjórnlagaráðs.</p> <p>Í komandi þjóðaratkvæðagreiðslu verða ekki einungis greidd atkvæði um tillögur stjórnlagaráðs í heild sinni heldur munu kjósendur einnig fá einstakt tækifæri til að segja álit sitt á nokkrum mikilvægum úrlausnarefnum sem taka þarf afstöðu til í tengslum við nýja stjórnarskrá.</p> <p>Má þar nefna hvort náttúruauðlindir sem ekki eru í einkaeigu skuli lýstar þjóðareign, hvort auka eigi persónukjör í kosningum til Alþingis, hvort jafna eigi atkvæðavægi kjósenda, hvort stjórnarskráin eigi að innihalda ákvæði um þjóðkirkju á Íslandi og hvort tryggja eigi rétt fólks til að knýja fram þjóðaratkvæðagreiðslur um mikilvæg mál.</p> <p>Mikilvægt er að þjóðin gefi Alþingi skýra leiðsögn í þessum efnum enda hefur reynslan sýnt að þessi mál hafa reynst Alþingi erfið úrlausnar.</p>
12. september 2012Blá ör til hægriStefnuræða forsætisráðherra á 141. löggjafarþingi 2012 – 2013 12. september 2012<div> &#160; </div> <p>Frú forseti, góðir landsmenn.<br /> Við upphaf þessarar umræðu finnst mér við hæfi að beina hugum okkar til íbúa Norðausturlands sem á undanförnum dögum hafa glímt við margvíslegar raunir vegna veðuráhlaupsins sem gekk yfir svæðið í&#160; upphafi vikunnar. Hundruð einstaklinga hafa þar unnið þrekvirki, lagt nótt við nýtan dag til að bjarga búfénaði, margvíslegum verðmætum og til að koma innviðum samfélagsins aftur í samt lag og það mikilvæga björgunarstarf er enn í fullum gangi.<br /> Ég vil þakka af heilum hug þeim mikla fjölda einstaklinga sem lagt hefur sitt af mörkum til björgunarstarfanna. Jafnframt vil ég fullvissa þá og heimamenn um að ríkisstjórnin mun áfram fylgjast vel með gangi mála og tryggja að allur nauðsynlegur stuðningur verði veittur.<br /> Samstaðan og samhjálpin skiptir öllu máli þegar tekist er á við óblíð öfl náttúrunnar. Einmitt þá sýnum við Íslendingar okkar bestu hliðar og þannig munum við einnig sigrast á þeim áföllum sem veðurhamurinn hefur valdið íbúum Norðausturlands á liðnum dögum.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Á liðnum mánuðum og misserum hafa Íslendingar í æ ríkari mæli fundið fyrir batnandi hag eftir þrengingar áranna eftir hrun. Aukin þjóðarframleiðsla, fjölgun starfa, vaxandi kaupmáttur launa og jafnari lífskjör hafa gert það að verkum að sífellt fleiri hafa sannfærst um að samfélag okkar sé nú á réttri leið og bjartari tíð sé í vændum.<br /> Þessi jákvæða þróun hlýtur að vera okkur öllum mikið ánægjuefni – hvort sem við tilheyrum stjórn eða stjórnarandstöðu, enda er í bjartsýni og jákvæðum lífsviðhorfum fólginn ómetanlegur auður fyrir sérhvert samfélag.<br /> Undanfarin tvö ár, frá botni kreppunnar sem hrunið olli, höfum við Íslendingar búið við stöðugan hagvöxt, umtalsvert hærri en í flestum löndum OECD, og allir helstu hagvísar sýna sömu merki um batnandi hag.<br /> Fá lönd innan OECD búa nú við minna atvinnuleysi en Ísland og ekkert land hefur náð að minnka atvinnuleysið eins hratt og mikið&#160; á liðnum árum. Á þessu ári hafa orðið til um 4.600 ný störf og ekkert bendir til annars en að framhald verði á lífskjarasókn Íslendinga á komandi árum, ef áfram verður haldið á sömu braut.<br /> Í farvatninu eru fjöldi spennandi fjárfestingaverkefna innlendra og erlendra aðila, umfangsmiklar framkvæmdir í tengslum við orkufrekan iðnað,&#160; auknar fjárfestingar hins opinbera og áframhaldandi sóknarfæri í okkar helstu útflutningsgreinum, ekki síst sjávarútvegi og ferðaþjónustu.<br /> Það er því fullt tilefni til bjartsýni og sóknar í íslensku samfélagi.<br /> Það segir einnig sína sögu að í samevrópskri könnun, sem nýlega var birt, kemur fram að hvergi í Evrópu, að Svíþjóð undanskilinni, telur jafn stór hluti þjóðarinnar að land sitt sé á réttri leið, eins og á Íslandi. Svona meta Íslendingar sjálfir stöðu mála, þegar um fjögur ár eru liðin frá hruninu mikla.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Fjárfesting fyrstu sex mánuði ársins 2012 jókst um 19,3% samanborið við fyrstu sex mánuði ársins 2011. Fjárfesting atvinnuvega jókst um 27,1% og íbúðafjárfesting um 7,7% en fjárfesting hins opinbera dróst saman um 6,2% á sama tímabili.<br /> Fjárfestingaáætlun ríkisstjórnarinnar er mikilvægur leiðarvísir á þeirri vegferð að auka fjárfestingar enn frekar og skapa ný störf, en eftirfylgni þeirrar áætlunar verður&#160; eitt af mikilvægum samstarfsverkefnum okkar þingmanna á komandi vetri.<br /> Með nýsamþykktum stórauknum veiðigjöldum af sameiginlegri fiskveiðiauðlind þjóðarinnar hefur um helmingur af tilskildu fjármagni vegna áætlunarinnar verið tryggður og er áhrifa hennar þegar farið að gæta. Nefni ég sérstaklega undirbúning framkvæmda við Norðfjarðargöng, sem hefjast munu á næsta ári, en einnig stórefld framlög til rannsókna og tækniþróunar og sóknaráætlana landshluta.<br /> Það verður síðan meðal annars í höndum Alþingis að tryggja að&#160; arður eða söluhagnaður vegna eigna ríkisins í fjármálastofnunum skili sér einnig í fjárfestingaáætlunina. Þannig hleypum við enn frekari krafti í græna hagkerfið, skapandi greinar og ferðaþjónustuna og bætum samgöngur milli lands og Eyja með kaupum á nýjum Herjólfi og endurbótum á Landeyjahöfn, svo eitthvað sé nefnt.<br /> Allt er þetta innan seilingar ef vel verður haldið á málum og gott samstarf næst um þingstörfin og þau mikilvægu mál sem bíða komandi þings.</p> <p>Frú forseti<br /> Komandi þing er lokasprettur þessa kjörtímabils og&#160; tækifæri fyrir þann þingheim sem þjóðin veitti umboð sitt í síðustu kosningum til að sýna aðra og betri mynd af störfum þjóðþingsins en birst hefur á liðnum&#160; þingum. Sú birtingarmynd hlýtur að vera okkur öllum mikið áhyggjuefni. Hún hefur gengið fram af þjóðinni með þeim afleiðingum að traust hennar til þessarar&#160; merku&#160; og sögufrægu stofnunar okkar Íslendinga er í sögulegu lágmarki.<br /> Það er mat mitt að verði ekki breyting á vinnubrögðum hér á Alþingi þá stefni í óefni. Um þetta hljótum við að vera sammála hér í þessum sal, óháð því hvaða stjórnmálaflokki við tilheyrum. Við eigum því að sameinast um að bæta vinnubrögðin.<br /> Ég hef átt samtöl við forystumenn þeirra flokka sem sitja á Alþingi um þessi mál og verður þeim haldið áfram. Vonandi getur það leitt til þess að þinghaldið í vetur verði með öðrum brag en á liðnum þingum.<br /> Ríkisstjórnin hefur nú þegar við upphaf þings&#160; afgreitt frá sér vel á fjórða tug þingmála ásamt skýrt fram settri þingmálaskrá. Þinginu ætti því ekki að vera neitt að vanbúnaði að taka þegar til hendinni við vinnslu og afgreiðslu þeirra mikilvægu mála sem hér bíða.&#160; Æskilegt væri að ná nú þegar í upphafi þings samkomulagi meðal fulltrúa allra flokka um vinnulag og tímaramma við umfjöllun og afgreiðslu stærstu þingmálanna.<br /> Fjárlagafrumvarp næsta árs markar tímamót vegna þeirra pólitísku velferðaráherslna sem þar munu birtast. Fjárlagafrumvarpið er einnig óræk sönnun þess að ríkisstjórninni hefur á kjörtímabilinu auðnast að koma ríkisrekstrinum á réttan kjöl. Hallinn á fjárlögum 2008 var um 14% af landframleiðslu en verður á næsta ári vel innan við 1%. Engin ríkisstjórn í hinum vestræna heimi hefur náð slíkum árangri á liðnum árum.<br /> Vegna þessa árangurs höfum við í ár loksins náð því marki að skuldir ríkissjóðs sem hlutfall af landsframleiðslu eru farnar að lækka.&#160;<br /> Þrátt fyrir þann&#160; mikla og góða árangur sem náðst hefur liggur fyrir að efnahagsmálin, og ekki síst gjaldmiðlamálin og gjaldeyrishöftin, verða meðal mikilvægustu viðfangsefna næstu mánaða og missera.&#160;<br /> Flestir viðurkenna að rétt var að setja tímabundnar skorður við útflæði erlends gjaldeyris í kjölfar hrunsins og að varasamt er að viðhalda gjaldeyrishöftum til lengri tíma, enda líklegt að það skjól sem þau veittu í upphafi snúist upp í&#160; andhverfu sína þegar til lengdar lætur.&#160;<br /> Seðlabankinn hefur markað stefnu um losun hafta og fylgt henni með gjaldeyrisútboðum. Alls hafa þessi útboð minnkað snjóhengjuna svonefndu&#160; um 75 milljarða króna og fjárfestingaleiðin hefur skilað erlendri fjárfestingu fyrir alls um 55 milljarða, eða sem nemur&#160; um 3,4% af landsframleiðslu.<br /> Við erum því á réttri leið.<br /> Margir hafa hinsvegar gagnrýnt áætlun Seðlabankans um afnám haftanna og telja að hún gangi of hægt. Samráðshópur með aðild Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Evrópusambandsins fer nú yfir mögulegar leiðir til að flýta þessu ferli. Spurningin um framtíðargjaldmiðil þjóðarinnar og mögulega aðild Íslands að Evrópusambandinu spilar síðan sterkt inn í þessa mikilvægu umræðu.<br /> Hér er því um gífurlega stórt verkefni að ræða og miklu varðar að það verði vel af hendi leyst, í sem bestri samstöðu allra flokka hér á þingi. Þar má ekkert annað ráða för en brýnir framtíðarhagsmunir þjóðarinnar og þeir eru miklir í þessum efnum.&#160;</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Auðlindamálin verða einnig í brennidepli á komandi þingvetri. Þó ríkisstjórnin hafi með samþykkt stóraukinna veiðigjalda í lok síðasta þings, náð í höfn gríðarlega stórum áfanga á þeirri vegferð að endurskoða fiskveiðistjórnunarkerfið og tryggja þjóðinni réttlátan arð af auðlind sinni, þá var því miður komið í veg fyrir að hægt væri að ljúka því máli með heildarendurskoðun kerfisins.<br /> Róttækar breytingar á fiskveiðikerfinu voru eitt af stóru kosningamálunum fyrir fjórum árum og umboð stjórnarflokkanna til að ná fram þessum mikilvægu breytingum ætti því að vera hafið yfir allan vafa.<br /> Hvort sem samkomulag tekst um efnislega niðurstöðu málsins eða ekki, verður ekki öðru trúað en að sátt geti náðst um afgreiðslu málsins í samræmi við vilja meirihluta Alþingis. Allt annað gengi gegn því lýðræðislega skipulagi sem við höfum byggt okkar stjórnskipan á.<br /> Rammaáætlun um vernd og nýtingu náttúrusvæða þarf einnig að afgreiða á komandi þingi. Það mál var afar langt komið við þinglok síðastliðið vor og nauðsynlegt að ljúka því sem fyrst á þessu þingi.<br /> Afgreiðsla þessa máls mun marka tímamót og tryggja fagleg vinnubrögð við undirbúning virkjanaframkvæmda á Íslandi og sporna gegn því&#160; að í framtíðinni verði viðkvæmum og verðmætum náttúrusvæðum fórnað á altari skyndigróða eða sérhagsmuna einstakra stóriðjuvera.<br /> Með afgreiðslu rammaáætlunar má segja að stjóriðjueinstefna fyrri áratuga víki loks fyrir atvinnustefnu nýrra tíma, atvinnustefnu sem byggir á forsendum sjálfbærs græns hagkerfis.<br /> Á komandi vetri munum við einnig leggja fram skýrslu og frumvörp í samræmi við niðurstöður auðlindastefnunefndar forsætisráðuneytisins, sem nýverið skilaði tillögum sínum. Tillögur nefndarinnar byggja á því að tryggja varanlegan eigna- og yfirráðarétt þjóðarinnar yfir sameiginlegum auðlindum og jafnræði og gagnsæi við úthlutun nýtingarréttar og meðferð arðs af auðlindum.&#160;<br /> Um er að ræða raunhæfar tillögur um stefnu og aðgerðir, sem hafa það að markmiði að skapa sem víðtækasta sátt í samfélaginu um auðlindamál þjóðarinnar, án þess þó að ganga á rétt komandi kynslóða. Þannig má í senn binda enda á áratuga deilur um auðlindamál og ná ásættanlegum stöðugleika til framtíðar.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Senn líður að lokaáfanga á merkri vegferð sem hófst þegar víðtæk samstaða flestra stjórnmálaflokka náðist á Alþingi vorið 2010 um endurskoðun stjórnarskrárinnar. Þótt sú ferð hafi ekki reynst áfallalaus hefur árangurinn og uppskeran verið góð og í fullu samræmi við væntingar.<br /> Einstigið á milli varðanna sem Alþingi reisti hefur verið fetað. Frá Alþingi til þúsund manna þjóðfundar, frá þjóðfundi til sérfræðinganefndar og frá sérfræðinganefndinni til stjórnlagaráðs, sem skipað var í samræmi við niðurstöðu almennra og lýðræðislegra kosninga, niðurstöðu sem ekki hefur verið dregin í efa efnislega, enda þótt annmarkar hafi talist vera á formlegri framkvæmd kosninganna.<br /> Sú leið sem Alþingi varðaði vorið 2010 var afar metnaðarfull. Hún var síðast en ekki síst lýðræðisleg og Alþingi Íslendinga til mikils sóma. Með ákvörðun sinni sýndi Alþingi því skilning að heildstæð endurskoðun stjórnarskrárinnar er stærra mál en svo að það verði alfarið til lykta leitt innan veggja Alþingis, heldur þurfi jafnframt að tryggja ríka aðkoma almennings að endurskoðunarferlinu öllu.<br /> Þjóðaratkvæðagreiðslan þann 20. október næstkomandi felur í sér einstakt tækifæri fyrir íslenska þjóð til að hafa bein áhrif á mótun þeirra gunnreglna sem samfélag okkar verður byggt á til framtíðar.<br /> Þetta er tækifæri sem enginn kosningabær Íslendingur ætti að láta fram hjá sér fara, því engin trygging er fyrir því að annað eins tækifæri muni gefast aftur á komandi árum.<br /> Jákvæð niðurstaða í þjóðaratkvæðagreiðslunni mun fela í sér skýr skilaboð til Alþingis um að ljúka endurskoðunarferlinu á grundvelli tillögu stjórnlagaráðs.<br /> Í komandi þjóðaratkvæðagreiðslu verða ekki einungis greidd atkvæði um tillögur stjórnlagaráðs í heild sinni heldur munu kjósendur einnig fá einstakt tækifæri til að segja álit sitt á nokkrum mikilvægum úrlausnarefnum sem taka þarf afstöðu til í tengslum við nýja stjórnarskrá.<br /> Má þar nefna hvort náttúrauðlindir sem ekki eru í einkaeigu skuli lýstar þjóðareign, hvort auka eigi persónukjör í kosningum til Alþingis, hvort jafna eigi atkvæðavægi kjósenda, hvort stjórnarskráin eigi að innihalda ákvæði um þjóðkirkju á Íslandi&#160; og hvort tryggja eigi rétt fólks til að knýja fram þjóðaratkvæðagreiðslur um mikilvæg mál.<br /> Mikilvægt er að þjóðin gefi Alþingi skýra leiðsögn í þessum efnum enda hefur reynslan sýnt að þessi mál hafa reynst Alþingi erfið úrlausnar.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Vandaðar tillögur stjórnlagaráðs byggja á traustum grunni hins norræna þingræðisskipulags þar sem Alþingi Íslendinga er ótvírætt skipaður sess sem æðsta valdastofnun samfélagsins.<br /> Þá er hlutverk forseta Íslands, ráðherra og ríkisstjórnar skýrt nánar sem og verkaskipting þeirra á milli. Auk þess sem kveðið er á um ýmis önnur mikilvæg og markverð nýmæli sem skort hefur á í íslenska stjórnskipan.<br /> Nefni ég þar val forsætisráðherra og stjórnarmyndanir, framsal ríkisvalds vegna alþjóðasamstarfs, ákvæði um náttúru Íslands og náttúruauðlindir, um upplýsingarétt almennings og frelsi fjölmiðla, um faglega skipun embættismanna, um sjálfstæði sveitarfélaga, um meðferð utanríkismála, og um beina aðkomu þjóðarinnar að stjórnarskrárbreytingum svo dæmi séu tekin.</p> <p>Frú forseti.<br /> Alþingi Íslendinga hefur þá skyldu gagnvart almenningi að nálgast það úrlausnarefni sem nú liggur fyrir af mikilli virðingu og metnaði. Láta verður af deilum um formsatriði og snúa sér að efni máls. Þar kunnum við að hafa mismunandi sýn á tiltekin atriði en þó er þar fleira sem sameinar okkur en sundrar.<br /> &#160;Við viljum öll byggja hér réttlátt, heiðarlegt og opið lýðræðislegt samfélag. Við viljum byggja stjórnarfar okkar á traustum grunni hins norræna þingræðisskipulags og við viljum gæta þess að mannréttindi borgaranna séu ávallt tryggð.<br /> Fyrirliggjandi tillögur stjórnlagaráðs geta orðið grundvöllur að nýrri og bættri skipan í samfélagi okkar. Við skulum því sameinast um að ljúka verkinu. Skýr leiðsögn í þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október næstkomandi mun hafa mikið að segja um hvernig stjórnarskrá þjóðin muni búa við í framtíðinni.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Ný stjórnarskrá er ekki eina breytingin sem núverandi ríkisstjórn hefur unnið að á stjórnkerfi landsins. Öll þekkjum við breyttar leikreglur við skipan hæstaréttardómara, ný heildarlög um Stjórnarráð Íslands, innleiðingu siðareglna og fækkun ráðuneyta úr 12 í 8, sem allt hefur nú þegar tekið gildi.<br /> Þetta er án nokkurs vafa umfangsmesta breytingaferli sem Stjórnarráð Íslands hefur gengið í gegnum frá upphafi og það hefur og mun með varanlegum hætti efla Stjórnarráðið til að takast á við sín viðfangsefni.<br /> Breytingarnar eru tímabærar og í takt við alþjóðlega og innlenda þróun. Á það ekki síst við um hið nýja atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti, þar sem atvinnugreinar munu njóta meira jafnræðis en áður og vaxandi og þjóðhagslega mikilvægar greinar svo sem ferðaþjónusta og verslun og þjónusta fá þann sess sem lengi hefur verið kallað eftir.<br /> Nú þegar hefur stofnunum ríkisins fækkað um tæplega 20% og þeim mun fækka um 30% ef frumvörp sem nú liggja fyrir þinginu verða afgreidd í óbreyttri mynd.<br /> Árangur okkar í efnahagslegu endurreisninni gerir okkur nú kleift að styrkja stöðu velferðarkerfisins. Á komandi þingi munu verða lagðar fram tillögur um breytt&#160; almannatryggingakerfi og eflingu fæðingarorlofsins, meðal annars með hækkun hámarksgreiðslna og lengingu orlofsins í 12 mánuði í áföngum. Einnig verða innleiddar mikilvægar breytingar varðandi húsnæðismál landsmanna sem efla leigumarkaðinn og tryggja fjölbreytta kosti í húsnæðismálum.<br /> Í skýrslu um áhrif hrunsins á lífskjör þjóðarinnar, sem kynnt verður í næstu viku, kemur fram að megnið af greiðsluvanda heimilanna vegna skulda var til kominn fyrir hrun bankanna í október 2008, eða meira en 2/3 hlutar&#160; vandans.<br /> Skuldavandi heimilana náði hámarki á árinu 2009 en síðan þá hefur markvert dregið úr honum. Nú árið&#160; 2012 lætur nærri að skuldastaða íslenskra heimila&#160; sé svipuð og hún var var árin&#160; 2006 til 2007.<br /> Úrræði stjórnvalda og fjármálastofnana hafa því raunverulega skilað árangri þó áfram verði vissulega haldið.<br /> Samkvæmt skýrslunni hafa skuldir heimilana verið lækkaðar um 15-20% og veruleg hækkun vaxtabóta hefur létt skuldabyrðar heimilanna umtalsvert. Á síðastliðnu ári var&#160; 30% vaxtakostnaðar endurgreiddur og í ár tæplega 27%.&#160; Væntanleg hækkun barnabóta á næsta ári bætir síðan um betur fyrir ungar barnafjölskyldur, sem margar fóru illa út úr hruninu.</p> <p>Frú forseti.<br /> Nú á nýju löggjafarþingi mæta þingmenn vonandi til leiks endurnærðir eftir gott sumarhlé og búa sig undir annasaman og áhugaverðan vetur á Alþingi, en öll gegnum við hlutverki í því að endurheimta á nýjan leik traust á þessari mikilvægu stofnun samfélagsins.<br /> Það er einlæg von mín og trú að þessa löggjafarþings verði minnst fyrir aga, vönduð vinnubrögð og sanngjarna málsmeðferð á stórum og mikilvægum málum sem skipta munu miklu um framtíð íslensku þjóðarinnar.<br /> Ég óska þingmönnum og landsmönnum öllum allra heilla.<br /> </p>
11. september 2012Blá ör til hægriNorðfjarðargöng og sóknarfæri Austurlands<p>Það var mér mikið ánægjuefni að setja ríkisstjórnarfund 8. maí síðastliðinn í virðulega gamla gistihúsinu á Egilsstaðabýlinu sem svo vel hefur verið við haldið og endurnýjað. Við áttum góða fundi með sveitarstjórnarmönnum á Austurlandi og forystufólki þeirra stofnana sem styðja atvinnulífið í fjórðungnum.</p> <p>Austfirðingar riðu á vaðið þennan dag og stofnuðu með stuðningi ríkisvaldsins Austurbrú, samstarfsvettvang sem vinnur að nýsköpun, þróun og eflingu atvinnulífs í fjórðungnum. Það er einlæg von mín að starfið gangi að óskum og sá grunnur sem lagður var verði fjórðungnum til heilla. Samtímis þessu er ætlunin að framfylgja sóknaráætlunum landshlutanna sem hafa verið í mótun undanfarin misseri. Þær byggjast meðal annars á einföldun á samstarfi landshlutanna annars vegar og stjórnvalda og stjórnarráðsins hins vegar. Þetta samstarf og samtal þarf að vera skilvirkt og markvisst og krefst þess að menn heima í héraði skipuleggi, forgangsraði og mæli fyrir hagsmunum sínum á nýjan og einfaldri hátt en áður. Sama á við í stjórnarráðinu þar sem hópur fólks úr mörgum ráðuneytum kemur að úrvinnslu mála, t.d. innan sóknaraáætlananna.</p> <h3>Í gegn um fjöllin</h3> <p>Austurland og Vestfirðir eiga það sameiginlegt að búa við sérstaka samgönguerfiðleika. Fjallvegir eru margir og sumir þeirra eru þungfærir eða ófærir mánuðum saman á veturna. Gerð jarðganga og fjölgun þeirra breytir því mannlífinu og búsetuskilyrðum verulega til batnaðar í þessum landshlutum rétt eins og um miðbik Norðurlands. Það var okkur því&#160; kappsmál að geta treyst fjármögnun slíkra mannvirkja og flýtt þeim, m.a. með því að leggja sérstakt veiðigjald á útgerðina, eins og samþykkt var á Alþingi snemma sumars.&#160; Á grundvelli fjárfestingaráætlunar ríkisstjórnarinnar 2013 - 2015 og samgönguáætlunar er undirbúningur jarðganga milli Norðfjarðar og Eskifjarðar hafinn. Áætlað er að verkið verði boðið út öðru hvoru megin við áramótin og að framkvæmdir hefjist á miðju næsta ári. Það verður sannarlega áhrifarík aðgerð til þess að gera Fjarðabyggð og Fljótsdalshérað í raun að einu samfelldu atvinnusvæði. Stóriðjan í Reyðarfirði hefur leitt til um 40% fjölgunar íbúa á síðustu árum og með bættum samgöngum við Neskaupstað má ætla að búsetuskilyrði og öryggi íbúa verði jafnara innan Fjarðabyggðar allrar. Enginn velkist í vafa um hve þýðingarmikil jarðgöngin milli Reyðarfjarðar og Fásksrúðsfjarðar hafa verið fyrir íbúana og atvinnusvæðið allt um miðbik Austurlands.</p> <h3>Innviðirnir og atvinnan</h3> <p>Fjárfestingaráætlunin, sem áður var nefnd, gerir einnig ráð fyrir fjármögnun rannsókna- og tækniþróunarsjóða og markaðsáætlana. Loks er gert ráð fyrir að verja af þessum tekjustofni umtalsverðum fjármunum næstu þrjú árin til sóknaráætlana landshlutanna. Eignasala á hlutum ríkisins í fjármálafyrirtækjum og arðtaka af þeim skilar einnig fé til uppbyggingar ferðamannastaða, verkefnasjóða skapandi greina og grænna og orkusparandi verkefna.</p> <p>Það er ánægjulegt að sjá að atvinnulausu fólki fækkar á Austurlandi. Nýleg gögn Vinnumálastofnunar sýna að atvinnuleysi í júlí sl. hafi aðeins verið 1,9% í fjórðungnum. Í júlí í fyrra var það 2,9%. Reyndar er atvinnuleysi hvergi minna en á Austurlandi ef frá er talið Norðurland vestra. Þetta helst í hendur við jafnan 2,5 til 3 % hagvöxt í landinu. Þau ánægjulegu tíðindi berast einnig að verðbólga minnki enn; hún nam liðlega 4 prósentum síðustu tólf mánuði samkvæmt mælingum Hagstofunnar.</p> <p>Ástæða er til bjartsýni á Austurlandi með traustari innviðum og vænlegri búsetu- og atvinnuskilyrðum en áður.</p>
10. september 2012Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á athöfn hjá Íþróttasambandi fatlaðra<p>Kæru Ólympíufarar, aðrir gestir.</p> <p>Það er mér mikill heiður að fá að ávarpa ykkur hér í dag, hitta ykkur og eiga með ykkur stund.</p> <p>Frábær árangur íslensku keppendanna á Ólympíumóti fatlaðra árið 2012 hefur vakið mikla athygli og gleði meðal þjóðarinnar. Sjálf hef ég fylgst spennt með ykkur,&#160; en ég naut þeirra forréttinda að fylgjast með Ólympíumóti fatlaðra í Peking í Kína árið 2008 og þekki því vel hve frábær þessi mót eru að svo mörgu leyti.</p> <p>Já, þið megið svo sannarlega vera stolt af árangri ykkar. Komið til landsins með ný Íslandsmet í farteskinu og Jón Margeir Sverrisson með gullverðlaun, heimsmet, Evrópumet og Ólympíumótsmet í 200 metra skriðsundi þroskahamlaðra sem standa mun að minnsta kosti næstu fjögur árin! &#160;</p> <p>Matthildur Ylfa Þorsteinsdóttir, Helgi Sveinsson og Kolbrún Alda Stefánsdóttir stóðu sig einnig eins og hetjur og settu Íslandsmet; Matthildur Ylfa í 200 metra hlaupi, Helgi Sveinsson í spjótkasti, og Kolbrún Alda Stefánsdóttir í 100 og 200 metra skriðsundi.</p> <p>Árangur íslenska hópsins í London er því svo sannarlega glæsilegur og óhætt að segja að framtíð þessa frábæra íþróttafólks sé björt enda Jón Margeir aðeins 19 ára, Matthildur og Kolbrún 15 ára og Helgi Sveinsson 33 ára gamall. Mér er sagt að þið hafið öll sett stefnuna á Rio de Janero í Brasilíu árið 2016 og að í ykkar huga sé undirbúningurinn þegar hafinn.</p> <p>Kæra íþróttafólk.<br /> Þið eruð svo sannarlega góðar fyrirmyndir og hafið sýnt okkur öllum hve góðum árangri má ná með ástundun, iðni og þolinmæði og síðast en ekki síst samstöðu.&#160; Ég nefni samstöðu, því að fátt er mikilvægara þegar fatlað fólk er annars vegar; samstaða innan&#160; fjölskyldna, samstaða innan þjónustu við fatlaða og samstaða um samfélagsins í heild.</p> <p>Ég hef áður sagt að aðbúnaðar fatlaðra í hverju landi segir mikið um það hvar á vegi samfélög eru stödd. Þetta kom m.a. í ljós á nýafstöðnu Ólympíumóti.&#160; Ég er afar stolt af því að búa í landi, sem á verðlaunahafa á Ólympíumóti fatlaðra, og tel það bera vitni um að margt sé vel gert þegar kemur að almennum aðbúnaði fatlaðra hér á landi og viðhorfi sem m.a. endurspeglast í því ómetalega neti sem fjölskylda og vinir mynda.</p> <p>Ég hef átt þess kost að fylgjast með starfi íþróttahreyfingarinnar og Íþróttasambands fatlaðra undanfarin ár og því mikilvæga starfi sem unnið er innan þeirra vébanda og góðu samstarfi Íþróttasambands fatlaðra og aðildarfélaga þess við ÍSÍ og önnur sérsambönd og hagsmunasamtök fatlaðra á Íslandi. &#160;</p> <p>Gildi íþrótta í samfélagi okkar er gríðarlega mikið, ekki síst forvarnargildið, og öll þekkjum við hve mikilvægt er, bæði fyrir líkama og sál, að taka þátt í íþróttum eða reglulegri hreyfingu af einhverju tagi.</p> <p>Þeir sem taka þátt í afreksíþróttum eru vissulega í sérflokki og að baki hverjum afreksmanni liggur ómæld vinna, ekki einungis hjá keppendum heldur einnig hjá þjálfurum, aðstoðarfólki og aðstandendum.</p> <p>Það er gríðarlega mikilvægt fyrir okkur Íslendinga, þessa fámennu þjóð, að eiga afreksfólk á sviði íþrótta sem heyr kappi við besta íþróttafólk í heimi og það er síður en svo sjálfsagt að við náum á verðlaunapall á stórmótum sem þessum. &#160;</p> <p>Framganga ykkar á nýafstöðnu Ólympíumóti hefur því snert okkur öll og er eins og aðrir sigrar á þessum vettvangi til þess fallin að efla samstöðu meðal þjóðarinnar.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur fjallað um afrek ykkar og samþykkt að veita fjórar milljónir króna til Íþróttasambands fatlaðra í viðurkenningarskyni fyrir glæsileg afrek ykkar, íslensku þátttakendanna á Ólympíumóti fatlaðra í Lundúnum, sem þakklætisvott, og þá ekki síst fyrir að hafa snert huga okkar og hjörtu og fyrir frábæra skemmtun á síðustu vikum.</p> <p>Það er von mín og trú að þessir fjármunir nýtist ykkur vel til þess að undirbúa ykkur fyrir keppnina í Brasilíu eftir fjögur ár og styrki að öðru leyti starfsemi Íþróttasambands fatlaðra.</p> <p>Ég vill biðja fulltrúa Íþróttasambands fatlaðra&#160; að koma hér upp og veita gjafabréfi þessu til staðfestingar viðtöku.</p> <p>Við skulum&#160; hrópa ferfalt húrra fyrir hetjunum okkar!</p>
31. ágúst 2012Blá ör til hægriStjórnarráð í þjónustu almennings<div> <p>Þegar ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs tók við voru boðaðar umfangsmiklar stjórkerfisumbætur sem meðal annars fólust í róttækri endurskoðun á skipulagi og verkefnum í Stjórnarráði Íslands. Á kjörtímabilinu hefur ráðuneytunum verið fækkað úr tólf í átta og ný lög um Stjórnarráðið hafa verið samþykkt sem miða að því að bæta störf ráðuneyta og ríkisstjórnar og auka samstaf milli aðila sem allir vinna saman að almannahag.</p> <p>Nú um mánaðarmótin verða til þrjú ný öflug ráðuneyti til í stað umhverfisráðuneytis, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis, efnahags- og viðskiptaráðuneytis og fjármálaráðuneytis. Ráðuneytin eru atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti, fjármála- og efnahagsráðuneyti og umhverfis- og auðlindaráðuneyti.</p> <p>Draga mátti þann lærdóm af skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis að þörf væri á að efla ráðuneytin.&#160; Ein leið að því marki var að stækka þau. Undir þetta var svo tekið í skýrslu starfshóps á vegum forsætisráðherra um viðbrögð stjórnsýslunnar við skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og einnig í skýrslunni Samhent stjórnsýsla.<br /> </p> <p>Ríkisstjórninni var m.ö.o.&#160; ljóst hve þýðingarmikið það var að gera nauðsynlegar breytingar á stjórnarráðinu og færa það það í nútímalegra og hagkvæmara horf. Án nokkurs vafa eru þetta umfangsmestu breytingar sem Stjórnarráð Íslands hefur gengið í gengum.</p> </div> <h3>Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti</h3> <div> <p>Með sameiningu iðnaðarráðuneytis og sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis og tilflutningi verkefna frá efnahags- og viðskiptaráðuneyti verður til stórt ráðuneyti atvinnuvega og nýsköpunar þar sem aðkoma ríkisins að stærstu atvinnuvegum þjóðarinnar og nýsköpun verður samræmd á einum stað til hagsbóta fyrir samfélagið. Þannig verður aukið jafnræði milli atvinnugreina og stjórnsýsla varðandi þær skilvirk og einföld. Sameining leiðir til þess að á einum stað í stjórnkerfinu verður til heildarsýn yfir atvinnulífið og mun það auðvelda stjórnvöldum að bregðast við breytingum og þróun á atvinnuháttum landsmanna til framtíðar.</p> </div> <h3>Umhverfis- og auðlindaráðuneyti</h3> <div> <p>Með því að stofna nýtt umhverfis- og auðlindaráðuneyti á grunni umhverfisráðuneytisins er lögð áhersla á aukið hlutverk þess varðandi sjálfbæra nýtingu auðlinda í samstarfi við atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti. Ráðuneytið mun m.a. fá það hlutverk að setja viðmið um sjálfbærni sem ætlað er að tryggja ábyrga umgengni við náttúruna og allar auðlindir hennar. Ísland byggir afkomu sína meira á auðlindum náttúrunnar en margar þjóðir og auðlindirnar mynda grunn margra öflugustu atvinnugreina landsins. Það er því grundvallarþáttur í velferð samfélagsins að auðlindir séu nýttar á sjálfbæran hátt, svo unnt sé að tryggja varanlegan afrakstur af þeim og eðlilegan arð í sameiginlega sjóði.</p> </div> <h3>Fjármála- og efnahagsráðuneyti</h3> <div> <p>Með stofnun fjármála- og efnahagsráðuneytisins eru þau hagstjórnarverkefni sem nú er í efnahags- og viðskiptaráðuneytinu, þar með talin málefni Seðlabanka Íslands, sameinuð mikilvægu efnahagslegu hlutverki sem fjármálaráðuneytið hefur gegnt sem einn af helstu ábyrgðaraðilum hagstjórnar. Með þessari breytingu verður yfirstjórn þjóðarhags öll á einum stað í nýju fjármála- og efnahagsráðuneyti. Með þessari breytingu er því stigið enn stærra skref en áður í átt að því að sameina efnahagsmál á einum stað innan stjórnarráðsins og stjórnsýslunnar hér á landi. Þannig verða öll meginverkefni á sviði hagstjórnar, ríkisfjármála, peningastefnu- og gjaldmiðlamála undir einum hatti innan Stjórnarráðs Íslands.</p> </div> <h3>Margvíslegir ávinningar</h3> <div> <p>Tækifærin sem felast í sameiningu ráðuneyta eru mikil en hafa verður í huga að nokkur tími getur liðið uns árangur&#160; kemur fyllilega í ljós.</p> <p>Tilgangurinn með breyttu vinnulagi innan Stjórnarráðsins er að auka sveigjanleika og fagmennsku og tryggja faglega og hlutlausa stjórnsýslu sem borgararnir geta treyst. Okkur er mikið í mun að jafnræði ríki við afgreiðslu mála og að geðþótti ráði ekki för heldur fagmennska og skilvirkni.</p> <p>Stór liður í þessum breytingum fólst í endurskipulagningu og stækkun ráðuneytanna sem nú er lokið. Frá og með 1. september 2012 verða ráðuneyti í Stjórnarráði Íslands átta og hafa aukna burði og getu til þess að takast á við vandasöm verkefni.</p> <p>Við trúum því að með fækkun og stækkun ráðuneytanna verði Stjórnarráðið öflugra og skilvirkara og skerpi betur og skýri verkaskiptingu á milli ráðuneyta. Enda er það tilgangurinn. Þannig er lagt til að eðlislík verkefni verði færð saman með það fyrir augum að ná sem mestum samlegðaráhrifum. Þetta á ágætlega við í atvinnuvegaráðuneytinu þar sem meira jafnræði mun ríkja í framtíðinni milli mismunandi atvinnugreina.</p> <p>Með&#160; stækkun ráðuneyta verður þeim betur kleift að takast á við aukin og flóknari stjórnsýsluviðfangsefni og auðveldara verður að tryggja tilhlýðilega formfestu við afgreiðslu mála.</p> <p>Sameining og stækkun ráðuneyta býður auk þess upp á aukna möguleika til sérhæfingar og aukið bolmagn til nýsköpunar og þróunarstarfs í opinberri stjórnsýslu.</p> <p>Dæmin sanna að þær stofnanir og ráðuneyti sem sameinuð hafa verið á undanförnum árum eru sveigjanlegri þegar kemur að því að takast á við erfiðleika eins og þá sem glímt er við í ríkisrekstri í dag. Með stærri og öflugri einingum er auðveldara að endurskipuleggja starfsemi, takast á við breytingar og ná fram hagræðingu til lengri tíma.</p> </div>
30. ágúst 2012Blá ör til hægriMeirihluti telur Ísland á réttri leið<p>Sumri hallar, sumarleyfum lýkur og skólarnir hefjast. Lífið heldur áfram sinn vanagang. Margt er þó öðruvísi en fyrir fáeinum misserum. Margt hefur færst til hins betra eins og margir verða varir við. Við höfum þó ekki enn jafnað okkur fyllilega eftir áföll efnahagshrunsins. Vanskil eru enn óeðlilega tíð þótt vísbendingar séu um að úr þeim kunni að draga á næstunni.</p> <p>Eitt af því sem breyst hefur eru viðhorf almennings til lífsins og tilverunnar eins og þau eru mæld af ýmsum ábyrgum aðilum. Flestar eru breytingarnar ánægjulegar og bera vott um að Íslendingum líði almennt betur en fyrstu tvö árin eftir bankahrunið. Allt í kringum okkur sjáum við merki um jákvæða þróun efnahagslífsins og vonir vakna um bættan hag og aukið fjárhagslegt öryggi. Þessi kennd á sér fótfestu í áþreifanlegum breytingum sem orðið hafa til batnaðar.</p> <p>Stjórnarandstöðuflokkarnir virðast eiga afar erfitt með að sætta sig við þetta og reyna enn að telja þjóðinni trú um að hvítt sé svart og svart sé hvítt í málflutningi sínum.</p> <h3>Vélin er hætt að hökta</h3> <p>Það er gott að hafa hugfast að með hruninu minnkaði landsframleiðslan um 13% og henni fylgdi ógnvænleg kaupmáttarrýrnun og greiðsluerfiðleikar fyrirtækja og heimila. Í samfellt tvö ár hafa þessi mál verið að þróast til betri vegar og nú vantar okkur aðeins um 2,5 prósentustig til að landsframleiðsla verði jafnmikil og hún var á hátindi bóluhagkerfisins fyrir hrunið. Það markmið er vel innan seilingar. Þetta helst í hendur við minnkandi atvinnuleysi og aukinn kaupmátt eins og allir geta kynnt sér í gögnum Hagstofu Íslands, Seðlabankans og Vinnumálastofnunar. Fæst lönd geta státað af því að atvinnuleysi sé undir 5% eins og reyndin er hér á landi. Sama á við um hagvöxtinn sem er nálægt þremur prósentum. Þá berast ánægjuleg tíðindi af lækkun verðlags síðustu fjóra mánuði, en verðbólga síðustu 12 mánaða mælist nú 4,1%.</p> <p>En ef einhver er ekki viss um að breytingar hafi orðið til batnaðar er ágætt að rýna í það sem fólk hefur sjálft um ástandið að segja og hvernig það lítur á málin. Þess vegna eru ýmsir félagsvísar og mælingar á lífsánægju æði merkilegar.</p> <h3>Það sem fólk segir sjálft</h3> <p>Eurobarometer, eins konar þjóðarpúls Evrópulandanna, hefur birt könnun meðal mismunandi þjóða þar sem spurt er hvort íbúar telji land sitt á réttri eða rangri leið. Um þetta var fjallað í netmiðlum í síðustu viku. Þar kom fram að fleiri Íslendingar telja nú samfélagið á réttri leið en rangri og fleiri Íslendingar eru jákvæðir gagnvart samfélagsþróuninni en íbúar flestra annarra Evrópulanda. Aðeins Svíar eru jákvæðari en Íslendingar í afstöðu sinni að þessu leyti. Um helmingur aðspurðra hér á landi telur nú að landið sé á réttri leið.</p> <p>Þetta kemur ágætlega heim og saman við aðra tegund mælingar sem Capacent hér á landi hefur gert á lífsmati og lífsánægju. Niðurstöðurnar eru áhugaverðar. Þeir sem eru mjög ánægðir og bjartsýnir, dafna m.ö.o., voru 43% svarenda árið 2010 en eru nú 65%. Fjölgun í þessum hópi er meiri en 50% frá árinu 2010.</p> <p>Sá hópur sem er í basli – er hvorki ánægður né óánægður – minnkar úr 53% í 32% svarenda á sama tíma. Þeir sem eru í verstu stöðu og telja sig búa við þrengingar voru um 5% en hefur fækkað í tæplega 3% núna.</p> <h3>Mikilvægi þess að draga úr ójöfnuði</h3> <p>Þessar breytingar á viðhorfum tala sínu máli og bæta þá mynd sem við þurfum að hafa af framvindunni. Hér er því ekki haldið fram að allt sé nú orðið eins og best verður á kosið. En á móti fullyrði ég að sú stefna sem ríkisstjórnin og þingmeirihluti Samfylkingar og VG hefur fylgt, hefur einmitt miðað að því að færa byrðar hrunsins á herðar hinna ríkari og um leið hlífa þeim sem lakar standa eftir megni. Aðgerðir hafa miðað að því að draga úr ójöfnuði og verja velferðarkerfið.</p> <p>Vísbendingar og talnagögn um að dregið hafi úr ójöfnuði þeim sem hægrimenn ýttu undir fyrir hrun tala sínu máli. Við höfum náð eftirtektarverðum árangri við að verja velferðarkerfið og lífskjör þeirra sem veikast stóðu þegar hrunið skall á. Fólkið sem aldrei tók þátt í gróðabralli bóluhagkerfisins en hefði án nokkurs vafa orðið harðast úti í afleiðingum hrunsins, ef hægrimenn hefðu verið við völd.</p> <p>Það hefur verið sérstakt markmið ríkisstjórnarinnar að draga úr ójöfnuði með því að beita skattkerfinu og bótakerfinu og draga úr byrðum þeirra sem síst geta borið þær. Það hefur borið ríkulegan árangur. Árið 2010 vorum við loks í hópi þeirra 10 þjóða sem búa við minnstan ójöfnuð í heiminum en á árunum fyrir hrun stefndi Ísland hraðbyri í að verða eitt af mestu ójafnaðarlöndum okkar heimshluta. Fátt sýnir með áþreifanlegri hætti muninn á stjórnarstefnu velferðarríkisstjórnar Samfylkingar og VG og þeirra hægristjórna hér sem hafa starfað undir leiðsögn Sjálfstæðisflokksins.</p> <p>Hægrimönnum er í mun að láta aukna skatta á hina tekjuhæstu líta út sem almenna vaxandi skattpíningu. Það er auðvitað fjarstæða. Reyndin er auk þess sú, að eftir því sem úr ójöfnuði dregur batnar líðan fólks og ekki aðeins það, því bætt lýðheilsa og minni tíðni glæpa virðist einnig haldast í hendur við minnkandi ójöfnuð. Við þetta staldra nú fræðimenn beggja vegna Atlantshafsins og Íslendingar finna í vaxandi mæli að þetta er rétta leiðin.<br /> </p>
30. ágúst 2012Blá ör til hægriTækifærin blasa við<p>Á 150 ára afmæli Akureyrar, höfuðstaðar Norðurlands, geta bæjarbúar litið yfir fjörðinn og fylgst álengdar með framkvæmdum við Vaðlaheiðargöng, sem nú eru hafnar. Utanvert við fjörðinn vestanmegin fara heimamenn og ferðamenn um tvenn göng, Ólafsfjarðargöng og Héðinsfjarðargöng, sem reynst hafa byggðinni yst á Tröllaskaga afar þýðingarmikil. Þau hafa bætt öryggi íbúanna, stækkað atvinnusvæðið, aukið umsvif og skapað tækifæri til hagræðingar á ýmsum sviðum, meðal annars á sviði sveitarstjórnarmála.</p> <h3>Fjárfest í grunngerð</h3> <p>Jarðgöng eru dýr en þau stuðla að varanlegum breytingum og framförum í grunngerð og innviðum nærsamfélaganna. Það hefur ætíð verið sérstakt verkefni lýðræðislega kjörinna stjórnvalda og fjárveitingarvaldsins að stuðla að bættri grunngerð samfélagsins; samgöngum, velferð, menntun en einnig nýsköpun og atvinnuþróun. Að tryggja gerð Vaðlaheiðarganganna reyndi á þolrif fjárveitingarvaldsins og olli pólitískum deilum, rétt eins og gerð Héðinsfjarðarganganna. En þegar upp er staðið geta allir verið þess fullvissir að Vaðlaheiðargöng verða til góðs. Norðlendingar eignast eitt stórt atvinnusvæði sem teygir sig frá Eyjafirði austur fyrir Húsavík og í Mývatnssveit. Það er eftirsóknarvert og eykur stöðugleika. Það mun sýna sig enn frekar þegar erlendir fjárfestar, Thorsil og/eða PCC, hefja kísilmálmframleiðslu á Húsavík með tilheyrandi orkuöflun við Þeistareyki og Bjarnarflag fyrir að minnsta kosti 40 milljarða króna. Áætlað er að framkvæmdum ljúki við báðar virkjanirnar árið 2014. Ríkisstjórnin hefur stutt þessar fjárfestingar með ýmsu móti og samþykkti meðal annars nýlega fjárveitingu til borana í tengslum við samgöngumannvirki milli Húsavíkurkaupstaðar og Bakka. Það er eðlilegt að Norðlendingar horfi til þessara framkvæmda. Þær skapa hundruð starfa á framkvæmdatíma. Þær skapa vel á annað hundrað starfa til frambúðar og enn fleiri verði öll áformin að veruleika.</p> <h3>Nýjar og breyttar áherslur</h3> <p>En ríkisstjórnin hefur einnig og með áþreifanlegum hætti sett fram nýjar áherslur í atvinnumálum eins og fjárfestingaráætlun fyrir Ísland 2013-2015 ber með sér. Áætlunin kemur ekki síst landsbyggðinni til góða. Hún hvílir á tveimur tekjustoðum; 17 milljörðum króna sem teknir verða til verkefnisins af sérstöku veiðigjaldi næstu þriggja ára og 22 milljörðum króna sem fengnir verða með eignasölu og arði af hlut ríkisins í fjármálafyrirtækjum.&#160; Með veiðigjaldinu er gert ráð fyrir að verja samtals 7,5 milljörðum króna á þremur árum í samgöngumannvirki. Í krafti þessarar áætlunar verður gerð Norðfjarðarganga og Dýrafjarðarganga flýtt. Undirbúningur er hafinn og&#160; verða Norðfjarðargöngin boðin út um eða eftir næstu áramót. Ráðgert er að framkvæmdir geti hafist upp úr miðju næsta ár.</p> <p>Með veiðigjaldinu er einnig ætlunin að fjármagna rannsókna- og tækniþróunarsjóði sem og markaðsáætlanir. Loks er gert ráð fyrir að verja af þessum tekjustofni umtalsverðum fjármunum næstu þrjú árin til sóknaráætlunar landshluta.</p> <p>Eignasala á hlutum ríkisins í fjármálafyrirtækjum og arðtaka af þeim skilar auk þess fé til frekari fjárfestinga m.a. við uppbyggingu ferðamannastaða, í verkefnasjóð skapandi greina og grænna og orkusparandi verkefna. Þá vil ég nefna sérstaklega að af þessu fé er ætlunin að verja allt að 250 milljónum króna til framkvæmda við Háskólann á Akureyri næstu þrjú árin.</p> <h3>Sókn landhlutanna</h3> <p>Ég bind miklar vonir við sóknaráætlun landshlutanna. Hún felur í sér einfaldari og skilvirkari samskipti milli landshlutanna og ríkisvaldsins. Ég treysti því að sveitarstjórnarmenn og aðrir sem um fjalla sýni skilning og góðan vilja um samstarf til að bæta samfélag okkar að þessu leyti. Leiðarljósið er meðal annars að fækka og samþætta áætlanir sem hafa verið á höndum margra ráðuneyta og stofnana. Okkur er það kappsmál að einfalda þetta kerfi en nýta þess í stað fjármunina betur til heillavænlegra verkefna í landshlutunum. Ríkisstjórnin er sjáf um þessar mundir að fækka ráðuneytum og stækka þau. Tilgangurinn er vitanlega að bæta fagleg vinnubrögð og sjá til þess að vel sé farið með almannafé, að almannahagsmunir séu ávallt í fyrirrúmi og geðþótti ríki ekki í ákvarðanatökunni.</p> <p>Stjórnarráðið hefur í tvö árið unnið eftir þessari hugmynda- og aðferðafræði en hún birtist vel í stefnumörkun ríkisstjórnarinnar um Ísland 2020. Þessi stefna endurspeglast í sóknaráætlunum landshlutanna. Með sama hætti og stjórarráðið verður vonandi einfaldara, faglegra og skilvirkara með fækkun og stækkun ráðuneyta er það von mín að sambærilegar breytingar eigi sér stað innan landshlutanna. Segja má að&#160; stofnun Austurbrúar, stoðkerfis atvinnulífsins á Austurlandi,&#160; í maí síðastliðnum hafi verið mikilvægt skref í átt að einfaldari og skilvirkari samskiptum ríkis og sveitarfélaga. Í framtíðinni mætti vel hugsa sér einn samning milli ríkis og sveitarfélaga þar sem landshlutinn hefur meira vægi og vald er kemur að úthlutun fjármuna og ákvörðunum um stefnumál er snerta hann.</p> <h3>Sígandi lukka er best</h3> <p>Í heildina tekið er að sjá sem framtíðin norðaustanverðu landinu&#160; og í höfuðstað fjórðungsins sé björt. Fjórðungurinn skartar mörgu af því besta sem ört vaxandi ferðaþjónusta hefur upp á að bjóða. Þar eru ýmis mikilsverð fjárfestingarverkefni á döfinni. Þar er unnið að bættri grunngerð með samgöngubótum. Atvinnuleysi í landshlutanum er nú aðeins um 3 % samkvæmt nýjustu mælingum Vinnumálastofnunar. Þetta eru allmikil umskipti frá sama tíma í fyrra þegar 4,4% voru án atvinnu.<br /> &#160;<br /> Ég vil nota tækifærið til þess að óska Akureyringum hjartanlega til hamingju með 150 ára afmælið.<br /> </p>
02. ágúst 2012Blá ör til hægriBjartsýni og bölmóður<p>Það er engum blöðum um að fletta að góður gangur er í íslensku efnahagslífi.&#160; Hagtölur tala skýru máli: hratt dregur úr atvinnuleysi, verðbólga rénar, gengið styrkist,&#160; aflaverðmæti eykst og ferðaþjónusta er í blóma. Það er bjart yfir Íslandi.</p> <h3>Atvinnulausum fækkar , störfum fjölgar</h3> <p>Jafnt og þétt dregur úr atvinnuleysi.&#160; Í júní sl.&#160; voru 8.700 á atvinnuleysiskrá og atvinnuleysi&#160; mældist 4,8%. Á tólf mánuðum fækkaði atvinnulausum á skrá um 3.000 og atvinnuleysi minnkaði um tæp 2 prósentustig.&#160; Hagstofan spáir 6% atvinnuleysi á árinu í heild og 5,3% á því næsta, en full ástæða er til meiri bjartsýni um þá þróun. Tölur Vinnumálastofnunar sýna einnig að á síðustu 12 mánuðum hefur verulega dregið úr langtímaatvinnuleysi, þeim sem verið hafa án atvinnu í ár eða lengur fækkar um nærfellt fjórðung.&#160;<br /> Mikill árangur hefur náðst með markvissum vinnumarkaðsaðgerðum. Ungt atvinnulaust fólki&#160; hefur fengið tækifæri til menntunar og þeim sem búið hafa við atvinnuleysi um langt skeið hafa fengið tímabundna atvinnu. Þetta skilar árangri í bráð og í lengd.&#160;<br /> Störfum fjölgar eins og vinnumarkaðskönnun Hagstofu Íslands sýnir.&#160; Á öðrum ársfjórðungi&#160; 2012 fjölgaði starfandi fólki um 2.100 frá sama tíma í fyrra eða um 1,2%.</p> <h3>Verðbólga í rénun</h3> <p>Nú dregur hratt úr verðbólgu. Verðbólguskotið sem hófst um mitt ár í fyrra er að ganga hratt og örugglega til baka. Verðbólga í júlí mældist 4,6% og verðlag lækkaði milli júní og júlí um 0,7%. Horfur eru hagstæðar á næstu mánuðum, enda hefur gengi krónunnar&#160; styrkst verulega og er nú í júlílok svipað og það var í upphafi árs 2011. Frá áramótum hefur gengið hækkað um 4%. Miklu skiptir nú að styrking krónunnar&#160; gæti í verðlagi og hagsmunasamtök og eftirlitsaðilar hljóta að veita versluninni strangt aðhald til þess að hinn almenni neytandi njóti&#160; hagstæðara gengis. Með því verður fylgst.</p> <h3>Hagvöxtur og horfur</h3> <p>Margt hefur lagst þjóðinni til að undanförnu.&#160; Aflaverðmæti á fyrstu fjórum mánuðum ársins er&#160; um fjórðungi&#160; meira en á sama tíma í fyrra. Aukning þorskvóta á næsta ári og góðar horfur til næstu ára er mikið fagnaðarefni&#160; og mun leggja mikið til hagvaxtar á næstunni.&#160; Makrílveiðar hafa sannarlega einnig lagt björg í bú.&#160; Ég nefni einnig ferðaþjónustuna sem blómstrað hefur sem aldrei fyrr. Rösklega 13% fleiri erlendir ferðamenn komu til landsins í júní sl. en á sama tíma í fyrra. Eftirtektarvert er einnig að ferðamönnum fjölgaði&#160; um rösklega 20% á fyrstu fjórum mánuðum ársins samanborið við sama tíma í fyrra, sem sýnir að átak til að fjölga ferðamönnum að vetrarlagi hefur borið ríkulegan ávöxt.<br /> Hagstofan metur að hagvöxtur á þessu ári&#160; verði 2,8% og sér svipaðan hagvöxt í sínum kortum næstu árin. Hagstofan er varfærin í sínum spám og tína má ýmislegt til sem gæti lagst á sveif með meiri hagvexti, þar er einkum vísað til meiri fjárfestinga og afla. Þróun í alþjóðaefnahagsmálum gæti á hinn bóginn valdið okkur búsifjum, bæði er varðar verð á útflutningsafurðum en einnig erlenda fjárfestingu.<br /> Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur með nýjustu spá sinni sent varnaðarorð um stöðu alþjóðaefnahagsmála.&#160; Úr hagvexti dregur&#160; á heimsvísu og meðal þróaðra ríkja reiknar AGS með aðeins 1,4% hagvexti í ár og 1,9% á því næsta.&#160; Áætlað hefur verið að ef hagvöxtur í okkar viðskiptalöndum minnkar um 1% megi búast við 0,2% samdrætti hjá okkur.&#160; Það blasir líka við að óvíða í Evrópu er hagvöxtur jafn mikill og hér á landi nú um stundir. Aðeins Eistland og&#160; Pólland státa af meiri hagvexti en við á fyrri hluta þessa árs. Víða um heim er eftir þessum árangri tekið.</p> <h3>Aukin fjárfestning</h3> <p>&#160;Mikilvægt stefnumið ríkisstjórnarinnar er að örva hagvöxt og atvinnu m.a. með auknum fjárfestingum.&#160; Fjárfesting sem hlutfall af landsframleiðslu var í sögulegu lágmarki árið 2010 þegar aðeins tæp 13% af landsframleiðslu var varið til fjárfestinga. Hefur þetta hlutfall hækkað undanfarin ár og reiknar Hagstofan með að hlutfallið verði rösklega 15% í ár og á því næsta. Að mati Hagstofunnar&#160; eykst fjárfesting í heild um 12,6% á þessu ári, þar af atvinnuvegafjárfesting um 16%. Margvísleg fjárfestingarverkefni eru í undirbúningi og verulegar líkur á að fjárfesting atvinnulífsins verði meiri en Hagstofan gengur út frá. Þá má einnig minna á metnaðarfulla fjárfestingaáætlun til þriggja ára sem ríkisstjórnin kynnti nú á vordögum sem felur í sér fyrirheit um umtalsverða aukningu fjárfestinga þegar á næsta ári.&#160;</p> <h3>Bölsýni getur verið efnahagsvandamál</h3> <p>Það er bjart yfir&#160; þjóðlífinu og horfur allgóðar. Hagtölur tala sínu máli eins og hér hefur verið rakið um batnandi þjóðarhag.&#160; Ástæða er þó&#160; til að hafa áhyggjur af þróun alþjóðaefnahagsmála sem gætu sett strik í reikninginn. En umheimurinn er ekki eina ógnunin.&#160; Barlómur og bölsýni&#160; stjórnarandstöðu og áhanganda þeirra&#160; í hagsmunasamtökum er efnahagsvandamál. Söngur&#160; þessa karlakórs verður&#160; góðu heilli sífalskari eftir því sem óyggjandi hagtölur sýna skýrari árangur.<br /> </p> <p><br /> &#160;</p>
30. júlí 2012Blá ör til hægriLínurnar skýrast<p>Forkólfar Sjálfstæðisflokksins rifja nú upp frjálshyggjufræði sín og boða lækkun skatta á einstaklinga og fyrirtæki á sama tíma og sligandi reikningar falla á ríkissjóð sem rekja má til bankahrunsins. Engu má hlífa við niðurskurði segir Bjarni Benediktsson, formaður flokksins, og vísar þar til nærri 50 milljarða króna kostnaðar í ríkisreikningi sem fellur á ríkissjóð í eitt skipti vegna falls SpKef og tapreksturs Byggðastofnunar og Nýsköpunarsjóðs á undanförnum árum. Það er einkar hollt fyrir sjálfstæðismenn að hafa hugfast hverjir báru mesta ábyrgð á því tjóni sem almenningur ber nú vegna SpKef.</p> <p>Bjarni sneiðir hjá öllu sem dregur tennurnar úr röksemdum hans. Það er sjálfsagt að nefna það við hann að um þessar mundir mælist 0,7 % verðhjöðnun hér á landi samkvæmt mælingum Hagstofunnar. Það eru góð tíðindi fyrir heimili og fyrirtæki í landinu því við það lækkar verðbólga yfir tólf mánaða skeið úr 5,4 % í 4,6%.</p> <p>Svo mega Bjarni flokksformaður og aðrir úrtölumenn hafa það hugfast að atvinnuleysi er um eða undir 5 prósentum samkvæmt nýju mati Vinnumálastofnunar og Hagstofunnar. Slíkur er vöxturinn í hagkerfinu þrátt fyrir meinta skattaáþján ríkistjórnarinnar, að atvinnuleysið er nú með því minnsta í allri Evrópu og þegar komið niður að þeim stað sem ríkisstjórnin taldi að það yrði í lok árs 2013 samkvæmt yfirlýsingu með stöðugleikasáttmála sem gerður var við aðila vinnumarkaðarins árið 2009.</p> <p>Framtöl og önnur frumgögn skattayfirvalda sýna að vaxtakostnaður heimilanna vegna húsnæðisskulda var meira en 10% lægri í fyrra en árið áður. Auk þess sýna sömu gögn að tekjur heimilanna voru að jafnaði 8 til 9 prósentum hærri í fyrra en árið áður.</p> <p>Þetta kemur svo ágætlega heim og saman við þá staðreynd að vanskil lána minnka hröðum skrefum. Síðari hluta árs 2010 voru þau 22% en voru tæp 13% í lok mars á þessu ári.</p> <h3>Niðurskurðarstefna í öngstræti</h3> <p>Það má líka halda því til haga sem fjármálaráðherra hefur þegar látið koma fram um eign ríkisins í Landsvirkjun. Varúðarsjónarmið ráða því að bókfært verð eignarhlutar ríkisins í orkufyrirtækinu er liðlega 60 milljarðar króna en skráð eigið fé Landsvirkjunar losar engu að síður 200 milljörðum króna. Þykir sjálfstæðismönnum ekki gott að þarna skuli leynast 140 milljarðar í almannaeigu þótt ekki séu þeir bókfærðir?</p> <p>Ætli forysta Sjálfstæðisflokksins afneiti því sem "óþægilegri staðreynd" að allar spár sýna að landsframleiðslan aukist nálægt 3% hér á landi á þessu ári? Breski Íhaldsflokkurinn, sem beitir niðurskurðar- og aðhaldsstefnu þeirri sem sjálfstæðismenn boða, á í erfiðleikum eftir að tíðindi bárust um 0,7 % samdrátt landsframleiðslunnar. Sérfræðingar óttast að þetta verði til þess að lánshæfismat Breta lækki og Cameron forsætisráðherra viðurkennir í fjölmiðlum að niðurskurðarstefnan, sem sætir vaxandi gagnrýni, hafi ekki borið tilætlaðan árangur.</p> <h3>&#160;Átökin um skiptingu gæðanna</h3> <p>Gegn hatrammri baráttu Landssambands íslenskra útvegsmanna og Sjálfstæðisflokksins tókst snemmsumars að leiða í lög hækkun veiðigjalda fyrir afnot af ríkulegum auðlindum í eigu þjóðarinnar. Í heildina verður gjaldið 13 til 15 milljarðar króna á næsta ári. Það er ágætt fyrir kjósendur að vita að margir ráðamenn Sjálfstæðisflokksins hafa strengt þess heit að láta það verða sitt fyrsta verk að afnema þetta gjald komist þeir til valda. Nú vill svo til að útgerðin hagnaðist vel á falli krónunnar sem kostaði almenning í landinu 20 til 30 prósenta kaupmáttarrýrnun í kjölfar hrunsins. Svo vill líka til að þær vaxtabætur, sem greiddar verða heimilunum í landinu í vikunni, nema svipaðri upphæð og það veiðigjald sem lagt hefur verið á sjávarútveginn. Um 18 þúsund fjölskyldur fá sem nemur 30 þúsund krónum á mánuði í vaxtabætur og 6 þúsund til viðbótar fá allt að 50 þúsund krónum á mánuði. Þörfin fyrir vaxtabæturnar minnkar eftir því sem við vinnum okkur hraðar út úr kreppunni.</p> <h3>Svigrúm til að liðsinna barnafjölskyldum</h3> <p>Við vitum vel að enn kreppir skórinn sums staðar og eftir því sem útgjaldaþörfin dregst saman, til dæmis vegna minnkandi atvinnuleysis, skapast meira svigrúm til þess að aðstoða þá sem enn eiga um sárt að binda fjárhagslega. Við hvert prósentustig sem atvinnuleysi dregst saman um minnka útgjöld atvinnuleysistryggingasjóðs um 3 milljarða króna. Þannig hefur ríkisstjórnin uppi áform um að auka stuðning við barnafjölskyldur með hækkun barnabóta. Reynslan hefur kennt okkur að það er markviss aðgerð sem nær til ungra skuldugra fjölskyldna með börn á framfæri. Sömuleiðis er ætlunin að hækka fæðingarorlofsgreiðslur og lengja fæðingarorlofið í áföngum.</p> <p>Formaður Sjálfstæðisflokksins lætur hafa eftir sér að við höfum ekkert val um að skera niður. En fólkið í landinu hefur val um það hvort það kýs yfir sig grímulausa frjálshyggjuna aftur sem sér fátt annað til ráða en miskunnarlausan niðurskurð velferðarinnar og ívilnun fyrir þá sem best eru settir í samfélaginu með ríflegri skattalækkun.</p> <p>En landsmenn hafa nú kynnst annarri stefnu en fram kemur í margtuggðu stefi frjálshyggjumanna um niðurskurð hjá hinu opinbera og einkavæðingu. Það er lífskjarasókn sem byggist á blönduðum aðgerðum. Þar er áhersla lögð á jöfnuð og varðstöðu um velferðarkerfið.<br /> </p>
22. júní 2012Blá ör til hægriSáttavilji ítrekaður<p>Nú er fallinn í Héraðsdómi Reykjavíkur dómur í máli sem varðar skipun í embætti skrifstofustjóra á skrifstofu stjórnsýslu- og samfélagsþróunar í forsætisráðuneytinu þar sem ríkið er sýknað af háum skaðabótum en dæmt til þess að greiða miskabætur.</p> <p>Dómurinn kveður á um að greiddar skuli 500 þúsund krónur í miskabætur, sama fjárhæð og ég bauð til sátta þegar í kjölfar úrskurðar kærunefndar jafnréttismála. Sjónarmið mitt var frá upphafi að leita allra leiða til sátta í málinu þannig að það þyrfti ekki á neinu stigi að fara fyrir dómstóla. Þeim sáttavilja mínum var ítrekað komið á framfæri við kæranda, bæði munnlega og skriflega, eins og rakið er í málsgögnum.</p> <p>Ég ákvað að fara ekki í mál til ógildingar úrskurði kærunefndar jafnréttismála, þvert á það sem haldið hefur verið fram í fjölmiðlum, enda hefur ýmsu verið snúið á hvolf í þessu máli í opinberri umræðu. Dómurinn nú byggir á því, að fyrst ekki hafi verið höfðað slíkt ógildingarmál beri að líta svo á að úrskurður kærunefndar jafnréttismála sé bindandi, samkvæmt ákvæði í jafnréttislögum sem ekki hefur reynt á áður. Ákvæði sem ég sem félags- og tryggingamálaráðherra lagði áherslu á að öðlaðist lagagildi og styrkti þannig umhverfi jafnréttismála.</p> <p>Nú liggur niðurstaða Héraðsdóms fyrir og er dómurinn í góðu samræmi við þá sátt sem ég ítrekað bauð. Miskabætur skal samkvæmt dómnum greiða vegna yfirlýsingar sem birt var á vef forsætisráðuneytisins í tilefni af úrskurði kærunefndar jafnréttismála og einnig vegna skipan rýnihóps hlutlausra sérfræðinga. Rýnihópurinn átti að meta hvaða lærdóm mætti draga af málinu, meðal annars hvernig hægt væri að samræma vinnubrögð og viðmið innan Stjórnarráðsins við opinberar embættisveitingar. Í ljósi niðurstöðu dómsins er sjálfsagt að biðja stefnanda, Önnu Kristínu Ólafsdóttur, velvirðingar á þeim miska sem málið kann að hafa valdið henni.</p>
19. júní 2012Blá ör til hægriJafnlaunastaðall<p>Ávarp forsætisráðherra á fundi til kynningar á frumvarpi um jafnlaunastaðal, Grand Hótel Reykjavík, 19. júní 2012.</p> <p>Góðan daginn – ágætu gestir</p> <p>Það er mér mikið ánægjuefni að geta í dag, á kvenréttindadeginum 19. júní, ýtt úr vör kynningu á brautryðjendaverki í jafnréttisbaráttunni - nýjum staðli um launajafnrétti kynjanna . Dagurinn í dag markar þáttaskil í þessu mikilvæga verkefni.</p> <p>Á síðustu árum hefur gætt vaxandi og víðtækrar óánægju með að ekki skuli betur og hraðar ganga að minnka launamun kynjanna með markverðum hætti. Á sama tíma hafa margir bent á að atvinnurekendur skorti hagnýt tæki til að styðjast við endurskoðun á launastefnu sinni og þeim viðmiðum sem notuð eru við launasetninguna til að þeir sjálfir og starfsmenn þeirra geti treyst því að réttur kvenna og karla til launajafnréttis sé virtur í hvívetna.&#160; Jafnlaunastaðlinum er ætlað að verða slíkt tæki.</p> <p>Eins og flestir sem hér eru vita þá hefur jafnlaunastaðallinn verið lengi í fæðingu Á ofanverðum síðasta áratug, um nokkurra missera skeið, hafði hugmyndin verið í umræðu milli félags- og tryggingamálaráðuneytisins, aðila innan háskólasamfélagsins, aðila vinnumarkaðar og ýmissa stofnana og samtaka á sviði jafnréttismála.</p> <p>Það er ekkert launungarmál að skoðanir voru skiptar á því hvort yfirleitt væri gerlegt að smíða staðal um launajafnrétti. Meðal annars var bent á það augljósa að slíkur staðall er hvergi til, enginn hefur tekist á við slíkt verkefni áður og væntanlega ekki vegna áhugaleysis.</p> <p>Og andsvarið liggur því líka í augum uppi&#160; og meðal annars vegna þessa er verkefnið gríðarlega spennandi og mögulegur ávinningur of mikill til að við hefðum getað látið hjá líða að láta á hugmyndina reyna.</p> <p>Ekki síst voru þessar raddir fjölmennar meðal forsvarsmanna fyrirtækja og stofnana . Margir þeirra lýstu einlægum áhuga á því að fá í hendur nothæf verkfæri til að koma á og viðhalda launajafnrétti kynja, verkfæri sem faglega væri staðið að á allan hátt og sem nyti trausts þeirra sem gerst þekkja til á sviði jafnlaunamála.</p> <p>Samkvæmt núgildandi jafnréttislögum, sem samþykkt voru í minni tíð sem félags- og tryggingarmálaráðherra árið 2008, var ráðuneyti mínu falið að sjá til þess að þróað yrði sérstakt vottunarkerfi á framkvæmd stefnu um launajafnrétti og framkvæmd stefnu um jafnrétti við ráðningar og uppsagnir í samvinnu við samtök aðila vinnumarkaðarins.</p> <p>Í ákvæðinu var tekið fram að því verki skyldi lokið fyrir 1. janúar 2010.&#160; Sama ár samþykktu Alþýðusamband Íslands og Samtök atvinnulífsins sérstaka bókun við kjarasamninga sína um að þróað yrði vottunarferli sem fyrirtæki gætu nýtt sér og fæli í sér vottun á framkvæmd stefnu um launajafnrétti og jafna möguleika kynjanna til starfa og starfsþróunar.</p> <p>Fljótlega hófu þessir þrír aðilar samræður um hvernig best yrði að þessu verki staðið og komust að þeirri niðurstöðu að óska eftir því við Staðlaráð Íslands að verkið yrði unnið innan vébanda þess.</p> <p>Á kvennafrídeginum 24. október 2008 undirrituðu forsvarsmenn ASÍ og SA ásamt mér sameiginlegt erindi til Staðlaráðs þessa efnis. Þar með var ljóst að verkið myndi snúast um gerð staðals sem að öllu leyti myndi lúta alþjóðlegum reglum sem Staðlaráð er bundið af .</p> <p>Hið óljósa og að sumu leyti ólíka orðalag úr bráðabirgðaákvæði jafnréttislaganna og bókun aðila vinnumarkaðar um annars vegar þróun á vottunarkerfi, og hins vegar þróun á vottunarferli, vék því fyrir hugtakanotkun staðlaheimsins ef svo má að orði komast.</p> <p>Ljóst varð að verkefnið var að smíða staðal um launajafnrétti sem væri að formi til sambærilegur öðrum stöðlum eins og gæðastjórnunarstöðlum eða umhverfisstöðlum. Með öðrum orðum; jafnlaunastaðallinn yrði vottunarhæfur á nákvæmlega sama hátt og aðrir staðlar. &#160;</p> <p>Hin sameiginlega ákvörðun mín og ASÍ og SA um að óska eftir því að verkið yrði unnið innan vébanda Staðlaráðs þýddi einnig að það hlaut að lúta vinnureglum ráðsins. Það þýddi að Staðlaráð bauð fjöldamörgum aðilum sem það taldi geta haft áhuga á staðlinum eða hagsmuni af honum til að taka sæti í svokallaðri tækninefnd, sem í raun bar ábyrgð á samningu staðalsins.</p> <p>Flestir svöruðu boði Staðlaráðs og í desember 2009 var haldinn fyrsti fundur tækninefndar.&#160; Þessi hópur sem tekið hefur þátt í gerð staðalsins er því mun fjölmennari og úr mun fleiri áttum en ef eingöngu hefði verið um fulltrúa þessara þriggja frumkvæðisaðila að ræða.</p> <p>Þegar hér var komið sögu mátti öllum vera ljóst að sá tímarammi sem verkinu var gefinn í bráðabirgðaákvæði jafnréttislaganna, þ.e. rétt rúmlega ár, gat alls ekki staðist.&#160; Samkvæmt upplýsingum Staðlaráðs sjálfs væri það ekki óalgengt að jafnvel staðla sem væru tiltölulega einfaldir að uppbyggingu tæki um það bil þrjú ár að smíða. Þar skiptir auðvitað mestu að staðallinn byggir á sátt allra þeirra aðila sem að verkinu koma.</p> <p>Og núna stöndum við hér með frumvarp að staðli í höndunum.</p> <p>Í samræmi við hversu lýðræðislega er staðið að gerð staðalsins er með þessum fundi opnað fyrir umsagnarferli, þar sem allir, sem áhuga kunna að hafa, geta kynnt sér frumvarpið og sent inn athugasemdir og ábendingar.</p> <p>Tækninefnd mun vinna úr þessum umsögnum og gefa staðalinn endanlega út í desember næstkomandi. Þá hefst hin eiginlega vegferð staðalsins&#160; til þeirra sem áhuga&#160; hafa á því að innleiða hann.</p> <p>Ég bind gríðarlega miklar vonir við íslenskt atvinnulíf að þessu leyti, að það sýni þá framsýni, dug og djörfung að taka þessu verkfæri fagnandi og hrinda því í notkun.</p> <p>Góðir gestir.</p> <p>Ég tel tímamótaverk hafa verið unnið. Ég vil nota þetta tækifæri til að þakka af heilum hug öllum þeim sem að því hafa komið á vettvangi tækninefndar og Staðlaráðs og ekki síst þeim sérfræðingum sem hafa lagt verkefninu ómælt lið.</p> <p>Ég óska okkur öllum til hamingju með daginn !</p> <p><br /> </p>
19. júní 2012Blá ör til hægriNýir sigrar jafnréttisbaráttunnar<p>Kvenréttindadagurinn er greyptur í sögu jafnréttis kynjanna og mannréttinda hér á landi. Sjaldan eða aldrei sem í dag getum við fagnað jafn stórum áföngum á jafn stuttum tíma. Í dag þökkum við líka fyrir baráttu undangenginna kynslóða og ríka getu íslenskra kvenna til samstöðu og samvinnu um að stefna enn hærra. Við fögnum því að hafa þrjú ár í röð skipað efsta sætið á lista Alþjóðaefnahagsráðsins yfir stöðu jafnréttismála á heimsvísu og ætlum að halda þessu forystusæti með því að sækja stöðugt fram.</p> <p>Í fyrsta skipti í Íslandssögunni eru konur í meirihluta æðstu embætta stjórnsýslunnar. Af níu ráðherrum eru fimm konur, af tíu ráðuneytisstjórum eru fimm konur. Í fyrsta skipti hafa konur náð hinu 40% nú lögbundna lágmarki í nefndum og ráðum Stjórnarráðsins. Kynjakvótinn sem núverandi stjórnarmeirihluti innleiddi hefur þegar leitt til fjölgunar kvenna í stjórnum lífeyrissjóða og fyrirtækja en hann kemst að fullu til framkvæmda 2013. Hert barátta gegn kynbundnu ofbeldi dylst engum, svo sem lögleiðing austurrísku leiðarinnar, bann við kaupum á vændi, aðgerðaáætlun gegn mansali og ný aðgerðaáætlun gegn kynbundnu ofbeldi sem er í smíðum.</p> <p>Vert er að minna á nýja greiningu Þjóðmálastofnunar á þróun launamunar kynjanna fyrir hrun annars vegar og í tíð þessarar ríkisstjórnar hins vegar. Greiningin byggir á gögnum Hagstofunnar og sýnir minnkandi mun, úr 30-35% í 13-20%, eftir því við hvaða launahugtak er miðað.</p> <p>En þessi árangur nægir mér ekki, ekki núverandi ríkisstjórn og ekki konum þessa lands. Launajafnrétti kynjanna er það svið jafnréttisbaráttunnar þar sem stöðugt þarf að sækja fram, móta einarðan pólitískan vilja og finna ný og beittari verkfæri til að hrinda honum í framkvæmd. Í dag verður kynnt frumvarp að staðli um launajafnrétti kynja. Með honum hafa aðilar vinnumarkaðarins í samvinnu við stjórnvöld og Staðlaráð unnið algert frumkvöðla- og brautryðjendastarf. Ég bind miklar vonir við að atvinnulífið allt taki honum fagnandi og nýti þá möguleika sem hann skapar til að ná enn frekari árangri í baráttunni gegn launamisrétti kynjanna.</p> <p>Til hamingju með daginn!</p>
17. júní 2012Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra, Jóhönnu Sigurðardóttur, á Austurvelli 17. júní 2012<p><br /> Góðir landsmenn.<br /> Til hamingju með daginn, þennan mikilvæga dag í lífi þjóðarinnar<br /> Það hefur verið afar ánægjulegt að fylgjast með mannlífinu undanfarnar vikur og upplifa hvað veður hefur verið gott um land allt, samfellt svo dögum skiptir. Fátt er notalegra en að sjá unga sem aldna njóta sólar og útiveru og gróðurinn taka við sér.<br /> Slíkir dagar eru gjarnan annasamir hjá þeim sem stunda búskap og nýta þá til útiverka og þar er rigningin reyndar ekki síður dýrmæt en sólin.<br /> Framundan er einn fallegasti tími ársins, lengstur sólargangur, náttúran skartar sínu fegursta og við fyllumst stolti yfir fegurð landsins okkar.<br /> Góðir Íslendingar.<br /> Í ljóðinu Ísland,&#160; spyr Jónas Hallgrímsson spurningar sem sjaldan hefur átt meira erindi við okkur en einmitt nú:<br /> „Höfum við gengið til góðs götuna fram eftir veg?“<br /> Hver er staða Íslands nú þegar liðin eru hartnær fjögur ár síðan við Íslendingar stóðum andspænis alvarlegustu efnahagserfiðleikum í sögu lýðveldisins, mögulegu þjóðargjaldþroti og einangrun landsins?<br /> Það var ekki að ástæðulausu að forveri minn í embætti bað Guð að blessa Ísland í þeirri ógnvænlegu stöðu sem við blasti. Vandinn virtist nánast óyfirstíganlegur.<br /> Í ávarpi mínu á þjóðhátíðardegi okkar fyrir þremur árum sagðist ég bera þá von í brjósti að óróleikatíminn sem hruninu fylgdi yrði stuttur og að hans yrði helst minnst fyrir það, að þjóðinni hefði ekki fallist hendur. Hún hefði unnið vel úr þeirri efnahagslegu sjálfstæðisbaráttu sem þá blasti við, lært&#160; af reynslunni og byggt upp betra Ísland, - sanngjarnara, - heiðarlegra, - réttsýnna - og jafnara.<br /> Þegar horft er til baka hygg ég að fullyrða megi að þessi von&#160; mín hafi að mörgu leyti ræst. Íslenska þjóðin sýndi ótrúlegan styrk, þolgæði og dug og vann vel úr vandanum.<br /> Þjóðargjaldþrotinu var forðað. Saman höfum við staðið vörð&#160; um velferðarsamfélagið, auðlindirnar og náttúru landsins og komið í veg fyrir alþjóðlega einangrun Íslands. Á sama tíma höfum við Íslendingar endurskoðað og bætt marga af grunnþáttum samfélagsins, lært af reynslunni og hafið kröftuga lífskjarasókn.<br /> Á fáum árum hefur á Íslandi verið lagður&#160; grunnur að nýju og betra samfélagi , - þar sem ríkir mun meiri fjárhagslegur jöfnuður, meira félagslegt réttlæti og leikreglurnar eru heilbrigðari en fyrir hrun.<br /> Þegar litið er til aukins jöfnuðar höfum við satt að segja náð mun lengra en mig dreymdi um, þegar ég stóð hér fyrir þremur árum.<br /> </p> <p>Kæru landsmenn.<br /> Þótt efnahagshamfarirnar sem Ísland gekk í gegnum hafi á margan hátt verið alvarlegri en hjá öðrum þjóðum í okkar heimshluta þá er eftirtektarvert að erfiðasta samdráttarskeiðið reyndist styttra hér en í öðrum löndum, þó vissulega hafi það verið bæði sársaukafullt og víðtækt.<br /> Um tveggja ára skeið hefur hagur okkar Íslendinga batnað á ný og batinn er umtalsvert meiri en í flestum þeim löndum sem við helst viljum bera okkur saman við. Ég finn vel á fundum með leiðtogum annarra ríkja að þeir fylgjast af áhuga með þeim jákvæðu breytingum sem átt hafa sér stað hér á landi frá hruni.<br /> Árangurinn er flestum augljós.<br /> Böndum hefur verið komið á hallarekstur ríkissjóðs og skuldastaða þjóðarbúsins batnar nú jafnt og þétt.<br /> Erlend neyðarlán ríkisins eru greidd upp hraðar en áætlað var og ríkissjóður hefur með afgerandi hætti rutt brautina fyrir innlend fyrirtæki og stofnanir á erlendum lánsfjármarkaði.<br /> Þegar hefur verið gengið frá nokkrum samningum um fjárfestingar erlendra aðila í atvinnuuppbyggingu hér á landi og fleiri eru í undirbúningi.<br /> Einangrun landsins hefur verið rofin og traustið að verulegu leyti endurheimt.<br /> Eftir því er tekið að frá botni kreppunnar hefur þjóðarkakan þegar vaxið um tæp 11%,<br /> -&#160;atvinnulausum hefur fækkað um meira en 30%,<br /> -&#160;skuldir heimila hafa lækkað verulega,<br /> -&#160;og kaupmáttur launa hefur vaxið jafnt og þétt. Á síðustu þrettán árum hefur kaupmáttur launa aðeins einu sinni vaxið meira en á liðnum 12-13 mánuðum.&#160;<br /> Bestu fréttirnar eru þó, að allt bendir til þess að lífskjör alls almennings hér á landi haldi áfram að batna líkt og undanfarin tvö ár. Á því tímabili hefur Íslendingum sem telja sig dafna fjölgað um helming og eru nú tæp 70% landsmanna, en þeim sem eiga í basli eða þrengingum hefur fækkað að sama skapi.<br /> Þá hafa orðið hér umfangsmiklar samfélagsbreytingar sem skipta gríðarlega miklu máli þegar til framtíðar er litið.<br /> Ég nefni hér nokkur atriði:<br /> Algjör umskipti hafa orðið í þróun tekjuskiptingar í átt til aukins jöfnuðar.<br /> Árin fyrir hrun óx ójöfnuður svo mikið að fá vestræn samfélög hafa gengið í gegnum annað eins, enda upplifðum við flest að hluti samfélagsins væri í raun farinn að lifa í allt öðrum heimi en við hin.<br /> Nú hefur verulega dregið úr ójöfnuði og er Ísland komið í hóp ríkustu samfélaga heims, þar sem hvað mestur tekjujöfnuður ríkir.<br /> Hið sama má segja um jafnrétti kynjanna, en þar hefur Ísland trónað á toppnum í heiminum undanfarin þrjú ár og staða okkar batnað ár frá ári.<br /> Konur eru nú í fyrsta sinn í meirihluta í ríkisstjórn, um 40% þingmanna og helmingur ráðuneytisstjóra. Þær hafa skipað flest æðstu embætti landsins, og kona verður vígð í embætti biskups í fyrsta sinn hér á landi síðar í þessum mánuði.<br /> Konur hafa einnig sótt fram í öðrum forystustörfum í samfélaginu svo sem í atvinnulífinu og hægt og bítandi hefur dregið úr launamun kynjanna á undanförnum árum, en&#160; við verðum enn að herða róðurinn í þeim efnum.&#160;<br /> </p> <p>Góðir landsmenn<br /> Náttúru- og auðlindamál þjóðarinnar hafa einnig verið tekin til gagngerrar endurskoðunar á liðnum árum. Með ýmsum hætti hefur verið unnið að því að forræði og arður þjóðarinnar af þessum dýrmætustu samfélagslegu eignum okkar Íslendinga verði tryggður til framtíðar.Ekki einungis í þágu núlifandi kynslóðar heldur ekki síður komandi kynslóða.<br /> Stefnt er að því á næsta löggjafarþingi að leggja fram frumvörp um eignarráð yfir vatni og gjaldtöku af auðlindum í eigu þjóðarinnar. Þar er meðal annars gert ráð fyrir stofnun auðlindasjóðs.<br /> Þá treysti ég&#160; því að Alþingi beri gæfu til að samþykkja á yfirstandandi þingi lög sem tryggja þjóðinni langþráðan og sanngjarnan arð af fiskveiðiauðlindinni. Arður þjóðarinnar getur á næstu árum numið tugum milljarða króna, ef vel árar eins og undanfarin ár en á sama tíma yrðu góð rekstrarskilyrði vel rekinna fyrirtækja í sjávarútvegi tryggð.&#160; Ekkert má stöðva að þetta mál nái fram að ganga.<br /> Þjóðin mun þegar á næsta ári sjá arðinn af auðlindinni nýtast í fjárfestingaráætlun ríkisstjórnarinnar, með auknum hagvexti og verulegri fjölgun starfa. Þá munu verða að veruleika umfangsmiklar samgönguframkvæmdir á landsbyggðinni og uppbygging innviða samfélagsins í þágu fjölbreyttara atvinnulífs í samræmi við kröfur þeirra kynslóða sem landið munu erfa.&#160;&#160;<br /> Eitt mikilvægasta viðfangsefni stjórnvalda og stjórnmála á hverjum tíma er að treysta grunninn fyrir komandi kynslóðir. Það gerir fjárfestingaáætlunin svo sannarlega. Þar er sjónum í auknum mæli beint að&#160; rannsóknum og vísindum, uppbyggingu græna hagkerfisins, nýsköpun og skapandi greinum.<br /> Við sjáum nú einnig fyrir endann á umfangsmestu skipulagsbreytingum á Stjórnarráði Íslands í lýðveldissögunni þar sem ráðuneytum fækkar úr tólf í upphafi kjörtímabils í átta.<br /> Margir eru þeirrar skoðunar að ráðherrar eigi ekki að gegna þingmennsku þegar þeir hafi verið skipaðir í embætti. Þessi fækkun og stækkun ráðuneyta gefur svo sannarlega tækifæri til þess að raungera þá hugmynd. Sú róttæka breyting myndi að mínu mati styrkja þingræðið og hvet ég til þess að þetta mál verði skoðað af fullri alvöru.<br /> </p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Þótt margt hafi gengið vonum framar í uppbyggingarstarfinu eftir hrun ríkir enn talsverð reiði í samfélaginu og hatrömm átök eiga sér stað á vettvangi stjórnmálanna. Hatrammari en ég hef áður upplifað á mínum 34 ára ferli sem þingmaður og ráðherra.<br /> Afleiðingar þessa sjáum við meðal annars birtast í gríðarlegu vantrausti á mörgum mikilvægustu stoðum lýðræðisins í okkar samfélagi, aukinni vantrú á stjórnmálin og starfandi stjórnmálaflokka, þverrandi virðingu Alþingis, stjórnar- og stjórnarandstöðu og margra æðstu stofnana samfélagsins.<br /> Eðlilega geta skiptast á skin og skúrir í þessum efnum, ekki síst þegar taka þarf erfiðar og óvinsælar ákvarðanir,&#160; en viðvarandi óeining og vantaust á helstu stofnunum samfélagsins eins og við höfum upplifað allt frá hruni, er mikið áhyggjuefni.<br /> Ábyrgðina berum við, kjörnir fulltrúar þjóðarinnar og enn sem komið er hefur okkur að miklu leyti mistekist í þessu mikilvæga verkefni, að endurvinna traust þjóðarinnar. Þetta þykir mér mjög miður. Úr þessu verðum við að bæta á næstu misserum ef ekki á illa að fara.&#160;&#160;&#160;<br /> </p> <p>Ágætu landsmenn.<br /> Þrátt fyrir ýmiss konar breytingar og tilraunir til heildarendurskoðunar byggir íslensk stjórnskipan enn í dag að miklu leyti á þeirri stjórnarskrá sem Kristján IX færði Íslendingum árið 1874.<br /> En nú hillir loks undir að draumsýn Jóns Sigurðssonar, þjóðfundarmanna og margra Íslendinga allt frá upphafi sjálfstæðisbaráttunnar, um nýja, alíslenska stjórnarskrá, geti orðið að veruleika.&#160;<br /> Tugþúsundir Íslendinga hafa komið að mótun tillagna Stjórnlagaráðs sem hinir 25 fulltrúar, sem þjóðin leiddi fram í almennu persónukjöri, samþykktu einróma.<br /> Fjöldi fólks, almenningur og sérfræðingar, hefur lagt á sig gríðarlega vinnu sem að mínu mati hefur ekki hlotið þá almennu umfjöllun sem eðlilegt væri.<br /> Fyrir ári síðan lýsti ég þeirri skoðun minni að það væri bæði táknrænt og viðeigandi að Alþingi Íslendinga sýndi þann kjark og þá lýðræðislegu ábyrgð að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um afdrif þessa mikilvæga starfs.<br /> Löggjafarþingið hefur nú tekið af allan vafa og samþykkt að leggja í dóm þjóðarinnar, hvort tillögur Stjórnlagaráðs eigi að verða grundvöllur að nýrri stjórnarskrá&#160; fyrir Ísland.<br /> Sú mikilvæga þjóðaratkvæðagreiðsla mun fara fram síðar á þessu ári.<br /> Brýnt er að hefja á næstu vikum markvissa fræðslu um tillögur Stjórnlagaráðs, þannig að þjóðin gangi vel upplýst til þjóðaratkvæðagreiðslunnar.Verði það niðurstaða þjóðarinnar gæti&#160; ný stjórnarskrá tekið gildi þegar&#160; á næsta ári – jafnvel á þjóðhátíðardaginn 17. júní árið 2013.<br /> </p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Dagurinn í dag,&#160; þjóðhátíðardagurinn okkar, er vel til þess fallinn að staldra við og meta hvar við stöndum og á hvaða vegferð við erum. Við eigum að minnast þeirra kafla í sögunni þar sem framfaraskref hafa verið stigin og gleðjast yfir þeim góða árangri sem þjóðin hefur náð. Einnig þurfum við að horfast í augu við það sem mistekist hefur og draga af því&#160; lærdóm. Okkur ber skylda til þess, ekki síst í þágu barna okkar og ókominna kynslóða.<br /> Hvert sem litið er&#160; blasir nú við að framtíð Íslands er björt og tækifærin hér á landi nánast óþrjótandi. Við erum friðsamasta þjóð í heimi og hér er jafnrétti kynjanna, félagslegt réttlæti og almenn velsæld hvað mest samkvæmt niðurstöðum alþjóðlegra stofnana. Orkulindir okkar verða sífellt dýrmætari og það á einnig við um okkar ómetanlegu ósnortnu náttúru og aðrar gjafir landsins.&#160;&#160;<br /> En þó er sú auðlind sem býr í þjóðinni sjálfri dýrmætust og það hefur hún svo sannarlega sýnt á liðnum árum.<br /> Sú sjálfsmynd sem við byggjum upp sem einstaklingar og sem þjóð og það hugarfar sem við tileinkum okkur ræður því mestu um það hvernig okkur farnast í lengd og bráð.<br /> Eða eins og Stephan G. Stephansson tók til orða;<br /> „Góðærið býr að miklu leyti í okkur sjálfum“.<br /> &#160;Með samtakamætti og framfarahug ættum við sem þjóð að hafa alla burði til að vinna kraftaverk, í stóru jafnt sem smáu.<br /> Ég óska landsmönnum öllum gleðilegrar þjóðhátíðar.<br /> </p>
07. júní 2012Blá ör til hægriÞegar hátt er reitt til höggs<p>Útvegsmenn hafa reitt hátt til höggs undanfarnar vikur og kosta nú óbilgjarnan og villandi áróður gegn áformum löglega kjörinna stjórnvalda um að breyta stjórn fiskveiða og innheimta eðlilegt og réttlátt veiðigjald af útgerðum fyrir afnot af auðlind í eigu þjóðarinnar.</p> <p>Fyrir síðustu helgi ákvað forysta Landssambands íslenskra útvegsmanna að hvetja félagsmenn til að brjóta lög um stéttarfélög og vinnudeilur og halda skipum sínum í höfn að loknum sjómannadeginum.</p> <p>Í umræddum lögum segir orðrétt: „Óheimilt er og að hefja vinnustöðvun: Ef tilgangur vinnustöðvunarinnar er að þvinga stjórnarvöldin til að framkvæma athafnir, sem þeim lögum samkvæmt ekki ber að framkvæma, eða framkvæma ekki athafnir, sem þeim lögum samkvæmt er skylt að framkvæma, enda sé ekki um að ræða athafnir, þar sem stjórnarvöldin eru aðili sem atvinnurekandi.“</p> <p>Lög, sem sett eru af Alþingi, verða og eiga að ná jafnt yfir alla. Útgerðarmenn standa ekkert ofar landslögum þótt þeir hafi ef til vill vanist því um áratuga skeið að fara sínu fram í krafti Sjálfstæðisflokksins og Morgunblaðsins sem þeir hafa nú eignast og gert að fréttabréfi sínu.</p> <p>Þeir ætla seint að sætta sig við þá einföldu staðreynd að auðlindir hafsins hér við land eru eign þjóðarinnar og kjörnir fulltrúar hennar hafa umboð til þess að ráðstafa henni.</p> <h3>Sanngjarnt gjald til þjóðarinnar</h3> <p>Á frumvörpunum tveimur um stjórn fiskveiða og veiðigjöld, sem nú er deilt um á Alþingi, hafa verið gerðar margvíslegar breytingar. Tillit hefur verið tekið til athugasemda og umsagna og flestar eru breytingarnar útgerðarfélögunum til hagsbóta. Þar á meðal hefur hið sérstaka veiðigjald verið lækkað umtalsvert frá því sem upphaflega var lagt til og er nú ráðgert að tekjur almennings af veiðigjöldum verði um 15 milljarðar króna í góðæri sjávarútvegsins.</p> <p>Meðfylgjandi tafla sýnir meira góðæri greinarinnar undanfarin 4 ár en forkólfa LÍÚ gat dreymt um haustið 2008 þegar fjármálakerfið íslenska hrundi að mestu. Það er einkennilegt við þessi skilyrði að hlusta á stjórnarandstæðinga á Alþingi hamast gegn réttlátu veiðigjaldi og taka undir rakalausar og forhertar dómsdagsspár sumra útvegsmanna. Ég get fullvissað þá um að íslenskur sjávarútvegur þolir ágætlega að greiða 15 milljarða króna til samfélagsins af áætlaðri 78 milljarða króna framlegð (EBITDA) á þessu ári. Eftir sitja 63 milljarðar sem er langt umfram meðaltalsframlegð sjávarútvegsins síðustu 10 árin.<br /> </p> <p><img class="borderl" title="Tekjur sjávarútvegsins" alt="Tekjur sjávarútvegsins" src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/sjavarutvegur.gif" /><br /> </p> <h3>Laun sjómanna og uppbygging á landsbyggðinni</h3> <p>Útgerðarmenn hafa sagst geta greitt hærra veiðigjald þegar á þá hefur verið gengið en hafa samt verið ófáanlegir til þess að lýsa því hversu hátt gjaldið megi vera. Afkomutölurnar tala hins vegar sínu máli og sýna að 15 milljarðar króna hljóta að teljast sanngjarnt gjald fyrir nýtingarréttinn.</p> <p>Ljóst er ennfremur að sérstakt veiðigjald, sem ræðst af afkomu greinarinnar, verður ávallt aðeins brot af því gjaldi sem útgerðarmenn hafa greitt hverjir öðrum í kvótaviðskiptum sín á milli eða þegar þeir hafa leigt til sín aflaheimildir af handhöfum veiðiheimildanna. Þá þykir mörgum útvegsmönnum sjálfsagt að innheimta af leiguliðunum 200 til 300 krónur fyrir þorskkílóið. Nú kveinka þeir sér undan gjaldi sem verður varla hærra en 40 krónur fyrir þorskígildiskílóið. Auk þess er ætlunin nú að ívilna útgerðum sem mjög eru skuldsettar vegna kvótakaupa eða sem nemur árlega 1,5 milljörðum króna næstu árin. Auk þess eru allar smærri útgerðir undanþegnar sérstaka veiðigjaldinu eða um helmingur útgerða í landinu.</p> <p>Þeir hafa líka haldið því fram að hærra veiðigjald bitni á kjörum sjómanna. Þetta hefur verið hrakið. Launakostnaður er frádráttarbær eins og annar rekstrarkostnaður og er því ekki hluti af þeim stofni sem veiðigjaldið er reiknað af.</p> <p>Eins og ríkisstjórnin hefur lýst yfir er ætlunin að nota 17 milljarða króna af veiðigjaldi næstu þriggja ára til að fjármagna fjárfestingaáætlun fyrir Ísland 2013-2015. Þar er m.a. gert ráð fyrir nýjum Herjólfi og framkvæmdum í Landeyjahöfn. Einnig á að hraða gerð Norðfjarðar- og Dýrafjarðarganga og efla nýsköpun, skapandi greinar, atvinnuþróun og sóknaráætlanir landshlutanna. Útvegsmenn ættu að vera stoltir&#160;af því að geta tekið þátt í slíkri uppbyggingu innviða samfélagsins með löglega kjörnum stjórnvöldum í stað þess að reiða til höggs gegn svo auðsjáanlegum almannahagsmunum Íslendinga.</p>
20. maí 2012Blá ör til hægriNý atvinnustefna - framkvæmdum hraðað<p>Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum hafa skilað áþreifanlegum árangri. Enn dregur úr atvinnuleysi og hagvaxtarspár bera allar vitni um að Ísland er á hraðri leið frá björgunarstarfinu eftir hrunið í átt að uppbyggingu og meiri stöðugleika. Möguleikar til uppbyggingar og nýbreytni eru víðtækir enda sköpuðust afar óvenjuleg þjóðfélagsleg skilyrði í kjölfar bankahrunsins.</p> <h3>Tekjur af auðlindum til uppbyggingar</h3> <p>Efnahagsleg uppbygging og vaxandi þjóðartekjur er eina leiðin til þess að verja til lengdar þá velferð sem við viljum búa ungum sem öldnum. Það er okkur því fagnaðarefni að geta kynnt nýja fjárfestingaráætlun fyrir Ísland fram til ársins 2015. Í henni felst ný atvinnustefna ríkisstjórnarinnar með áherslu á græna hagkerfið, skapandi greinar, ferðaþjónustu, tækniþróun og nýsköpun. Fjölbreytnin sem áætlunin ber með sér er sannarlega fráhvarf frá einhæfum áherslum framsóknar- og sjálfstæðismanna á stóriðjuna.</p> <p>Áformin byggjast að verulegu leyti á því að takast megi að fjármagna tugmilljarða króna verkefni og framkvæmdir á næstu þremur árum með tekjum af veiðigjaldi og leigu aflahlutdeilda annars vegar og arði af rekstri bankanna og sölu á hlut ríkisins í þeim hins vegar. Ætla má að auknar tekjur af veiðigjaldi skili eiganda sínum – þjóðinni – 40 til 50 milljörðum króna næstu þrjú árin. Með hliðstæðum hætti má gera ráð fyrir að 75 milljarðar komi í hlut ríkisins á næstu þremur árum úr bönkunum. Þetta er þó háð því að sátt takist um að sjávarútvegurinn leggi meira af mörkum til uppbyggingar en hann gerir nú með sérstöku veiðigjaldi. Þetta er einnig háð þeim arði sem ríkið hefur af rekstri bankanna og sömuleiðis því að vel takist að selja hlut ríkisins í þeim á næstu misserum þótt ekki sé ætlunin enn um sinn að selja meirihlutaeignina í Landsbankanum. Ríkisfjármálaáætlun er að sjálfsögðu í forgangi eins og áður og fjárfestingaáætlunin mun engu breyta um markmiðið um jöfnuð í ríkisfjármálum árið 2014. Auknar fjárfestingar og kraftmeiri efnahagsbati mun styðja þá vegferð.</p> <h3>Framkvæmdum flýtt</h3> <p>Á þremur næstu árum er ráðgert að 39 milljarðar króna af þessum tekjum renni til fjárfestinga í samræmi við áætlun okkar. Hún byggist á þeim rökum að skynsamlegt sé að verja umtalsverðum hluta auðlindagjaldsins og þeirra fjármuna sem bundnir hafa verið í bönkum í framkvæmdir og innviði samfélagsins með skipulögðum hætti. Gangi allt að óskum og lög um aukin veiðileyfagjöld taki gildi 1. september næstkomandi væri þannig hægt að flýta gerð Norðfjarðar- og Dýrafjarðarganga um 3 ár og hefjast jafnvel handa strax á næsta ári. Á þremur næstu árum er gert ráð fyrir að 7,5 milljörðum króna verði aukið við samgönguáætlun, en það gerbreytir þeirri mynd sem við blasir í samgöngubótum á næstu árum.</p> <p>En arðsins af auðlind sjávar á þjóðin einnig að njóta með öðrum hætti. Á þremur næstu árum er gert ráð fyrir að verja allt að 6 milljörðum króna til rannsókna og tækniþróunarverkefna. Jafnframt er ráðgert að verja 3,6 milljörðum króna til sóknaráætlana landshlutanna. Með þessu er ráðgert að efla fjölbreytni atvinnulífsins og fjölga störfum í þekkingariðnaði. Undir merkjum sóknaráætlana er að nást sá ánægjulegi árangur að fulltrúar landshlutanna forgangsraða sjálfir þeim verkefnum sem til greina kemur að styðja með þessum hætti.</p> <h3>Næring fyrir atvinnulífið</h3> <p>Nálægt þriðjungi arðsins af bönkunum og sölu á hlut ríkisins í þeim verður varið næstu þrjú árin til margvíslegrar uppbyggingar í ferðaþjónustu, skapandi greina og grænna og vistvænna verkefna. Alls er um að ræða 22 miljarða kóna. Til dæmis er ætlunin að tvöfalda árlegt framlag til Kvikmyndasjóðs. Byggingariðnaðurinn varð fyrir miklum skakkaföllum eftir þensluárin fyrir hrun og atvinnuleysi er mikið innan greinarinnar. Samkvæmt fjárfestingaráætluninni er ráðgert að flýta viðhaldi fasteigna í eigu ríkisins.</p> <p>Verja á 1,5 milljörðum króna aukalega til margvíslegra viðhaldsverkefna víða um land þegar á næsta ári. Þá er gert ráð fyrir að framkvæmdir við nýtt fangelsi hefjist von bráðar og verður tveimur milljörðum króna varið til þeirra næstu tvö árin. Á næstu tveimur árum verður á þriðja milljarð króna varið til framkvæmda við Landeyjarhöfn og smíði nýrrar Vestmannaeyjaferju.</p> <p>Búast má við því að ársverkum fjölgi um 4.000 verði fjárfestingaáætlunin að veruleika. Það segir þó ekki alla söguna því gera má ráð fyrir margfeldisáhrifum sem gæti fjölgað störfum alls um 10.000 á næstu þremur árum. Þetta hefur jákvæð áhrif á vinnumarkaðinn en búast má við að atvinnuleysi verði rúm 4 prósent árið 2015 samkvæmt áætluninni.</p> <h3>Hallalaus ríkissjóður 2014</h3> <p>Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að örva atvinnulífið eftir áföllin munu skila fleiri störfum og meiri tekjum. Það á einnig við um tekjur ríkissjóðs enda verður ekki kvikað frá því markmiði að skila ríkissjóði hallalausum árið 2014 og greiða jafnt og þétt niður skuldir. Viðvarandi hallarekstur ríkissjóðs er uppskrift að lántöku og auknum vaxtakostnaði. Við höfum einsett okkur að gera ríkisreksturinn sjálfbæran á nýjan leik og sá er auðvitað kjarninn í efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar. Athuganir benda til þess að af 39 milljarða króna fjárfestingum samkvæmt áætluninni muni um 17 milljarðar króna skila sér sem tekjur í ríkissjóð á næstu þremur árum.<br /> </p> <h3>Stillum saman strengi</h3> <p>Ég fagna aukinni samstöðu á Alþingi um mikilvæg hagsmunamál þjóðarinnar. Það á ekki aðeins við um undirbúning og gerð þeirrar fjárfestingaáætlunar sem hér er reifuð. Þar hefur Guðmundur Steingrímsson, þingmaður Bjartrar framtíðar, lagt gjörva hönd á plóg. Samstaðan á einnig við um mótun nýs og betra Stjórnarráðs og stuðning í þinginu við lýðræðisumbætur og mótun nýrrar stjórnarskrár. Slík vinnubrögð eru merki um heilindi og heilbrigð viðbrögð þingmanna við kröfu þjóðarinnar um ný vinnubrögð og siðbót íslenskra stjórnmála. Aukinn samstarfsvilji um mál sem varða mikla hagsmuni almennings getur aukið trú manna á að Alþingi sé vanda sínum vaxið og hafi aðeins almannahag en ekki sérhagsmuni að leiðarljósi.</p>
12. maí 2012Blá ör til hægriVið látum verkin tala<p>Það er fagnaðarefni á þriggja ára afmæli ríkisstjórnarinnar að meirihluti Alþingis skuli samþykkja þingsályktunartillögu mína um breytingar á skipan ráðuneyta. Þann lærdóm mátti draga af skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis að þörf væri á því að efla ráðuneytin. Þeim verður nú fækkað í átta en ráðuneytin voru 12 í upphafi kjörtímabilsins.</p> <p>Ég er þess fullviss að breytingarnar á Stjórnarráðinu munu marka tímamót og gera stjórnsýsluna sterkari, faglegri og betri, ekki síst á sviði umhverfis-, auðlinda-, atvinnu- og efnahagsmála. Þrátt fyrir hrakspár stjórnarandstöðunnar gefast hér mörg tækifæri til bættra samskipta framkvæmdavalds og löggjafarvalds. Síðast en ekki síst geta breytingarnar einfaldað samskipti Stjórnarráðsins og samfélagsins alls og gert þau markvissari. Við erum aðeins 320 þúsund manna þjóð og þurfum á því að halda að stjórnkerfi okkar sé einfalt og þjóni landsmönnum öllum á skilvirkan og opinn hátt.<br /> </p> <h3>Næst er það stjórnarskráin</h3> <p>Í næstu viku tekur Alþingi fyrir eitt af brýnustu stefnumálum ríkisstjórnarinnar en það eru breytingar á stjórnarskránni. Það er von mín og ríkisstjórnarinnar allrar að takast megi að bera megintillögur stjórnlagaþings undir þjóðina í haust í almennri atkvæðagreiðslu. Þetta er mikilsvert mál og á rætur í heitstrengingum margra stjórnmálaflokka um áratugi, meðal annars&#160;um að innleiða á Íslandi bætt siðferði og aukið lýðræði. Það væri sannast sagna með ólíkindum ef minnihluti þingsins héldi áfram málþófi til þess að koma í veg fyrir framgang þessa máls í trássi við vilja meirihluta þingsins og þriggja fjórðu hluta kjósenda.<br /> </p> <h3>Sanngjarnt afgjald og atvinnuuppbygging</h3> <p>Þegar liðin eru rétt þrjú ár af kjörtímabilinu stendur ríkisstjórnin enn í ströngu eins og landsmenn verða áþreifanlega varir við þessa dagana. Það sést meðal annars í auglýsingum útgerðarvaldsins í landinu gegn áformum ríkisstjórnarinnar um breytt fiskveiðistjórnunarkerfi og hækkun veiðigjalds sem stendur til að innheimta af lögmætri eign almennings. Heimilin í landinu máttu þola miklar búsifjar þegar gengi krónunnar hrundi með bankakerfinu haustið 2008. Þá fluttust gífurlegir fjármunir frá heimilunum ekki síst til greina&#160; sem hafa tekjur sínar í erlendum gjaldeyri líkt og sjávarútvegurinn. Það er auðvitað sanngjarnt að almannasjóðir taki til sín hluta af þeirri auknu framlegð sem sjávarútvegurinn fékk í sinn hlut með gengishruninu. Ég veit að útgerðarmenn eru þessu ekki allskostar ósammála og að þeir vita jafn vel og aðrir að þeir hafa ekki sjálfdæmi um það frekar en aðrir hvað greinin greiðir í almannasjóði til að halda úti velferðarkerfi og grafa jarðgöng til samgöngubóta svo nokkuð sé nefnt. Ég er þess fullviss að þeir muni virða rétt lýðræðislega kjörinna&#160; valdhafa til þess að taka endanlegar ákvarðanir um auðlindirnar. Eðlilegt gjald af auðlindum hafsins mun meðal annars gera ríkisstjórninni kleift að hraða samgöngubótum, uppbyggingu græna hagkerfisins og sóknaráætlun landshluta.<br /> </p> <h3>Stjórnarstefnan skiptir máli</h3> <p>Svo virðist sem hrakspár og bölmóður stjórnarandstöðunnar magnist eftir því sem fréttum af árangursríkum verkum ríkisstjórnarinnar fjölgar.&#160; Sýnt hefur verið fram á að ríkisstjórninni hefur tekist með eftirtektarverðum hætti að snúa af braut vaxandi ójöfnuðar. Augu stjórnmálamanna víða um lönd opnast æ betur fyrir því að aukinn tekjujöfnuður og varðstaða um kjör hinna lægst launuðu er ekki aðeins grundvallarverkefni ríkisstjórna sem kenna sig við jöfnuð, umhverfis- og vinstristefnu, heldur bætir hún líðan almennra borgara og ýtir undir hagvöxt. Hagvöxtur hér á landi er raunar með því mesta sem um getur í allri Evrópu og spár eru á þann veg að hann aukist næstu árin fremur en hitt.</p> <p>Samanburðargögn sýna einnig að innan Evrópu er hættan á fátækt og félagslegri einangrun minnst hér á landi. Hér við bætist að atvinnuþátttaka var um síðustu áramót meiri hér á landi en í öðrum löndum Evrópu og atvinnuleysi er með því minnsta sem gerist þótt enn sé það um sjö prósent. Störfum hefur fjölgað um 1.300 milli ára og að minnsta kosti 1.000 færri leita nú að vinnu en gerðu um síðastliðin áramót.<br /> </p> <h3>Við tekur uppbyggingin</h3> <p>Á þremur árum var ríkissjóði, tugþúsundum heimila og flestum fyrirtækjum landsins forðað frá gjaldþroti í einu umfangsmesta efnahagsáfalli sögunnar. Samdrætti var jafnframt snúið í vöxt þjóðarkökunnar á undraskömmum tíma. Eftir þessu hefur verið tekið þannig að nú hefur íslenska ríkið vaxandi traust og ágætan aðgang að erlendu lánsfé.</p> <p>Á sama tíma var snúið af braut mestu ójafnaðarþróunar sem vestrænt land hefur gengið í gegnum á síðari árum og tekjuskipting jöfnuð með svo afgerandi hætti að nú er Ísland í hópi þeirra landa þar sem jöfnuður og félagslegt réttlæti er hvað mest. Loks hefur stjórnkerfinu verið umbylt með fækkun ráðuneyta og breyttum stjórnarháttum byggðum á lærdómum hrunsins.</p> <p>Fullt tilefni er til að fagna á þriggja ára afmæli ríkisstjórnarinnar. Síðasta fjórðung kjörtímabilsins mun hún og Alþingi nýta til áframhaldandi lífskjarasóknar og aðgerða í skuldamálum heimilanna, fjölgunar starfa, endurskoðunar stjórnarskrárinnar, breytinga á fiskveiðistjórnunarkerfinu, framgangi rammaáætlunar um vernd og nýtingu náttúruauðlinda og fjölda annarra þjóðþrifamála í þágu almennings.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br /> </p>
08. maí 2012Blá ör til hægriStofnfundur Austurbrúar<p>Ræða Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætisráðherra, á stofnfundi Austurbrúar á Egilsstöðum 8. maí 2012.<br /> </p> <p>Kæru gestir stofnfundar<br /> </p> <p>Það er með mikilli ánægju sem ég ávarpa ykkur hér í dag í tilefni stofnunar Austurbrúar. Sú vinna sem hefur farið fram hér í þessum landshluta nú síðastliðin fjögur ár og leitt að stofnun Austurbrúar er til mikillar fyrirmyndar og eiga samtök sveitarfélaga hér á Austurlandi hrós skilið fyrir þann áfanga sem þau ná hér í dag.</p> <p>Það að ná að skapa í Austurbrú þverfaglegan samstarfsvettvang þar sem unnið er sameiginlega fyrir Austurland að nýsköpun, þróun, eflingu atvinnulífs og samfélags. Öflugri símenntun, starfsþróun og starfsfræðslu, ásamt uppbyggingu háskólanáms, rannsókna, menninga, lista og skapandi greina er lofsvert. Slíkar skipulagbreytingar sem hér eru að eiga sér stað munu að mínu mati leiða til aukinnar hagræðingar, skilvirkni og almennt enn betri samskipta ríkis og sveitarfélaga.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur lagt mikla áherslu á&#160; eflingu sveitarstjórnarstigsins. Málefni fatlaðra hafa þegar verið flutt til sveitarfélaga og samið hefur verið um tónlistarkennslu. Næsta verkefni er yfirfærsla á málefnum aldraðra og hluta heilsugæslu og vonandi nást samningar um það fyrir lok kjörtímabilsins. &#160;</p> <p>Stjórnarráðið nú í tæp tvö árið unnið eftir þeirri hugmynda- og aðferðafræði sem birtist í stefnumörkun ríkisstjórnarinnar um Ísland 2020. Stefna stjórnvalda varðandi samskipti ríkis og sveitarfélaga í þeirri stefnumörkun endurspeglast í sóknaráætlunum landshluta.&#160; Vinna við sóknaráætlanirnar hófst í byrjun árs 2011 en í þeim áfanga var opnað fyrir ákveðinn samskiptaás milli Stjórnarráðsins og átta landshlutasamtaka sveitarfélaga.&#160;&#160; Í stað þess að 10 ráðuneyti eigi samskipti við 76 sveitarfélög þegar kemur að úthlutun almannafjár til almannaheilla þá á stýrinet allra ráðuneyta samskipti við sveitarfélögin í gegnum átta landshlutasamtök. &#160;</p> <p>Austurbrú verður mikilvægur hlekkur í einfaldaðri og skilvirkari samskiptum ríkis og sveitarfélaga. Því til staðfestingar samþykkti ríkisstjórnin í morgun nýja útfærlsu aá aðkomu ríkisins að stofnunum eins og Austurbrú í gegnum sóknaráætlanir landshluta sem endurspeglar þá framtíðarsýn að allir styrkjafyrirkomulag ríkisins við sveitarfélög&#160; s.s. vaxta- og menningarsamninga, atvinnuþróunarfélög og ýmsa þjónustu ríkisins í landshlutum verði sett undir eitt reglugerk sem tengist með beinum hætti sóknaráætlun hvers landshluta og forgangsröðun þeirra í því sambandi.</p> <p>Landshlutasamtök og samþættar stoðstofnanir&#160; munu svo gegna lykilhlutverki í að halda utan um samskipti landshluta við stýrinet Stjónarráðsins, vinna að stefnumótun, áætlanagerð og verkefnaþróun innan landshlutana. Með þessu fyrirkomulagi samskipta sé ég fyrir mér mikla hagræðingu og aukna skilvirkni og jafnvel í framtíðinni einn samning milli ríkis og sveitarfélaga þar sem landshlutinn hefur meira vægi og vald er kemur að úthlutun þeirra fjármuna og ákvörðuna stefnumála er snerta landshlutann. &#160;</p> <p>Með þessari framtíðarsýn óska ég ykkur enn og aftur til hamingju með þetta mikilvæga framfaraskref til aukinnar samstöðu og framfara hér á Austurlandi.</p>
02. maí 2012Blá ör til hægriAukinn jöfnuður og bætt kjör<p>Einhver mesti og besti ávöxtur verkalýðsbaráttunnar frá upphafi er almannatryggingarkerfi fyrir þjóðina alla og velferðarstjórn-mál. Í þessu tvennu birtist vel hugmyndin um jöfnuð; jöfn tækifæri til menntunar og þroska óháð samfélagsstöðu, kyni eða tekjum.</p> <p>Á uppgangsárum nýfrjálshyggjunnar síðustu 30 árin hefur verið grafið undan hugmyndum um jöfnuð. Einstaklingsfrelsi var helsta slagorðið og því haldið á lofti að farsæld allra fælist í því að draga sem mest úr umsvifum ríkisins, þar á meðal eftirliti með því að allir færu að settum reglum. Bankar voru einkavæddir og einkavæðing innan mennta- og heilbrigðiskerfisins var sett á dagskrá.</p> <p>Á baráttudegi verkalýðsins, 1. maí, er verðugt að hafa hugfast að frjálshyggjustefnan leiddi öðru fremur til ábyrgðarleysis og lausungar í viðskiptalífi sem á endanum kallaði yfir þjóðina einhverja mestu efnahagslegu ógæfu sem um getur. Bóluhagnaði stungu gæðingar og gráðugir menn í vasa sína en skildu almenning og almannasjóði eftir með sárt ennið.</p> <p>Eftir því er tekið víða um lönd hversu vel ríkisstjórn jafnaðar- og vinstrimanna á Íslandi hefur tekist að verja velferðar- og almannatryggingarkerfið í þessum efnahagslegu hamförum. Þótt eðlilega gremjist mörgum enn stórfelldar hækkanir heimilisskulda og verðlags í kjölfar bankahrunsins, er það engu að síður staðreynd að samkvæmt samræmdum mælingum Hagstofunnar er hættan á fátækt og félagslegri einangrun minnst hér á landi í allri Evrópu.</p> <p>&#160;<strong>Jöfnuður aukinn eftir hrunið<br /> </strong>&#160;Það er engin tilviljun að kjaraskerðing eftir bankahrunið varð mest meðal þeirra sem ríkastir voru hér á landi en minnst meðal þeirra fátækustu. Í nýrri athugun Þjóðmálastofnunar Háskóla Íslands kemur fram að þessu hafi víðast verið öfugt farið, m.a. á Írlandi árin 2008 til 2009. Þar nam kjaraskerðing fátækasta tíundarhluta þjóðarinnar 26 prósentum en var aðeins um 9 prósent meðal sama tekjuhóps á Íslandi árin 2008 til 2010. Ríkasti tíundarhlutinn á Íslandi sætti aftur á móti 38 prósenta kjaraskerðingu meðan sami tekjuhópur á Írlandi hélt sínu og vel það þrátt fyrir kreppuna. Engum blandast hugur um það að þessar ólíku niðurstöður tengjast pólitískri stefnumörkun. Niðurstaða rannsóknar Þjóðmálastofnunar er ótvíræð: Skattbyrði lágtekjuhópa hefur lækkað verulega á sama tíma og tekjuhærri hópar bera hlutfallslega meiri byrðar, en tekjuskattur hefur lækkað hjá 6 af hverjum 10 í landinu. Ríkisstjórninni hefur tekist að snúa þróun jöfnuðar á Íslandi rækilega við. Eftir um tíu ára skeið vaxandi ójöfnuðar í aðdraganda hrunsins er nú svo komið, aðeins fjórum árum síðar, að tekjuskiptingin er um það bil sú sama og hún var árið 1998.</p> <p>&#160;<strong>Mesta kaupmáttaraukning í 13 ár<br /> </strong>&#160;Meðan þessu vindur fram dregur jafnt og þétt úr atvinnuleysi. Það var liðlega 7 prósent fyrsta ársfjórðunginn og er Ísland nú í hópi OECD þjóða þar sem atvinnuleysi er hvað minnst. Störfum fjölgaði um 1.300 á fyrsta ársfjórðungi og atvinnulausum fækkaði um 1.000 miðað við sama tímabil í fyrra.</p> <p>Það er ánægjulegt að laun hækki á sama tíma og jöfnuður eykst eins og reyndin er. Enn ánægjulegra er að sjá í nýjum gögnum Hagstofu Íslands að kaupmáttur launa hafi hækkað um 5,3 prósent síðustu 12 mánuðina. Svo mikil hækkun hefur ekki mælst hér á landi í 13 ár.</p> <p>Ríkisstjórnin er mjög vel meðvituð um að enn eiga margir fullt í fangi með að ná endum saman vegna hækkunar skulda og greiðsluvanda sem loðað hefur við mörg heimili frá bankahruninu. En það er ósanngjarnt og nánast lýðskrum að halda því fram að ríkisstjórnin hafi lítið aðhafst til bjargar heimilum í vanda. Þvert á móti er til þess tekið í skýrslum og erlendum fjölmiðlum, hversu vel hefur til tekist hér á landi.</p> <p>&#160;<strong>Frítekjumörk lífeyristekna þrefölduð<br /> </strong>&#160;Þótt fjöldi aldraðra hafi upplifað skerðingu lífskjara í kjölfar hrunsins og margir miklar fjárhagslegar þrengingar, ekki síst vegna veikingar íslensku krónunnar og hækkunar verðlags og skulda, hafa lægstu bætur lífeyrisþega hækkað um 60 til 70 prósent frá árinu 2008. Skerðingar vegna tekna maka heyra nú sögunni til og lágmarksframfærslutrygging hefur verið innleidd fyrir alla lífeyrisþega. Tekið hefur verið á víxlverkan bóta almannatrygginga og lífeyrissjóða, en gert er ráð fyrir að frítekjumark lífeyrisþega vegna greiðslna úr almennum lífeyrissjóðum verði þrefaldað á næstu þremur árum; fari úr 120 þúsund krónum í 329 þúsund krónur.</p> <p>Stærri hluta þjóðarkökunnar hefur verið varið til velferðarmála en á hátindi góðærisins og framlög til almannatrygginga hafa aukist um 50 prósent á liðnum 5 árum. Þessar margþættu aðgerðir hafa skilað miklum árangri og varið kjör lífeyrisþega umtalsvert. Árið 2007 og 2008 voru um 15 prósent 65 ára og eldri undir skilgreindu lágtekjumörkum ESB, þriðjungi fleiri en meðaltalið þessi ár í öðrum hópum. En nú stendur enginn einn hópur eins vel á Íslandi hvað þetta varðar en 4,3 prósent þeirra sem eru 65 ára og eldri hafa tekjur undir lágtekjumörkum ESB.</p> <p>&#160;<strong>Kröftug lífskjarasókn framundan<br /> </strong>&#160;Allt bendir til að framundan séu vaxandi umsvif og verðmætasköpun í samfélaginu, með auknum hagvexti, fjölgun starfa og bættum lífskjörum alls almennings. Hagvaxtarhorfur í heiminum fara batnandi, allar helstu útflutningsgreinar þjóðarinnar eru í sókn, ekki síst ferðaþjónustan, sjávarútvegur, stóriðja og hinar skapandi greinar. Með vaxandi bjartsýni hér heima og auknu trausti erlendra aðila á framvindu efnahagsbatans á Íslandi aukast líkurnar á erlendri fjárfestingu og enn frekari uppbyggingu atvinnulífs hér á landi. Enda eru fjölmörg stór fjárfestingarverkefni í skoðun um þessar mundir – bæði hjá innlendum og erlendum fjárfestum. Það er því full ástæða til bjartsýni um að framundan sé kröftug lífskjarasókn á Íslandi.</p> <p>Ég sendi öllu launafólki í landinu góðar kveðjur á baráttudegi verkalýðsins.<br /> </p>
25. apríl 2012Blá ör til hægriÍ kjölfar dóms Landsdóms<p>Í kjölfar dóms Landsdóms hefur spunnist mikil umræða um störf ríkisstjórna og stjórnsýslu og jafnvel verið látið í veðri vaka að ekkert hafi verið gert til þess að bæta þau vinnubrögð sem dómurinn gagnrýnir. Ríkisstjórnir mínar hafa lagt sérstaka áherslu á umbætur í stjórnsýslu á kjörtímabilinu, ekki síst varðandi vinnubrögð ríkisstjórna og á ráðherrafundum auk fækkunar og styrkingar ráðuneyta.</p> <h4>Ráðherranefnd um efnahagsmál</h4> <p>Þegar árið 2009 voru settar á fót ráðherranefndir m.a. um efnahagsmál. Þessar nefndir starfa samkvæmt formföstu skipulagi og á föstum fundum á sama hátt og ríkisstjórnin. Í ráðherranefnd um efnahagsmál, sem heldur fundi a.m.k. vikulega, eru lögð fram skrifleg gögn um ástand á fjármálamörkuðum o.fl. sem varðar efnahagslífið auk stærstu mála nefndar um fjármálastöðugleika og áhættuþættir í efnahagslífi vaktaðir og metnir. Þá eru reglulega kallaðir til funda við nefndina forsvarsmenn Seðlabankans, Fjármálaeftirlitsins og fleiri aðila sem gegna mikilvægu hlutverki á þessu sviði.</p> <p>Forsætisráðherra, efnahags- og viðskiptaráðherra og fjármálaráðherra sitja alla fundina og fá til sín aðra ráðherra ef tilefni er til. Nefndin er því verkstjórnar- og samhæfingarvettvangur og þar eru mál sem varða efnahagsmál í víðum skilningi rædd og þeim komið í farveg. Stærstu málin sem rædd eru í nefndinni eru jafnframt tekin upp í ríkisstjórn og allir ráðherrar fá fundargerðir allra ráðherranefndafunda sendar og geta tekið upp í ríkisstjórn öll mál sem þar hafa verið rædd.</p> <h4>Ný lög um Stjórnarráð Íslands</h4> <p>Í nýjum lögum um Stjórnarráð Íslands er nú skýrt kveðið á um að mikilvæg stjórnarmálefni skuli rædd á ríkisstjórnarfundum. Árið 2009 skipaði ég nefnd um endurskoðun laga um Stjórnarráð Íslands sem lagði til breytingar á starfsháttum og skilaði skýrslunni Samhent stjórnsýsla þar sem er finna ýmsar ábendingar um það sem betur mætti fara í starfsemi Stjórnarráðsins.</p> <p>Á meðan nefndin starfaði skiluðu rannsóknarnefnd Alþingis og þingmannanefndin, sem fór yfir skýrslu rannsóknarnefndarinnar, skýrslum sínum auk þess sem starfshópur forsætisráðherra um viðbrögð Stjórnsýslunnar við skýrslu RNA skilaði sinni skýrslu. Á grunni þessara skýrslna var unnið frumvarp til laga um Stjórnarráð Íslands sem nú er orðið að lögum þar sem sérstaklega er fjallað um ríkisstjórn og samhæfingu starfa milli ráðherra.</p> <p>Skýrt er hvað átt er við með mikilvægum stjórnarmálefnum sem ræða skal í ríkisstjórn. Þá er m.a. kveðið á um þá skyldu ráðherra að samhæfa stefnu og aðgerðir ráðuneyta og hlutverk forsætisráðherra í því efni. Starfsreglur ríkisstjórnar og ráðherranefnda hafa í kjölfarið verið endurskoðaðar auk reglna um skráningu formlegra samskipta við aðila innan og utan Stjórnarráðs Íslands.</p> <h4>Formfesta í vinnubrögðum</h4> <p>Forsætisráðuneytið mun að sjálfsögðu fara ítarlega yfir dóm Landsdóms ásamt öllum ráðuneytum innan Stjórnarráðs Íslands og skoða hvort tilefni sé til fleiri breytinga til þess að tryggja enn frekar formfestu og reglufestu í vinnubrögðum. Þá hafa verið gerðar breytingar á starfsemi forsætisráðuneytisins til þess að gera því betur kleift að sinna forystuhlutverki sínu en í dómi Landsdóms er m.a. fjallað um forystuhlutverk forsætisráðuneytisins sem leiða má af 17. gr. stjórnarskrárinnar. Ekki var hefð fyrir formlegum ráðherranefndum né markvissri eftirfylgni með stjórnarsáttmálum ríkisstjórna utan ríkisstjórnarfunda. Þessu hefur verið breytt og ráðuneyti sameinuð og efld.</p> <p>Ríkisstjórnir mínar hafa lagt áherslu á að efla stjórnsýsluna og styrkja í takt við þær ábendingar sem fram hafa komið, ekki síst í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis. Eins og ég hef bent á í þessari grein hefur ýmislegt þegar verið gert og áfram verður haldið á sömu braut. Efling og styrking stjórnsýslunnar er stöðugt viðfangsefni og við erum mjög langt komin í því að innleiða breytingar í samræmi við ábendingar Rannsóknarnefndar Alþingis og þingmannanefndarinnar.</p> <p>Ég vil nota þetta tækifæri til þess að þakka frábæru starfsfólki Stjórnarráðsins fyrir framlag sitt í þeim efnum.</p>
17. mars 2012Blá ör til hægriÞjóðarsátt um nýjan gjaldmiðil<div> <p>Stærsti vandi atvinnulífs og heimila í landinu um þessar mundir er veikburða króna. Ekkert hefur valdið jafn miklum búsifjum á síðari árum og gríðarlegt fall krónunnar samfara hruni bankanna haustið 2008. Þótt gengisskuldir heimilanna minnki hratt hefur fall krónunnar og hækkun verðlags í kjölfarið rýrt kaupmátt svo mjög að tvísýnt er um greiðslugetu stórra hópa af íbúðalánum.</p> <p>Helmingur skulda fyrirtækja í landinu er í erlendum gjaldmiðlum. Fyrirtæki, sem aðeins hafa tekjur í íslenskum krónum, eru illa í stakk búin til að mæta frekara gengissigi.</p> <p>Hvort tveggja, gengisvandi heimila og fyrirtækja, er sífellt viðfangsefni stjórnvalda og stofnana sem verja dýrmætum tíma, kunnáttu og fé í að leysa viðfangsefni sem beint eða óbeint má rekja til ótryggs gjaldmiðils og yfirvofandi verðbólguskota.</p> <p>Þótt krónan hafi vissulega hjálpað útflutningsgreinum okkar og ferðaþjónustu eftir hrunið gengur ekki til lengdar að búa við örmynt sem kostar samfélagið, heimilin, fyrirtækin og hið opinbera ofurvexti og sveiflukenndari og lakari lífskjör en ella væri.</p> </div> <div> <h4>Verðum að marka stefnu</h4> <p>Síðastliðinn mánudag þurfti Alþingi að glíma við þennan innbyggða vanda; veikburða íslenska krónu. Þá brá svo við að ágæt samstaða náðist í þinginu um að herða enn gjaldeyrishöftin vegna vaxandi útstreymis á gjaldeyri og aukinnar hættu á gengissigi krónunnar. En gjaldeyrishöft eru eins og lyfjameðferð við erfiðum sjúkdómseinkennum. Hvort sem mönnum líkar betur eða verr er raunveruleg lækning fólgin í róttækum uppskurði. Gjaldeyrishöft, verðtrygging og önnur hjálpartæki krónunnar tala sínu máli og sýna svart á hvítu hvers konar stuðningsumhverfi þarf sífellt að búa henni með ærinni fyrirhöfn.</p> <p>Stærsta verkefnið framundan er að undirbúa upptöku nýs gjaldmiðils og losa um höftin sem samofin eru krónunni. Skýr stefnumótun um framtíðarskipan í gjaldmiðilsmálum er því eitt af brýnustu verkefnum stjórnmálanna á næstu misserum.</p> </div> <div> <p>Enginn stjórnmálaflokkur getur lokað augunum fyrir því að haldið er uppi fölsku gengi krónunnar og ef engin væru gjaldeyrishöftin þyrfti ekki að spyrja um afleiðingarnar: Aukna verðbólgu, rýrari kaupmátt og aukna skuldsetningu heimila og fyrirtækja.</p> <p>Þótt Samfylkingin sé eini flokkurinn sem talað hefur skýrt í þessum efnum og hvatt til aðildar að Evrópusambandinu og upptöku evru hafa stjórnmálamenn úr nær öllum flokkum stigið fram og viðurkennt mikilvægi þess að ráða fram úr gjaldmiðilsvandanum. Umræða um einhliða upptöku annarra gjaldmiðla ber þessu glöggt vitni. Veigamikil rök hníga að því að besti kosturinn sé þó eftir sem áður að taka upp evru samfara aðild að Evrópusambandinu, ekki síst vegna þess að langstærstur hluti viðskipta okkar er við lönd innan evrusvæðisins, eða 42 prósent þeirra. Til samanburðar eru viðskipti okkar í Kanadadollurum innan við 2 prósent. Með sama hætti eru viðskiptin 10 prósent í Bandaríkjadölum sem og í breskum pundum og dönskum krónum. Loks er á það að líta að í ályktun Alþingis um aðildarviðræður við ESB er ekki gert ráð fyrir að íslensk stjórnvöld beiti sér fyrir upptöku annarra gjaldmiðla meðan viðræður standa yfir.</p> </div> <h4>Setjumst við samningaborðið</h4> <p>Hreinskiptin og opin umræða um nýjan gjaldmiðil er þjóðarnauðsyn og mikilvægt er að ræða og meta þá kosti sem í stöðunni kunna að vera. Þetta á líka við um Samfylkinguna sem verður líka að vera opin fyrir umræðu um kosti og galla annarra gjaldmiðla ef svo illa færi að aðildarumsókn að ESB yrði felld í þjóðaratkvæðagreiðslu. Að mínu viti kemur enda ekki til álita að búa við óbreytt ástand til framtíðar. Því skora ég á forystumenn allra stjórnmálaflokka að koma með opnum huga að þessu verkefni. Við þurfum þjóðarsátt um lausn á gjaldmiðilsvandanum.</p> <p>Ríkisstjórnin ætlar ekki að láta sitt eftir liggja í þessu efni. Á vegum efnahags- og viðskiptaráðherra hefur nú verið skipuð samráðsnefnd allra flokka og aðila vinnumarkaðarins um mótun gengis- og peningamálastefnu. Nefndinni er ætlað að skila greinargerð til ráðherra fyrir lok maímánaðar. Viðfangsefni hennar eru að fara yfir helstu kosti þjóðarinnar í gjaldeyris- og peningamálum, hvort heldur sem þeir felast í því að halda krónunni eða taka upp aðra mynt.</p> <p>Jafnframt vinnur Seðlabanki Íslands að viðamikilli skýrslu um leiðir í gjaldmiðilsmálum þjóðarinnar og er þess vænst að hún komi út með vorinu eða snemma sumars.</p> <h4>Með opnum huga</h4> <p>Ýmislegt bendir til þess að meiri ró sé að færast yfir evrusvæðið og góðar fréttir eru teknar að berast af mörkuðum beggja vegna Atlantsála eftir kreppuástand undanfarinna ára. Lánveitingar til heimila í löndum Evrópusambandsins hafa aukist á þessu ári. Þótt of snemmt sé að slá því föstu að tekist hafi að koma böndum á skuldakreppuna í evrulöndunum er þó ýmislegt sem bendir í þá áttina.</p> <p>Batnandi ytri skilyrði koma íslensku þjóðinni til góða. En ávaxtanna af fórnum sínum undanfarin ár myndi hún njóta í enn ríkari mæli ef hún þyrfti ekki að glíma við gjaldmiðilsvanda sem samofinn er efnahagslegum óstöðugleika. Stjórnvöld geta ekki lengur skotið sér undan því að ræða í fullri alvöru og með opnum huga um stærsta vanda þjóðarinnar; gjaldmiðil sem nauðsynlegt er að hafa í gjaldeyrishöftum. Hagsmunir samfélagsins alls eru í húfi.<br /> </p>
08. mars 2012Blá ör til hægriBaráttan heldur áfram<p>Á alþjóðlegum baráttudegi kvenna, 8. mars, eru þúsundir viðburða um allan heim um viðfangsefni jafnréttisbaráttunnar. Sameinuðu þjóðirnar helga daginn baráttunni gegn hungri og fátækt milljóna kvenna og stúlkubarna. Saga þessa dags spannar nú eina öld og eitt ár betur. Frá upphafi var áherslan á launajafnrétti, bættar vinnuaðstæður og hóflegan vinnutíma. Nú vitum við að líka þarf að breyta menningunni, staðalmyndunum, forgangsröðun stjórnmálanna og efnahagsmálanna og virða þarfir og framlag kvenna og karla til samfélagsins að jöfnu. Krafan er að konur komi að mótun og stjórnun samfélagsins á öllum sviðum þess til jafns við karla.</p> <p>Íslandi hefur í þrjú ár í röð verið skipað í efsta sæti árlegs lista Alþjóða efnahagsráðsins yfir stöðu jafnréttismála í heiminum. En listinn sýnir líka að mikið vantar upp á að árangur okkar varðandi launamun kynja og hlut kvenna í stjórnunar- og áhrifastöðum sé sambærilegur við árangur á öðrum sviðum jafnréttismálanna.</p> <p>Á næsta ári taka gildi lög um hlut kynja í stjórnum fyrirtækja. Lögin voru sett í kjölfar þess að árum saman hafði atvinnulífinu ekki tekist af eigin rammleik að auka hlut kvenna í stjórnum fyrirtækja svo neinu næmi, þrátt fyrir stóraukna menntun kvenna og þrátt fyrir að rannsóknir hafi leitt í ljós að fyrirtæki sem er stjórnað af báðum kynjum eru einfaldlega betur rekin. Nýlega var sýnt fram á að um 200 stjórnarsæti bíða þess að verða skipuð konum. Ég er sannfærð um að íslenskar konur eru tilbúnar til að svara kallinu – sem og atvinnulífið allt.</p> <p>Um þessar mundir er unnið að framkvæmdaáætlun um launajafnrétti kynja, sem verður kynnt síðar í þessum mánuði. Þá hefur verið ákveðið að gera áætlun um endurreisn fæðingarorlofskerfisins, þar sem marka á stefnu um hækkun á greiðslum í áföngum sem og lengingu orlofsins upp í 12 mánuði. Margt hefur áunnist í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi, þ. á m. hafa lagaákvæði verið hert, en þessari baráttu er bráðnauðsynlegt að halda áfram af fullum krafti. Þessi þrjú mál verða forgangsmál ríkisstjórnar minnar í jafnréttismálum næstu misserin.</p>
01. mars 2012Blá ör til hægriSkattpíning Sjálfstæðisflokksins á börnum afnumin<p>Matthías Bjarnason, fyrrverandi ráðherra og leiðtogi í Sjálfstæðisflokknum, ritaði grein sem birt var á þessum stað í Fréttablaðinu í gær undir fyrirsögninni „Ríkisstjórn Jóhönnu og skattpíning barna".</p> <p>Það er rétt hjá Matthíasi að ég hef á löngum stjórnmálaferli fjallað um skattlagningu barna. Má þar nefnda hróplegt óréttlæti sem fólst í því að fyrir meira en áratug í tíð sjálfstæðismanna greiddu 15 ára unglingar fjórfalt hærri skatt af tekjum sínum en 16 ára unglingar vegna undarlegra skattareglna.</p> <p>Það er hins vegar alrangt hjá Matthíasi að ríkisstjórn mín hafi staðið fyrir hækkun á sköttum barna og unglinga eða almennings yfirleitt þegar kemur að vaxtatekjum af bankabókum og innstæðum í fjármálastofnunum. Reyndar má fullyrða að í langflestum tilvikum hafa skattar á þessa hópa lækkað vegna breytinga ríkisstjórnarinnar á fjármagnstekjuskatti. Samhliða hækkun skatthlutfallsins í 20 prósent var innleitt frítekjumark að upphæð 100.000 kr á ári fyrir einstaklinga og 200.000 kr fyrir hjón. Í tíð sjálfstæðismanna höfðu vaxtatekjur af bankainnstæðum alls almennings verið skattlagðar frá fyrstu krónu.</p> <p>Öllum almennum sparnaði, ekki síst hjá börnum og unglingum, var því hlíft við skattlagningu eftir að ríkisstjórn mín hafði breytt skattkerfinu ólíkt því sem áður var í tíð Sjálfstæðisflokksins. Nú er reyndin sú að ríkir fjármagnseigendur greiða bróðurpartinn af þeim fjármagnstekjuskatti sem innheimtur er í landinu.</p> <p>Matthías ætti einnig að íhuga hvaða sögu eftirfarandi staðreyndir segja um það þjóðfélag sem við búum nú í. Árið 2010 var fjármagnstekjuskattur lagður á tæplega 183 þúsund einstaklinga. Á síðasta ári var fjármagnstekjuskattur lagður á rétt um 47 þúsund einstaklinga. Á einu ári fækkaði þeim sem greiddu fjármagnstekjuskatt um 136 þúsund, ekki síst vegna þess skattfrelsis sem núverandi ríkisstjórn innleiddi fyrir allan minniháttar sparnað, m.a. hjá börnum og unglingum.</p> <p>Við jafnaðar- og vinstrimenn, sem nú stýrum landinu, beitum skattkerfinu gegn ójöfnuðinum sem flokkur Matthíasar stuðlaði að árum saman með ívilnandi hætti fyrir hina ríku. Við erum stolt af því að hafa snúið af óheillabraut ójöfnuðarins.</p>
27. febrúar 2012Blá ör til hægriRéttlæti og raunsæi að leiðarljósi<p>Drjúgur hluti þjóðfélagsumræðunnar hefur að undanförnu snúist um skuldavanda heimilanna. Það er skiljanlegt. Gengislánadómur Hæstaréttar um miðjan mánuðinn setti málið í nýjan farveg og vakti spurningar um leið og hann gaf fyrirheit um frekari niðurfærslu lána á kostnað bankanna.</p> <p>Samtímis er þess krafist að stjórnvöld beiti sér fyrir almennum afskriftum húsnæðislána að því marki að heimilin geti staðið í skilum og nái á ný jafnvægi og viðspyrnu. En allar aðgerðir verður að ígrunda og greina þarf aðstæður rétt. Góð eiginfjárstaða fjármálafyrirtækja hlýtur til dæmis að greiða fyrir því að dómi Hæstaréttar verði fullnægt og þúsundir lántakenda fái leiðréttingu sinna mála.</p> <p>Því miður er það svo að allar tillögur um flata niðurfærslu, færa ekki skuldir niður heldur færa þær til. Enda gufa skuldir ekki upp. Ýmist er verið að færa skuldir yfir á skattgreiðendur eða á börnin okkar og komandi kynslóðir. Þeir sem fara vilja leið flatrar niðurfærslu lána verða því að upplýsa hver eigi að borga brúsann.</p> <p>Æ fleiri átta sig á því að töfralausnir eru ekki til og íhuga á þeim grundvelli hvað sé til ráða.</p> <p>Skuldastaða heimilanna verður áfram eitt af stóru málunum á borði ríkisstjórnarinnar. Leitin að sanngirni og jöfnuði heldur áfram þar sem samfélagið léttir þeim róðurinn sem harðast voru leiknir í kreppunni. Í þessu sambandi má minna á þá staðreynd að meiri jöfnuður ríkir nú í íslenska þjóðfélaginu en árin fyrir hrun. Við kvikum hvergi frá því að finna lausnir jafnvel þótt erlendir álitsgjafar, eins og Lars Christensen, sérfræðingur hjá Danske Bank, telji víst að nú þegar sé Ísland „heimsmeistari í að færa niður skuldir heimilanna".</p> <h4>Unnið að lausn</h4> <p>Sérstök ráðherranefnd vinnur að mótun úrræða fyrir þann hóp sem fór á mis við 110 prósenta leiðina vegna svonefndra lánsveða. Einnig er verið að kanna leiðir til að koma til móts við þá sem keyptu sína fyrstu eign þegar fasteignaverð var í hæstu hæðum. Til athugunar er hvernig minnka megi umfang verðtryggðra lána. Ég vænti þess að breið samstaða náist í þinginu um niðurstöðu þess máls.</p> <p>Það tekur mig sárt að heyra af bágum kjörum og vonleysi þeirra sem reynt hafa sitt ítrasta til að standa í skilum, þrátt fyrir verulega aukna greiðslubyrði af völdum hrunsins. Erfiðust er glíma þeirra sem ekki hafa vinnu. Í mörgum slíkum tilvikum dugar fátt annað en sérsniðnar aðgerðir. En margt vekur nú vonir um betri tíð. Dregið hefur úr vanskilum. Tölur FME sýna að um mitt ár 2010 voru 34 prósent í vanskilum við bankanna. Nú í febrúar er þetta hlutfall komið niður í 20 prósent. Nýjar tölur um gjaldþrot einstaklinga benda í sömu átt. Ef horft er til síðustu 10 ára voru gjaldþrot einstaklinga 50 prósentum fleiri að meðaltali en þau voru að jafnaði undanfarin þrjú ár.</p> <p>Ýmislegt bendir til þess að umræðan um skuldavanda heimilanna sé raunsærri en áður. Með raunsæi, aðgát og samstöðu að leiðarljósi viljum við leita að farsælli og réttlátri lausn á skuldavanda þeirra sem enn eru í nauðum staddir.</p>
23. febrúar 2012Blá ör til hægriSkýrsla forsætisráðherra um greinargerð Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands<p>Frú forseti<br /> Áður en ég vík að þeirri skýrslu sem hér er til umræðu vil ég gera nokkra grein fyrir aðdraganda þess að hún var gerð.</p> <p>Þann 1. október sl. afhenti formaður Hagsmunasamtaka heimilanna mér&#160; undirskriftalista þar sem krafist er afnáms verðtryggingar og leiðréttingar á stökkbreyttum lánum til heimilanna. Með kröfunum fylgdu&#160; fjórar mismunandi leiðir til leiðréttingar á lánum. &#160;</p> <p>Á fundi ríkisstjórnarinnar þann 4. október sl. var samþykkt tillaga mín um að fela Hagfræðistofnun Háskóla Íslands að meta tillögurnar. Þar legg ég til að Hagfræðistofnun verði falið að meta áhrif tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna á&#160; þjóðarhag.</p> <p>Á sama tíma var í umræðum um skuldavanda heimilanna sífellt farið frjálslega með tölur um þann afslátt af fasteignalánum heimilanna sem nýju bankarnir fengu þegar þeir keyptu þau af þrotabúum gömlu bankanna. Og ríkisstjórninni var meðal annars legið á hálsi fyrir að beita sér ekki fyrir því&#160; að svigrúmið sem afslátturinn skapaði yrði full nýtt til afskrifta. Efast var um opinberar tölur í þessu sambandi og því haldið fram fullum fetum að svigrúmið vegna þessa væri yfir 300 milljarðar króna.</p> <p>Ég taldi því afar mikilvægt&#160; fyrir umræðuna og til þess að mögulegt væri að ná samstöðu um aðgerðir til handa skuldugum heimilum að fá á hreint í eitt skipti fyrir öll hvert þetta svigrúm bankanna væri vegna afsláttarins af fasteignalánum heimilanna og undir þá kröfu tóku margir, meðal annars Hagsmunasamtök heimilanna.</p> <p>Að höfðu samráði við Hagsmunasamtök heimilanna var leitað til Ríkisendurskoðunar um að stofnunin tæki að sér að upplýsa um hvert þetta svigrúm væri. Ríkisendurskoðun hafnaði þeirri ósk og lá þá beint við að fela Hagfræðistofnun að takast á við verkefnið.&#160; Af hálfu forsætisráðuneytisins var lögð áhersla á að Hagfræðistofnun leitaði til Fjármálaeftirlitsins og Seðlabankans um upplýsingar og hafði ráðuneytið milligöngu til að tryggja örugg samskipti. Jafnframt lagði ráðuneytið áherslu á að Hagfræðistofnun hefði samráð við Hagsmunasamtök heimilanna og lánveitendur um útfærslu verkefnisins.</p> <p>Hagfræðistofnun skilaði greinargerð sinni 27. janúar sl. Seðlabankinn og Fjármálaeftirlit lásu yfir drög að greinargerðinni og veittu Hagfræðistofnun mikilvægar upplýsingar við vinnslu hennar. Hagfræðistofnun átti einnig nokkra fundi með Hagsmunasamtökum heimilanna og lánveitendum. Þá var ýmsum aðilum gefinn kostur á að gera athugasemdir við drög að greinargerðinni og tók Hagfræðistofnun þær til greina eftir atvikum.</p> <p>Af hálfu stjórnvalda hefur hins vegar verið skýrt að hér er um að ræða greinargerð sem Hagfræðistofnun ein ber ábyrgð á. Eins og hér hefur verið rakið var eins faglega staðið að þessu og frekast var unnt.</p> <p>Niðurstaða greinargerðar Hagfræðistofnunar er sú að&#160; fasteignalán gömlu bankanna hafi verið færð yfir í þá nýju með 95 milljarða króna afslætti.&#160; Byggir niðurstaðan&#160; á því að bera saman fjárhæð&#160; fasteignalána gömlu bankanna í lok september 2008 og í lok október&#160; hjá&#160; nýju bönkunum.&#160; &#160;</p> <p>Í stórum dráttum er hér staðfest svar efnahags- og viðskiptaráðherra við fyrirspurn hér á þingi,&#160; þótt önnur aðferð hafi verið notuð til að finna svarið. Niðurstaða Hagfræðistofnunar sýnir svart á hvítu að fullyrðingar sem ég rakti hér áðan um miklu meira svigrúm vegna afsláttarins standast ekki.</p> <p>Hagfræðistofnun staðfestir einnig að allur afslátturinn sem nýju bankarnir fengu þegar þeir keyptu umrædd lán hefur þegar verið nýttur til að færa niður fasteignaskuldir heimilana og gott betur.</p> <p>Um síðustu áramót var staðan þannig að yfir 25.000 fasteignalán heimila höfðu verið færð niður um hátt í 160 milljarða króna, en svigrúmið vegna umrædds afsláttar var sem sagt um 95 milljarðar.</p> <p>Um þetta atriði þarf því ekki að deila, hvort sem menn telja þörf á frekari afskriftum eða ekki. Sú umræða þarf hins vegar að byggjast á þeim grunni að einhver mun þurfa að greiða fyrir þær afskriftir.</p> <p>Sannarlega má færa fyrir því rök að fjárhagsleg staða fjármálastofnana geri þeim kleift að standa að enn frekari aðgerðum í þágu skuldsettra heimila.&#160; Þeim fjármunum getur ríkisvaldið, eða við hér á Alþingi,&#160; hins vegar ekki ráðstafað með neinum hætti&#160; án samkomulags við umræddar fjármálastofnanir, nema þá með skattlagningu.</p> <p>Ég leyfi mér hins vegar að hvetja&#160; þau eindregið til að ganga eins langt í þessum efnum og mögulegt er til niðurfellinga skulda og sátt um skuldaaðlögun heimilanna. Það er ekki síst í þeirra þágu að sátt náist um þessi mál þegar til framtíðar er litið.</p> <p>Þá sný ég mér að mati Hagfræðistofnunar á tillögum Hagsmunasamtaka heimilanna. Tillögur Hagsmunasamtakanna fela í sér að skuldir heimilanna verði færðar niður um sem nemur hækkun verðlags á tímabilinu frá 1. janúar 2008 til 1. október 2011 að frádreginni&#160; hækkun á þessum tíma sem svarar til&#160; 4% ársverðbólgu,&#160; þ.e. efri viðmiðunarmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands. &#160;</p> <p>Þessi munur svarar til þess að skuldir&#160; lækki um 18,7 prósent að mati Hagfræðistofnunar.&#160; Niðurstaða&#160; Hagfræðistofnunar er sú að tillögur Hagsmunasamtakanna feli í sér niðurfærslu um 200 milljarða króna. Það yrði þá&#160; til viðbótar við þá 160 milljarða sem fasteignaskuldir heimilana hafa þegar verið lækkaðar um. Tillögur Hagsmunasamtakanna myndu kosta&#160; Íbúðalánasjóð 122 milljarða króna, lífeyrissjóðina 33 milljarða króna og innlánsstofnanir&#160; 45 milljarða króna. Heildarniðurfærslan&#160; jafngildir 37% af áætluðum útgjöldum ríkissjóðs í ár.</p> <p>Að mínu mati er fengur af þessari greinargerð Hagfræðistofnunar og mikilvægt að fá hér mat óháðra fræðimanna á stöðunni og ýmsum&#160; kostum sem hafa&#160; verið í umræðunni. Nú geta menn vonandi rætt framhaldið á þeim grunni. Menn geta haft mismunandi skoðanir á þeim leiðum sem koma til greina, en það verður að gera þá kröfu að allar slíkar hugmyndir séu byggðar á réttum og raunverulegum forsendum. Upphrópanir og yfirboð&#160; þar sem engar forsendur eða von er um efndir gera ekkert annað en að skaða umræðuna og afvegaleiða fólk, skapa væntingar sem ekki er hægt að standa við.</p> <p>Ýmsar tillögur hafa komið fram um afskriftir skulda í þessa veru . Því miður er það svo að allar tillögur um flatar niðurfærslur, færa ekki skuldir niður heldur færa þær til.</p> <p>&#160;Það þarf svo sem ekki að koma á óvart, enda gufa skuldir ekki upp. Ýmist er verið að færa skuldir yfir&#160; á skattgreiðendur eða á börnin okkar og komandi kynslóðir. Það er skylda þeirra sem vilja fara leið flatrar niðurfærslu lána að sýna svart á hvítu hver á að borga brúsann.&#160; Það er óboðlegt að svara til: við prentum bara peninga. &#160;</p> <p>Engu skiptir í þessu máli að búa til peningahringekjur&#160; í hátt við útrásarvíkinga, svo sem með því&#160; að fela rýrnun eiginfjár Seðlabanka í&#160; eignarhaldsfélagi. Sama hversu margar hringferðir um hagkerfið við sendum peningana þá þarf einhver að borga og á endanum eru það yfirleitt skattgreiðendur. &#160;</p> <p>Frú forseti<br /> Við stöndum frammi fyrir erfiðu siðferðislegu og pólitísku úrlausnarefni. Hvert er réttlætið í þessum efnum? Sannarlega hafa heimili með há húsnæðislán orðið fyrir umtalsverðum búsifjum vegna hrunsins og óstöðugleika krónunnar og það er ólíðandi að stór hópur fólks festist í vítahring vonleysis vegna þessa. Við þessu höfum við og erum&#160; að bregðast.&#160; En hver getur réttlætt að skerða lífeyri verkafólks sem jafnvel aldrei hefur eignast þak yfir höfuðið til að afskrifa íbúðalán fullvinnandi fólks, þar á meðal stóreignafólks? &#160;</p> <p>Stefnan sem við höfum fylgt hefur byggst á sértækum aðgerðum er varðar skuldalækkun en almennum aðgerðum til að létta greiðslubyrði með&#160; vaxtabótum sem nema um 60 milljörðum frá hruni. Jafnframt hefur stefnan grundvallast á varkárni er varðar aukin ríkisútgjöld og útgjöld lífeyrissjóða.</p> <p>Tölur Seðlabankans tala sínu máli. Skuldir heimilanna&#160; hafa lækkað verulega&#160; og er nú víðlíka í hlutfalli af landsframleiðslu – eða 107 prósent – og í lok árs 2007, á hátindi bóluhagkerfisins. Við þetta má bæta að&#160; nýgenginn dómur Hæstaréttar mun hafa í för með sér enn meiri niðurfærslur lána þótt erfitt sé að ráða hvert umfang þeirra verður á þessari stundu.</p> <p>Hvergi í heiminum eru dæmi af hlutfallslega jafn miklum afskriftum skulda og hér á landi. Með leyfi forseta langar mig að vitna til Lars Christensen, danska hagfræðingsins sem varaði á sínum tíma við hruninu.&#160; Í Bloomberg fréttaveitunni segir þessi ágæti hagfræðingur&#160; „Það má örugglega halda því fram að Ísland sé heimsmeistari í að færa niður skuldir heimilanna.“&#160; Svo mörg voru þau orð.</p> <p>Sem vænta mátti stórjukust vanskil einstaklinga við fjármálastofnanir í&#160; kjölfar hrunsins. Staðreyndin er sú að verulega hefur dregið úr vanskilum. Tölur Fjármálaeftirlitsins sýna að um mitt ár 2010 voru 34 prósent&#160; með einhver lán í verulegum vanskilum við bankanna. Nú í febrúar er samsvarandi hlutfall komið úr þessum 34 prósentum niður í 20 prósent samkvæmt upplýsingum FME.</p> <p>Nýjar tölur um gjaldþrot einstaklinga benda í sömu átt og sýna að við höfum náð að&#160; milda höggið af skelfilegum afleiðingum hrunsins á heimilin.&#160; Ef horf er til síðustu 10 ára voru gjaldþrot einstaklinga þannig 50 prósentum fleiri að meðaltali en að meðaltali undanfarin&#160; þrjú ár, eða 221 á móti 146.</p> <p>Því fer hins vegar fjarri að ég eða ríkisstjórnin líti svo á að við séum komin á endapunkt í þessum efnum og skuldamál heimilanna verða áfram eitt af stóru málunum á borðum stjórnvalda. Á vettvangi stjórnvalda er nú unnið að úrvinnslu mála í kjölfar nýgengins dóms Hæstaréttar um gengisbundin lán og er mikilvægt að tryggja sem best skjóta úrlausn þeirra mála með hagsmuni lánþega og samfélagsins í&#160; heild&#160; að leiðarljósi. Sérstök&#160; ráðherranefnd vinnur&#160; meðal annars&#160; að mótun úrræða vegna þess hóps sem fór á mis við 110 prósenta leiðina að hluta vegna lánsveða og skoðun mögulegra leiða til að koma til móts við þá&#160; sem keyptu&#160; sína fyrstu eign í aðdraganda hrunsins þegar fasteignaverð var í hæstu hæðum. Þetta eru viðfangsefnin;&#160; að skoða stöðu þeirra sem vegna lánsveða gátu ekki nýtt sér 110 prósenta leiðina og síðan að skoða hvort frekar sé hægt að koma til móts við þá sem voru í lang erfiðastri stöðu eftir hrunið,&#160; það er að segja þeir sem keyptu sína fyrstu eign á þessum árum fyrir hrunið þegar fasteignaverðið var í hæstu hæðum.</p> <p>Þá er einnig verið að skoða&#160; hvernig unnt er að stíga enn frekari skref í að minnka umfang verðtryggðra lána í fasteignaviðskiptum bæði á vettvangi þings og ríkisstjórnar eins og fram hefur komið. Vænti ég þess að breið samstaða náist í þinginu um niðurstöðu þess máls sem verið er að vinna að í nefnd þingsins.</p> <p>Ég vil í lokin segja&#160; að ef raunhæfar og réttlátar aðgerðir til að létta skuldir heimila standa til boða sem ekki íþyngja skattgreiðendum, skerða ekki kjör lífeyrisþega í nútíð og framtíð og hamla ekki hagvexti í bráð og lengd hljótum við að skoða þær af mikilli alvöru.<br /> </p>
17. febrúar 2012Blá ör til hægriRéttur lánþega tryggður<p>Eitt helsta viðfangsefni ríkisstjórnar og Alþingis allt frá hruni hefur verið að leita leiða til að verja heimili landsins fyrir þeim skelfilegu afleiðingum sem hrunið hafði í för með sér fyrir íslenskt efnahagslíf.</p> <p>Vegna bágrar stöðu ríkissjóðs og lagalegrar óvissu hefur ríkisvaldið ekki átt hægt um vik í þessum efnum. Engu að síður er óhætt að fullyrða að aldrei fyrr hafa stjórnvöld staðið fyrir jafn umfangsmiklum og víðtækum aðgerðum til að koma til móts við skuldug heimili. Samtals hefur nú um 260 milljörðum króna verið létt af skuldugum heimilum, ekki síst vegna endurútreiknings gengisbundinna lána.</p> <p>Með nýjum dómi Hæstaréttar er þeim lánþegum, sem tóku ólögleg gengisbundin lán fyrir hrun, tryggður enn frekari réttur til leiðréttinga en hingað til hefur legið fyrir. Því ber að fagna enda hefur dómurinn líklega í för með sér að skuldir heimila munu lækka um tugi milljarða króna til viðbótar og staða þeirra batna sem því nemur.</p> <p>Breytingar á lögum um vexti og verðtryggingu vegna ólöglegra gengislána (Nr. 151/ 2010) voru ekki síst gerðar með það í huga að tryggja lánþegum í hvívetna þann rétt sem dómar Hæstaréttar gáfu leiðsögn um. Í þeim efnum hafa stjórnvöld gengið eins langt og þau hafa talið mögulegt, án þess að skapa ríkissjóði og þar með skattgreiðendum skaðabótaábyrgð.</p> <p>Með lögunum var stigið mikilvægt skref til að tryggja rétt tugþúsunda heimila sem voru með gengisbundin lán í ýmsum formum og óvíst var hvort Hæstiréttur teldi lögmæt eða ólögmæt. Þar var einnig lögð til grundvallar hröð meðferð og jafnræði og á grundvelli þeirra hafa skuldir lánþega verið lækkaðar um vel á annað hundrað milljarða króna á mjög skömmum tíma. Mikilvægt er einnig að hafa í huga að alltaf lá skýrt fyrir og liggur í raun enn, að lög um þessi efni gátu aldrei og áttu aldrei að rýra rétt lánþega að neinu leyti.</p> <p>Lögin byggðu á fyrri leiðsögn Hæstaréttar um að reikna ætti lægstu vexti Seðlabankans í stað hinna erlendu vaxta allt frá upphafi lántöku. Hin nýja leiðsögn dómsins nú er hins vegar sú að ekki sé heimilt að krefjast hærri vaxta vegna þess sem liðið er hafi vextirnir verið greiddir og fullnaðarkvittun liggi fyrir.</p> <p>Um leið og ég fagna þeim aukna rétti og þeim bætta hag sem nýfallinn dómur Hæstaréttar færir þeim tugþúsundum heimila sem tekið höfðu ólögleg gengisbundin lán, kalla ég eftir samstöðu og yfirvegun allra við úrlausn málsins og álitaefna sem upp koma. Nú er mikilvægt að fjármálafyrirtækin og stjórnvöld sameinist um að leysa með sanngjörnum hætti úr málinu, til hagsbóta fyrir lánþega og heimili þessa lands.</p>
07. febrúar 2012Blá ör til hægriKonur og samkeppnishæfni Evrópu<h4>Langtímamarkmið rædd á leiðtogafundi í vikunni um framtíð í norðanverðri Evrópu</h4> <p>Efnahagssamdráttur, einkum&#160; í Evrópu, hefur verið efst á baugi nær allra alþjóðlegra funda á síðustu tveimur árum. Á fundum þessum höfum við einkum lagt áherslu á að ræða hvernig takast eigi á við efnahagsleg viðfangsefni, svo sem skuldsetningu banka og vaxandi fjárlagahalla. Sjaldan gefst tími til að horfa fram á veginn og ræða hvernig samfélögin geti búið sig undir viðfangsefni komandi tíma eða hvers konar langtíma stefnu við ættum að tileinka okkur til að tryggja börnum og barnabörnum okkar atvinnu, velsæld og sjálfbæran vöxt.</p> <p>Á leiðtogafundi um framtíðarverkefni í norðanverðri Evrópu í Stokkhólmi dagana 8. og 9. febrúar næstkomandi bindum við vonir við að geta breytt þessu. Níu forsætisráðherrar frá Bretlandi, Norðurlöndunum og Eystrasaltslöndunum hittast þar ásamt leiðandi sérfræðingum á nýrri tegund leiðtogafundar þar sem fylgt verður eftir fyrsta fundinum sem haldinn var í London fyrir ári. Með því að skiptast á hugmyndum og læra af reynslu hvers annars í kappsamlegum og frjást flæðandi umræðum ætlum við að ræða hvernig endurheimta megi samkeppnishæfni landa okkar, tryggja atvinnu og þann hagvöxt sem velsæld okkar í framtíðinni hvílir á. Ekki aðeins sameinar landfræðileg lega okkur heldur einnig trú okkar á framtak, nýsköpun og hagvöxt. Það á einnig við það starf sem skilar okkur sameiginlegum markaði, viðskiptasamningum við þá hluta heimsins þar sem vöxturinn er hvað mestur. Jafnframt gildir þetta um viðleiti okkar til að draga úr íþyngjandi regluverki.</p> <p>En við höfum ekki árangur sem erfiði ef mikilvægur hluti þeirra sem geta unnið hafa ekki tækifæri til þess að leggja sitt af mörkum.&#160; Af þeim sökum beinum við sjónum okkar á leiðtogafundinum í þessari viku sérstaklega að tveimur lykilverkefnum sem tryggt geta langtíma hagvöxt og samkeppnishæfni í löndum okkar:</p> <p>Annars vegar hvernig fá megi konur í ríkari mæli til að stofna eigin fyrirtæki og gegna stjórnunarstöðum í fyrirtækjum. Hins vegar hvernig unnt verði að fá eldra fólk til að taka lengur þátt á vinnumarkaðnum í ljósi þeirra áskorana sem samfélög okkar standa frammi fyrir vegna breytinga á aldurssamsetningu.</p> <p align="center">*&#160; *&#160; *</p> <p>Það var fremur undantekning en regla að konur væru á vinnumarkaði þótt ekki sé horft lengra en eina kynslóð til baka. En síðan hefur hljóðlát bylting átt sér stað. Konur eru nálægt helmingur vinnuaflsins í Evrópusambandinu og eru einnig í vaxandi mæli að verða betur menntaðar en karlar. Nálægt 60% háskólamenntaðs fólks í Bandaríkjunum og Evrópu eru konur.</p> <p>Þrátt fyrir þessa þróun fer því fjarri að hæfileikar kvenna séu að fullu virkjaðir. Konur eru aðeins 31% atvinnurekenda í Evrópu. Enn eru þær í minni hluta í hærri stjórnunarstöðum. Samkvæmt upplýsingum framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins er aðeins einn af hverjum tíu stjórnarmönnum í stærstu fyrirtækjunum kona. Þetta á við um fyrirtæki sem skráð eru kauphöllum aðildarríkja ESB. Misræmið er mest í æðstu störfunum en meðal þeirra sem slíkum störfum gegna eru aðeins þrjú prósent konur.</p> <p>Hér miðar hægt jafnvel þó að rannsóknir sýni að meiri fjöldi kvenna í stjórnunarstöðum og góður árangur fyrirtækja fylgist að.</p> <p>Á fundi okkar í Stokkhólmi ætlum við hlýða á reynslu hvers annars og ræða mismunandi leiðir að því marki að fleiri konur fáist til atvinnurekstrar og í leiðandi stöður. Svo mikið er víst að ef við leggðum okkur betur fram við að virkja að fullu möguleika kvenna á vinnumarkaði ykist þjóðarframleiðslan verulega um alla Evrópu. Skoðun okkar er skýr: Við höfum ekki efni á að láta slíkt framhjá okkur fara.</p> <p>Annað viðfangsefni okkar í umræðunum í Stokkhólmi snýr að mikilvægum lýðfræðilegum umskiptum í samfélögum okkar og afleiðingum þeirra. Árið 1950 voru lífslíkur á heimsvísu um 46 ár. Nú hafa þær hækkað að meðaltali í 70 ár og nærri því 80 ár innan Evrópusambandsins. Hér er um ótrúlega þróun að ræða. Hún tryggir einstaklingnum lengri og ríkulegri ævidaga. Hún leggur hins vegar þungar byrðar á ríkisvaldið þegar saman fara lág fæðingartíðni og lífeyriskerfi sem þarfnast endurbóta. Æ færri af yngri kynslóðinni, sem stundar atvinnu og greiðir skatta, þurfa að bera uppi vaxandi fjölda eldri borgara.</p> <p>Reynslan sýnir að í stað þess að hækka lífeyrisaldur megi hvetja eldra fólk til að vera lengur úti á vinnumarkaðinum. Margir eldri borgarar fagna þessu, sér í lagi þar eð margir þeirra búa við góða heilsu, jafnvel á áttræðisaldri. Málið snýst í raun frekar um að breyta viðhorfum og viðmiðum annarra aldurshópa í samfélaginu.. Til að mynda mætti einnig athuga hvernig breyta má menntun og starfsframakerfum til að auðvelda fólki að hefja störf á nýjum vettvangi. Laga má vinnuskilyrði að þessu og gera vinnutímann sveigjanlegri. &#160;</p> <p>Á leiðtogafundinum um framtíðarverkefni í norðanverðri Evrópu ætlum við að ræða öll þessi álitaefni í því skyni að stuðla að atorkusemi eldri borgara og samfélagi fyrir allar kynslóðir.</p> <p align="center">*&#160; *&#160; *</p> <p>Af hálfu leiðtogafundar um framtíðarverkefni í norðanverðri Evrópu ætlum við að varpa ljósi á umrædd viðfangsefni, deila reynslu okkar og beina sjónum að tilraunum til að brjóta niður þá múra sem hamla því allt of oft ennþá að konur og eldra fólk fái svalað metnaði sínum í störfum sínum. Þetta eru viðfangsefni sem allt of sjaldan gefst tími til að ræða á alþjóðlegum samkomum.</p> <p>Þetta eru viðfangsefni sem leiðtogafundur um framtíðarverkefni í norðanverðri Evrópu tekur til athugunar með einstæðum hætti. Boðskapur okkar er skýr – svörin skipta sköpum fyrir þann vöxt og samkeppnishæfni sem Evrópa þarf svo sárlega á að halda.</p> <p><br /> </p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra Íslands<br /> Fredrik Reinfeldt, forsætisráðherra Svíþjóðar<br /> Helle Thoring-Schmidt, forsætisráðherra Danmerkur<br /> Andrus Ansip, forsætisráðherra Eistlands<br /> Jyrki Kataninen, forsætisráðherra Finnlands<br /> Valdis Dombrovskis, forsætisráðherra Lettlands<br /> Andrius Kubilius, forsætisráðherra Litháens<br /> Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs<br /> David Cameron, forsætisráðherra Bretlands</p>
01. febrúar 2012Blá ör til hægriBetra samfélag<div> Í dag eru rétt þrjú ár liðin frá því minnihlutastjórn Samfylkingarinnar og VG tók við völdum eftir alvarlegasta fjármálahrun í sögu lýðveldisins. Í þingkosningunum 25. apríl sama ár fengu þessir flokkar skýrt meirihlutaumboð frá kjósendum. </div> <p>Verkefni okkar í þágu almennings og framtíðarheilla landsmanna virtust í fyrstu nær óyfirstíganleg og sá möguleiki var raunverulega fyrir hendi að þjóðin yrði gjaldþrota ef ekki yrði hið bráðasta og af einurð tekist á við vandann. Sem gefur að skilja reyndi þetta á bein tveggja ungra flokka, Samfylkingarinnar og VG, sem báðir voru stofnaðir fyrir 12 til 13 árum. Varla var heldur við því að búast að margir vörslumenn sérhagsmuna í landinu yrðu sérlega hrifnir þegar þeir lásu samstarfsyfirlýsingu fyrstu hreinræktuðu ríkisstjórnar jafnaðar-, umhverfis- og vinstristefnu: Norrænt velferðarsamfélag skyldi vera leiðarljós, sjálfbær þróun, félagslegt réttlæti og jöfnuður og opin og skilvirk stjórnsýsla samfara lýðræðisumbótum. Ýmislegt hefur gengið á og ekki hafa allir samherjar okkar sætt sig við framkvæmd einstakra stefnumála. En mótlætið hefur hert okkur og þroskað og þegar hér er komið sögu efumst við ekki um að takast muni að ljúka stórum og mikilvægum viðfangsefnum á þeim tíma sem eftir lifir kjörtímabilsins. Við erum bjartsýn og í sóknarhug enda betri tíð í vændum.</p> <h4>&#160;<br /> Ástæða til bjartsýni</h4> <br /> <p>Endurreisn bankakerfisins og skuldaúrvinnsla fyrirtækjanna skapar svigrúm sem mun hleypa auknum krafti í atvinnulífið. Hagvöxtur reynist meiri en spáð var, líklega 3,5 til 4 prósent á síðasta ári. Hann gæti hæglega orðið 2,5 til 3 prósent á þessu ári en til samanburðar er því spáð að hann verði 1,5 prósent að jafnaði innan Evrópusambandsins. Ytri skilyrði geta vitanlega dregið úr vilja til fjárfestinga vegna þrálátra hremminga alþjóða fjármálakerfisins. En á móti slíku vegur að mörgu leyti ágætt ástand innanlands. Benda má á vaxandi loðnukvóta sem er góður búhnykkur og skilar milljörðum inn í hagkerfi okkar. Miklar orkuframkvæmdir eru hafnar eða í þann mund að hefjast, við Búðarháls, á norðaustursvæðinu og á suðvesturhorninu. Framvindan ræðst af þeim samningaviðræðum sem þegar eru hafnar við fjölbreyttan hóp fjárfesta sem sýnt hafa landinu áhuga. Á annan tug fjárfestingarsamninga er til skoðunar eða hafa verið undirritaðir og koma brátt til framkvæmda.<br /> Á næstunni verða stigin tvö mikilvæg skref í afnámi gjaldeyrishaftanna. Annars vegar er um að ræða annað gjaldeyrisútboð Seðlabanka Íslands en hins vegar er um að ræða fyrsta fjárfestingarútboðið sem ætlað er að laða erlendar fjárfestingar til landsins samfara flutningi á aflandskrónum inn í landið. Matsfyrirtækið Fitch gat þess í ársbyrjun að takist útboðin vel komi til greina að lyfta Íslandi í fjárfestingarflokk. Fari svo væri Ísland á nýjan leik metið í fjárfestingarflokki af öllum stóru matsfyrirtækjunum og eitt þeirra breytti nýlega horfum Íslands úr neikvæðum í stöðugar.</p> <h4>Lýðræði og auðlindir</h4> <p>&#160;Innan fárra vikna er stefnt að framlagningu frumvarps um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu sem tryggja á landsmönnum forræði yfir auðlindum sjávar og að þeir njóti eðlilegrar rentu af þeim. Sjávarútvegi hefur vegnað vel undanfarin misseri og hefur eigið fé greinarinnar tvöfaldast á milli ára. Þetta er margþætt mál og breytingar gera ríkar kröfur til allra um samstarfsvilja.<br /> Rammaáætlun um verndun og nýtingu vatnsafls og jarðvarma verður vonandi samþykkt á Alþingi innan tíðar. Með innleiðingu Árósarsamningsins, friðlýsingum svæða og mörgum fleiri aðgerðum hefur verið brotið í blað í umhverfismálum. Þá er í undirbúningi stofnun auðlindasjóðs.</p> <p>Við ætlum okkur að ljúka endurskoðun stjórnarskrárinnar og koma í veg fyrir að sú merkilega lýðræðistilraun, sem við höfum beitt okkur fyrir, renni út í sandinn. Alþingi hefur til þessa reynst þetta gagngera umbótastarf um megn. Umbætur á svið lýðræðis- og mannréttindamála hafa verið og verða áfram eitt af forgangsverkefnum ríkisstjórnarinnar.</p> <h4>&#160;<br /> Varanlegan bata</h4> <p><br /> Enginn þarf að velkjast í vafa um að þjóðin á síðasta orðið um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Samkvæmt ákvörðun meirihluta Alþingis er nú verið að kanna til fullnustu kosti og galla aðildar. Afstaða stjórnarflokkanna til aðildar er ólík en virðing og umburðarlyndi fyrir ólíkum skoðunum er einmitt nauðsynleg í stórmálum sem þessu.</p> <p>Það ætti ekki heldur að þurfa að vefjast fyrir neinum að ríkisstjórn jafnaðar, umhverfisverndar og vinstristefnu leggur sig fram nú sem endranær um að verja félagslegt réttlæti og jöfnuð. Meðal mikilvægra verkefna á þessu sviði er að vinna áfram að því að afla haldbærra gagna um skuldastöðu heimilanna eða einstakra hópa. Aðeins á slíkum grundvelli er hægt að útfæra áframhaldandi stuðning við fjölskyldur í vanda. Heildarendurskoðun almannatryggingakerfisins er enn eitt forgangsverkefnið sem mikilvægt er að ljúka á kjörtímabilinu.</p> <p>Margar nágrannaþjóðir spyrja sig nú hvernig það megi vera að Íslendingum hafi tekist á svo skömmum tíma að fóta sig eftir stórfellt efnahagshrun. Mest er um vert að sýna fram á að batinn er hafinn og hefur allar forsendur til þess að verða varanlegur. Einnig að dýpri og frekari umbreytingar á þjóðfélaginu eiga enn eftir að bæta mannlífið og kjörin í landinu.</p> <p><strong>Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra</strong></p> <strong></strong> <p><strong>Steingrímur J. Sigfússon efnahags- og viðskiptaráðherra og sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra<br /> </strong></p>
01. febrúar 2012Blá ör til hægriAukin bjartsýni við tímamót<p>Fyrir réttum þremur árum, 1. febrúar 2009, &#160;tók minnihlutastjórn Samfylkingarinnar og VG við völdum eftir alvarlegasta fjármálahrun í sögu lýðveldisins. Í þingkosningunum 25. apríl sama ár fengu þessir flokkar skýrt meirihlutaumboð frá kjósendum.</p> <p>Að liðnum þessum þremur árum &#160;leggja landsmenn land undir fót, bjartsýnni en þeir hafa verið síðan fyrir hrun. Ný væntingavísitala Gallups, sem birt var í gær, staðfestir þetta. Sú vísitala hækkaði í nýliðnum mánuði um 7,5 stig og hefur ekki verið hærri frá því í september 2008. Þetta eru góðar fréttir þar sem ætla má að aukin bjartsýni og vilji til að fjárfesta og ráða fólk til starfa haldist í hendur.</p> <p>Í fyrstu virtust verkefni okkar nær óyfirstíganleg og sá möguleiki var fyrir hendi að þjóðin yrði gjaldþrota ef ekki yrði hið bráðasta og af einurð tekist á við vandann. Bölsýni og gremja fór vaxandi meðal almennings þegar hrunið og kreppan tók að herða að fyrirtækjum og heimilum.</p> <p>Sem gefur að skilja reyndi þetta á bein tveggja ungra flokka, Samfylkingarinnar og VG, sem báðir voru stofnaðir fyrir 12 til 13 árum. Varla var heldur við því að búast að margir vörslumenn sérhagsmuna í landinu yrðu sérlega hrifnir þegar þeir lásu samstarfsyfirlýsingu fyrstu hreinræktuðu ríkisstjórnar jafnaðar-, umhverfis- og vinstristefnu: Norrænt velferðarsamfélag skyldi vera leiðarljós, sjálfbær þróun, félagslegt réttlæti og jöfnuður og opin og skilvirk stjórnsýsla samfara lýðræðisumbótum. Ýmislegt hefur gengið á; kvarnast hefur úr röðum liðsheildarinnar, sem átti hlut að samstarfsyfirlýsingu okkar í upphafi, en aðrir hafa gengið til liðs við okkur. En mótlætið og margvísleg og snúin viðfangsefni hafa fært okkur dýrmæta reynslu. Þegar hér er komið sögu efumst við ekki um að takast muni að ljúka stórum og mikilvægum viðfangsefnum á þeim tíma sem eftir lifir kjörtímabilsins. Við erum bjartsýn og í sóknarhug, eins og þjóðin, enda betri tíð í vændum.</p> <p><strong>Ástæða til bjartsýni</strong></p> <p>Endurreisn bankakerfisins og skuldaúrvinnsla fyrirtækjanna skapar svigrúm sem mun hleypa auknum krafti í atvinnulífið. Hagvöxtur reynist meiri en spáð var, líklega 3,5 til 4 prósent á síðasta ári. Hann gæti hæglega orðið 2,5 til 3 prósent á þessu ári en til samanburðar er því spáð að hann verði 1,5 prósent að jafnaði innan Evrópusambandsins. Ytri skilyrði geta vitanlega dregið úr vilja til fjárfestinga vegna þrálátra hremminga alþjóða fjármálakerfisins. En á móti slíku vega að mörgu leyti hagstæðar aðstæður innanlands. Benda má á vaxandi loðnukvóta sem er góður búhnykkur og skilar milljörðum inn í hagkerfi okkar. &#160;Full ástæða er þó til þess að vera á varðbergi gagnvart tímabundnum vexti verðbólgu.</p> <p>Miklar orkuframkvæmdir eru hafnar eða í þann mund að hefjast, við Búðarháls, á Norðaustursvæðinu og á Suðvesturhorninu. Framvindan ræðst af þeim samningaviðræðum sem þegar eru hafnar við fjölbreyttan hóp fjárfesta sem sýnt hafa landinu áhuga. Á annan tug fjárfestingarsamninga er til skoðunar eða hafa verið undirritaðir og koma brátt til framkvæmda.</p> <p>Á næstunni verða stigin tvö mikilvæg skref í afnámi gjaldeyrishaftanna. Annars vegar er um að ræða næsta gjaldeyrisútboð Seðlabanka Íslands en hins vegar fyrsta fjárfestingarútboðið sem ætlað er að laða erlendar fjárfestingar til landsins samfara flutningi á aflandskrónum inn í landið. Matsfyrirtækið Fitch gat þess í ársbyrjun að takist útboðin vel komi til greina að lyfta Íslandi í fjárfestingarflokk. Fari svo væri Ísland á nýjan leik metið í fjárfestingaflokki af öllum stóru matsfyrirtækjunum og eitt þeirra breytti nýlega horfum Íslands úr neikvæðum í stöðugar.</p> <p><strong>Lýðræði og auðlindir</strong></p> <p>Innan fárra vikna er stefnt að framlagningu frumvarps um breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu sem tryggja á landsmönnum forræði yfir auðlindum sjávar og að þeir njóti eðlilegrar rentu af þeim. Sjávarútvegi hefur vegnað vel undanfarin misseri og hefur eigið fé greinarinnar tvöfaldast á milli ára. Þetta er margþætt mál og breytingar gera ríkar kröfur til allra um samstarfsvilja.</p> <p>Rammaáætlun um verndun og nýtingu vatnsafls og jarðvarma verður vonandi samþykkt á Alþingi innan tíðar. Með innleiðingu Árósarsamningsins, friðlýsingum svæða og mörgum fleiri aðgerðum hefur verið brotið í blað í umhverfismálum. Þá er í undirbúningi stofnun auðlindasjóðs.</p> <p>Við ætlum okkur að ljúka endurskoðun stjórnarskrárinnar og koma í veg fyrir að sú merkilega lýðræðistilraun, sem við höfum beitt okkur fyrir, renni út í sandinn. Alþingi hefur til þessa reynst þetta gagngera umbótastarf um megn. Umbætur á svið lýðræðis- og mannréttindamála hafa verið og verða áfram eitt af forgangsverkefnum ríkisstjórnarinnar.</p> <p><strong>Varanlegan bata</strong></p> <p>Enginn þarf að velkjast í vafa um að þjóðin á síðasta orðið um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Samkvæmt ákvörðun meirihluta Alþingis er nú verið að kanna til fullnustu kosti og galla aðildar. Afstaða stjórnarflokkanna til aðildar er ólík en&#160; virðing og umburðarlyndi fyrir ólíkum skoðunum er einmitt nauðsynleg í stórmálum sem þessu.</p> <p>Það ætti ekki heldur að þurfa að vefjast fyrir neinum að ríkisstjórn jafnaðar-, umhverfisverndar og vinstristefnu leggur sig fram nú sem endranær um að verja félagslegt réttlæti og jöfnuð. Meðal mikilvægra verkefna á þessu sviði er að vinna áfram að því að afla haldbærra gagna um skuldastöðu heimilanna eða einstakra hópa. Aðeins á slíkum grundvelli er hægt að útfæra áframahaldandi stuðning við fjölskyldur í vanda. Heildarendurskoðun almannatryggingakerfisins er enn eitt forgangsverkefnið sem mikilvægt er að ljúka á kjörtímabilinu.</p> <p>Margar nágrannaþjóðir spyrja sig nú hvernig það megi vera að Íslendingum hafi tekist á svo skömmum tíma að fóta sig eftir stórfellt efnahagshrun. Mest er um vert að sýna fram á að batinn er hafinn og hefur allar forsendur til þess að verða varanlegur. Einnig að dýpri og frekari umbreytingar á þjóðfélaginu eiga enn eftir að bæta mannlífið og kjörin í landinu.</p> <p><strong>Jóhanna Sigurðardóttir formaður Samfylkingarinnar</strong></p> <p><strong>Steingrímur J. Sigfússon formaður Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs</strong></p>
20. janúar 2012Blá ör til hægriEnn tímamót í jafnréttismálum<p>Árangur í baráttunni fyrir jafnrétti kynja er gjarnan markaður því að hin svokölluðu karlavígi hafa fallið eitt af öðru. Kosningarétturinn, fyrsti kvenráðherrann, fyrsta konan í embætti forseta Íslands, forseta Alþingis, forseta Hæstaréttar og forsætisráðherra – þessir og margir fleiri eru áfangar í jafnréttisbaráttunni sem við minnumst með stolti. Nú getum við glaðst yfir tveimur til viðbótar sem báðir munu fara á spjöld Íslandssögunnar. Í fyrsta skipti eru konur í meirihluta í ríkisstjórn Íslands og í fyrsta skipti hefur kona tekið við hinu þungvæga fjármálaráðuneyti. Eftir því sem ég kemst næst er ríkisstjórn Íslands eina ríkisstjórnin á Vesturlöndum með konur í meirihluta.</p> <p>Á öðrum sviðum er árangurinn ekki eins sýnilegur og markast ekki af neinum einum atburði, heldur stöðugri og markvissri viðleitni til að sækja fram sem víðast. Þriðja árið í röð hefur Alþjóða efnahagsráðið skipað Íslandi í efsta sæti yfir kynjajafnrétti á heimsvísu. Mæling ráðsins er athygli verð fyrir þær sakir að þar eru 16 mælikvarðar lagðir til grundvallar niðurstöðunni og eru þeir á sviði menntunar, heilsufars, stjórnmálaþátttöku og atvinnulífs. Í skýrslu ráðsins kemur fram að Ísland hefur ekki aðeins haldið fyrsta sætinu, heldur einnig bætt árangur sinn milli ára. Af þessum mælikvörðum er frammistaða Íslands lökust á sviði atvinnulífs og vinnumarkaðar – en þar er þá einnig mest að vinna. Nú er nýtekin til starfa framkvæmdanefnd um launajafnrétti kynja sem er ætlað að móta raunhæfar aðgerðir til langs tíma til að draga úr launamun kynja. Þá er von mín sú að á næsta ári þegar ákvæði laga um kynjakvóta í stjórnum einkahlutafélaga og lífeyrissjóða tekur gildi muni frammistaða okkar varðandi hlut kvenna í stjórnunarstöðum loks verða viðunandi.</p> <p>En alla áfanga og árangur þarf að verja – um leið og við sækjum fram. Þess vegna þarf að efla jafnréttisfræðslu meðal ungs fólks og flytja áfram reynslu og þekkingu þeirra mörgu kynslóða kvenna sem hafa helgað jafnréttisbaráttunni krafta sína.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p>
18. janúar 2012Blá ör til hægriFækkun ráðuneyta og efling Stjórnarráðsins<p>Ríkisstjórnin hefur á liðnu kjörtímabili staðið fyrir umfangsmestu breytingum á Stjórnarráði Íslands í lýðveldissögunni. Ríkisstjórnin hefur á liðnu kjörtímabili staðið fyrir umfangsmestu breytingum á Stjórnarráði Íslands í lýðveldissögunni. Skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis kallaði á slíkar breytingar og í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna er að finna metnaðarfull áform um fækkun ráðuneyta.</p> <p>Nýverið voru samþykkt ný heildarlög um Stjórnarráð Íslands í þessu skyni og þær breytingar sem gerðar voru á ráðherrahópi ríkisstjórnarinnar á síðasta degi liðins árs eru liður í síðasta stóra áfanganum til að uppfylla áform ríkisstjórnarinnar um gagngerar breytingar á skipulagi og starfsemi Stjórnarráðsins.</p> <h4>Þrír forsætisráðherrar - fjórir utanríkisráðherrar</h4> <p>Nú þegar hefur ráðherrum ríkisstjórnarinnar verið fækkað í 9 og áformað er að ganga skrefinu lengra síðar á þessu ári. Þá verða ráðherrar orðnir 8, en voru 12 í upphafi kjörtímabilsins. Stjórnarandstaðan hefur reynt að setja þessar umfangsmiklu breytingar í neikvætt ljós og er því haldið fram að svo tíðar ráðherrabreytingar valdi óæskilegum óstöðugleika sem skaði Stjórnarráðið. Það hefur jafnvel verið gefið í skyn að hér sé um eitthvert einsdæmi að ræða.</p> <p>Vegna þessa er rétt að undirstrika að þrátt fyrir þessar miklu breytingar á umfangi og skipulagi Stjórnarráðsins eru ráðherrabreytingar í tíð núverandi ríkisstjórnar umtalsvert færri og umfangsminni en þær breytingar sem gerðar voru á kjörtímabilinu á árunum 2003-2007. Þá voru fimm sinnum gerðar breytingar á ríkisstjórnum, þrátt fyrir að ekki væri verið að vinna í mikilli fækkun ráðuneyta eins og nú. Þá gegndu fjórir einstaklingar embætti utanríkisráðherra og þrír einstaklingar embætti forsætisráðherra á einu og sama kjörtímabilinu. Fram til þessa hef ég ekki heyrt liðsmenn Framsóknarflokks eða Sjálfstæðisflokks eyða mörgum orðum á meintan óstöðugleika sem þessu hlýtur að hafa fylgt, ekki síst tíð skipti á forsætisráðherra, ef marka má orð þeirra núna.</p> <h4>Sameining málaflokka og skýrari verkaskipting</h4> <p>Helsta breytingin sem nú er unnið að er stofnun nýs atvinnuvegaráðuneytis. Uppistaðan í því verða verkefni sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis og iðnaðarráðuneytis en talið er skynsamlegt að skipan ráðuneyta sé óháð atvinnugreinum og eitt og sama ráðuneytið þjóni öllum atvinnugreinum en ekki bara sumum eins og er í dag. Stórar greinar eins og verslun og þjónusta og ferðaþjónustan hafa m.a. kvartað undan misvægi í skipan ráðuneyta að þessu leyti. Þessi breyting mun því efla og styrkja þjónustu stjórnvalda við atvinnulífið.</p> <p>Samhliða er gert ráð fyrir breyttu hlutverki umhverfisráðuneytisins og það verði umhverfis- og auðlindaráðuneyti en í dag er fyrirkomulag auðlindamála breytilegt eftir flokkum auðlinda og takmarkað samræmi í verkaskiptingu milli ráðuneyta á sviði auðlindamála.</p> <p>Jafnframt mun á vettvangi sérstakrar ráðherranefndar lagt faglegt mat á kosti og galla þess að gera breytingar á efnahags- og viðskiptaráðuneytinu. Hér er um nýja hugmynd að ræða sem mikilvægt er að meta vandlega áður en í hana verður ráðist og tryggja að ábyrgðinni á stjórn efnahagsmála verði ekki dreift á mörg ráðuneyti. Sú stefna er og verður leiðarljós ríkisstjórnarinnar í þessum efnum.</p> <h4>Stærri og öflugri ráðuneyti</h4> <p>Markmiðið með fækkun ráðuneyta er að til verði öflugar stjórnsýslueiningar þar sem meira svigrúm verður til stefnumarkandi vinnu, betri yfirsýn verður yfir málaflokka og betri samskipti verða við stofnanir og auðveldara verður að samþætta stefnur og áherslur í málaflokkum. Þá hefur sýnt sig að fjárhagslegt hagræði felst einnig í þessum breytingum en við stofnun velferðarráðuneytis og innanríkisráðuneytis fækkaði ráðuneytisstjórum í Stjórnarráði Íslands um tvo og skrifstofustjórum um 13. Þá hefur heildarstarfsmannafjöldi lækkað sem og fjárhagsrammi sameinaðra ráðuneyta sem er nú tugmilljónum króna lægri á fjárlögum 2012 en árið 2010 og þannig raunlækkun veruleg.</p> <p>Með fækkun ráðuneyta og nýjum lagagrunni um Stjórnarráð Íslands hafa því verið stigin mikilvæg framfaraskref. Stjórnarráðið hefur lært af reynslunni og brugðist kröftuglega við.</p>
16. janúar 2012Blá ör til hægriSkýrsla forsætisráðherra um störf og stefnu ríkisstjórnarinnar<p>Hæstvirtur forseti.<br /> Ég fagna þessu tækifæri til að gefa Alþingi skýrslu um störf og stefnu ríkisstjórnarinnar. Ég vil byrja á því að víkja nokkrum orðum að þeim breytingum sem orðið hafa og fyrirhugaðar eru í Stjórnarráðinu.</p> <p>Síðari hluta árs 2010 voru gerðar breytingar á skipan ráðherra og ráðuneyta innan Stjórnarráðsins.&#160; Ráðherrum var þá fækkað um tvo og gefin fyrirheit um frekari sameiningu ráðuneyta í samræmi við samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna.</p> <p>Þessar breytingar sem nú er ráðist í ættu því ekki að koma neinum á óvart en þær eru síðasti stóri áfanginn í þessari umfangsmestu skipulagsbreytingum í sögu Stjórnarráðsins.</p> <p>Breytingarnar sem nú er unnið að eru stofnun nýs atvinnuvegaráðuneytis sem lengi hefur verið í bígerð.&#160; Uppistaðan í því verða verkefni sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis og iðnaðarráðuneytis.&#160; Samhliða er gert ráð fyrir umhverfis og auðlindaráðuneyti.</p> <p>Á vettvangi sérstakrar ráðherranefndar sem nú hefur verið skipuð er unnið að þessu mikilvæga verkefni.</p> <p>Með þessum breytingum&#160; verða til öflugar stjórnsýslueiningar sem annars vegar sinna atvinnumálum og hins vegar auðlindamálum.</p> <p>Unnið hefur verið að undirbúningi þessara breytinga undanfarna mánuði og&#160; eru margir kostir því fylgjandi að ráðast í þær. Það er t.d. talið skynsamlegt&#160; að skipan ráðuneyta sé óháð atvinnugreinum og eitt og sama ráðuneytið þjóni öllum atvinnugreinum en ekki bara sumum eins og er í dag.</p> <p>Stórar greinar eins og verslun og þjónusta og ferðaþjónustan hafa m.a. kvartað undan misvægi í skipan ráðuneyta að þessu leyti. Þessi breyting mun því&#160; efla og styrkja þjónustu stjórnvalda við atvinnulífið.</p> <p>Sé litið til auðlindamála er fyrirkomulag auðlindamála í dag breytilegt eftir flokkum auðlinda og takmarkað samræmi í verkaskiptingu milli ráðuneyta á sviði auðlindamála sem akkur væri í að bæta.</p> <p>Jafnframt mun á vettvangi ráðherranefndarinnar og sérfræðinga hennar lagt faglegt mat á kosti og galla þess að gera breytingar á efnahags- og viðskiptaráðuneytinu, en nokkur greining hefur þegar farið fram í þessum efnum.</p> <p>Þegar ráðherranefndin hefur lokið störfum sínum mun ég leggja fyrir þingið þingsályktunartillögu um þær breytingar sem&#160; lagðar verða til á skipan ráðuneyta, allt í samræmi við nýsamþykkt lög um Stjórnarráð Íslands.</p> <p>Með þessari breytingu hefur því yfirlýsta markmiði ríkisstjórnarflokkanna verið náð, að fækka ráðherrum úr 12 í 9 og þegar fyrirhuguðu fæðingarorlofi iðnaðarráðherra lýkur eru áform um að ganga skrefinu lengra og að ráðherrum fækki í 8.</p> <p>Þá mun ráðherrum hafa fækkað um fjóra, eða um 1/3 með tilheyrandi sparnaði og sveigjanleika og auknu hagræði fyrir ríkissjóð til lengri tíma.</p> <p>Fjárhagslegt og faglegt hagræði fækkunar og sameiningu&#160; ráðuneyta til framtíðar er ótvírætt eins og reynslan við stofnun -velferðarráðuneytis og innanríkisráðuneytissýnir glöggt þótt ekki sé langt um liðið.</p> <p>Við þá sameiningu fækkaði ráðuneytisstjórum í Stjórnarráði Íslands um tvo og skrifstofustjórum um 13. Þá hefur heildarstarfsmannafjöldi lækkað sem og fjárhagsrammi sameinaðra ráðuneyta sem er nú tugmilljónum lægri krónutala á fjárlögum 2012 en árið 2010 og þannig raunlækkun veruleg.</p> <p>Þá er það sérstakt ánægjuefni að með breytingunum á ríkisstjórninni urðu þau sögulegu tímamót í jafnréttismálum, að í fyrsta sinn í sögunni eru fleiri konur í ríkisstjórn á Íslandi en karlar, 5 konur en 4 karlar og í fyrsta skipti í sögunni, gegnir kona embætti fjármálaráðherra. Mér skilst að hvergi á Vesturlöndum sé staða kvenna við ríkisstjórnarborðið eins góð og á Íslandi eftir þessa breytingu.</p> <p>Hæstvirtur forseti<br /> Ofangreindar stjórnkerfisbreytingar eru enn eitt dæmið um hvernig ríkisstjórnin nær metnaðarfullum markmiðum sínum einu af öðru, þrátt fyrir erfiðar aðstæður og sífelldan sönglanda um aðgerðaleysi og yfirvofandi endalok ríkisstjórnarsamstarfsins</p> <p>Þrátt fyrir að víða sé enn við erfiðleika að glíma, ekki síst hjá láglaunafólki og þeim sem eru skuldsettastir, er flestum sem betur fer að verða ljós sá góði árangur sem náðst hefur í efnahagsmálum enda eykst nú bjartsýni í samfélaginu jafnt og þétt. . &#160;</p> <p>Staðreyndin er sú að á undraskömmum tíma hefur einu umfangsmesta efnahagshruni sögunnar&#160; verið snúið þannig að nú vex hagur íslensku þjóðarinnar hraðar en flestra annarra þjóða, böndum hefur verið komið á ríkisfjármálin, störfum er tekið að fjölga umtalsvert og lífskjörin batna, ekki síst hjá þeim sem lökust höfðu kjörin fyrir.</p> <p>Jöfnuður hefur því aukist í samfélaginu ólíkt því sem víðast hvar gerist þegar kreppir að.</p> <p>Nýjustu tölur Hagstofunnar sýna að á fyrstu níu mánuðum þessa árs var landsframleiðsla 3,7% meiri en á sama tíma í fyrra og á milli ársfjórðunga óx hún um 4,8%. Til samanburðar er hagvöxtur þeirra 32 ríkja sem aðild eiga að OECD fyrstu níu mánaða ársins um 2% að meðaltali.</p> <p>Samhvæmt Samkvæmt nýjustu tölum Seðlabankans var fjölgun ársverka um 5.000 á liðnu 12 mánaða tímabili&#160;&#160; Kaupmáttur lægstu launa hefur hækkað á síðastliðnum 12 mánuðum um 8-9%,að teknu tilliti&#160; til eingreiðslna, og almennur kaupmáttur um 3,5%.</p> <p>Í samræmi við fyrirheit ríkisstjórnarinnar munu bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hækka um tæplega 12% á innan við ári, auk þess sem 1300 milljóna jólauppbót hefur verið greidd til atvinnulausra í tvö ár, nokkuð sem Sjálfstæðismenn höfnuðu ávallt áður, í ríkisstjórnartíð sinni, á tímum góðæris.</p> <p>Þá hefur skattkerfinu verið breytt með þeim hætti að árið 2010 greiddu 80 þúsund manns lægra hlutfall af tekjum sínum í skatt en á árinu 2008 og ríkið tekur nú til sín lægra hlutfall þjóðartekna en fyrir hrun – þannig að meira verður eftir hjá fyrirtækjum og einstaklingum.</p> <p>Þá er það sérstaklega ánægjulegt að staðfest er í gögnum Seðlabankans að skuldir heimilanna hafi lækkað að raungildi um 10%, og að talsvert hafi dregið úr vanskilum heimilanna. Á liðnu ári hefur fasteignaverð síðan hækkað um tæp 10% og eignastaðan þannig batnað.</p> <p>Þetta rímar ágætlega við um 200 milljarða króna lækkun á skuldum heimila.&#160; Þetta eru umtalsvert hærri fjárhæðir en reiknað var með í upphafi og umtalsvert hærri fjárhæðir en gert var ráð fyrir þegar lánin voru færð yfir í hina nýju banka.&#160; Munar þar tugum milljarða sem sjálfsagt og eðlilegt er að fjármálastofnanirnar beri.</p> <p>Þá má minna á að greiðslubyrði fasteignalána hefur lækkað umtalsvert&#160; með því að vaxtabætur hafa verið meira en tvöfaldaðar á skömmum tíma, en þriðjungur vaxtakostnaðar heimila er nú greiddur úr ríkissjóði.</p> <p>Hæstvirtur forseti<br /> Þó mesta efnahagsháskanum hafi nú verið bægt frá og lífskjarasóknin sé komin á góðan skrið bíða ríkisstjórnarinnar og okkar alþingismanna sannarlega ærin verkefni.</p> <p>Umbætur og ábyrg ríkisfjármála- og efnahagsstefna verða áfram eitt meginstefið í verkefnum stjórnarinnar. Og nú tekur einnig við tími uppbyggingar.&#160; Áður en kjörtímabilinu lýkur þurfum við að sjá enn frekari hagvöxt og fjölgun starfa, þannig að atvinnuleysi verði að hámarki 4-5% árið 2013 eins og sameiginlegt markmið ríkisstjórnar og aðila vinnumarkaðarins gerir ráð fyrir.</p> <p>Það er í raun óskiljanlegt og óþolandi að aðilar vinnumarkaðarins haldi því í síbylju fram að ríkisstjórnin hafi ekki staðið við sinn hluta kjarasamninga.</p> <p>Staðreyndirnar tala einfaldlega sínu máli í þessum efnum – af þeim 44 atriðum sem tiltekin eru á verksviði ríkisstjórnarinnar hafa 24 þegar verið uppfyllt og 19 eru í góðum farvegi.</p> <p>Sú spurning er áleitin, hvaða tilgangi og hvaða hagsmunum það þjónar hjá Samtökum atvinnulífsins, að halda uppi linnulausum áróðri og rangfærslum gegn ríkisstjórninni og verkum hennar.</p> <p>Engin ríkisstjórn hefur glímt við viðlíka erfiðleika og náð viðlíka árangri og það stöðugt með Samtök atvinnulífsins í grímulausri stjórnarandstöðu.</p> <p>Eitt er víst að ekki þjónar þetta hagsmunum þjóðarinnar.</p> <p>En ríkisstjórnin mun halda lífskjarasókninni áfram og við ætlum&#160; að gera enn betur.</p> <p>Spár benda til þess að á næstu fjórum árum muni atvinnuvegafjárfesting aukast um 55-60% eða&#160; 70-75 milljarða króna. Það er þó full ástæða til þess að ætla að enn meira sé í pípunum því bærilega horfir nú með ýmis stórverkefni.&#160;&#160; &#160;</p> <p>Full ástæða er til hóflegrar bjartsýni varðandi byggingu álvers í Helguvík og sömuleiðis um uppbyggingu fyrir norðan.&#160; Hafist er handa við hönnun virkjana og þrír álitlegir kostir um kaupendur orkunnar hafa komið fram m.a. um tvær Kísilmálmverksmiðjur.&#160;&#160; &#160;</p> <p>Gagnaver í Reykjanesbæ tekur til starfa á næstunni og benda athuganir til að gagnaversiðnaður gæti verið mjög vænlegur kostur í íslensku atvinnulífi.</p> <p>Áframhaldandi uppgangur í ferðaþjónustu samfara fjölgun ferðamanna og góðar vonir um enn aukin afla á Íslandsmiðum gefa fyrirheit um áframhaldandi uppgang í okkar helstu útflutningsgreinum.</p> <p>Þá er Ríkisstjórnin nú að meta hvort vel heppnuð endurreisn bankakerfisins geti skapað okkur svigrúm til enn frekari uppbyggingar og atvinnusköpunar. &#160;</p> <p>Verði niðurstaðan sú er mikilvægt að nýta arðinn sem eign okkar í bankakerfinu gefur&#160; til fjárfestinga.&#160; Þær fjárfestingar ættu að beinast að arðbærum verkefnum í samgöngum, aðgerðum í húsnæðismálum og fjármögnun verka úr sóknaráætlunum&#160; landshluta og til að styðja við rannsóknir, nýsköpun og vaxtagreinar atvinnulífsins. &#160;</p> <p>Til að örva vöxt til lengri tíma er einnig brýnt að fjárfesta í mannauði og menntun.&#160;&#160; &#160;</p> <p>Þá er fyrirhugað að ráðast&#160; í viðamiklar aðgerðir í þágu ungmenna án atvinnu og aðgerðir í þágu langtímaatvinnulausra og það markið&#160; sett&#160; að langtímaatvinnulausum verði boðin allt að 1.500 störf hjá fyrirtækjum og sveitarfélögum í sérstöku átaki &#160;</p> <p>Endurreisn fæðingarorlofssjóðs verður einnig hafin. Á næstu mánuðum verður lögð fram tímasett áætlun um lengingu fæðingarorlofs í 12 mánuði og hækkun hámarksgreiðslna í áföngum.</p> <p>Þá verður hraðað vinnu við framkvæmd nýrrar húsnæðisstefnu sem tryggi öryggi og fjölbreyttari valkosti í húsnæðismálum og byggir á því að unnið verði að viðunandi lausn á vanda þeirra sem ekki hafa geta nýtt sér úrræði í greiðsluvanda vegna lánsveða.</p> <p>Einnig er markmið ríkisstjórnarinnar að lokið verði við endurskoðun laga um almannatryggingar og frumvarp lagt fram á haustþingi árið 2012.</p> <p>Þá bíður okkar hér á þingi það mikilvæga verkefni að ljúka umfjöllun um frumvarp Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá Íslands. Ríkisstjórnin styður þau áform&#160; að efnt verði til þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá eftir umfjöllun stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis um frumvarp stjórnlagaráðs..</p> <p>Hæstvirtur forseti.<br /> Að lokum vil ég nefna þau mikilvægu verkefni&#160; sem framundan eru í auðlindamálum þjóðarinnar.</p> <p>Við reiknum með að sameign þjóðarinnar á auðlindum verði tryggð með breytingum á stjórnarskrá í samræmi við tillögur Stjórnlagaráðs þar um.</p> <p>Frumvarp til nýrra laga um stjórn fiskveiða verður lagt fram á næstu vikum og stefnt er afgreiðslu þess á yfirstandandi þingi. Mikilvægt er að ný lög tryggi&#160; varanlegt eignarhald og fullt forræði þjóðarinnar á auðlindum sjávar, jafnræði við úthlutun veiðiheimilda og að þjóðin fá sanngjarnan arð af eign sinni.</p> <p>Þá verður nýskipan í orku- og auðlindamálum&#160; innleidd. Nýframlagðri orkustefnu verður fylgt eftir þannig&#160;&#160; að við nýtingu orkuauðlinda verði borin virðing fyrir umhverfi, náttúru og sérkennum landsins og að þjóðin njóti arðs af sameiginlegum orkuauðlindum. Mikilvægt er að ekki verði hróflað við eignarhaldi ríkisins á orkufyrirtækjum.</p> <p>Rammaáætlun um verndun og nýtingu vatnsafls og jarðvarma verðum við að afgreiða hér á&#160; á Alþingi ásamt nýrri náttúruverndaráætlun.</p> <p>Síðast en ekki síst er markmið okkar að stofnaður verði auðlindasjóður sem fer með ráðstöfun arðs af auðlindum í eigu þjóðarinnar.</p> <p>Hæstvirtur forseti.<br /> Ríkisstjórnin og stjórnarmeirihlutinn kemur til þings með endurnýjuðum og auknum krafti, staðráðin í að ljúka þeim mikilvægu uppbyggingar- og endurbótaverkefnum sem hér hefur verið lýst, með sama hætti og hún hefur nú lokið að mestu björgunarleiðangrinum eftir hrunið mikla.<br /> </p>
31. desember 2011Blá ör til hægriÁr uppskeru<p>Viðburðaríkt ár er á enda. Árið 2011 var merkilegt ár fyrir margra hluta sakir. Það verður vafalaust fært í sögubækur sem kreppulokaár, árið sem samdráttur vék fyrir hagvexti, síðasta árið í löngum skugga hrunsins og stjórnartíðar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Árið 2011 var uppskeruár á sviði efnahagsmála. Árangurinn blasir við, nánast hvert sem litið er.<br /> </p> <p>Minnst af þessari jákvæðu þróun má þó lesa úr bölmóðsskrifum ritstjóra Morgunblaðsins. Þar á bæ virðist svartnættið eitt ríkja. Helst má skilja af umfjöllun blaðsins um íslensk stjórnmál og efnahagsmál að Evrópusambandið og formenn ríkisstjórnarflokkanna séu hægt og bítandi að framkalla kreppu á Íslandi eftir farsæla stjórnartíð Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks og forystu núverandi ritstjóra blaðsins. Eins og flestir vita, sem betur fer, er fátt eins fjarri sannleikanum. Það er sorglegt að trúverðugleika Morgunblaðsins, eins elsta fjölmiðils landsins, og starfsfólks hans, sé fórnað á altari heiftar núverandi ritstjóra.</p> <h4>Aukinn hagvöxtur og fjölgun starfa<br /> </h4> <p>Kröftugur efnahagsbati er sú lýsing sem aðalhagfræðingur Seðlabankans gefur því ástandi sem nú ríkir í íslensku efnahagslífi. Þrátt fyrir að á móti blási í alþjóðaefnahagsmálum hefur hagvöxtur styrkst hér á landi. Nýjustu tölur Hagstofunnar sýna að á fyrstu níu mánuðum þessa árs var landsframleiðsla 3,7% meiri en á sama tíma í fyrra og á milli ársfjórðunga jókst hún um 4,8%. Til samanburðar er hagvöxtur þeirra 32 ríkja sem aðild eiga að OECD fyrstu níu mánuði ársins um 2% að meðaltali. Það er ekki síður ánægjulegt að störfum er nú tekið að fjölga ný. Samkvæmt nýjustu tölum Seðlabankans var fjölgun ársverka um 5.000 á liðnu 12 mánaða tímabili enda hefur atvinnuleysi minnkað umtalsvert, úr 8,1% í fyrra í 7,4% í ár.</p> <p>Að þessu hefur markvisst verið unnið og margvíslegum aðferðum beitt til að örva atvinnulífið til framkvæmda. Ný löggjöf um fjárfestingarívilnanir hefur tekið gildi, auknar niðurgreiðslur og skattaafslættir hafa verið nýttir til að styðja við nýsköpun, kvikmyndagerð og byggingariðnað, risavaxið markaðsátak er í gangi vegna ferðaþjónustunnar og fjöldi opinberra og hálfopinberra framkvæmda hefur verið settur í gang, ekki síst í tengslum við frekari orkuöflun og til að styrkja umgjörð velferðarþjónustunnar víða um land.</p> <p>Þá var í vor var blásið til sóknar í vinnumarkaðsaðgerðum og ráðist í viðamiklar aðgerðir sem kallaðar voru „nám er vinnandi vegur“. Í fyrsta lagi var framhaldskólum gert kleift að taka við öllum umsækjendum yngri en 25 ára sem uppfylla skilyrði fyrir skólavist.&#160; Í öðru lagi var þúsund atvinnuleitendum boðin skólavist í haust og næstu tvö árin. Í þriðja lagi hefur starfstengdum úrræðum verið fjölgað.</p> <p>Í upphafi nýs árs verður farið út í róttækar aðgerðir sem beinast sérstaklega að því að finna störf fyrir þá sem verið hafa án atvinnu í langan tíma. Sameiginleg markmið ríkisstjórnarinnar og aðila vinnumarkaðarins um að ná atvinnuleysinu niður í 4-5% innann þriggja ára gildistíma kjarasamninganna er því fyllilega raunhæft.</p> <h4>Lækkun skulda og sjálfbær ríkisfjármál<br /> </h4> <p>Eitt af stóru afrekum ríkisstjórnarinnar birtist í þeim miklu umskiptum sem orðið hafa á rekstri ríkissjóðs á liðinum árum. Í stað 215 milljarða halla með tilheyrandi skuldasöfnun í byrjun kjörtímabilsins hillir nú undir lækkun skulda og sjálfbæran rekstur ríkissjóðs. Á sama tíma hafa útgjöld til velferðarmála aukist og eru nú hærri en á hátindi góðærisins. Engin þjóð innan OECD getur státað af viðlíka árangri í glímunni við ríkisfjármálavanda undangengin ár og víðast hvar annars staðar hefur verið gengið harkalega fram gagnvart velferðarkerfum viðkomandi landa.<br /> </p> <p>Þá er það sérstakt gleðiefni við þessi áramót að sjá þann góða árangur sem náðst hefur í skuldaúrlausn fyrir heimili og fyrirtæki. Hvað varðar heimilin hafa nú þegar verið afskrifaðir um 180 milljarðar króna, en enn eru allmargar umsóknir um afskriftir í vinnslu. Þá er staðfest í gögnum Seðlabankans að skuldir heimilanna hafi minnkað að raungildi um 10%, að talsvert hafi dregið úr vanskilum heimilanna og að gjaldþrotum einstaklinga og árangurslausum fjárnámum hafi fækkað. Þá má minna á að greiðslubyrði fasteignalána hefur lést með því að vaxtabætur hafa verið tvöfaldaðar á skömmum tíma, en þriðjungur vaxtakostnaðar heimila er nú greiddur úr ríkissjóði.</p> <p>Borðleggjandi var að til þess að koma fjárfestingum í gang og auka atvinnu þurfti að vinda ofan af ofurskuldsetningu íslenskra fyrirtækja sem var orðin um 375% af landsframleiðslu. Sú vinna hefur skilað árangri og skuldir fyrirtækja hafa nú minnkað niður í 210% af landsframleiðslu. Árangurinn í skuldaúrlausnum kemur ekki síst fram í því að verulega hefur dregið úr vanskilum, einkaneysla eykst og fjárfestingar fyrirtækja færast nú aftur í vöxt.<br /> </p> <h4>Bætt kjör og aukinn jöfnuður<br /> </h4> <p>Meginmarkmið samkomulags sem gert var í tengslum við kjarasamninga til þriggja ára var að hefja hér sjálfbæra lífskjarasókn, vinna bug á atvinnuleysinu og bæta kjör hinna lægst launuðu umfram aðra hópa. Allt er þetta að ganga ágætlega eftir.<br /> </p> <p>Kaupmáttur lægstu launa hefur nú hækkað á sl. 12 mánuðum um 8-9% að teknu tilliti til eingreiðslna og almennur kaupmáttur um 3,5%. Í samræmi við fyrirheit ríkisstjórnarinnar munu bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hækka um tæplega 12% á innan við ári.</p> <p>Ríkisstjórnin ákvað líka að greiða jólauppbót til atvinnulausra annað árið í röð og hefur varið til þess um 1.300 milljónum króna umfram lagaskyldu eða áður gefin loforð. Slíkar greiðslur þóttu ekki koma til greina af hálfu Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks þegar betur áraði hjá ríkissjóði. Þá hefur skattkerfinu verið breytt með þeim hætti að árið 2010 greiddu 80 þúsund manns lægra hlutfall af tekjum sínum í skatt en á árinu 2008. Nú hefur einnig verið tekin upp á ný verðtrygging persónuafsláttar sem skiptir sköpum fyrir hina tekjulægri og jafnar kjörin. Batnandi hag þjóðarinnar verður því réttlátlega skipt ef áfram verður haldið á sömu braut, en gliðnun í tekjuskiptingunni varð mikil í tíð Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks.<br /> </p> <h4>Bjart framundan á Íslandi<br /> </h4> <p>Við eigum land sem býr yfir ótal tækifærum, gjöfulum náttúruauðlindum og miklum mannauði. Verkefni okkar er að nýta þessar gjafir öllum landsmönnum til hagsbóta og stuðla með þeim hætti að því að þeir Íslendingar sem flutt hafa af landi brott snúi sem fyrst heim á ný. Þau miklu umskipti sem orðið hafa í efnahagslífi þjóðarinnar á liðnu ári sýna og sanna að við erum á réttri leið. Það ár sem nú líður í aldanna skaut hefur lagt góðan grunn að enn betra samfélagi á Íslandi. Árangurinn er augljós.</p> <p>Ég óska landsmönnum öllum árs og friðar.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar<br /> </p>
31. desember 2011Blá ör til hægriÚr vörn í sókn!<p>Þegar frá líður verður ársins 2011 líklega minnst sem árs mikilla umskipta í efnahagslífi Íslands. Ársins þegar þjóðin spyrnti sér kröftuglega frá botninum og hóf sjálfbæra lífskjarasókn. Þó enn glími allt of margir við erfiðleika var þetta árið sem umheimurinn og vaxandi fjöldi landsmanna fengu aftur trú á Íslandi og þeim óþrjótandi tækifærum og krafti sem býr í landi og þjóð.</p> <p>Í dagsins önn sjáum við þetta e.t.v. ekki svo glöggt, en flest þekkjum við þó úr eigin umhverfi dæmin um það hvernig hagur þjóðarinnar batnar nú jafnt og þétt. Það er meira í launaumslaginu enda hafa laun hækkað að meðaltali um tæp 9% frá því í fyrra og kaupmáttur hefur vaxið um 3,4%. Það eru fleiri sem hafa vinnu og fleiri sem stunda nám. Atvinnuleysi hefur lækkað jafnt og þétt, um 5.000 ný störf hafa orðið til og framhaldsskólar landsins og háskólar hafa sjaldan tekið við fleiri nemendum. Fleiri og fleiri ráða nú við skuldir sínar á ný og eignastaðan batnar. Skuldir heimila hafa nú lækkað um nærfellt 200 milljarða króna, eða um 10% að raungildi og fasteignaverð hefur á liðnu ári hækkað um tæp 10%.</p> <p>Hagur Íslendinga batnar nú hraðar en flestra annarra þjóða heims og ólíkt því sem áður gerðist, skiptist stækkandi þjóðarkaka jafnar en á liðnum árum.</p> <p>Það er þó sárt til þess að vita að vegna hrunsins búa allt of margir við skuldabasl og atvinnuleysi og allt of margir hafa flutt búferlum úr landi - vonandi þó tímabundið. Aðgerðir ríkisstjórnarinnar miða að því að bregðast við þessari stöðu og svo mun áfram verða.</p> <p>Þrátt fyrir þetta hafa kjör hinna verst settu verið varin með skipulegum hætti. Kaupmáttur lægstu launa hefur vaxið tvöfalt á við almenn laun, vaxtabótum og barnabótum hefur í ríkari mæli verið beint til hinna tekjulægri og skattkerfinu hefur verið breytt með þeim hætti að skattbyrðin hefur verið færð af lægri tekjum yfir á hærri tekjur og miklar eignir. Vegna þessa hafa 60-70% skattgreiðenda, eða um 80.000 einstaklingar, greitt lægra hlutfall tekna sinna í skatt en fyrir hrun.</p> <p>Engu að síður hefur böndum verið komið á ríkisfjármálin og velferðarkerfið varið. Í stað 215 milljarða halla með tilheyrandi skuldasöfnun í byrjun kjörtímabilsins hillir nú undir lækkun skulda og sjálfbæran rekstur ríkissjóðs. Á sama tíma hafa útgjöld til velferðarmála aukist og eru nú hærri en á hátindi góðærisins.</p> <p>Atvinnuleysið mun halda áfram að lækka, kaupmáttur launa og lífeyris mun áfram aukast og umbætur á velferðarkerfinu verða innleiddar ein af annarri. Unnið er að nýrri löggjöf um almannatryggingar, sóknaráætlun í málefnum ungs fólks, endurreisn fæðingarorlofssjóðs og lengingu orlofsins í áföngum í 12 mánuði. Húsnæðiskerfinu er verið að breyta með þeim hætti að valfrelsi aukist og uppbygging trausts leigumarkaðar og kaup leiguíbúða verði raunverulegur valkostur við séreignastefnuna.</p> <p>Skipan auðlindamála þjóðarinnar er einnig verið að breyta með þeim hætti að forræði og arður þjóðarinnar af auðlindunum verði tryggður til framtíðar. Unnið er að stofnun Auðlindasjóðs sem ætlað er að annast umsýslu og ávöxtun auðlinda í eigu þjóðarinnar. Endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins mun byggja á þeirri grundvallarforsendu að eignarréttur auðlindarinnar sé hjá þjóðinni, en útgerðarmenn geti leigt tímabundinn aðgang að auðlindinni gegn eðlilegu gjaldi. Þá hefur Stjórnlagaráð afhent Alþingi frumvarp að nýrri stjórnarskrá fyrir Ísland, þeirri fyrstu sem samin er frá grunni af þjóðinni sjálfri. Nú hvílir sú skylda á Alþingi að afgreiða frumvarpið með þeim hætti að ný stjórnarskrá geti tekið gildi á næsta kjörtímabili en áður en að því kemur er mikilvægt að þjóðin sjálf segi hug sinn til málsins í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu.</p> <p>Aðildarviðræður Íslands við ESB verða einnig leiddar til lykta og á sama tíma má vænta þess að ríki sambandsins muni koma sér saman um aukið efnahagssamstarf og traustari grundvöll evrunnar. Í lok kjörtímabils má því vænta þess að Íslendingar standi frammi fyrir afar skýrum valkostum sem ráðið geta miklu um framþróun hér á landi, bæði efnahagslega og félagslega.</p> <p>Á næstu misserum mun þó mestu skipta að einstaklingar, fyrirtæki, sveitarfélög og ríkisvaldið fylgi eftir þeim jákvæðu umskiptum sem orðin eru í íslensku efnahagslífi og sæki fram. Vegna árangurs undanfarinna ára eru nú góðar forsendur fyrir kröftugri atvinnu- og lífskjarasókn og í þeim efnum mun ríkisvaldið ekki láta sitt eftir liggja. Allt bendir því til að framundan séu bjartir tímar á Íslandi.</p> <p>Ég óska landsmönnum öllum gæfu og góðs gengis á komandi ári.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar.</p>
31. desember 2011Blá ör til hægriÁramótaávarp forsætisráðherra  2011<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarpJS11.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarpJS11.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Áramótaávarp forsætisráðherra 2011" class="media-object" /></a><figcaption>Áramótaávarp forsætisráðherra 2011</figcaption></figure></div> <p>Góðir landsmenn.<br /> Árið 2011 er senn á enda , við kveðjum það sem liðið er og heilsum nýju ári. Í flestum stórfjölskyldum hafa orðið breytingar á árinu. Sumir hafa tekist á við áföll og erfiða tíma á meðan aðrir hafa fagnað sigrum, stórum og smáum. Flest okkar hafa þó upplifað bæði meðbyr og mótlæti á árinu sem er að kveðja. Það er lífsins gangur.</p> <p>Það er von mín og trú, að nú þegar mesta efnahagsháskanum hefur verið bægt frá, finni fólk í auknum mæli fyrir batnandi hag fjölskyldna og fyrirtækja. Kröftugur hagvöxtur hefur leyst samdrátt af hólmi og allar forsendur eru fyrir áframhaldandi lífskjarasókn hér á landi. Framtíð Íslands er björt ef vel verður á málum haldið.</p> <p>Þegar við horfum til baka yfir árið 2011 er full ástæða til þess að gleðjast yfir árangri okkar og stöðu. Við getum glaðst yfir þeirri staðreynd að hagur Íslendinga batnar nú hraðar en flestra annarra þjóða, kaupmáttur vex, dregið hefur úr atvinnuleysi og lífskjör þjóðarinnar munu áfram fara batnandi.</p> <p>Við getum glaðst yfir því að félagslegt réttlæti og&nbsp; jafnrétti kynjanna mælist nú hvað mest á Íslandi í alþjóðlegum samanburði og að efnahagslegur jöfnuður eykst hér hröðum skrefum.</p> <p>Við getum glaðst yfir afrekum okkar glæsilega íþróttafólks, sem sýnir hvað eftir annað að við Íslendingar getum skipað okkur í fremstu röð meðal þjóða. Þetta íþrótta- og afreksfólk er góð fyrirmynd&nbsp; börnum okkar og unglingum, sem sjá að ástundun og iðni leggur grunn að góðum árangri.</p> <p>Við getum glaðst yfir grósku í íslensku menningarlífi sem aldrei fyrr; á sviði tónlistar, bókmennta, kvikmyndagerðar, myndlistar og hönnunar.</p> <p>Við getum glaðst yfir því, að fyrirtæki sem byggja á íslensku hugviti skipi sér í fremstu röð á sínu sviði í alþjóðlegum samanburði. Starfsemi sem byggir á hugviti og menntun þjóðarinnar er afar mikilvæg í þeirri vistvænu atvinnuuppbyggingu sem við eigum að stefna að.</p> <p>Við getum glaðst yfir þeim góða árangri sem íslensk ferðaþjónusta hefur náð á árinu og því að Ísland hefur ítrekað verið valið spennandi ferðamannastaður af&nbsp; virtum alþjóðlegum aðilum. Ferðaþjónustan og aðrar vaxandi greinar mynda ásamt hefðbundnum grunnatvinnuvegum þá fjölbreyttu flóru atvinnulífs sem nauðsynleg er samfélögum sem vilja vaxa og dafna. Og úflutningsgreinarnar, sjávarútvegur og áliðnaður, hafa ekki síður lagt til þess góða hagvaxtar sem hér hefur verið á liðnu ári.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Nú, þegar tekið er að birta verulega til í íslensku efnahagslífi, er tímabært að huga að því hvernig við viljum sjá framtíðina, að hverju við viljum stefna.</p> <ul> <li>Í hvernig landi viljum við búa ?</li> <li>Hvað viljum við gera til að unga fólkið, börn okkar og barnabörn, velji Ísland sem sitt framtíðarland?</li> <li>Hvernig viljum við byggja upp velferðar- og heilbrigðiskerfið?</li> <li>Hvaða áherslur viljum við leggja í atvinnumálum og varðandi nýtingu og verndun auðlindanna?</li> <li>Hvernig viljum við tryggja stöðugleika og að lífskjör hér á landi verði eins og best gerist í heiminum ?</li> <li>Hvar viljum við skipa okkur í samfélagi þjóðanna?</li> </ul> <p>Almenningur víða um heim mótmælir um þessar mundir ójöfnuði og miklum lífskjaramun. Kallað er á réttlátari skiptingu lífsgæða með hagsmuni&nbsp; almennings og samfélagslega ábyrgð að leiðarljósi. Þetta eru að mínu mati eðlilegar kröfur enda efnahagslegur og félagslegur&nbsp; jöfnuður afar mikilvægur.</p> <p>Það er engin tilviljun að Norðurlöndin mælast ítrekað meðal farsælustu samfélaga heims, bæði hvað varðar lífskjör og á ýmsa aðra samfélagslega mælikvarða. Þar er jöfnuður í hávegum hafður. Til þess hljótum við að horfa. Við eigum að tryggja að samfélag okkar dafni og þróist með þeim hætti að jöfnuður aukist. Jöfnuður er ekki bara göfugt og gott markmið í sjálfu sér heldur sýna rannsóknir að hann hefur margvísleg jákvæð áhrif á samfélög.</p> <p>Þar sem jöfnuður ríkir farnast flestum íbúum einfaldlega betur. Þeir búa við betri heilsu og lífslíkur, börnum líður þar almennt betur, skólabörn eru síður lögð í einelti, færri glíma við eiturlyfjavanda, ofbeldi er fátíðara og geðrænir sjúkdómar eru sjaldgæfari. Rannsóknir sýna einnig, að þar sem tekjumunur er minni er samheldni meðal íbúa meiri og síðast en ekki síst – meira traust ríkir manna í millum. Aukinn jöfnuður er því lykill að betra samfélagi á nánast öllum sviðum og að slíkum jöfnuði eigum við að vinna með markvissum og fordómalausum hætti.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Við Íslendingar búum vel. Við búum að dýrmætum auðlindum og lega Íslands felur í sér spennandi tækifæri sem okkur ber að vinna vel úr. Við erum í hópi ríkustu þjóða heims og allt bendir til þess að við getum tryggt velferð komandi kynslóða og áfram skipað okkur í fremstu röð meðal þjóða á mörgum sviðum.</p> <p>Á næstu misserum munum við móta okkur nýja auðlindastefnu, setja á fót auðlindasjóð og innleiða hér stefnu hins græna hagkerfis með áherslu á hreina náttúru, sjálfbæran orkubúskap, nýsköpun og menntun.&nbsp; Þannig getur Ísland skipað sér í fremstu röð á alþjóðavettvangi sem grænt hagkerfi.</p> <p>Lega okkar á Norðurslóðum kallar á forystu Íslendinga í þessum efnum og nágrannalöndin og aðrar heimsálfur horfa nú í auknum mæli til þessa svæðis. Norðurslóðir, sem eru okkar nærumhverfi, eru að taka miklum breytingum sökum hlýnandi loftslags og vaxandi efnahagsumsvifa. Ef rétt er að staðið munu fylgja breytingunum ýmis tækifæri fyrir Íslendinga svo sem á sviði orkumála, auðlindanýtingar og norðurslóðasiglinga. Þá stöndum við ásamt öðrum norðurskautsríkjum frammi fyrir þeirri áskorun að tryggja verndun og sjálfbæra nýtingu viðkvæmrar náttúru svæðisins. Hagsmunirnir eru augljósir og ábyrgðin sömuleiðis mikil. Það voru því að sönnu merk tímamót þegar Alþingi samþykkti einróma fyrr á þessu ári í fyrsta skipti heildstæða stefnu í málefnum norðurslóða, sem miðar að því tryggja hagsmuni Íslands og efla tengsl og samstarf við aðrar þjóðir.</p> <p>Áhrifa hlýnunar loftslags er þegar farið að gæta hér sem annars staðar og vísindamenn telja að þessi hlýnun&nbsp; muni hafa greinileg áhrif næstu þrjá til fimm áratugi. Það mun&nbsp; skipta sköpum fyrir framþróun lífs á jörðinni hvernig okkur tekst á næstu tíu árum að stemma stigu við þessum loftslagsbreytingum. Mikilvægt er að við Íslendingar tökum þessi mál föstum tökum, en að óbreyttu er talið að jöklar hér á landi gætu horfið að mestu á næstu tveimur öldum. &nbsp;</p> <p>Meðal annars í ljósi alls þessa er afar mikilvægt að við metum á næstu misserum stöðu Íslands með tilliti til alþjóðlegrar þróunar næstu áratugi. Ég hef því ákveðið að fela hópi vísindamanna og sérfræðinga að kortleggja heildstætt, stöðu Íslands og sóknarfæri í víðu samhengi, svo sem á sviði umhverfismála, orkumála, efnahags- og atvinnumála, menntamála og á fleiri sviðum sem geta haft áhrif á stöðu og vöxt landsins til lengri tíma litið. Ég mun tryggja&nbsp; að slík vinna hefjist&nbsp; nú í upphafi nýs árs þannig að við Íslendingar getum farið skipulega yfir tækifæri og ógnanir í alþjóðlegu samhengi og sett okkur markmið til þess að mæta þeim. Víðtækt og vandað mat á stöðu Íslands mun hjálpa okkur að svara stórum spurningum um framtíð okkar og móta áherslur í því samfélagi sem við viljum sjá þróast hér á landi á þessari öld.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Þróun lífskjara ræðst ekki nema að nokkru leyti innan landamæra einstakra ríkja. Forsenda framfara og uppbyggingar lífvænlegs samfélags hér á landi á komandi árum er að Ísland verði áfram virkur þátttakandi í samfélagi þjóðanna.</p> <p>Hlýnun jarðar, og þeim skelfilegu afleiðingum sem sú þróun getur haft&nbsp; á lífríki jarðarinnar og daglegt umhverfi okkar, verður ekki afstýrt nema með samstarfi og samtakamætti allra þjóða heims. Þörf mannkyns fyrir orku, næringu og vatn verður ekki fullnægt með viðunandi hætti nema allir leggi lóð sitt á vogarskálarnar og leiti sameiginlegra lausna. Og sjúkdómum og örbirgð verður ekki útrýmt nema þjóðir heims leggi sitt af mörkum og standi saman.</p> <p>Ýmsir alþjóðlegir atburðir hafa á árinu vakið okkur Íslendinga til umhugsunar og minnt okkur á að við erum svo sannarlega hluti af samfélagi þjóða. Hörmulegir atburðir í Útey og í Ósló, hjá frændum okkar og vinum Norðmönnum, snertu hjörtu okkar allra.&nbsp; Í meiri fjarlægð höfum við fylgst með hinu svonefnda arabíska vori og þeirri áhrifamiklu lýðræðisvakningu sem hefur átt sér stað í Norður-Afríku og Mið-Austurlöndum. Þá hafa ýmsar þjóðir svo sem Japanir glímt við afleiðingar náttúruhamfara eins og við Íslendingar höfum einnig ítrekað gert af dugnaði og&nbsp; æðruleysi undanfarin misseri. Allir þessi atburðir hafa haft áhrif um heim allan.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Ég er sannfærð um að tækifæri lands okkar og þjóðar eru nánast óþrjótandi, takist okkur að halda vel á málum og byggja hér upp öflugt samfélag sem reist er á heilbrigðum gildum.</p> <p>Við stöndum á vissum tímamótum og ég tel að jarðvegurinn hafi hugsanlega aldrei verið betri en einmitt nú til þess að hafa raunveruleg áhrif á það samfélag sem við viljum sjá þróast hér til frambúðar. Takist íslensku þjóðinni að læra af því sem hér gerðist og&nbsp; draga skynsamlegar ályktanir munum við standa sterkari á eftir.</p> <p>Við eigum að byggja hér upp samfélag jafnvægis og jöfnuðar á öllum sviðum. Við eigum að bera virðingu hvert fyrir öðru, virða mannréttindi allra hópa og&nbsp; vera ábyrg í samfélagi þjóðanna, ekki síst þegar kemur að efnahagsmálum, mannréttindamálum og umhverfismálum.</p> <p>Við eigum að byggja&nbsp; hér upp samfélag sem býr við stöðugt efnahagsumhverfi og tryggir okkur og komandi kynslóðum kjör sambærileg við það sem best gerist í nágrannalöndum okkar, ekki síst þegar kemur að húsnæðismálum, vaxtakjörum og launakjörum. Þar ræður m.a. miklu hvaða ákvarðanir við munum taka varðandi framtíðargjaldmiðil okkar.</p> <p>Við eigum að byggja hér upp lýðræðislegra samfélag, - samfélag sem gerir ráð fyrir aukinni ábyrgð og þátttöku almennings og félagasamtaka í mótun og framkvæmd þeirra samfélagslegu verkefna sem stjórnmálin glíma við á hverjum tíma. Ný stjórnarskrá, sem nú er í mótun, gæti leikið þar lykilhlutverk.</p> <p>Við eigum að byggja hér upp barnvænt samfélag. Það að eiga og ala upp börn er eitt mikilvægasta verkefni sem hver einstaklingur tekst á hendur og getur í senn verið gefandi og krefjandi. Efnahagur, vinna, veikindi,&nbsp; þroskafrávik,&nbsp; nám og tómstundir eru allt þættir sem hafa&nbsp; áhrif á líf og umhverfi bæði foreldra og barna,&nbsp; sem taka þarf tillit til við mótun samfélagsins.</p> <p>Við eigum að móta hér samfélag sem veitir öllum kynslóðum góða, skapandi og gjöfula menntun sem byggð er upp með framtíðaratvinnumöguleika fyrir augum. Menntun, hvort sem það er verkmenntun, tæknimenntun, listnám eða bóknám er megingrundvöllur framþróunar í nútímasamfélögum og um leið ein mikilvægasta auðlind hverrar þjóðar.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Ég tel að við höfum aldrei haft betra tækifæri en einmitt nú til þess að hafa raunveruleg áhrif á það samfélag sem við viljum sjá þróast hér á landi.</p> <ul> <li>Hvert viljum við stefna?</li> <li>Hvert er&nbsp; hlutverk okkar, hvers og eins?</li> <li>Hvað getum við gert til þess að bæta samfélag okkar ?</li> <li>Hvað viljum við leggja af mörkum?&nbsp; &nbsp;</li> </ul> <p>Ég bið sérhvern&nbsp; Íslending að hugleiða það, nú í byrjun nýs árs. Höfum hugfast að Íslandi eru allir vegir færir. Metum hvar tækifærin liggja og hvernig við getum nýtt þau, sjálfum okkur og öðrum til hagsbóta. Mótun framtíðarinnar er í höndum okkar allra.</p> <p>Ég þakka samfylgdina á árinu sem er að líða og óska landsmönnum öllum&nbsp; alls hins besta á komandi ári.</p> <p>Gleðilegt nýtt ár.</p>
05. desember 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á dagskrá í tilefni af 150 ára fæðingarafmæli Hannesar Hafstein <p>Ágætu afkomendur Hannesar Hafstein og aðrir góðir gestir.</p> <p>„Þá mun aftur morgna“ eru lokaorðin í „Aldamótaljóði“ Hannesar Hafstein, ljóði sem hann orti á tímum þar sem tvísýnt var hvernig Íslendingar fengju á málum sínum haldið.</p> <p>Þessi orð skáldsins og stjórnmálamannsins Hannesar Hafstein hefðu ekki síður getað átt erindi við íslenska þjóð undanfarin ár. Nú, eins og í upphafi 20. aldar, hefur þjóðin og stjórnsýslan tekist á við umfangsmikil verkefni, sem á stundum hafa nánast verið ómanneskjuleg, og svo sannarlega sýnt hvað í henni býr.</p> <p>Ekki leikur vafi á því að Hannesi Hafstein hefði hugnast vel sú mikla framþróun og uppbygging sem hér hefur átt sér stað á öllum sviðum frá því í upphafi síðustu aldar. Hér getum við litið til menntunar, samgangna og fjarskipta, margvíslegra framkvæmda og ekki síst jafnréttismálanna, svo ég nefni málaflokka sem Hannes beitti sér sérstaklega fyrir. &#160;</p> <p>Þá hefði skáldið Hannes Hafstein án efa verið stoltur af þjóð sinni hefði hann upplifað glæsilega þátttöku Íslands í bókamessunni í Frankfurt nú í haust. Þar hefði hann svo sannarlega haft ástæðu til þess að fagna með skáldum þessa lands.</p> <p>Dagurinn í dag er helgaður minningu Hannesar Hafstein, þessa fjölhæfa manns sem fæddist þann 4. desember árið 1861. Hannes upplifði eins og þjóðin á þeim tíma margvíslega erfiðleika og andstreymi í uppvexti sínum sem vafalaust hafa styrkt hann sem manneskju og stjórnmálamann.</p> <p>Hannes Hafstein var glæsilegur og merkur maður sem kynntist í senn mótbyr og meðbyr á sinni starfstíð. Hann var brautryðjandi sem fyrsti ráðherrann í heimastjórn Íslands frá 1. febrúar árið 1904 og sem slíkur fyrsti forsætisráðherra landsins. Á þessum merku tímamótum fluttist framkvæmdavaldið í sérmálum Íslands frá Danmörku og íslensk stjórnsýsla tók að mótast en Alþingi starfaði á þessum árum einungis annað hvert ár og ekkert árið 1904.</p> <p>Stjórnarráði Íslands var fyrst um sinn skipt í deildir eða skrifstofur: kennslumála- og dómsmáladeild, atvinnu- og samgöngumáladeild og fjármála- og endurskoðunardeild og starfsmenn voru 13 til að byrja með. Í upphafi starfs heimastjórnarinnar var kallað eftir upplýsingum um hvaða verkefni væru talin nauðsynleg í hverju héraði.</p> <p>Mjög ítarleg og fróðleg svör bárust um fjölda áhugamála s.s. almenn löggjafarmál, bankamál og viðskipti, brýr, fiskveiðar, gufubáta, heilbrigðismál, iðnað, landbúnað, námur og jarðefni, póstsamgöngur, siglingar, vita og hafnarmannvirki, „telegraf og telefón“ og vegi og verslun, svo vitnað sé í Sögu Stjórnarráðs Íslands eftir Agnar Klemens Jónsson.</p> <p>Í dag eru starfsmenn Stjórnarráðsins 5 – 600 að tölu í 10 ráðuneytum. Auk þess er fjöldi starfsmanna í ýmsum ríkisstofnunum, sem ekki voru fyrir hendi þegar Stjórnarráðið hóf starfsemi sína.</p> <p>Viðfangsefnin eru vissulega að hluta til sambærileg í dag að grunni til s.s. uppbygging innviða á sviði mennta- og heilbrigðismála og samgangna, svo ég nefni viðamikla málaflokka þar sem stórstígar framfarir hafa átt sér stað, enda þótt undanfarin ár hafi verkefnin því miður fremur beinst að því að verja þessi kerfi en að byggja þau upp.</p> <p>Ágætu gestir.<br /> Hannes Hafstein var stórbrotinn stjórnmálamaður og framsýnn athafnamaður sem beitti sér fyrir mörgum framfaramálum. Heimastjórnarárin voru uppgangstímar. Lagning sæsíma til landsins og símalína um land allt voru verkefni sem öðrum fremur einkenndu fyrstu heimastjórnarárin.</p> <p>Hannes Hafstein og fylgismenn hans studdu framgang símamálsins og tókust í því máli á við andstæðinga sína. Hreyfing komst á uppbygginu vita- og hafnarmannvirkja á þessum tíma og þetta voru upphafsár togaraútgerðar sem atvinnugreinar. Hannes Hafstein var maður framkvæmda en hans hefur einnig verið minnst fyrir framlag sitt til jafnréttismála og framsýni í þeim efnum. Þannig setti hann árið 1904 fram nýja reglugerð fyrir Lærða skólann í Reykjavík þar sem kveðið var á um að skólinn skyldi vera opinn bæði piltum og stúlkum.</p> <p>Árið 1911 lagði Hannes fram á Alþingi frumvarp til laga um rétt kvenna til menntunar og embætta en miklar umræður urðu um það mál enda þótti sumum þingmönnum full langt gengið.</p> <p>Í dag er litið til Íslands sem fyrirmyndarlands þegar jafnréttismál eru annars vegar og við Íslendingar höfum skipað efsta sætið þegar jafnrétti meðal allra þjóða heims er metið á alþjóðlega viðurkenndum lista World Economic Forum.&#160; Á þeirri leið voru skrefin sem Hannes Hafstein átti þátt í að stíga í jafnréttisátt í byrjun 20. aldar afar mikilvæg í sögulegu samhengi.</p> <p>Enda þótt við höfum tekið stórstígum framförum á því sviði sem flestum öðrum þá er nauðsynlegt að stíga ákveðnari skref en áður til þess að ráðast gegn launamun kynjanna sem því miður virðist vera erfitt að vinna fullan bug á. Þar er svo sannarlega þörf á því að framsýnir, víðsýnir og djarfir stjórnmálamenn í öllum stjórnmálahreyfingum taki höndum saman til þess að ná raunverulegum mælanlegum árangri í þessu mikla mannréttindamáli.</p> <p>Hér í dag munum við hlýða á valinkunna einstaklinga segja nánar frá Hannesi sem manneskju, stjórnmálamanni og skáldi og við munum heyra ljóð hans flutt bæði með lestri og söng.</p> <p>Það er vel við hæfi að við komum saman hér í Þjóðmenningarhúsinu í dag en eins og kunnugt er var Hannes Hafstein helsti frumkvöðull að byggingu þessa glæsilega húss, sem enn er meðal merkustu bygginga hér á landi. Það er einnig vel við hæfi að afkomendur og almenningur hafi í dag átt þess kost að njóta húsakynna Ráðherrabústaðarins við Tjarnargötu en þetta er í fyrsta sinn sem það hús er opið almenningi. Þar bjó Hannes Hafstein eftir að hann tók við ráðherradómi.</p> <p>Ég vil að lokum þakka þeim sem hafa staðið að undirbúningi þeirrar dagskrár sem við njótum í dag til minningar um Hannes Hafstein og þeim sem fram munu koma hér í dag fyrir þeirra mikla og góða framlag. Ekki síst afkomendunum sem hafa unnið að því að heiðra minningu forföður síns.</p> <p>Ég vona að allir hafi notið og muni njóta dagskrárinnar í dag og mér er kunnugt um að margt fleira áhugavert verður gert til að heiðra minningu Hannesar Hafstein á því afmælisári sem nú er að hefjast.</p>
25. nóvember 2011Blá ör til hægriMerkin sýna verkin<p>Það kemur nú æ betur í ljós að lífskjarasókn er hafin á Íslandi. Merkin um efnahagsbatann eru skýr og eftir þeim hefur verið tekið. Árangurinn á Íslandi hefur á undanförnum vikum ratað á síður stórblaða heimsins og um hann verið fjallað af alþjóðlegum matsfyrirtækjum og fremstu hagfræðingum heims. Sannarlega hafa menn mismunandi skoðanir um orsakir og afleiðingar í þessum efnum, en gömul íslensk hyggindi segja einfaldlega; merkin sýna verkin.</p> <p>Það er varla um það deilt að við Íslendingar höfum náð verulegum árangri í endureisn efnahagslífsins eftir hið skelfilega hrun sem hér varð. Þessum árangri höfum við náð þrátt fyrir að hin alþjóðlega efnahagslægð hafi verið dýpri og langvinnari en ráð var fyrir gert. Fyrr í þessari viku ákvað matsfyrirtækið Standard &amp; Poor's að breyta horfum um lánshæfi ríkissjóðs Íslands úr neikvæðum í stöðugar og hið sama gerði matsfyrirtækið R&amp;I fyrr í mánuðinum. Vísa fyrirtækin annars vegar til þess að efnahagslífið sé á batavegi með auknum hagvexti en hins vegar til þess að náðst hafi mikilsverður árangur í endurskipulagningu efnahagsreikninga einkageirans. Þetta eru auðvitað afar ánægjuleg tíðindi og mikilvæg skilaboð til umheimsins.</p> <h4>Hagvöxtur og félagslegt réttlæti í fremstu röð</h4> <p>Lærdómsríkt er að bera saman stöðu efnahagsmála hér á landi og í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Hagvöxtur hér á landi er nú um 2½-3% og horfur um svipaðan vöxt á næsta ári. Á sama tíma reikna menn með að um helmingur aðildarríkja OECD verði með lægri hagvöxt en Ísland.</p> <p>Atvinnuleysi er sannarlega enn of hátt hér á landi þótt það lækki nú jöfnum skrefum. Engu að síður er það svo að 2/3 OECD-ríkja verða með meira atvinnuleysi en Ísland á næsta ári og meðal Norðurlandaríkjanna er aðeins Noregur með minna atvinnuleysi en hér á landi. Höfum einnig hugfast að þrátt fyrir atvinnuleysið er atvinnuþáttaka hvergi meiri í heiminum en á Íslandi.<br /> </p> <p>Atvinnustaða, fátækt og aðgengi að menntun eru meðal þeirra þátta sem afgerandi eru um félagslegt réttlæti. Nú á dögunum birtist skýrsla um félagslegt réttlæti meðal OECD-ríkja og kemur þar fram að mest félagslegt réttlæti ríkir hér á landi og raunar skipa Norðurlandaríkin sér í fimm fyrstu sætin.</p> <h4>Sjálfbær ríkisfjármál og skuldastaða</h4> <p>Forgangsatriði efnahagsstefnunnar hefur verið og verður áfram að ná tökum á ríkisfjármálunum, enda tók ríkisstjórnin við ríkisbúskap sem rambaði á barmi gjaldþrots. Staðan nú er sú að samkvæmt fjárlagafrumvarpi næsta árs verður frumjöfnuður ríkissjóðs jákvæður. Viðsnúningurinn í rekstri ríkisins er um 140 milljarðar króna. Þegar horft er til annarra ríkja kemur í ljós að flest þróuð ríki eru með neikvæðan frumjöfnuð og skv. áætlunum AGS verður aðeins Noregur með meiri afgang á frumjöfnuði sem hlutfall af landsframleiðslu en Ísland.</p> <p>Ríkisfjármálastefnan miðar að því að lækka opinberar skuldir verulega og tryggja sjálfbærni þeirra. Alþjóðlegur samanburður staðfestir góða stöðu okkar að þessu leyti. Ef horft er til hreinna skulda hins opinbera án lífeyrisskuldbindinga kemur í ljós að árið 2010 eru aðeins 12 OECD-ríki af 34 með hagstæðari hreina skuldabyrði af landsframleiðslu.<br /> </p> <p>Áhugavert er einnig að bera saman efnahagsmál á Íslandi og Írlandi. AGS spáir að hagvöxtur á Írlandi verði aðeins um ½% í ár og um 1½% á því næsta. Írar munu verja innan við 10% af landsframleiðslu til fjárfestingar á þessu ári, samanborið við 13-14% hér á landi sem þó er allt of lágt. Allar götur frá 2007 hafa fjárfestingar minnkað að magni til hér á landi en á þessu er að verða mikilvægur viðsnúningur og horfur fyrir árið 2011 benda til 8,5% vaxtar fjárfestingar.</p> <p>Aðeins með öguðum vinnubrögðum og skýrt markaðri stefnu verður Ísland samkeppnisfært um fólk og fyrirtæki. Á okkur hvílir sú skylda að tryggja íslensku þjóðinni, ekki síst okkar unga fólki, viðvarandi lífskjör sem eru sambærileg við þau sem best gefast í heiminum. Árangurinn í endurreisn efnahagslífsins á Íslandi eftir hrun gefur góð fyrirheit að þessu leyti – merkin sýna verkin!</p>
18. nóvember 2011Blá ör til hægriAukinn jöfnuður og bætt kjör – Ísland á réttri leið!<p>Þrátt fyrir hrikalegar afleiðingar hrunsins kemur nú betur og betur í ljós hversu vel okkur Íslendingum hefur tekist til við björgunarstarfið þrátt fyrir allt. Þetta getum við nú betur greint þegar lífskjarasóknin er hafin og efnahagslífið hefur spyrnt sér frá botninum eftir umfangsmesta efnahagshrun sem dæmi eru um.</p> <p>Hrunið kallaði yfir Ísland tveggja ára djúpa kreppu. Helstu hagtölur teikna upp hryllingsmynd: Landsframleiðsla dróst saman um rösklega 10%, gengið hrundi um 50%, beinn kostnaður ríkissjóðs af endurreisn fjármálakerfisins var um 20% af landsframleiðslu, skuldir hins opinbera jukust um 70% af landsframleiðslu. Hver og einn þessara mælikvarða er með því versta sem önnur ríki hafa þurft að glíma við, en samanlagt án nokkurra fordæma. Þjóðarbúið, ríkissjóður, sveitarfélög, fyrirtækin og heimili landsins römbuðu á barmi gjaldþrots. Í augum umheimsins var landið gjaldþrota.</p> <h4>Úr krappri vörn í sjálfbæra lífskjarasókn</h4> <p>Á rúmum tveimur árum hefur okkur tekist að snúa krappri vörn í sjálfbæra lífskjarasókn. Gjaldþroti ríkissjóðs hefur verið forðað. Ríflega 200 milljarða halla hefur að mestu verið mætt auk 60 milljarða viðbótarvaxtakostnaðar vegna aukinna skulda ríkissjóðs, en 260 milljarðar eru um helmingur ríkisútgjalda! Hagvöxtur stefnir í rúm 3% á þessu ári og kaupmáttur launa hefur vaxið jafnt og þétt samhliða minnkandi atvinnuleysi. Í lok þessa árs hafa fjölmörg fyrirtæki og heimili landsins farið í gegnum markvissa skuldaaðlögun þar sem skuldir þeirra hafa verið lækkaðar um hundruð milljarða króna. Vextir og verðbólga hafa lækkað umtalsvert, friður er á vinnumarkaði og stöðugleiki ríkir í gengismálum og efnahagslífinu yfirleitt.</p> <p>Ísland getur nú aftur óhikað borið sig saman við helstu velmegunarsamfélög heims og kemur á marga mælikvarða vel út úr þeim samanburði. Nýlegur þróunarlisti Sameinuðu þjóðanna sýnir þetta og sannar. Jafnvel þótt þar sé ekki kominn fram sá mikli árangur sem náðst hefur á þessu ári hækkar Ísland um 3 sæti á milli ára og er í 14. sæti meðal mestu velmegunarsamfélaga heims. Sé hins vegar tekið tillit til neikvæðra afleiðinga misskiptingar í löndum heims færist Ísland upp í 5. sæti og aðeins Noregur, Ástralía, Svíþjóð og Holland standa Íslandi framar.</p> <h4>Lægri skattar og hærri bætur</h4> <p>Aðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa miðað að því að draga úr ójöfnuði og færa byrðarnar af hruninu sem mest á hina ríkari. Þannig hafa kjör hinna lakast settu verið varin með umtalsverðri hækkun lægstu launa, atvinnuleysisbóta og lágmarkstryggingar lífeyrisþega, en hinn 1. febrúar næstkomandi mun lágmarkstrygging lífeyrisþega hafa hækkað um 61% í stjórnartíð Samfylkingarinnar auk þess sem tekjuskerðingar vegna tekna maka voru afnumdar.</p> <p>Bótakerfinu og skattkerfinu hefur einnig verið markvisst beitt til að milda áfallið af hruninu og jafna kjörin meðal landsmanna. Á sama tíma og vaxtakostnaður heimilanna jókst um rúm 40% var niðurgreiðsla ríkissjóðs í gegnum vaxtabætur og vaxtabótaauka aukin um rúm 108% og er nú svo komið að ríkissjóður endurgreiðir u.þ.b. þriðjung af öllum vaxtakostnaði heimilanna vegna húsnæðislána. Vaxtabótum og barnabótum hefur einnig verið beint frekar til þeirra sem hafa lágar og miðlungs tekjur. Þá hafa skattar verið hækkaðir hjá þeim sem hafa háar tekjur og eiga miklar eignir, en um 60% skattgreiðenda greiða nú lægra hlutfall tekna sinna í skatt en fyrir hrun. Heildarskattbyrðin hefur einnig dregist saman, en nú tekur ríkið til sín u.þ.b. 27% af landsframleiðslunni samanborið við 29-32% í tíð ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks.</p> <h4>Aukinn jöfnuður og varðstaða um velferð</h4> <p>Þrátt fyrir umtalsvert lægri tekjur ríkissjóðs og stóraukin útgjöld vegna hrunsins hefur ríkisstjórnin forgangsraðað þannig að nú er meiri fjármunum varið til velferðarmála en á árunum fyrir hrun, hvort sem horft er til framfærsluútgjalda, menntamála, heilbrigðismála eða velferðarmála almennt.</p> <p>Þá hefur verulegum fjármunum verið varið til að bregðast við þeirri skelfilegu skuldastöðu heimila sem við blasti í kjölfar hrunsins. Reiknað er með að um næstu áramót hafi um 200 milljörðum króna verið létt af heimilum landsins með beinum afskriftum og umbreytingu erlendra lána yfir í íslensk auk stórfelldrar niðurgreiðslu vaxtakostnaðar eins og fyrr er nefnt.</p> <p>Með þessum markvissu aðgerðum hefur tekist að milda högg hrunsins hjá þeim hópum samfélagsins sem veikast stóðu og á sama tíma hefur dregið mjög úr ójöfnuði meðal Íslendinga. Stjórnarstefna Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks leiddi til þess að ójöfnuður á Íslandi þróaðist með þeim skelfilega hætti að á innan við 10 árum hafði ríkasti hundraðshluti þjóðarinnar fimmfaldað hlut sinn í heildartekjum þjóðarinnar – farið úr 4% heildartekna árið 1998 í 20% árið 2007. Nú, rúmum þremur árum síðar, nálgumst við aftur fyrri stöðu, þó að enn sé nokkuð í land.</p> <p>Sú leið sem ríkisstjórnin hefur valið í viðbrögðum sínum við hruninu er að skila miklum og eftirtektarverðum árangri. Efnahagslífið er að taka við sér með kröftugari hætti en í flestum nágrannalöndum okkar, kaupmáttur og atvinnuþátttaka vaxa hraðar og jöfnuður eykst jafnhliða stórum skrefum. Ísland er sannarlega á réttri leið!</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p>
26. október 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á formannafundi ASÍ<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/johanna-asi.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/johanna-asi.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Forsætisráðherra flutti ávarp á formannafundi ASÍ" class="media-object"></a><figcaption>Forsætisráðherra flutti ávarp á formannafundi ASÍ</figcaption></figure></div><p>Góðir fundarmenn!<br /> Ég vil í upphafi máls míns þakka Alþýðusambandi Íslands fyrir gott samstarf að endurreisn samfélagsins.</p> <p>Hið nýja tímatal er að verða: fyrir og eftir hrun. Þegar við horfum til baka til áranna í aðdraganda hrunsins og þess Nýja Íslands sem frjálshyggjuöflin seldu alltof mörgum, blasir við samfélag sem stjórnaðist af græðgi og nærðist af vaxandi ójöfnuði. Hér urðu meiri breytingar til ójafnaðar en nokkur dæmi eru um. Á níu ára tímabili jókst hluti eins prósents þjóðarinnar úr 5% af heildartekjum í 20%. Einn hundraðasti&#160; þjóðarinnar tók til sín fimmtung af heildartekjunum. Ég fullyrði að á síðustu þremur árum hefur þessi ójöfnuður minnkað svo um munar.</p> <p>Rösklega þrjú ár eru frá hruni. Það gætir óþreyju víða í samfélaginu og margir halda því fram að ekkert hafi verið gert síðan. Nóg er af framboði&#160; á töfralausnum og töframenn með kanínur í hatti á hverju strái. En hefur þá ekkert verið gert? &#160;</p> <p>Staðreyndin er sú að fjölmargt hefur áunnist og annað er í góðum farvegi. Ég nefni ríkisfjármálin fyrst. Óumdeilt er að mikill árangur hefur náðst á því sviði. Við skulum hafa í huga að haustið 2008 og fram á vor 2009 var kyrjað í erlendum fjölmiðlum að Ísland væri gjaldþrota eða því sem næst gjaldþrota. &#160;</p> <p>Hallinn í heild á frumjöfnuði ríkissjóð á árinu 2008 var 222&#160; milljarðar króna. Fjárlagafrumvarp fyrir 2012 gerir ráð fyrir afgangi á frumjöfnuði sem nemur 40 milljörðum króna. Hér er viðsnúningur upp á 260 milljarða króna, eða sem nemur&#160; ríflega helmingi allra rekstrarútgjalda ríkissjóðs á árinu 2008. Þessum árangri hefur verið náð með blöndu af niðurskurði útgjalda og aukinni tekjuöflun. Meiri hluti aðlögunarinnar eða um 57% má rekja til aðgerða á útgjaldahlið.</p> <p>Það er hollt í þessu sambandi að rifja hér upp að hið opinbera tekur minna í sinn hlut nú en þegar meint góðæri blómstraði. Árið 2006 námu tekjur hins opinbera 48% af landsframleiðslu en 41,5% árið 2010. Ef ekki hefði komið til gríðarlegur vaxtakostnaður vegna hrunsins, væri 40 milljarða króna afgangur af fjárlögum næsta árs að öðru óbreyttu.</p> <p>Vissulega hefur niðurskurður ríkisútgjalda verið sársaukafullur og erfiður. En stefnan hefur verið skýr í þessu efni: Velferðarþjónustunni, menntamálum og löggæslu hefur verið hlíft við niðurskurði eftir fremsta megni. Stærsti hluti niðurskurðarins hefur verið í rekstri stjórnsýslu ríkisins. Við höfum stefnt að fækkun stofnana ríkisins um 30% - 40% og erum komin vel áleiðis í þeim efnum.</p> <p>Við höfum snúið taflinu við og jöfnuður hefur aukist í okkar samfélagi. Við höfum lagt á það áherslu að beita sköttum og bótum til þess að ná markmiðum um aukinn jöfnuð. Róttækar breytingar hafa verið gerðar á tekjusköttum einstaklinga sem miða að því að dreifa byrðunum á réttlátan hátt án þess að meðalskatthlutföll hafi hækkað. Skatthlutföll um 37 þúsund hjóna, eða 60%,&#160; sem er í neðri hluta tekjuskalans hafa lækkað frá árinu 2008. Við erum hér að tala um hjón með sameinlegar tekjur á mánuði allt að 780 þúsund krónur. 85.000 einstaklingar greiða nú lægra hlutfall af tekjum sínum í skatt en þeir gerðu fyrir hrun, m.a. vegna hækkunar persónuafsláttar og lækkun skatthlutfalls á lægstu tekjur.</p> <p>Þeir sem meira bera úr bítum greiða hinsvegar hærra hlutfall tekna sinna til samfélagsins. Mestu skiptir þar áhrif nýs fjölþrepaskattkerfis, hækkun fjármagnstekjuskatts og auðlegðarskattur. Ég nefni hér líka að við höfum staðið styrkan vörð um almannatryggingakerfið og vil geta þess að frá 2007 til 1. febrúar næstkomandi hefur framfærsluviðmið bóta hækkað um 61%. Nefni ég einnig&#160; þrátt fyrir niðurskurð hefur ekki hefur verið hróflað við því fyrirkomulagi sem komið var á árið 2007 að tekjur maka skerði ekki bætur. Ég vil líka minna á bætur almannatrygginga og atvinnuleysistrygginga hækkuðu þann 1. júní sl.&#160;&#160; um 8,1%, með hliðsjón af krónutöluhækkun lægstu launa í kjarasamningum. Í fjárlagafrumvarpi er gert ráð fyrir að hækkun bóta á næsta ári verði 3,5% í samræmi við almenna prósentuhækkun í kjarasamningum á vinnumarkaði. Uppsöfnuð hækkun bóta verður þar með orðin nálægt 12% á hálfs árs tímabili. En til samanburðar er almenn hækkun launa á samningstímabilinu 11,4%.</p> <p>Stórum áföngum í endurreisn fjármálakerfisins er lokið. Þrátt fyrir að viðskiptabankarnir hafi sýnt 2007 hagnað í sínum reikningum blasir við að vanskil við lánastofnanir eru út úr öllu korti. Um 15% útlána eru í verulegum vanskilum og endurskipulagning skulda hlýtur því að vera forgangsverkefni. Þeirri vinnu þarf að hraða sem mest. Á grundvelli viljayfirlýsingar stjórnvalda og lánastofnana hafa skuldir heimila verið afskrifaðar og má ætla að sú afskrift&#160; muni nema um 200 milljörðum kr. í árslok.</p> <p>Þá skiptir einnig miklu máli að greiðslubyrði húsnæðislána hefur verið lækkuð umtalsvert, meðal annars með tvöföldun á vaxtabótum, en ríkissjóður niðurgreiðir nú um þriðjungi alls vaxtakostnaðar heimila af fasteignalánum. Með sama hætti hefur áhersla verið lögð á afskriftir lítilla og meðalstórra fyrirtækja og stefnir á að aðrir 200 milljarðar kr. verði afskrifaðir þar.</p> <p>Það hefur margt áunnist, en það blasa við stór verkefni, risavaxin verkefni sem ríkisstjórn mun takast á við í samráði við launþegahreyfinguna og aðra sem samleið eiga. Ríkisstjórnin hefur ráðist í stór umbótaverkefni, og mér er til efs að nokkur ríkisstjórn í okkar sögu hafi tekist á við svo mörg umbótaverkefni á jafn skömmum tíma og það ofaná þær stóru björgunaraðgerðir sem að baki eru.</p> <p>Stærsta umbótaverkefnið er auðvitað umsóknin um aðild að Evrópusambandinu. Ótrauð höldum við áfram á þeirri vegferð. Þar liggja stór tækifæri á sviði efnahags- og atvinnumála. Ég vil nota þetta tækifæri til að þakka mikilsmetinn stuðning ASÍ við aðildarumsóknina. &#160;</p> <p>Ríkisstjórnin stefnir að því að leggja sem fyrst fram frumvarp til breytinga á lögum um stjórn fiskveiða þar sem áréttað er að fiskistofnarnir eru sameiginleg auðlind þjóðarinnar og nýtingarleyfi á aflaheimildum verði tímabundin og myndi ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila. Markmiðið sem fyrr að afgjald vegna nýtingar renni til þjóðarinnar, fénýting aflaheimilda verði stöðvuð og eðlileg nýliðun verði í greininni. Nú er verið að vinna úr þeim athugasemdum sem fram kom á síðasta þingi og á grunni þeirra markmiða sem ég hef hér lýst verður samið nýtt&#160;&#160;frumvarp sem við stefnum að verði lögfest á þessu þingi.</p> <p>Góðir fundarmenn<br /> Á fjölmörgum málaflokkum er tengjast efnahags – og atvinnumálum liggur ýmist fyrir stefnumörkun eða hún í mótun. Og samhliða þessu eru gerðar aðgerðaráætlanir til lengri og skemmri tíma.</p> <p>Ég nefni hér fyrst ríkisfjármálaáætlun til ársins 2015 sem nýlega var lögð fram á Alþingi. Áætlunin miðar að því að fjárlög verði hallalaus árið 2014. Markmiðið er að ná niður ríkisskuldum þannig að þær verði komnar niður fyrir 45-50% af landsframleiðslu. Sveitarfélögin þurfa einnig að lækka skuldir sínar og ekki óraunsætt að þær geti lækkað úr 20% af landsframleiðslu í 12-15%. Þetta eru raunsæ markmið, en forsendur eru að hagvöxtur verði hér hóflegur og aðhalds verði gætt í opinberum fjármálum. Með lækkun skulda sparast ekki bara fúlgur fjár í vaxtagreiðslum heldur skapast svigrúm til fjárfestinga einkaaðila og bætt lánshæfismat.</p> <p>Heildstæð efnahagsáætlun verður kynnt innan skamms, en með henni er brotið blað er varðar vinnubrögð. Áætlunin er afrakstur samráðs við fjölmarga aðila þar á meðal ASÍ. Áætluninni er ætlað að vera tæki til stefnumörkunar og til eftirfylgni fyrir samstillta hagstjórn.&#160;<br /> </p> <p>Framsækin atvinnustefna sem reist er á þeim áherslum sem fram koma í Ísland 2020 er nú í mótun í atvinnuvegaráðuneytunum. Atvinnustefnan verður mótuð í nánu samráði við aðila vinnumarkaðarins og fjölmarga aðra hagsmunaaðila. Þetta verður í fyrsta sinn sem íslensk ríkisstjórn markar sér heildstæða atvinnustefnu með þessum hætti, svo undarlegt sem það nú er. Þá mun ríkisstjórnin innan skamms kynna áherslur varðandi erlendar fjárfestingar og marka stefnu í þeim málaflokki. Enn er þar á ferð nýjung.</p> <p>Nýja og trúverðuga peninga- og gengisstefnu þarf að móta og að því verki verða aðilar vinnumarkaðarins meðal annarra kallaðir. Nýrri peningastefnu þarf að fylgja aukin stjórntæki til að tryggja fjármálastöðugleika og verða þjóðhagsvarúðartæki kynnt snemma á næsta ári. Fyrir liggur áætlun um losun gjaldeyrishafta. Ég tel að fara verði með gát við losun haftanna, því sú hætta er augljós að óðagot í þeim efnum leiði til gengishraps með tilheyrandi verðbólguskoti.</p> <p>Drög að heildstæðri orkustefnu fyrir Ísland var kynnt í vetur og almenningi og hagsmunaaðilum boðið að gera athugasemdir.&#160; Áformað er að endanleg orkustefna muni liggja fyrir á þessu ári. Drög að þingsályktunartillögu um nýtingu og vernd náttúrsvæða hefur verið kynnt , en þar eru 69 virkjanahugmyndir metnar.</p> <p>Ályktunin er nú í umsagnarferli sem lýkur 11. nóvember , en í kjölfarið verður endanleg tillaga til þingsályktunar lögð fyrir Alþingi. Þá er í undirbúningi að stofna auðlindasjóð og móta heildarstefnu í auðlindamálum til að tryggja hámarksarð þjóðarinnar af sameiginlegum auðlindum.</p> <p>Á miklu ríður að við náum sáttum í okkar samfélagi. Það er verkefni þjóðarinnar allrar að rjúfa vítahring óvissu og stöðnunar og skapa sameiginlega framtíðarsýn. Kjarasamningur ASÍ og SA, með verulegri aðkomu stjórnvalda, frá því í maí leggur þung lóð á þá vogarskál. Raunsæir og réttlátir kjarasamningar til þriggja ára eru mikilsverðir hornsteinar fyrir stöðugleika í samfélaginu.</p> <p>Yfirgripsmikil yfirlýsing stjórnvalda í tengslum við kjarasamninganna fól í sér metnaðarfulla framtíðarsýn, framtíðarsýn sem mörkuð var af stjórnvöldum og aðilum vinnumarkaðarins í sameiningu. Í yfirlýsingunni eru gefin fyrirheit um margvísleg umbótarverkefni og ég fullyrði að mörg eru nú þegar í höfn og flest í góðum farvegi. Undantekning er þó á því sem er vegagerð. Ástæða þess að þau áform hafa ekki gengið eftir eru að ekki hefur náðst sátt um vegagjöld. Það hefur ætíð legið fyrir að vegna þröngrar stöðu í ríkisfjármálum verða samgönguframkvæmdir takmarkaðar á næstu árum, nema samstaða verði um fjármögnunarleiðir.</p> <p>Ég nefni að verðtrygging persónuafsláttar hefur verið lögfest, bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hafa verið hækkaðar. Ég nefni mjög vel heppnað átaksverkefni stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins til að sporna gegn svartri atvinnustarfsemi.</p> <p>Þá er ég stolt af því merka verkefni á sviði vinnumarkaðsaðgerða sem stjórnvöld hafa mótað í þéttu og góðu samstarfi við ASÍ. Þúsund atvinnuleitendum hefur verið boðin skólavist í haust og næstu tvö árin. Framhaldsskólum hefur verið gert kleift að taka við öllum umsækjendum yngri en 25 ára sem uppfylla skilyrði fyrir skólavist. Þá er lögð áhersla á að fjölga starfstengdum úrræðum fyrir atvinnuleitendur og stefnt að tvöföldun þeirra. Þegar horft er til náinnar framtíðar skiptir mestu að sporna með öllum ráðum gegn því að atvinnuleysi festist hér í sessi.&#160; Mikilvægur liður í því er að auka fjárfestingu í mannauð. Staðreyndin er sú að í dag eru 60.000 manns á vinnumarkaði með grunnskólapróf sem hæstu prófgráðu og með&#160;menntunarátaki er stefnt að því að fækka í þeim hópi um 40.000 fyrir árið 2020.&#160;&#160; &#160;</p> <p>Hrunið færði okkur atvinnuleysi langt umfram það sem við erum vön og langt umfram það sem við viljum þola.&#160; Góðu heilli hefur nú dregið úr atvinnuleysinu. Samkvæmt síðustu mælingu Vinnumálastofnunar hefur atvinnuleysi ekki verið lægra síðan í árslok 2008.&#160; Það vekur athygli að atvinnuleysi hefur allt frá hruni verið miklu hærra hér á höfuðborgarsvæðinu en á landsbyggðinni. Á höfuðborgarsvæðinu er atvinnuleysi nú 7,6% en 4,9% á landsbyggðinni. Eins vekur athygli að hlutfallslega eru nú fleiri konur án atvinnu en karlar. Þessar staðreyndir sýna okkur að við þurfum á fjölbreyttum nýjum atvinnutækifærum að halda og sannarlega er stóriðjan því ekki eina svarið.</p> <p>Störfum er tekið að fjölga. Markmið stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins er að atvinnuleysi verði ekki yfir 4-5% í lok samningstímans árið 2013. Tiltækar spár Hagstofu, Seðlabanka og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins benda til þess að atvinnuleysi verði á bilinu 4,3%-5,8%. Við hljótum enn að stefna að því að markmið kjarasamninganna um atvinnuleysi náist. Ég hef nefnt ýmis opinber og hálfopinber verkefni á vegum ríkisins sem skilað geta um 7.000 störfum og vil bæta við fjárfestingaráætlunum Reykjavíkurborgar sem gera ráð fyrir verulegri aukningu fjárfestingar á næstu þremur árum. Ég hlýt að heita á atvinnulífið að gera betur, miklu betur er varðar fjárfestingu og nýta af framsýni þau miklu sóknarfæri sem okkar góða land býr yfir.</p> <p>Hagvöxtur er nú jákvæður og horfur um að hann verði tæplega 3% á þessu ári, en meiri óvissa er um þróun á næsta ári. Ef við horfum til fyrri helmings þessa árs er hagvöxtur hér á landi um 2,6% og aðeins 13 af 34 OECD ríkjum með meiri hagvöxt.</p> <p>Í yfirlýsingu stjórnvalda er blásið til sóknar í orku- og iðnaðarmálum og sameiginlegt markmið stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins sett um að fjárfestingar aukist jafnt og þétt á samningstímanum og verði 20% í lok&#160; hans. Á miklu veltur að þetta takist, en það er líka ljóst að stjórnvöld hafa þetta ekki ein í hendi.</p> <p>Framkvæmdir eru víða í gangi. Í byggingu eru fjórar virkjanir, mislangt á veg komnar; Búðarhálsvirkjun, Hellisheiði, Bjarnarflag og Þeistareykir. Ég nefni líka að fjórir fjárfestingasamningar hafa verið gerðir vegna erlendra fjárfestinga og aðrir fjórir bíða endanlegrar samningagerðar.&#160; Í næsta skerfi áætlunar um losun hafta verður fjárfestum gert kleift að nýta aflandskrónur til langtíma fjárfestingarverkefna á Íslandi og reiknað er með að þessi möguleiki verði opnaður alveg á næstunni.</p> <p>Margir horfa til álvers í Helguvík, en örlög þess stóra verkefnis verða ekki ráðin við ríkisstjórnarborðið, því enn er beðið niðurstöðu gerðardóms í Stokkhólmi. Þá er nú ljóst að Alcoa hefur hætt við áform um álver á Bakka og eru það mörgum vonbrigði.</p> <p>En við eigum marga aðra jafngóða eða betri kosti til nýtingar á orkulindum norðanmanna. Landsvirkjun hefur verið í viðræðum við fjölmörg fyrirtæki um uppbyggingu nyrðra og ég vænti þess að brátt sjái fyrir endann á þeim viðræðum.&#160; Við eigum fjölmarga aðra kosti en ál og nú er unnið að margvíslegum verkefnum á vegum Íslandsstofu og áhugi erlendra fjárfesta á margvíslegum fjárfestingarverkefnum hér á landi hefur aldrei verið meiri en nú.&#160; Viðurkennast verður þó að staðan í alþjóðaefnahagsmálum er vissulega mikið áhyggjuefni og kann að hafa áhrif á vilja og getu til fjárfestinga.</p> <p>Tækifærin blasa við ferðaþjónustunni. Átak til að efla vetrarferðamennsku hér á landi sem nefnt er í viljayfirlýsingunni er komið í gang og við það bundnar miklar vonir. Ríkisstjórnin mun leggja árlega næstu þrjú árin fjármagn til þessa verkefnis alls um 900 milljónir króna auk þeirra 300 sem þegar hafa verið lagðar til verksins. Þá er mikil gróska í nýsköpun hér á landi og hugverkaiðnaður á mikilli siglingu. Á sviði grænnar atvinnusköpunar, eða græna hagkerfisins eigum við Íslendingar mikil sóknarfæri og fyrir liggja metnaðarfull áform í þeim efnum í nýlegri skýrslu. Græn atvinnustarfsemi er lykilhugtak í atvinnumálum víða um heim og má þar nefna skýrar áherslur hinnar nýju ríkisstjórnar Helle Thorning-Schmidt í Danmörku .</p> <p>Um leið og kjarasamningarnir voru undirritaðir spruttu fram dómsdagsspámenn, sem fundu samningum flest til foráttu og spáðu mikilli verðbólgu. Því miður fór svo að verðbólguvæntingar jukust og í skjóli þess hækkuðu mörg fyrirtæki verð.</p> <p>Það er vitaskuld mikið áhyggjuefni að hér ríkir fákeppni á mörgum mörkuðum sem leiðir til vélrænnar verðlagningar. Þar á ég ekki síst við verðlagningu landbúnaðarafurða en þær hafa hækkað á síðastliðnum tólf mánuðum um tvöfalt meira en vísitalan í heild. Ég veit sem er að tollar á landbúnaðarafurðir koma hér við sögu og við því verður að bregðast og að því er nú unnið.</p> <p>Þrátt fyrir allt stefnir nú í að verðbólgan verði umtalsvert lægri en meðal annars Seðlabankinn hefur spáð. Þetta skýrist af því að gengi krónunnar hefur styrkst að undanförnu eða um tæp 4% frá því um mitt sumar. Nýlegar spár benda til þess að verðbólgan muni hjaðna og í lok árs verði hún um 5,4% og 3,6% í lok næsta árs, en í þessum spám er ekki gert ráð fyrir marktækri styrkingu krónunnar.</p> <p>Kjarasamningarnir hafa skilað þeim mikla árangri að kaupmáttur lægstu launa hefur vaxið verulega og er næstum jafnmikill og var á fyrstu mánuðum 2008. Frá ársbyrjun 2009 nemur&#160; kaupmáttaraukningin um 9½% og um 12½% að teknu tilliti til eingreiðslna. Meðalkaupmáttur launa, eins og Hagstofan mælir,&#160; hefur vaxið um 1,4% frá ársbyrjun 2009 og um 2,6% á síðastliðnum 12 mánuðum.&#160; &#160;</p> <p>Ágætu formenn<br /> Kjarasamningarnir frá því í vor mörkuðu tímamót og umbætur á mörgum sviðum. Í upphafi næsta árs verða forsendur samninganna metnar. Ég treysti því að við það mat verði fullrar sanngirni gætt og heildarmyndin höfð í huga.</p>
24. október 2011Blá ör til hægriJafnrétti er lífsgæði<p>Kynbundið ofbeldi og launamunur kynjanna eru þau svið jafnréttismála þar sem hvað mest er að vinna. Vissulega hefur grettistaki verið lyft. Með lögum hafa nektardansstaðir verið bannaðir, vændiskaup gerð refsiverð og úrræðum lögreglu til að fjarlægja ofbeldismenn af heimilum komið á fót. Ísland var eitt 11 ríkja sem í upphafi árs undirrituðu nýjan samning Evrópuráðsins gegn kynbundnu ofbeldi. Aðgerðaáætlun gegn kynbundnu ofbeldi er í smíðum. Meirihluti aðgerða í áætlun gegn mansali hefur komið til framkvæmda.</p> <p>Í fyrsta skipti í sögu okkar er starfandi sérstök ráðherranefnd um jafnrétti kynja. Á dögunum samþykkti hún að skipa framkvæmdanefnd um launamun kynja sem á að skila heildstæðri fjögurra ára áætlun um aðgerðir gegn kynbundnum launamun fyrir áramót. Hún er til marks um vilja ríkisstjórnarinnar til stóraukinnar sóknar gegn kynbundnum launamun.</p> <p>Tímaritið Newsweek greindi nýverið frá því að hvergi væri betra að vera kona en á Íslandi. Fjöldamargar mælingar á stöðu jafnréttis í heiminum sýna sömu niðurstöðu. Þekktust er árleg skýrsla Alþjóða efnahagsráðsins sem hefur skipað Íslandi í efsta sæti tvö ár í röð. Ráðið framkvæmir mælinguna í fullvissu um að staða jafnréttismála sé ein besta vísbendingin sem völ er á um almenn lífsgæði, þroska lýðræðis og samkeppnishæfni þjóða.</p> <p>Í rannsóknarskýrslu Alþingis um bankahrunið voru leiddar líkur að því að fámennisklíkur karla í viðskiptum og stjórnmálum hefðu ýtt undir og magnað hrunið. Samtímis sýna rannsóknir að kynjajafnvægi við stjórn fyrirtækja leiðir til betri stjórnunar. Því hefur Alþingi samþykkt að gera fyrirtækjum og lífeyrissjóðum skylt að ekki minna en 40% stjórna þeirra verði skipuð konum í september 2013. Þá sýnir nýleg samantekt Jafnréttisstofu að Stjórnarráðið hefur náð markmiði jafnréttislaga um að konur skipi a.m.k. 40% sæta í nefndum og ráðum á þess vegum.</p> <p>Allt frá 1975 hefur 24. október verið íslenskum konum dagur samstöðu og linnulausrar baráttu fyrir jafnrétti kynja. Með því hafa þær fært þjóðinni þróttmeira samfélag, sterkara lýðræði og aukin lífsgæði. Til hamingju með daginn!</p>
13. október 2011Blá ör til hægriSamskipti ríkis og sveitarfélaga, verkaskipting milli aðila og þróun sveitarstjórnarstigsins í náinni framtíð<p>Ágætu sveitarstjórnarmenn, góðir gestir.<br /> Í þeim þrengingum sem þjóðin hefur verið í undanfarin þrjú ár hefur mikið mætt á sveitarstjórnarstiginu. Þar þarf hið félagslega öryggisnet að vera þéttriðnast og þar er viðkvæm og nauðsynleg nærþjónusta veitt. Fyrstu skref ungs fólks á menntabrautinni, allt frá leikskóla til framhaldsskóla, eru á vegum sveitarfélagann og sveitarfélög gegna veigamiklu hlutverki er varðar húsnæðismál. Þá er fjárhagsaðstoð sveitarfélaga mikilvæg þeim sem höllum fæti standa.</p> <p>Sveitarfélögin eru í miklum tengslum við almenning og þáttur sveitarfélaganna í því að milda áhrif hrunsins hefur verið mikill og það ber að þakka af heilum hug. Í þessu sambandi vil ég jafnframt nefna velferðarvaktina sem hefur að mínu mati unnið afar mikilvægt og þarft verk við að vakta velferð landsmanna eftir hrun og leggja til úrbætur. Samstarf við sveitarfélögin er forsenda þess að velferðarvaktin geti rækt hlutverk sitt og fulltrúar Sambands íslenskra sveitarfélaga eru þar virkir þátttakendur ásamt fulltrúa höfuðborgarinnar.</p> <p>Ágætu sveitarstjórnarmenn<br /> Samskipti ríkis og sveitarfélaga hafa heilt yfir verið góð, þótt á stundum hafi verið tekist á.. Þessi samskipti eru svona eins og í meðal góðu hjónabandi, gæti ég trúað.</p> <p>Á miklu veltur að samráð milli stjórnsýslustiga, milli ríkis og sveitarfélaga, sé árangursríkt og heiðarlegt. Með því móti skapast gagnkvæmt traust og það er mikilsverður þáttur í þeirri samfélagssátt sem við stefnum að. Það hefur því miður skort á að þessi samskipti hafi verið með eðlilegum hætti á mörgum undanförnum árum.</p> <p>En ég tel að núverandi ríkisstjórn hafi brotið í blað í þessu efni á ýmsum sviðum og lagt grundvöll að nýjum samskiptareglum og - háttum. Fjöldi mála sem hafa verið óleyst og í hnút um langt árabil hafa verið tekin upp og afgreidd og góður gangur er í flestum ef ekki öllum helstu samstarfsverkefnum ríkis og sveitarfélaga um þessar mundir. Fyrir þetta vil ég þakka fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, enda þarf tvo til ef skapa á traust og gott samstarf um þau mikilvægu mál sem hér um ræðir.</p> <p>Áður en ég horfi til framtíðar vil ég nefna hér stuttlega nokkur stór mál sem hafa verið í hálfgerðum hnút á milli ríkisstjórnar og sveitarfélaga um lengri og skemmri tíma, en hafa á undanförnum tveimur árum verið leyst með farsælum hætti.</p> <p>Ég nefni að samkomulag náðist um uppgjör húsaleigubóta. Þótt það samkomulag hafi fallið úr gildi er unnið samkvæmt því.&#160; Þá náðist samkomulag&#160; um aðlögun sveitarfélaganna að hækkun tryggingagjalds á árinu 2010 og jafnframt hefur náðst samkomulag um að efla tónlistarnám og gera tónlistarnemendum kleift að stunda nám sitt óháð búsetu.</p> <p>Síðast en ekki síst nefni ég flutning málefna fatlaðra frá ríki til sveitarfélaga í ársbyrjun,&#160; sem verið hafði&#160; á dagskrá stjórnvalda í meira en áratug, án þess að mikið gerðist.</p> <p>Þegar horft er til framtíðar ber auðvitað fyrst að nefna heildarendurskoðun sveitarstjórnarlaga sem ávöxt bar þann 17. september er&#160; Alþingi samþykkti ný sveitarstjórnarlög.&#160; Sú lagasetning er afrakstur víðtækrar og árangursríkrar samvinnu og samráðs við Samband íslenskra sveitarfélaga og einstakar sveitarstjórnir yfir tveggja ára skeið.</p> <p>Í hinni nýju löggjöf er að finna margvíslegar umbætur sem til heilla horfa. Að líkum má ætla að hér á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga verði áhersla lögð á fjármálakafla nýju laganna. Ég fagna því sérstaklega að um hinar nýju fjármálareglur skuli hafa verið bærileg samstaða meðal sveitarstjórnarmanna.&#160; Það ber góðan vott um styrk sveitarstjórnarstigsins. &#160;</p> <p>Í lögunum er fjármálum sveitarfélaga mörkuð ný umgjörð. Nauðsyn þess að hafa samræmdar reglur um hallalausan búskap sveitarfélaga og skuldaþak ætti öllum að vera ljós því ógöngur einstakra sveitarfélag hafa því miður haft áhrif á önnur og betur sett sveitarfélög. Það blasir við að þau sveitarfélög sem mest skulda munu þurfa all langan aðlögunartíma, hugsanlega lengri en þann áratug sem lögin kveða á um.&#160; Á vegum innanríkisráðuneytis og sambandsins er nú unnið að reglugerð um aðlögunina. &#160;</p> <p>Við þurfum að horfa á fjármál hins opinbera í heild og hugsa til langs tíma.&#160; Ríkisfjármálaáætlun sem ríkisstjórnin hefur nýlega kynnt er liður í því.&#160;&#160; Sú áætlun miðar að því að skuldir ríkissjóðs lækki verulega með markvissum hætti og verði 45- 50% af landsframleiðslu árið 2020.</p> <p>Með sama hætti er ekki óeðlilegt að gera kröfu til sveitarfélag um að skuldir þeirra verði þá 12-15% af landsframleiðslu.</p> <p>Lækkun opinberra skulda, það er ríkis og sveitarfélaga, um 35-40% af landsframleiðslu eða um 600 milljarðar króna, myndi spara vaxtaútgjöld sem nemur ríflega 32 milljörðum, meira en öll útgjöld til háskólamenntunar á yfirstandandi ári. Til viðbótar hefði lækkun opinberra skulda einnig í för með sér bætt lánshæfismat og aukið aðgengi að fjármálamörkuðum og aukna fjárfestingu.</p> <p>Það er afar brýnt að ríki og sveitarfélög gangi samhent að því&#160; mikla verki að tryggja sjálfbærni opinbers rekstrar og opinberra skulda. Hin nýju sveitarstjórnarlög leggja hér góðan grunn.&#160; Þar&#160; er kveðið á um gerð samstarfssáttmála milli ríkis og sveitarfélaga og skipan samstarfsnefndar. Efnahagsforsendur ríkis og sveitarfélaga verður lagðar með þjóðhags- og landshlutaspá sem sveitarfélögin skulu hafa hliðsjón af í sínum fjárhagsáætlunum.</p> <p>Ágætu ráðstefnugestir.<br /> Verkaskipting milli ríkis og sveitarfélaga er stöðugt viðfangsefni. Árið 2006 ráðstöfuðu&#160; íslensk sveitarfélög um 30% opinberra útgjalda í heild en ríkið 70%. Dönsk sveitarfélög ráðstöfuðu um 65% útgjalda til opinberrar þjónustu en ríkið 35%. Þetta er auðvitað sláandi munur og umhugsunarverður.</p> <p>Vitaskuld þurfum við að hafa í huga að hér á landi eru 76 sveitarfélög og meðalfjöldi íbúa 4.200&#160; en til dæmis eru 98 sveitarfélög í Danmörku með um 57 þúsund íbúa að meðaltali.</p> <p>Það er þó ljóst að verkaskiptingin og sameining sveitarfélaga eru náskyld viðfangsefni. Til þess að sveitarfélögin geti axlað ábyrgð á stórum málaflokkum þurfa þau að hafa fjárhagslega burði og getu er varðar stjórnsýslu og fleira. Ég hlýt því að hvetja minni sveitarfélög til að íhuga sameiningar.</p> <p>Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er því heitið að sveitarfélögin verði efld, meðal annars með flutningi verkefna frá ríki til sveitarfélaga á sviði málefna fatlaðra, aldraðra og heilbrigðisþjónustu. Þessi áform eru í góðum farvegi og hefur ríkisstjórnin góða reynslu af samstarfi við sveitarfélögin við yfirfærslu stórra málaflokka til þeirra.</p> <p>Um síðustu áramót voru málefni fatlað fólks flutt til sveitarfélaganna. Þegar á heildina er litið tókst sú yfirfærsla mjög vel og góð samvinna hefur verið milli allra aðila sem að þessu hafa komið.</p> <p>Ég tel fáa málaflokka jafn vel fallna til yfirfærslu til sveitarfélaga og málefni fatlaðs fólks og aldraðra, enda um nærþjónustu að ræða sem fellur ágætlega að öðrum verkefnum sveitarfélaga. Sameining heilbrigðisráðuneytis og félagsmálaráðuneytis í eitt velferðarráðuneyti gerir sannarlega þessa yfirfærslu auðveldari.</p> <p>Það er mikilvægt að undirbúningi að yfirfærslu málefna aldraðra verði hraðað eins og kostur er. Við treystum sveitarfélögunum mæta vel til þess að taka yfir þessa viðkvæmu málaflokka og reka þá af myndarbrag.</p> <p>Varðandi yfirfærslu á heilsugæslunni,&#160; sem einnig hefur verið til umræðu, er ljóst að aðstæður sveitarfélaganna til að taka við svo yfirgripsmikilli þjónustu eru&#160; misjafnar og ljóst að samþætting við aðra heilbrigðisþjónustu kann að þurfa að útfæra með ólíkum hætti.</p> <p>Þrátt fyrir hrunið og þann þrönga stakk sem það hefur sniðið fjármálum ríkis og sveitarfélaga hefur okkur lánast að halda uppbyggingu hjúkrunarrýma áfram. Er í því efni unnið í samræmi við áætlun sem samin var árið 2008, m.a. á grundvelli svokallaðrar leiguleiðar sem samkomulag varð um milli ríkis og sveitarfélaga. Framkvæmdir eru í fullum gangi í fimm sveitarfélögum.</p> <p>Þá er undirbúningur hafinn að byggingu hjúkrunarheimila í fjórum sveitarfélögum til viðbótar. Alls er hér um að ræða nær 370 ný rými og&#160; þannig stefnt að stórbættum aðbúnaði fyrir elstu kynslóðina, en jafnframt munu þessi verkefni skapa atvinnu í heimabyggð til lengri og skemmri tíma.</p> <p>Þrátt fyrir umfangsmikinn flutning verkefna til sveitarfélaga á síðustu árum er hlutur sveitarfélaga á Íslandi í opinberri þjónustu mun minni en annars staðar á Norðurlöndum. Við eigum ekki að láta staðar numið hér varðandi yfirfærslu verkefna.</p> <p>Marka þarf skýrar línur um verkaskiptinguna og horfa með opnum huga á hvaða opinber þjónusta er nærþjónusta og hvaða verkefni falla að öðrum verkefnum sveitarfélaga. Margir staldra eflaust við framhaldsskólana&#160; með samfellu í skólastarfi í huga. Ég bendi einnig á tækifæri sem kunna að leynast í því að ríki og sveitarfélög, eitt, fleiri eða öll, geri með sér þjónustusamninga þannig að sveitarfélög taki að sér að veita tiltekna velferðarþjónustu í umboði ríkisins.</p> <p>Þá má einnig velta því fyrir sér að taka á nýjan leik upp hugmyndafræði reynslusveitarfélaga, þannig að einstök sveitarfélög taki að sér&#160; afmarkaða þjónustu á einstökum sviðum. Sú reynsla sem af slíkum verkefnum fæst getur verið afar gagnlegur vegvísir til framtíðar.</p> <p>Ágætu sveitarstjórnarmenn<br /> Aukin valddreifing er mikilvægur þáttur í nýjum samfélagssáttmála. Stefnumörkunin Ísland 2020 er liður í þeim áformum. Landshlutasamtökin hafa nú í samvinnu við ráðuneytin unnið að gerð sóknaráætlana fyrir alla landshluta. Fyrsta árið í þeirri vinnu er tilraunaár, þar sem samráðsferlið milli landshlutasamtaka og ríkis hefur verið reynt.</p> <p>Niðurstaða samráðsins er sú að valin verða fjölbreytt verkefni sem samrýmast þeim viðmiðum sem lagt var upp með og lagt er til að veittir verði til fjármunir á fjárlögum fyrir árið 2012.</p> <p>Áformað er að halda ráðstefnu með ráðuneytum, stofnunum og landshlutasamtökum í kringum áramótin og fjalla um þann lærdóm sem draga má af þessu tilraunaári áður en farið verður af stað í annað ferli sóknaráætlana landshluta. Ég vil nota þetta tækifæri til að þakka sveitarstjórnarmönnum fyrir þeirra mikla framlag til þessa verkefnis.</p> <p>Ágætu sveitarstjórnarmenn<br /> Sá eignabruni og sú ofurskuldsetning sem hrunið leiddi til kallar á nýja hugsun og nýja stefnu í húsnæðismálum. Stjórnvöld hafa nú mótað nýja húsnæðisstefnu í víðtæku samráði við fjölmargra aðila, ekki síst sveitarfélögin, og náð um það þverpólitískri samstöðu.</p> <p>Markmiðið er að fjölga raunhæfum valkostum á&#160; húsnæðismarkaðnum, m.a. með því að stórefla opinberan leigumarkað sem raunverulegan og öruggan valkost við séreignastefnuna og er þegar unnið að stofnun opinberra leigufélaga.</p> <p>Fyrir liggja tillögur um að húsnæðisbætur leysi núverandi vaxta- og húsaleigubætur af hólmi í því skyni að jafna húsnæðisstuðning hins opinbera milli ólíkra búsetuforma. Meginreglan á að vera sú að ríkið greiði almennan húsnæðisstuðning en sveitarfélögin veiti sérstakan húsnæðisstuðning vegna félagslegra aðstæðna.</p> <p>Um útfærslu þessara hugmynda þurfum við að eiga gott samstarf á komandi mánuðum og strax á næsta ári þurfum við að sjá móta fyrir raunverulegum breytingum í þessa átt. Ég fagna í þessu sambandi nýsamþykktri húsnæðisstefnu Reykjavíkurborg til ársins 2020 þar sem meðal annars eru uppi áform um uppbygginu leigumarkaðar og átak í byggingu 500 nýrra íbúða fyrir ungt fólk.</p> <p>Tekjur hins opinbera hafa lækkað á þeim þremur árum sem liðin eru frá hruni og samtímis hefur útgjaldaþörfin vaxið, einkum til velferðarmála. Um það hefur verið sátt bæði hjá ríkinu og sveitarfélögunum í landinu að hlífa útgjöldum til velferðarmála við niðurskurði eins og hægt er.</p> <p>Staðreyndin er sú að ríkisútgjöld til velferðarmála eru nú um 11% af landsframleiðslu og hafa ekki fyrr verið jafn há. Ríkisstjórnin hefur komið til móts við sveitarfélögin til að milda áhrif hrunsins með ýmsum hætti, meðal annars með heimildum til útgreiðslu séreignasparnaðar, lengingu atvinnuleysisbótatímabils og hækkun bóta almannatrygginga.&#160; &#160;</p> <p>Til að mæta miklu tekjufalli hafa ríkið og sveitarfélögin þurft að lækka útgjöld svo tugmilljörðum nemur. Staðreyndin er sú að niðurskurðurinn er víða komin að þolmörkum og leiðin út úr því er; að auka atvinnu og hagvöxt. Það er forgangsverkefni ríkisstjórnarinnar og í sókn í atvinnu- og efnahagsmálum væntum við góðs liðstyrks sveitarstjórna um land allt.</p> <p>Mörg verkefni, opinber eða hálfopinber, eru nú ýmist komin til framkvæmda eða í góðum undirbúningi. Þegar allt er talið er um að ræða 80-90 milljarða króna verkefni sem svara til um 7.000 ársverka. Ég hef þegar nefnt byggingu hjúkrunarheimila víða um land, en nefni einnig gangnagerð, byggingu stúdentaíbúða, snjóflóðavarnir auk byggingar nýs spítala.</p> <p>En tækifærin liggja víðar. Ég nefni ríkulega möguleika í ferðaþjónustu um land allt þar sem ríkisstjórnin, ferðaþjónustan og sveitarfélög hafa tekið höndum saman um eitthvert umfangsmesta uppbyggingarverkefni síðari ára í atvinnumálum, undir merkjum Inspired by Iceland. Þar geta allir lagt sitt lóð á vogarskálarnar. Metnaðarfull áform eru einnig uppi um uppbyggingu í orku- og iðnaðarmálum víða um land og miklu skiptir að þau verkefni hljóti brautargengi.</p> <p>Ég nefni einnig hér að á komandi þingi mun ríkisstjórnin leggja fram frumvarp um jöfnun flutningskostnaðar til að styðja við framleiðsluiðnað og atvinnuuppbyggingu á landsbyggðinni og á fjárlögum er þegar gert ráð fyrir um 200 milljónum króna til þessa mikilvæga verkefnis.</p> <p>En það er auðvitað atvinnulífið en ekki hið opinbera sem þarf að leiða hagvöxt næstu ára. Hlutverk stjórnvalda er að skapa atvinnulífinu skilyrði með margvíslegum aðgerðum. Þar skipta sveitarstjórnirnar ekki síður máli.</p> <p>Þið farið til að mynda með skipulagsvaldið og getið ráðið miklu um framgang atvinnumála innan ykkar svæða. Ég hvet ykkur til dáða í þessum efnum. Ef skjótur árangur á að nást verðum við öll að standa saman í uppbyggingunni og í því starfi ber okkur að setja hagsmuni heildarinnar í forgang.</p> <p>Ágætu ráðstefnugestir.<br /> Það er sannfæring mín að áframhaldandi gott samstarf ríkis og sveitarfélaga og aukin umsvif og ábyrgð sveitarstjórnanna á mikilvægum málaflokkum sé samfélagi okkar fyrir bestu. Ég færi ykkur því mínar bestu þakkir fyrir það góða samstarf sem ríkisstjórn mín hefur átt við sveitarfélögin í landinu og óska ykkur alls hins besta í störfum ykkar fyrir land og þjóð.</p>
07. október 2011Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á Tækni- og hugverkaþingi<p>Fundarstjóri, góðir gestir<br /> Það er mér sérstök ánægja að ávarpa fjórða tækni- og hugverkaþing Samtaka iðnaðarins. Hugverkaþingið hefur reynst árangursríkt og markvisst.</p> <p>Nú sem fyrr er tilgangur þingsins að koma á milliliðalausu samtali milli stjórnenda fyrirtækja og þeirra sem móta&#160; starfsskilyrði tækni- og hugverkafyrirtækja á Íslandi, ekki síst þeirra sem fara með löggjafar- og framkvæmdavaldið.</p> <p>Í ár er markmiðið að vinna vegvísi til framtíðar um eflingu og uppbyggingu sprota-, tækni- og annarra hugverkafyrirtækja á Íslandi. Þetta er frábært framtak sem ég vil þakka sérstaklega. Hér er lagður góður grunnur að atvinnuuppbyggingunni. Hér liggja mikil tækifæri til framtíðar.</p> <p>Upphaf og stundum endir í umræðum um atvinnumál á Íslandi er ál eða fiskur og jafnvel um stund var það alþjóðafjármálamiðstöð. Í umræðunni var gjarna talað niður til annarra kosta í atvinnuuppbyggingu sem kallað var “eitthvað annað” þegar Kárahnjúkavirkjun var lausnarorðið.&#160; Á þessu tækniþingi er einmitt “eitthvað annað” til umræðu. &#160;</p> <p>Hagstofan veit allt milli himins og jarðar t.d. um afla og útflutning eftir tegundum og vinnslu. Um sprotana í atvinnulífinu, tækni- og hugverkaiðnaðinn, er tölfræðin fátækleg og úr því þarf að bæta og stjórnvöld munu beita sér fyrir því. &#160;</p> <p>Þær vísbendingar sem til eru tækar sýna að hugverkaiðnaðurinn, þetta “eitthvað annað”, afli 20% af gjaldeyristekjum og að vöxtur í þessum greinum hafi&#160; verið langt umfram vöxt hagkerfisins í heild.</p> <p>Horfum yfir sviðið; hvaða atvinnugreinar hafa burði til að bera upp sjálfbæran framtíðarvöxt? Hvar eru möguleikar okkar mestir til að við getum boðið okkar glæsilega unga fólki þau lífskjör að þau velji að starfa og búa hér á landi? Svarið er augljóst:&#160; lykillinn er hugverkaiðnaðurinn, þar eru okkar stóru tækifæri. &#160;</p> <p>Við vitum að sjávarafla eru takmörk sett af náttúrunnar hendi. Náttúran setur líka uppbyggingu í orkufrekum iðnaði takmörk til framtíðar, því vænlegir virkjanakostir, hvort sem horft er frá fjárhagslegu&#160; eða umhverfissjónarmiði eru ekki óendanlegir. Stóriðja og sjávarútvegur eru&#160; hluti af lausninni en engin allsherjarlausn.</p> <p>Það eru möguleikar til vaxtar í ferðaþjónustu með nýsköpun og vöruþróun til að lengja ferðamannatímann og efla vetrarferðaþjónustu. Við greinum vaxtarbroddana í skapandi greinum, sem nú þegar velta jafnmiklu og nemur framleiðslu áls og veitir atvinnu sem svarar um 10.000 ársverkum.</p> <p>Það er rangt að valið sé á milli atvinnuuppbyggingar og umhverfisverndar. Það sýna rannsóknir á græna hagkerfinu. Á því sviði höfum við mýgrút tækifæra til að skapa græn og vellaunuð störf og þar&#160; vísa ég í nýlega skýrslu um nefndar um&#160; græna hagkerfið.&#160; Allt ber að sama brunni; fjölbreytni í okkar atvinnulífi er að aukast og atvinnustefna ríkisstjórnarinnar beinist að því.</p> <p>Margt hefur verið gert til þess að ná markmiðum okkar um nýjar áherslur í atvinnumálum og örva atvinnusköpun í hugverkaiðnaði, en við blasa fjölmörg verkefni sem leysa þarf.&#160; Stjórnvöld hafa miklu hlutverki að gegna. Þau þurfa að skapa réttu skilyrðin og réttu hvatana er varðar menntun, rannsóknir og þróun og fjármögnun og síðast en ekki síst að rekstrarskilyrði atvinnulífsins hvetji til vaxtar. &#160;</p> <p>Hugum fyrst að undirstöðunni sem er menntunin og þar gegnir hið opinbera lykilhlutverki. Til þess að virkja mannauðinn þurfum við að fjárfesta í menntun. Hér er ærið verk að vinna. Staðreyndin er sú að um 30% þjóðarinnar er án formlegar framhaldsskólamenntunar og það er sérstaklega slagsíða er varðar iðn- og tæknimenntun. &#160;</p> <p>Í tengslum við kjarasamningana í vor var metnaðarfullu menntunarátaki hleypt af stokkunum, þar sem öllum 25 ára og yngri komast í framhaldsskólana&#160; og jafnframt verður þeim sem lokið hafa&#160; raunfærnimat gefinn kostur á námi á framhaldsskólastigi. Eitt þúsund atvinnuleitendum verður boðið menntunarúrræði. Þarna er þrátt fyrir kreppu í ríkisfjármálunum verið að búa í haginn fyrir framtíðina. Við ætlum að auka vægi&#160; iðn- og tæknináms og að því er unnið í mennta- og menningarmálaráðuneytinu í samvinnu við atvinnulífið og fleiri aðila. .</p> <p>Nú ber svo við að skortur á&#160; mannafla er farin að há mörgum greinum, t.d. í hugbúnaðargerð, sem felur í sér þá hættu&#160; að íslensk fyrirtæki fari úr landi að hluta eða öllu leyti og flytja þurfi inn sérmenntað fólk frá útlöndum. Það skiptir miklu að samræmi sé á milli framtíðarþarfa atvinnulífs fyrir menntað vinnuafl og áherslna í skóla – og menntastarfi. Þessu ætlum við að gera skil í vinnumarkaðs- og menntastefnu.&#160; &#160;</p> <p>Stjórnvöld gegna lykilhlutverki er varðar rannsóknir og þróun. Með fækkun og sameiningu&#160; sjóða og einföldun á yfirbyggingu næst mikilsverður áfangi og aukin áhersla á faglega úthlutun fjármagns. Að því er nú unnið.</p> <p>Fyrirliggjandi úttektir á Tækniþróunarsjóði sýna að það er samfélagslega arðbær fjárfesting að auka framlög til sjóðsins. Til framtíðar horfum við til Auðlindasjóðs sem gjöfullar lindar fjármagns til nýsköpunar og atvinnuuppbyggingar. Í Auðlindasjóð mun renna arður af auðlindum í þjóðareign, en&#160; ég vænti þess að tillaga að stefnu í auðlindamálum og um stofnun sjóðsins verði kynnt fyrir árslok.</p> <p>Starfsskilyrði atvinnulífsins eru sannarlega mikilvægt og viðvarandi verkefni stjórnvalda. Í því efni&#160; skiptir fyrirkomulag peninga- og gengismála sköpum. Króna sem innpökkuð er í gjaldeyrishöft útávið og varin af verðtryggingu innávið er ekki góður kostur til framtíðar. Slíkt fyrirkomulag peningamála mun trauðla gagnast til kröftugrar atvinnuuppbyggingar og gæti leitt til þess að íslensk fyrirtæki flytji höfuðstöðvar sínar til útlanda, en það er m.a. til umræðu hér á þinginu.</p> <p>Innganga í Evrópusambandið og upptaka evru er að mínu mati besti kosturinn í þessum efnum og felur jafnframt tvímælalaust í sér sóknarfæri fyrir íslensk sprotafyrirtæki.</p> <p>Stjórnvöld geta líka innan hóflegra marka beitt ívilnunum til að styðja fjárfestingu og nýsköpun og veitt skattaafslátt í því skyni. Það höfum við gert og ég bendi á lög um ívilnanir vegna nýfjárfestinga og lög um stuðning við nýsköpunarfyrirtæki. &#160;</p> <p>Við þurfum að einfalda stjórnsýsluna og gera hana markvissari og hæfari samstarfsaðila við atvinnulíf og vísindasamfélag. Fækkun ráðuneyta og stofnun atvinnuvegaráðuneytis eru mikilvæg skref í þá átt. Ég vænti einnig mikils af&#160; ráðherranefnd um atvinnumál sem stofnuð hefur verið til að halda&#160; utan um atvinnuuppbygginguna og samhæfa aðgerðir, enda verða atvinnumál forgangsmál á þessum vetri.</p> <p>Ég nefni hér að síðustu stefnumótunarhlutverk stjórnvalda. Ríkisstjórnin samþykkti í fyrra stefnuyfirlýsingu undir heitinu Ísland 2020. Þessi framsækna stefnumörkun varð til á grunni samtala og samvinnu hundruða Íslendinga um land allt og í samráði við landshlutasamtök, sveitarfélög, og aðila vinnumarkaðarins.</p> <p>Ísland 2020 er eins konar samhæfingarverkfæri stjórnsýslunnar um verkefni sem öll ráðuneytin koma að og mun auka samþættingu í aðgerðum í helstu málaflokkum. Meðal verkefna innan Ísland 2020 er að móta atvinnustefnu. Er sú vinna hafin og verður unnin í nánu samráði við fjölmarga aðila.</p> <p>Fundarstjóri, góðir gestir<br /> Hrunið var svo sannarlega ekki bara efnahagslegt hrun. Það ógnaði samfélaginu öllu og aðdragandi þess var siðferðisbrestur. Nú er framundan sókn til betri lífskjara og bættra vinnubragða. Öll erum við liðsmenn í þeirri sókn.</p> <p>Markmiðið er skýrt að hér verði til fjölbreytt og vel launuð störf sem standast alþjóðlegan samanburð og að ungir Íslendingar þurfi aldrei að velkjast í vafa um að framtíð þeirra er best&#160; borgið á Íslandi. Óhikað segi ég hugvitið á að verða okkar næsta stórvirkjun.</p>
03. október 2011Blá ör til hægriStefnuræða forsætisráðherra <p>Góðir landsmenn.</p> <p>Það hvílir mikil ábyrgð á okkur stjórnmálamönnum, þeim sem taka þátt í opinberri umræðu og öðrum sem falið hefur verið að þjóna þjóðinni og fara með vald. Við eigum að hugleiða áður en við stígum fram, hvaða áhrif orð okkar og athafnir kunna að hafa.</p> <p>Byggjum við upp traust á stjórnmálunum og okkur sjálfum með framgöngu okkar? Vinnum við í þágu heildarinnar þegar til lengdar er litið? Erum við góðar fyrirmyndir því unga fólki sem veltir fyrir sér virkri þátttöku í stjórnmálastarfi? Því verður hver að svara fyrir sig.</p> <p>Fjölmargir eru þeirrar skoðunar að samskiptin hér á Alþingi hafi aldrei verið verri en undanfarin misseri. Umbjóðendur okkar, fólkið í landinu, vill ekki að Alþingi starfi með þessum hætti enda blasir það við í hverri skoðanakönnuninni á fætur annarri, að traust á okkur stjórnmálamönnum minnkar í réttu hlutfalli við hávaðann og stóryrðin sem viðgangast í samskiptum okkar á þessum vettvangi.</p> <p>Traust til Alþingis, bæði okkar stjórnarliða og stjórnarandstæðinga, hefur aldrei verið minna. Það verður ekki skýrt einvörðungu með vísan til hrunsins eða nauðsynjar á endurnýjun á Alþingi. Staðreyndin er sú að endurnýjun á Alþingi hefur sjaldan eða aldrei verið meiri en á undanförnum árum.</p> <p>Um helmingur núverandi þingmanna settist á þing eftir hrun, eða þrjátíu af sextíu og þremur þingmönnum. Við skulum ekki falla í þá gryfju að leita einstakra sökudólga, því að verulegu leyti er hér um að ræða átakahefð sem á sér langa sögu - málum ríkisstjórnarinnar er iðulega haldið í gíslingu í þinginu og ekki virtur þingræðislegur meirihluti til að koma fram mikilvægum málum. Þetta er nær óþekkt annars staðar á Norðurlöndum. Þessu verðum við að breyta – þjóðarinnar vegna.</p> <p>Hæstvirtur forseti<br /> Það eru sannarlega tímamót að efnahagsáætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Íslands er nú lokið og markmiðum hennar náð. Og vissulega hafa orðið hér vatnaskil. Við erum nú að sjá hagvöxt á nýjan leik, vaxandi kaupmátt og minnkandi atvinnuleysi. &#160;<br /> <br /> Hinn virti bandaríski hagfræðiprófessor, Robert Aliber, vakti reiði sumra þegar hann árið 2007 varaði ítrekað við harðri lendingu hagkerfisins hér á landi.<br /> <br /> Aliber segir nú að endurreisnin frá hruni hafi gengið vel og bendir á Ísland hafi náð að rétta úr kútnum hraðar en aðrar þjóðir sem lentu í fjármálakreppu á sama tíma og Ísland;og nefnir sérstaklega Írland, Bandaríkin, Bretland og Spán.<br /> <br /> En þótt erlendir sérfræðingar horfi til Íslands og telji að við séum að vinna okkur hraðar út úr vandanum en aðrar þjóðir, er ekki þar með sagt að sú sem hér stendur, sé að öllu leyti sátt við stöðuna.<br /> <br /> Ég vissi að viðfangsefnið og tiltektin sem við tókum að okkur eftir hrun yrði mjög erfið og ég bjó mig undir það versta. Flest hefur hins vegar gengið betur en ég þorði að vona, en sumt er ég enn ósátt við, eins og fjölmargir aðrir.<br /> <br /> Ég skil að ýmsu leyti vel þá reiði sem beinist að bönkunum. Ég skil líka mjög vel reiði þeirra sem hafa misst atvinnuna, þegar þeir horfa upp á að aðstæður virðast lítið hafa breyst hjá mörgum athafnamönnum, sem voru áberandi í aðdraganda hrunsins. Og ég skil vel þá gagnrýni sem beinist að réttarkerfinu um að of hægt gangi að fá niðurstöðu í þau sakamál sem til rannsóknar eru.<br /> <br /> Góðir Íslendingar<br /> <br /> Endurreisnarstarfið hefur ekki verið sársaukalaust. Öll heimili landsins hafa fundið fyrir afleiðingum hrunsins og öll höfum við fundið fyrir niðurskurði. Hversu sárt sem það er að skera niður útgjöld eða afla ríkissjóði aukinna tekna þá var það nauðsynlegt og það hefur borið árangur sem varanleg velferð þjóðarinnar allrar verður reist á í framtíðinni. Margar ákvarðanir sem eru óvinsælar í dag eru því teknar með langtímamarkmið og langtímahagsmuni þjóðarinnar að leiðarljósi.</p> <p>Horfum til þess að halli á ríkissjóði var um 215 milljarðar króna árið 2008 en stefnir í 18 milljarða króna á næsta ári. Lækkun hallans svarar til allra útgjalda til mennta-, menningar og félags- og tryggingamála á þessu ári. Það skiptir öllu að lækka opinberar skuldir og spara þannig vaxtaútgjöld. Í ríkisfjármálaáætluninni er sett það markmið að skuldir ríkisins lækki um 15% af landsframleiðslu fyrir árið 2015, sem myndi spara árlega vaxtakostnað sem nemur rekstri allrar löggæslu hér á landi.<br /> </p> <p>Ég gerði ítarlega grein fyrir stöðu efnahags- og atvinnumála í skýrslu hér á Alþingi fyrir réttum mánuði síðan. Þar benti ég meðal annars á þá staðreynd að 12 til 13 þúsund störf töpuðust í hruninu. Í ljós kom að sú stefna sem fylgt hafði verið og sú mikla og hraða uppbygging sem hér átti sér stað reyndist á sandi byggð. Atvinnustefna Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks byggði áratugum saman nánast einvörðungu á uppbyggingu stóriðju og hugmyndum um að Ísland yrði alþjóðleg fjármálamiðstöð.<br /> </p> <p>Við þurfum breytta stefnu. Við eigum að líta til framtíðarinnar og þess hvernig Íslandi muni reiða af í samkeppni um fólk og fyrirtæki í framtíðinni. Við eigum að horfa til þess hvernig við getum tryggt að ungir Íslendingar standi sterkir að vígi í því alþjóðaumhverfi sem við lifum í.<br /> </p> <p>Við eigum að byggja hér upp þekkingarþjóðfélag og viðurkenna að menntun er mikilvægasta auðlind þjóðarinnar. Í kjölfar hrunsins höfum við boðið þúsundum atvinnulausra að sækja nám og svo verður áfram næstu tvö árin. Háskóli Íslands brást m.a. afar vel við áskorun stjórnvalda og á niðurskurðartímum hefur nemendum í fullu námi við skólann fjölgað um 1.500 eða um 19%.<br /> </p> <p>Stjórnarflokkarnir vilja byggja hér upp fjölbreytt, varanleg og verðmæt störf. Við viljum leggja aukna áherslu á græna hagkerfið, skapandi greinar, upplýsingatækni, nýsköpun og hugverkaiðnað og tækniþróun, ekki síst í tengslum við orkunýtingu, sjávarútveg og ferðaþjónustu.<br /> </p> <p>Staðreyndin er sú, að þrátt fyrir síendurtekna ómálefnalega gagnrýni forsvarsmanna Samtaka atvinnulífsins hefur ótal margt verið gert til þess að skapa hér störf og byggja upp atvinnu. Bjartsýni almennings um horfur í efnahags- og atvinnumálum er líka að aukast. Væntingavísitalan hækkaði um 40% frá ágúst til september og einkaneysla almennings vex enn.<br /> </p> <p>Enda er störfum tekið að fjölga á ný og jafnt og þétt dregur úr atvinnuleysi. Í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar og aðila vinnumarkaðarins er markið sett á að atvinnuleysi verði ekki meira en 4-5% í lok samningstímans árið 2013 og samkvæmt spá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er líklegt að það náist. Framundan eru á næstu árum verkefni, opinber og hálfopinber upp á 80-90 milljarða króna sem skapa munu um 7.000 störf.<br /> </p> <p>Til viðbótar koma framkvæmdir í orkugeiranum og tengdum fjárfestingum en þar er líklega um sambærilegan fjölda nýrra starfa að ræða.<br /> </p> <p>Lykillinn að hagvexti er þó ekki opinberar framkvæmdir eða verkefni, þótt þau gegni mikilvægu hlutverki við núverandi aðstæður. Lykilatriði er að setja kraft í innlendar jafnt sem erlendar fjárfestingar, einkum í útflutningsgreinum, og skapa skilyrði til þess að svo geti orðið.<br /> </p> <p>Hagvöxtur hér á landi er áætlaður um 3% í ár og margt bendir til að horfur um hagvöxt á næsta ári séu vænlegri en ýmsar spár sýna. Ef við berum hagvöxt hér á landi á fyrri hluta þessa árs saman við hagvöxt í öðrum OECD ríkjum kemur í ljós að við erum þar í 13. sæti af 26 ríkjum.<br /> </p> <p>Við þurfum að setja fram heildstæða stefnu um erlenda fjárfestingu en stefnumörkun á þessu sviði er í undirbúningi og verður kynnt Alþingi sem þingsályktunartillaga á þessu þingi.</p> <p>Fjármögnun er einnig mikilvægt skilyrði fjárfestinga. Ýmislegt hefur áunnist á því sviði. Endurreisn fjármálakerfisins er langt komin, aðgengi hefur fengist að erlendum lánamörkuðum, vextir hafa lækkað, skuldatryggingaálag hefur lækkað, skuldaaðlögun heimila og fyrirtækja er vel á veg komin og stöðugleiki ríkir í hagkerfinu. Það vekur því athygli að þrátt fyrir mjög rúma lausafjárstöðu bankanna er þar lítil sem engin útlánaaukning til fjárfestinga.</p> <p>Á sama tíma birtast ótrúlegar tölur um þann ofurhagnað sem bankarnir hafa skilað á undanförnum misserum, m.a. vegna hárra útlánsvaxta. Blasir ekki við að bankarnir þurfa að lækka vexti sína enn frekar til að koma fjárfestingum af stað? Háir vextir bankanna eru uppskrift að lítilli fjárfestingu og efnahagslegri stöðnun.</p> <p>Það er ekkert launungarmál að ríkisstjórnin telur að bankarnir þurfi að leggja meira af mörkum til samfélagsins og uppgjör þeirra sýna að þeir eru svo sannarlega aflögufærir. Á sama tíma og heimilin, fyrirtækin og velferðarþjónustan búa við samdrátt í kjölfar hruns fjármálakerfisins er það samfélagsleg skylda bankanna að skila þessum mikla hagnaði aftur til samfélagsins með einhverjum hætti.</p> <p>Það segir sig sjálft að það verður ekki þolað að þessi mikli hagnaður verði nýttur til þess eins að greiða hluthöfunum arð eða hækka laun æðstu stjórnenda úr takt við launaþróun annarra, eins og áður gerðist. Bankarnir, sem árin og jafnvel áratugina fyrir hrun, sögðu sig úr siðferðilegu sambandi við þjóðina hljóta nú að hugsa sinn gang í þessum efnum.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Aðdragandi hrunsins var, eins og alkunna er, eignabóla sem grundvallaðist á mikilli skuldsetningu einstaklinga og fyrirtækja. Þegar bólan sprakk snarlækkaði eignaverð og margar eignir urðu verðlausar á sama tíma og skuldir snarhækkuðu. Í lok september 2008 voru tæplega 80% innlendra útlána banka og sparissjóða til fyrirtækja og eignarhaldsfélaga og ríflega 20% til heimila.</p> <p>Hlutfallslega meiri afskriftir til fyrirtækja en einstaklinga verður að skoða í því ljósi. Til þess að vinda ofan af þessum skelfilegu afleiðingum bóluhagkerfisins er nú unnið af kappi við að endurskipuleggja skuldir fólks og fyrirtækja.</p> <p>Sérstakt samkomulag var gert um endurskipulagningu skulda lítilla og meðalstórra fyrirtækja, sem reiknað er með að verði lokið fyrir áramót. Af tiltækum gögnum má ráða að skuldir lítilla og meðalstórra fyrirtækja verði færðar niður um í kringum 200 milljarða króna.</p> <p>Lánastofnanir stefna að því að ljúka afgreiðslu umsókna vegna skuldavanda heimilanna fyrir áramót. Þessar aðgerðir ásamt endurútreikningi gengislána hafa skilað miklu og gangi áætlanir bankanna eftir má reikna með að í lok árs hafi skuldir heimilanna verið færðar niður um hartnær 200 milljarða króna frá hruni.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur einnig stuðlað að almennri og víðtækri lækkun á greiðslubyrði húsnæðislána meðal annars með hartnær tvöföldun á niðurgreiðslu vaxtakostnaðar húsnæðislána. Vaxtabætur og sérstök vaxtaniðurgreiðsla nema um 18 milljörðum króna í ár eða um þriðjungi alls vaxtakostnaðar heimila af fasteignalánum. Þá hefur um helmingur heimila valið greiðslujöfnun á lánum sínum sem tryggir að greiðslubyrði þeirra sé litlu meiri en hún var fyrir hrun.</p> <p>Öllum þessum aðgerðum er ætlað að milda þann samdrátt í lífskjörum fjölskyldna sem hrunið olli og styðja við starfsemi fyrirtækja og þar með atvinnu og mikilvæg störf.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Mikill skulda- og ríkisfjármálavandi herjar nú á mörg Evrópuríki, Bandaríkin og Japan. Ýmsir telja jafnvel að alþjóðahagkerfið stefni í kreppu á borð við þá sem varð árið 2008 sem gæti leitt til gjaldþrots þjóðríkja og fjármálafyrirtækja.</p> <p>Það er mikilvægt að greina svo sem kostur er áhrif þess á efnahag okkar en ljóst er að aðgerðir stjórnvalda frá hruni hafa dregið úr áhættu þjóðarbúskaparins vegna sveiflna í alþjóðafjármálakerfinu.</p> <p>Með markvissum aðgerðum hefur Ísland þegar tekist á við skulda- og ríkisfjármálavanda sinn. Þótt opinberar skuldir séu enn alltof háar hér á landi má benda á að 17 ríki OECD eru með þyngri byrði hreinna skulda af landsframleiðslu en við.</p> <p>Að þessu leyti stöndum við vel að vígi gegn þeirri vá sem alþjóðaefnahagskreppa gæti orðið og betur en margar aðrar þjóðir. Alþjóðleg efnahagskreppa myndi hins vegar hafa áhrif á útflutning okkar og getur leitt til lækkunar á verði útflutningsvara og á ferðaþjónustuna. Ekki er síður alvarlegt að djúp alþjóðaefnahagskreppa gæti tafið erlendar fjárfestingar hér á landi, bæði vegna lækkunar afurðaverðs og erfiðari fjármögnunar.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Á þessu þingi munum við leggja fram heildstæða stefnu í efnahags- og atvinnumálum með skýrari hætti en áður hefur tíðkast í íslenskum stjórnmálum.</p> <p>Í fyrsta lagi má nefna að fjárlagafrumvarp fyrir árið 2012 felur í sér síðasta stóra áfangann í aðlögun ríkisfjármála eftir hrun. Í kjölfarið verður kynnt ríkisfjármálaáætlun sem marka mun stefnu til lengri tíma.</p> <p>Í öðru lagi verður kynnt efnahagsáætlun til næstu ára, þar sem fram koma markmið og leiðir í efnahagsmálum.</p> <p>Í þriðja lagi verður peningamálastefnunni sköpuð ný umgjörð, samþykki Alþingi breytingar á lögum um Seðlabanka Íslands með heimild til beitingar þjóðhagsvarúðartækja til að greiða fyrir framkvæmd gengis- og peningamálastefnunnar.</p> <p><br /> Í fjórða lagi er boðuð víðtæk úttekt á umgjörð fjármálamarkaðarins sem m.a. tekur til skipulags eftirlitsstofnana á því sviði.</p> <p>Í fimmta lagi verður mörkuð heildstæð stefna um erlendar fjárfestingar sem ekki hefur verið gert áður hér á landi.</p> <p>Í sjötta lagi er að því stefnt að lögfesta breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu, þannig að þjóðin njóti í ríkari mæli arðs af þessari auðlind sinni og sem mest sátt skapist um hagstæð rekstrarskilyrði þessarar mikilvægu atvinnugreinar.</p> <p>Í sjöunda lagi verður lokið við mörkun heildstæðrar stefnu um auðlindir í þjóðareign, meðal annars um fyrirkomulag gjaldtöku og stofnun auðlindasjóðs. Stefnt er að því að rammaáætlun um vernd og nýtingu náttúrusvæða verði afgreidd.</p> <p>Í áttunda lagi verður heildstæð orkustefna mótuð með áherslu á endurnýjanlega orkugjafa.</p> <p>Í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar munum við ljúka heildarendurskoðun almannatryggingakerfisins, en gert er ráð fyrir að kerfið verði einfaldað með fækkun bótaflokka og einfaldari reglum um útreikning bóta og meiri jöfnuði meðal þeirra sem þurfa að nýta sér kerfið til framfærslu.</p> <p>Á vegum velferðarráðuneytisins hefur verið í mótun ný húsnæðisstefna í víðtæku samráði fjölmargra aðila og með þverpólitískri samstöðu. Markmiðið er að auka fjölbreytni á húsnæðismarkaði, m.a. að stórefla leigumarkaðinn sem raunverulegan öruggan valkost við séreignastefnuna og þegar er unnið að stofnun opinberra leigufélaga.</p> <p>Ein megintillagan er að teknar verði upp húsnæðisbætur í stað vaxta- og húsaleigubóta til að jafna húsnæðisstuðning hins opinbera milli ólíkra búsetuforma og stuðla að því að heimili eigi val á milli leigu-, búseturéttar- og eignaríbúða.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Í samræmi við skýran vilja meirihluta þjóðarinnar munum við halda áfram aðildarviðræðum við Evrópusambandið með markvissum og faglegum hætti. Alþingi hefur samþykkt að fara þessa leið, ríkisstjórnarflokkarnir eru sammála um að ljúka ferlinu á sem skemmstum tíma og um tveir þriðju landsmanna vilja að umsóknarferlinu verði lokið með samningum sem þjóðin fái síðan að greiða atkvæði um.</p> <p>Við eigum því að sameinast um að ljúka samningum með sem hagfelldustum hætti fyrir íslenska þjóð og leggja afrakstur þeirrar vinnu í dóm þjóðarinnar. Það gerum við með því að móta faglega sterka kröfugerð fyrir Íslands hönd. Það er beinlínis lýðræðisleg skylda okkar að vinna nú með þessum hætti, í ljósi forsögunnar og afstöðu þjóðarinnar til málsins.</p> <p>Síðast en ekki síst vil ég nefna það stóra og mikilvæga verkefni að vinna úr þeim tillögum að nýrri stjórnarskrá sem stjórnlagaráð samþykkti einróma og hefur nú afhent Alþingi. Nú er mikilvægt að alþingismenn sameinist um að vinna með þessar tillögur af heilindum og fagmennsku eins og fulltrúum stjórnlagaráðs auðnaðist að gera. Það er mín skoðun að endanlegan úrskurð um afdrif þessa mikla verkefnis eigi þjóðin að kveða upp í þjóðaratkvæðagreiðslu.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Í stjórnarskránni er ákvarðanir um stjórnarathafnir, sem forseta Íslands er í orði kveðnu falið að sinna, lagðar í hendur ráðherra sem jafnframt bera ábyrgð á þeim. Það er óumdeilt að forsetinn hefur frelsi til að tjá sig opinberlega. Mikilvægt er þó að forseti lýðveldisins virði í orði og verki þá stefnu og stjórnarframkvæmd sem réttkjörin stjórnvöld móta á hverjum tíma í samræmi við stjórnarskrá og lög frá Alþingi.</p> <p>Það verður ekki ráðið af stjórnskipun landsins að gert sé ráð fyrir því að forseti lýðveldisins tali fyrir öðrum áherslum í pólitískum álitamálum en þeim sem stjórnvöld hafa mótað. Forseti Íslands er kjörinn af allri þjóðinni og sem slíkur er hann sameiningartákn hennar. Forseti Íslands þarf að vera hafinn yfir dægurþras stjórnmálanna.</p> <p>Það er von mín og trú að 140. löggjafarþings verði minnst í sögunni sem afkastamikils umbótaþings.</p> <p>Lifið heil.</p>
07. september 2011Blá ör til hægriGóður árangur og sóknarfæri Íslands<p>Hvert sem litið er blasa við skýr merki þess að Ísland er hröðum skrefum að vinna sig úr hruninu. Hagvöxtur er hafinn og vaxandi bjartsýni gætir í spám helstu greiningaraðila um hagvöxt næstu ára. Á fyrsta ársfjórðungi þessa árs bjó aðeins eitt land innan OECD við meiri hagvöxt en Ísland og ýmislegt bendir til þess að hagvöxtur ársins 2011 kunni að vera vanmetinn. Störfum fjölgar á ný og það dregur úr atvinnuleysi, en miðað við tölur í júlí hefur það ekki verið lægra síðan í desember 2008. Kaupmáttur launa hefur ekki verið hærri frá hruni og kaupmáttur lægstu launa hefur hækkað hlutfallslega mest þannig að jöfnuður í tekjuskiptingu hefur aukist. Þessar staðreyndir eru ótvíræður vitnisburður um að við Íslendingar erum á réttri leið.</p> <h4>Árangursrík framkvæmd efnahagsáætlunar</h4> <p>Ríkisstjórnin hefur frá upphafi fylgt skýrri stefnu í efnahagsmálum. Árangur hennar hefur verið staðfestur með lokaafgreiðslu og umsögn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um hana. Þar kemur fram að öll efnahagsleg markmið hafa náðst s.s. hvað varðar efnahagslegan stöðugleika, aðlögun ríkisfjármála, endurreisn fjármálakerfisins, opinberar skuldir og stöðugt gengi. Við erum komin lengra á veg en flestar aðrar þjóðir sem glíma við afleiðingar efnahagshruns. Ótrúlegur árangur hefur náðst í ríkisfjármálum og hallinn lækkað úr 215 milljörðum króna árið 2008 í um 18 milljarða króna á næsta ári. Umsnúningurinn svarar til allra útgjalda til mennta- , menningar, félags- og tryggingarmála á þessu ári.&#160;</p> <h4>Skuldir heimila og fyrirtækja lækkaðar</h4> <p>Nú er svo komið að um þriðjungur vaxta sem heimilin greiða af íbúðalánum er endurgreiddur með vaxtabótum og vaxtaniðurgreiðslum. Einnig hefur verið ráðist í víðtækar aðgerðir til handa of skuldsettum heimilum og hafa skuldir heimilanna verið lækkaðar um ríflega 144 milljarða króna. Lánastofnanir gera ráð fyrir að úrvinnslu þessara mála verði lokið fyrir áramót og má reikna með að skuldir muni þá lækka um 30 milljarða króna til viðbótar. Í heild munu skuldir heimila því lækka um hartnær 200 milljarða króna. Sérstakt samkomulag var einnig gert um endurskipulagningu skulda lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Það verkefni er á áætlun og verður því einnig lokið fyrir áramót.</p> <h4>Aukin atvinna</h4> <p>Kjarasamningar sem gerðir voru í vor var ætlað að styðja við atvinnusköpun og kaupmáttaraukningu á næstu árum. Samkvæmt tölum Hagstofunnar hefur störfum nú fjölgað um 3.600 á tveimur árum auk þess sem þúsundir starfa hafa verið varin. Fjárfestingar fyrirtækja utan stóriðju og orkugeirans eru að glæðast og spáir Seðlabankinn að atvinnuvegafjárfestingin muni aukast um 50 milljarða króna á næstu misserum. Þrátt fyrir að svigrúm til opinberrar fjárfestinga takmarkist af stöðu ríkisfjármála hefur mikilvægum verkefnum verið ýtt úr vör, m.a. í einkaframkvæmd og samvinnu við lífeyrissjóði. Stærst þeirra er bygging nýs Landsspítala uppá 40 milljarða króna og fjölgun starfa um nálægt 3 þúsund. Bygging nýs fangelsis og fjárfesting í uppbygging hjúkrunarheimila fyrir um 5 milljarða króna munu skapa 550 störf. Þá má reikna með um 600 störfum í samgönguframkvæmdum s.s. við gerð Vaðlaheiðarganga og margvíslegar aðrar framkvæmdir eru í undirbúningi sem munu skapa ríflega 800 störf. Varið verður um 2,5 milljörðum króna til viðhaldsverkefna á vegum Fasteigna ríkissjóðs á þessu ári og átakið Allir vinna hefur verið framlengt, enda hefur þar tekist einkar vel til og áætlað er að það hafi þegar skapað um 800 ný störf. Allt stefnir í að árið 2011 verði metár fyrir ferðaþjónustuna og mun 300 milljónum króna verða veitt árlega í þriggja ára átak til að efla vetrarferðaþjónustu með það að markmiðið að skapa um eitt þúsund ný störf.</p> <h4>Orkuauðlindir betur nýttar í þágu þjóðarinnar</h4> <p>Ég hef hér nefnt opinberar eða hálfopinberar framkvæmdir víða um land sem áætlað er að muni skila með beinum hætti um 7.000 nýjum störfum á næstu árum og fjölda afleiddra starfa. Eru þá ótaldar framkvæmdir í orkuverum og tengdum fjárfestingum, en reikna má með því að þar muni verða til sambærilegur fjöldi nýrra starfa.<br /> Þingsályktunartillaga um nýtingu og vernd náttúrsvæða liggur nú fyrir. Hér er um mikilsverðan áfanga að ræða og stórt skref tekið í átt að þjóðarsátt um vernd og nýtingu mikilvægra náttúrugæða. Á grundvelli þeirrar sáttagjörðar munum við styrkja efnahagsgrundvöll okkar með sjálfbærum og arðbærum hætti. Þá er unnið að mótun heildarstefnu í auðlindamálum og stofnun auðlindasjóðs til að tryggja hámarksarð af sameiginlegum auðlindum. Landsvirkjun hefur sett fram metnaðarfulla framtíðarsýn sem skila mun þjóðinni arði til varanlegrar velferðar. Fyrirtækið á nú í viðræðum við allnokkra hópa fjárfesta um verkefni fyrir norðan og mun verja um 2 milljörðum króna til orkurannsókna. Unnið er við byggingu Búðarhálsvirkjunar og stækkun í Straumsvík auk fjölda verkefna við uppbyggingu orkufreks iðnaðar. Áhugi erlendra fjárfesta á Íslandi og eftirspurn eftir innlendri orku hefur aldrei verið meiri en nú.</p> <h4>Sóknarfæri til bættra lífskjara eru á Íslandi</h4> <p>Þótt vandamálin séu keimlík víða um heim eru lausnir mismunandi. Hér á landi hefur verið farin leið jöfnuðar sem tryggt hefur að byrðarnar hafa verið bornar af þeim sem meira mega sín. Skattar á þá tekjulægstu hafa lækkað, lægstu laun hafa hækkað, bætur almannatrygginga hækkað og myndarlega hefur verið komið til móts við skulduga íbúðaeigendur. Það blasir við mörgum ríkjum heims að feta erfiða braut niðurskurðar og skuldaaðlögunar sem við höfum senn lagt að baki. Við horfum til þess að hér á landi höfum við náð forskoti og það felast í því tækifæri&#160; til þess að gera Ísland samkeppnisfærara m.a. um erlenda fjárfestingu og mannauð. Hagvöxtur ætti að geta komist á myndarlegt skrið hér fyrr en hjá öðrum þjóðum ef við höldum rétt á okkar málum. Þá lífskjarasókn sem framundan er verður að grundvalla á jafnari skiptingu tekna, samfélagslegri ábyrgð og virðingu fyrir náttúrugæðum. Valið stendur ekki milli hagvaxtar og jöfnuðar, því jöfnuður er forsenda varanlegs hagvaxtar og samfélagslegrar sáttar.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p>
02. september 2011Blá ör til hægriSkýrsla forsætisráðherra Jóhönnu Sigurðardóttur á Alþingi 2. september 2011 um efnahags og atvinnumál<p>Frú forseti<br /> Við upphaf þings er mikilvægt að greina þingheimi frá því sem helst hefur gerst á síðustu mánuðum í efnahags- og atvinnumálum. Ljóst er að atvinnumálin hafa verðið og verða meginverkefni ríkisstjórnarinnar á næstu mánuðum og misserum og þau munu hafa forgang.&#160;</p> <p>Ég hygg að þjóð og þing&#160; séu í stórum dráttum á einu máli um þau markmið sem setja verður í efnahags- og atvinnumálum; um stöðugleika í efnahagslífi, um fjölgun starfa, um hóflega verðbólgu, batnandi lífskjör og jafnari tekjudreifingu.&#160; Okkur greinir að einhverju leyti á um leiðir og mín von er að í dag náum við að ræða þær málefnalega og með opnum huga.</p> <p>Þegar allt er sett í samhengi og horft til þess þunga áfalls sem hrunið var þjóðinni, segi ég óhikað: við höfum náð árangri og við erum að vinna okkur út úr erfiðleikunum. Allir sanngjarnir menn sjá að hér hefur margt áunnist. Seðlabankinn spáir að hagvöxtur verði að meðaltali 2,7% árin 2011-2013;&#160; 2,8% í ár, 1,6% á því næsta og 3,7% árið 2103.<br /> Það bendir raunar ýmislegt til þess að hagvöxtur ársins 2011 kunni að vera vanmetinn. Fyrirliggjandi verkefni er svo sannarlega að auka efnahagsumsvif og hagvöxt næsta árs. Störfum er að fjölga og atvinnuleysi er að ganga niður sem er til vitnis um að við erum á réttri leið.&#160;</p> <p>Kaupmáttur launa hefur ekki verið hærri allt frá hruni og var í júlí sl. um 2,6% meiri en á sama tíma í fyrra. Kaupmáttur lægstu launa hefur hækkað enn meira eða um 4%. Hrunið færði kaupmáttinn aftur til ársins 2002 og þurrkaði þannig út 5-6 ára kaupmáttaraukningu. Með vaxandi kaupmætti höfum við nú endurheimt þann kaupmátt sem var árið 2004.&#160;<br /> Hrunið sópaði burt 12-13 þúsund störfum eða nær fjórtánda hverju starfi. Nú er störfum tekið að fjölga á ný og úr atvinnuleysi er að draga. Í júlí var atvinnuleysi 6,6% og hefur það ekki verið lægra síðan í desember 2008.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur lagt þunga áherslu á vinnumarkaðsaðgerðir sem miða að því að byggja upp þá sem án atvinnu eru. Í því skyni verður þúsund atvinnuleitendum boðin skólavist í haust og næstu tvö árin.</p> <p>Framhaldsskólum verður gert kleift að taka við öllum umsækjendum yngri en 25 ára sem uppfylla skilyrði fyrir skólavist. Þá verður lögð áhersla á að fjölga starfstengdum úrræðum fyrir atvinnuleitendur og stefnt að tvöföldun þeirra.&#160;</p> <p>Kjarasamningar sem gerðir voru í vor var ætlað að styðja við atvinnusköpun og kaupmáttaraukningu á næstu árum. Í yfirlýsingu stjórnvalda vegna kjarasamninganna er getið fjölda verkefna og aðgerða og skipta þau tugum. Staðreyndin er sú að nær öll verkefni sem þar eru nefnd eru í fullum gangi og mörgum þegar lokið.</p> <p>Í yfirlýsingunni er markið sett á að atvinnuleysi verði ekki meira en 4-5% í lok samningstímans á árinu 2013 og það markmið er í sjónmáli. Til þess að ná því markmiði þarf að auka verðmætasköpun í samfélaginu og stefnt er&#160; að því að í lok samningstímans verði um fimmtungi landsframleiðslu varið til fjárfestinga.</p> <p>Tölur Hagstofu Íslands sýna að störfum hefur fjölgað um 3.600 á undanförnum tveimur árum og&#160; þúsundir starfa hafa verið varin. Ríkisstjórnin hefur setið undir ómaklegri gagnrýni um dugleysi í atvinnumálum m.a. frá forsvarsmönnum atvinnulífsins. Ég vísa þeirri gagnrýni á bug. Lengstum var ríkisstjórninni núið um nasir að leggja steina í götu álvers í Helguvík.</p> <p>Öllum er nú ljóst að sú gagnrýni var ómakleg og á sandi byggð. Staðan í málinu ætti öllum að vera ljós: Ágreiningsefni um orkuverð milli Norðuráls og HS-orku eru&#160; fyrir gerðardómi og niðurstöðu er að vænta innan skamms. Ekkert er upp á ríkisstjórnina að klaga í þessu efni og vonandi munu framkvæmdir hefjast innan skamms.</p> <p>Ný forysta Landsvirkjunar hefur sett fram metnaðarfulla en þó raunsæja framtíðarsýn, sem gefur fyrirheit um þróttmikinn efnahag sem skila mun þjóðinni arði til varanlegrar velferðar. Það gæti vissulega freistað einhverra að efna til haustútsölu á raforku og feta þá braut miðstýringar, forsjárhyggju og ríkislausna sem stjórnarandstaðan sýnist vilja ganga í þessu efni.&#160;</p> <p>Þangað liggur ekki leið þessarar ríkisstjórnar. Þingsályktunartillaga um nýtingu og vernd náttúrsvæða liggur nú fyrir þar sem 69 virkjanahugmyndir eru metnar.&#160; Hér er um mikilsverðan áfanga að ræða og skref tekið í átt að þjóðarsátt um vernd og nýtingu mikilvægra náttúrugæða. Á grundvelli þeirrar sáttagjörðar munum við styrkja efnahagsgrundvöll okkar með sjálfbærum og arðbærum hætti.&#160; Nú er í undirbúningi að stofna auðlindasjóð og móta heildarstefnu í auðlindamálum til að tryggja hámarksarð þjóðarinnar af sameiginlegum auðlindum.</p> <p>Landsvirkjun á nú í viðræðum við allnokkra hópa fjárfesta um verkefni fyrir norðan og vonir eru bundnar við að niðurstaðna sé að vænta í lok árs. Í þessu felst nýmæli því lengstum hafa viðræður verið við eitt fyrirtæki í einu og samningsstaða okkar litast af því. Landsvirkjun mun verja um 2 milljörðum kr.&#160; til orkurannsókna við Bjarnaflag og Þeystareyki.</p> <p>Þá hefur Landsvirkjun efnt til útboðs vegna hönnunar á þessum virkjunum. Unnið er af kappi við byggingu Búðarhálsvirkjunar, þar sem um 300 manns starfa, og stækkunar í Straumsvík. Önnur verkefni eru í undirbúningi, s.s. stækkun Becromal, kísilver í Helguvík, verkefni í fiskeldi og gagnaver og ættu þessi verkefni að geta farið af stað á næstunni.<br /> Eins og fram hefur komið eru stórhuga verkefni á sviði ferðaþjónustu til skoðunar fyrir norðan með þátttöku kínverskra fjárfesta. Mörg önnur verkefni eru á viðkvæmu stigi og þeim ekki til framdráttar að þau fari í opinbera umræðu að svo stöddu. Áhugi erlendra fjárfesta á Íslandi og eftirspurn eftir innlendri orku hefur aldrei verið meiri en nú.</p> <p>Tækifærin liggja víða og það er full ástæða til bjartsýni um öfluga fjárfestingu og hagvöxt á næstu árum. Kannanir Seðlabankans benda til að fjárfestingar&#160; fyrirtækja utan stóriðju og orkugeirans séu að glæðast verulega og samkvæmt spá bankans stefnir í að atvinnuvegafjárfestingin aukist um nær 40% á tveimur árum eða um 50 milljarða króna.<br /> Svigrúm til opinberar fjárfestingar takmarkast af stöðu ríkisfjármála og mikilvæg verkefni fara því í einkaframkvæmd með lífeyrissjóðum. Stærst þeirra verkefna er bygging nýs Landsspítala þar sem áætluð fjárfesting er um 40 milljarðar króna og bein störf nálægt 3 þúsundum.</p> <p>Bygging nýs fangelsis mun væntanlega kosta um 2 milljarða króna og skapa um 100 störf.&#160; Víða um land eru hjúkrunarheimili í byggingu eða í undirbúningi og sú fjárfesting er um 5 milljarðar króna og skapar 450 ársverk.</p> <p>Varið verður 7,5 milljörðum króna til samgönguframkvæmda, auk Vaðlaheiðargangna sem kosta munu um 10 milljarða króna. Reikna má með um 600 störfum í samgönguframkvæmdum í heild.&#160; Framkvæmdir við tvo framhaldsskóla eru á dagskrá, og sem kosta um 2,5 milljarða og munu veita um 250 manns vinnu. Snjóflóðavarnir eru í byggingu á nokkrum stöðum og áætlað er að þær framkvæmdir skapi um 300 störf.</p> <p>Framkvæmdir munu senn hefjast við 280 stúdentaíbúðir í Vatnsmýri og verða þar til um 300 ársverk. Verkefni sem hrint var af stað á Vestfjörðum&#160; og á Suðurnesjum&#160; fyrir um 4,5&#160; milljarða króna munu skapa um 260 ný störf. Varið verður um 2,5 milljörðum króna til viðhaldsverkefna á fasteignum ríkissjóðs á þessu ári. Átakið Allir vinna hefur verið framlengt enda hefur þar tekist einkar vel til og áætlað er að það hafi skapað um 800 ný störf.</p> <p>Það liggja gríðarleg tækifæri í ferðaþjónustunni og stefnir í að árið 2011 verði metár fyrir ferðaþjónustuna. Þriggja ára átak til að efla vetrarferðaþjónustu er að fara af stað. Til þess verður 300 m.kr. árlega og markmiðið er að skapa um&#160; þúsund störf.</p> <p>Ég hef hér nefnt opinberar eða hálfopinberar framkvæmdir víða um land sem áætlað er að muni skila með beinum hætti í kringum 7.000 ný störf á næstu árum og fjölda afleiddra starfa. Þessar fjárfestingar eru upp á um&#160; 80-90.000 milljarða króna.&#160; Eru þá ótaldar framkvæmdir í orkuverum og stóriðju, en reikna má með því að þar muni verða til sambærilegur fjöldi nýrra starfa. Ég legg einnig ríka áherslu á margvísleg verkefni sem efla munu nýsköpun og klasasamstarf og eru nú í farvegi. Mikils má vænta af þessu starfi og einnig vinnu að tillögum um græna atvinnusköpun.</p> <p>Frú forseti<br /> Ríkisstjórnin hefur fylgt skýrri stefnu í efnahagsmálum og árangurinn ótvíræður. Sá árangur er staðfestur með lokum samstarfs við Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um efnahagsáætlunina. Umsögn sjóðsins nú um stöðu íslenskra efnahagsmála og árangursríka stefnu ríkisstjórnarinnar er holl lesning fyrir stjórnarandstöðuna og ef til vill fleiri. Öll efnahagsleg markmið hafa náðst; s.s. er varðar efnahagslegan stöðugleika, endurreisn fjármálakerfisins, opinberar skuldir og stöðugt gengi.</p> <p>Vart er blöðum um að fletta að aðkoma Alþjóðagjaldeyrissjóðsins var afgerandi&#160; í að endurreisa traust umheimsins á íslensk efnahagslíf. Árangur í því efni kom skýrt fram í árangursríku útboði ríkissjóðs á bandaríkjamarkaði.&#160; Án samstarfs við sjóðinn hefði íslenska leiðin; setning neyðarlaganna og þrotameðferð bankanna; líklega skort trúverðugleika í augum umheimsins og trúlegt að kröfuhafar hefðu gengið fram með miklu meiri hörku.</p> <p>Ótrúlegur árangur hefur náðst í ríkisfjármálum.&#160; Halli á ríkissjóði var um 215 milljarðar króna árið 2008 samkvæmt ríkisreikningi, en á næsta ári stefnir hallinn í 18 milljarða króna.&#160; Umsnúningurinn&#160; svarar til allra útgjalda til mennta- , menningar, og félags- og tryggingamála á þessu ári.&#160; Skuldir hins opinbera munu lækka hratt á næstu árum og stefnt er að því að þær verði ekki yfir 80% árið&#160; 2016.&#160;</p> <p>Lækkun opinberra skulda um 20% af landsframleiðslu myndi spara árlega um 15-20 milljarða vaxtagreiðslur eða sem nemur rekstri allra framhaldsskóla á landinu. Aðhaldið í ríkisfjármálum hefur þannig sannarlega skilað sér&#160; til að bæta lífskjör og velferð í landinu á næstu misserum.</p> <p>Aðgerðir vegna skuldavanda heimila og fyrirtækja eru mikilvægir þættir í efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar.</p> <p>Í tíð þessarar ríkisstjórnar hafa vaxtabætur verið tvöfaldaðar og nú er svo komið að um þriðjungur vaxta sem heimilin greiða af íbúðalánum er endurgreiddur með vaxtabótum og vaxtaniðurgreiðslu.&#160; Þá hefur verið ráðist í víðtækar aðgerðir vegna heimila sem eru yfirveðsett, sk. 110% leið og endurútreikninga á erlendum lánum.</p> <p>Fyrr í vikunni átti ég fundi með forsvarsmönnum fjármálastofnana þar sem þeir gerðu grein fyrir framkvæmd aðgerða á þessu sviði. Í heild hafa skuldir heimilanna verið lækkaðar um 144 milljarða króna miðað við stöðuna í lok júlí. Lánastofnanir gera ráð fyrir að úrvinnslu verði lokið fyrir áramót og má reikna með að skuldir muni lækka um 30 milljarða króna til viðbótar þannig að skuldir heimila munu lækka um hartnær 200 milljörðum króna. Óneitanlega hefur mikið áunnist í þessum efnum, en við munum fylgjast áfram náið með og greina hvar skóinn kreppi.</p> <p>Endurskipulagning skulda fyrirtækja er mikilvæg forsenda þess að þau fjárfesti og ráði til sín fólk. Litlu og meðalstóru fyrirtækin eru hryggjarstykkið í þjóðarbúskapnum og miklu skiptir að treysta efnahag þeirra. Það var því gert sérstakt samkomulag um endurskipulagningu skulda lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Verkefninu verður lokið fyrir áramót. Af tiltækum gögnum má ráða að skuldir lítilla og meðalstórra fyrirtækja veðri færðar niður í um í kringum 200 milljarða króna.</p> <p>Vegna ytri aðstæðna s.s. hækkunar olíuverðs, hækkunar matvælaverðs í heiminum og lækkunar gengis hefur verðbólgan vaxið og er nú um mitt ár 5%, samanborið við 1,8% í byrjun árs. Spár gera ráð fyrir að verðbólgan fari vaxandi og er þar kjarasamningum einkum kennt um.</p> <p>Síðasta verðbólgumæling var lægri en spáð hafði verið og gefur von um að verðbólguspár kunni að vera of háar.&#160; Vissulega er það þó svo að launahækkanir sem SA og ASÍ sömdu um voru býsna framhlaðnar.</p> <p>Við hljótum að biðla til fyrirtækjanna um að þau haldi að sér höndum í verðhækkunum. Í því sambandi bendi ég á að hlutur launa í landsframleiðslu hefur aldrei verið lægri en nú eða um 59% samanborið við yfir 72% árið 2007. Lækkunin svarar til 13%&#160; af landsframleiðslu sem farið hafa frá launþegum til fyrirtækja, í krónum talið um 200 milljarðar króna.&#160; Það ætti að létta mörgum fyrirtækjum að standa undir kjarabótum án þess að hækkunum sé velt út í verðlagið.</p> <p>Beggja vegna Atlantsála berast nú válegar fréttir af efnahags- og fjármálum svo að heimurinn stendur á öndinni.&#160; Fjármálakreppan, kreppa frjálshyggjunnar, sem hófst árið 2007 teygir anga sína víða. Björgunaraðgerðir ríkissjóða víða um heim vegna fjármálastofnana hafa flutt vandann til.</p> <p>Skuldir fjármálastofnana hafa verið þjóðnýttar og nú blasir alvarleg ríkisskuldakreppa við mörgum ríkjum. Aðsteðjandi vandi verður ekki leystur nema með víðtækri alþjóðasamvinnu, en það var einmitt skortur á alþjóðasamvinnu sem leiddi heiminn út í kreppuna miklu á fjórða áratugi aldarinnar.</p> <p>Efnahagsleg einangrunarstefna er vísir að dýpkun kreppunnar. Það er von mín og trú að framsýnir leiðtogum helstu ríkja heims muni bera gæfa til að leiða þessi mál til farsælla lykta.</p> <p>Þótt vandamálin séu keimlík víða um heim eru lausnir mismunandi. Hér á landi hefur verið farin leið jafnaðar sem tryggt hefur að byrðarnar hafa verið bornar af þeim sem meira mega sín. Víða annars staðar s.s. á Írlandi og Bretlandi hafa lágmarkslaun verið lækkuð, skattleysismörk lækkuð, bætur lækkaðar eða með öðrum orðum þeir sem allra minnst mega sín borið kostnaðinn af þjóðnýtingu gjaldþrota bankakerfis.</p> <p>Íslenska leiðin hefur verið allt önnur, hér hafa skattar á þá tekjulægstu lækkað, lægstu laun hafa hækkað, bætur almannatrygginga hækkað og myndarlega komið til móts við skulduga íbúðareigendur.</p> <p>Skuldatryggingarálag á íslenskt þjóðarbú var í hæstum hæðum í kjölfar hruns bankanna á því örlagaríka hausti 2008 eða um 1.300 punktar. Það hefur nú lækkað niður í 280 punkta.&#160; Í mörgum öðrum löndum er álagið nú jafnvel hærra en þegar Íslandsálagið var sem hæst.<br /> Það blasir við mörgum ríkjum heims að feta þá erfiðu braut niðurskurðar í opinberum fjármálum sem við höfum senn lagt að baki. Eins blasir við þeim að laga skuldastöðu fólks og fyrirtækja að greiðslugetu. En við horfum líka til þess að hér á landi höfum við náð forskoti m.a. í því að hafa náð tökum á ríkisfjármálum, forskoti í lausnum á skuldavanda fólks og fyrirtækja.</p> <p>Það felast tækifæri í þessari stöðu fyrir okkur sem kann&#160; að gera Ísland samkeppnisfærara m.a. um erlenda fjárfestingu og fólk. Forskotið gefur okkur færi á að hagvöxtur komist á myndarlegt skrið fyrr en hjá öðrum þjóðum ef við höldum rétt á okkar málum. Framtíðin er björt og við eigum að sammælast um það á vettvangi þings sem annar staðar að tala ekki atvinnu- og efnahagslíf þjóðarinnar niður. Við megum ekki tala þannig kjarkinn úr þjóðinni.&#160;<br /> Frú forseti.</p> <p>Lífskjarasókn er framundan og þá lífskjarasókn verður að byggja á jafnari skiptingu tekna, samfélagslegri ábyrgð og virðingu fyrir náttúrugæðum. Reynslan sýnir að valið stendur ekki milli hagvaxtar og jafnaðar, því jöfnuður er forsenda varanlegs hagvaxtar og samfélagslegrar sáttar.&#160;</p>
20. júní 2011Blá ör til hægriÁvarp í Jónshúsi 19. júní 2011 í tilefni af 200 ára afmæli Jóns Sigurðssonar<p>Ágætu gestir.<br /> Ég vil þakka fyrir að fá tækifæri til þess að vera með ykkur hér í dag í húsi Jóns í Kaupmannahöfn.</p> <p>Íslendingar um land allt fögnuðu þann 17. júní þjóðhátíð og heiðruðu minningu sjálfstæðishetjunnar með margvíslegum hætti.</p> <p>Við höfum fulla ástæðu til þess að vera bjartsýn um þessar mundir. Hagvöxtur er að aukast á ný og mikil gróska er í vísinda- og menningarstarfi víða um land. Ekki leikur vafi á því að Jón Sigurðsson hefði verið stoltur af þjóð sinni og mörgum skrefum sem stigin hafa verið í framfaraátt. Stöðu Íslands í dag verður ekki með nokkru móti líkt við stöðuna á þeim tíma sem Jón háði baráttu fyrir land sitt og þjóð. Engu að síður eru viðfangsefnin ærin og mikilvægt er að okkur takist að vinna bug á atvinnuleysinu sem er því miður meira en við Íslendingar getum sætt okkur við.&#160;&#160;</p> <p>Saga Íslands er samofin sögu Kaupmannahafnar og því er vel við hæfi að við komu hér saman til þess að minnast 200 ára ártíðar Jóns Sigurðssonar. Kaupmannahöfn var í raun höfuðborg Íslands allt frá því um miðja 15. öld þar til framkvæmdavaldið var að verulegu leyti flutt til Reykjavíkur við stofnun heimastjórnar árið 1904. Í Kaupmannahöfn sat konungurinn og frá ráðuneytum hans í borginni, Kansellíinu og Rentukammerinu, var málefnum Íslands stjórnað.</p> <p>En Kaupmannahöfn var líka höfuðborg Íslands í mörgum öðrum skilningi. Öldum saman fór nær öll Íslandsverslun um þessa borg og þaðan komu flestar þær nýjungar í menningarlegum og andlegum efnum sem bárust til Íslands.&#160;Þegar Íslendingar tóku að berjast fyrir endurreisn Alþingis, endurreisn íslenskra atvinnuvega og aukinni sjálfstjórn upp úr 1830 var þungamiðja þeirrar baráttu, eins og kunnugt er, háð af íslenskum menntamönnum í Kaupmannahöfn.</p> <p>Segja má að ein helsta vagga íslenskrar þjóðfrelsisbaráttu hafi verið á Garði við Stóra Kanúkastræti þegar Fjölnismenn og Jón Sigurðsson bjuggu þar, en þá var Garður helsta hreiður uppreisnarafla í danska konungsríkinu, þeirra afla sem börðust fyrir afnámi einveldis og ritskoðunar og vildu tryggja margvísleg mannréttindi.</p> <p>Eftir 1840 var Jón Sigurðsson orðinn ótvíræður foringi íslenskrar þjóðfrelsisbaráttu og sá maður sem við þökkum mest að Íslendingar fengu skref fyrir skref stjórn á sínum eigin málum og hófu víðtæka viðreisn á mörgum sviðum mannlífsins.</p> <p>Hann bjó alla sína tíð í Kaupmannahöfn, lengst af hér í þessu húsi við Östervoldgade, sem við köllum Jónshús. Hér var heimili þeirra Jóns og Ingibjargar Einarsdóttur konu hans frá 1852 uns yfir lauk og þau gáfu hér upp andann með stuttu millibili í desember árið 1879.<br /> Áður var þess getið að Garður hafi verið ein helsta vagga íslenskrar þjóðfrelsisbaráttu framan af, en segja má að heimili Jóns og Ingibjargar hér hafi verið önnur helsta vaggan. Það var miðstöð allra Íslendinga í Kaupmannahöfn og frá heimili sínu skrifaði Jón fjölda sendibréfa til fylgismanna sinna í hverri sýslu og hverri sveit á Íslandi.</p> <p>Þar hvatti hann þá til dáða, stappaði í þá stálinu og liðsinnti þeim. Sendibréf voru hans helsta tæki í stjórnmálabaráttunni auk þess sem hann sendi heim tímarit sitt, Ný félagsrit, með greinum um stjórnmál og margvísleg framfaramál Íslands. Penninn var hans vopn og var hann óvenjuleg þjóðfrelsishetja að því leyti. Hjá öðrum þjóðum voru þjóðfrelsishetjur gjarnan með rjúkandi byssu í hönd en Jón barðist með penna sínum enda var engu blóði úthellt í sjálfstæðisbaráttu Íslendinga.</p> <p>Það er mikils virði fyrir okkur Íslendinga að eiga þetta hús hér í Kaupmannahöfn núna, héðan var sjálfstæðisbarátta Íslands að miklu leyti rekin um langt árabil.</p> <p>Ágætu gestir.<br /> Á mótunartíma íslenska ríkisvaldsins, frá stofnun Alþingis 1845 til lýðveldisstofnunar 99 árum síðar, glímdu Íslendingar við tvær stjórnskipulegar spurningar. Annars vegar hvernig sambandinu við Dani skyldi háttað og hins vegar hvernig innri stjórnskipun íslenska ríkisins skyldi hagað.&#160; Jón Sigurðsson lét hvort tveggja sig miklu varða. Hann sat stjórnlagaþing Dana veturinn 1848-1849 þar sem danska stjórnarskráin var samin, en hún var talin ein sú framsæknasta í Evrópu á þeim tíma og sem þjóðkjörinn fulltrúi sat hann þjóðfundinn fræga í Lærða skólanum árið 1851 þar sem til stóð að semja Íslandi fyrstu stjórnarskrá landsins.</p> <p>Spurningin um sambandið við Dani var endanlega útkljáð með sambandsslitunum 1944. Hins vegar var almennt viðurkennt við lýðveldisstofnun það ár að því verkefni að móta varanlega stjórnskipan væri ólokið. Afar vel væri við hæfi að ljúka því verki þegar 200 ár eru liðin frá fæðingu Jóns Sigurðsonar.</p> <p>Sá atburður í lífi Jóns Sigurðssonar, sem flestum núlifandi Íslendingum er líklega minnisstæðastur er framganga hans á þjóðfundinum árið 1851, þar sem tekist var á um framtíðar stjórnskipan landsins.</p> <p>Andspænis “ofríki” fulltrúa konungsvaldsins, sem sleit þjóðfundinum þegar allt stefndi í að hann myndi samþykkja nýja stjórnarskrá Jóns Sigurðssonar, en ekki þá sem danska stjórnin lagði fram, þá reis Jón upp eins og sönnum foringja sæmir og mælti þessi fleygu orð:<br /> &#160; „Og ég mótmæli í nafni konungs og þjóðarinnar þessari aðferð, og ég áskil þinginu rétt til þess að klaga til konungs vors yfir lögleysu þeirri, sem hér er höfð í frammi.“” og flestir kollegar hans tóku undir og sögðu einum rómi “Vér mótmælum allir“.</p> <p>Tuttugu og þremur árum síðar færði Kristján IX. Íslandi stjórnarskrá sem að grunni til var sú sama og samþykkt var við lýðveldisstofnunina 1944 og hefur verið í gildi æ síðan, með nokkrum breytingum.</p> <p>Það væri ósanngjarnt að halda því fram að fullkomin stöðnun hafi ríkt í innri stjórnskipunarmálefnum Íslendinga frá 1944, því ýmsu hefur verið breytt, ekki síst í mannréttindakafla stjórnarskrárinnar.</p> <p>En æ síðan hefur það verið á dagskrá íslenskra stjórnmála að endurskoða frá grunni stjórnskipan landsins og æ síðan hafa handhafar valdsins reynst ófærir um að móta landinu nýja stjórnarskrá.</p> <p>Hagsmunir valdsins hafa ávallt reynst hagsmunum þjóðarinnar yfirsterkari í þessum efnum þegar til kastanna hefur komið.</p> <p>Það er raun stórmerkilegt að fyrst nú, 160 árum eftir að þjóðfundinum var slitið vegna deilna um stjórnarskrá Jóns Sigurðssonar skuli hilla undir fyrstu alíslensku stjórnarskrána á vettvangi Stjórnlagaráðs. Fyrst núna hafa handhafar valdsins stigið það skref að fela óháðum fulltrúum þjóðarinnar vinna að mótun nýrra grundvallarreglna fyrir íslenskt samfélag, án afskipta stjórnmálaflokka, framkvæmdavalds eða löggjafarvalds.</p> <p>Reyndar er það svo, líkt og á þjóðfundinum forðum, að endanlegt ákvörðunarvald um niðurstöðuna er ekki í höndum stjórnlagaráðsins sjálfs. Alþingi mun fá hina nýju stjórnarskrá til umfjöllunar og endanlegrar afgreiðslu í samræmi við gildandi stjórnskipan landsins.</p> <p>Ég hef áður lýst þeirri skoðun minni að sú stjórnarskrá sem nú er í mótun eigi að vera stjórnarskrá fólksins í landinu – mótuð af fólkinu í landinu, fyrir fólkið í landinu.</p> <p>Stjórnlagaráðið býr að og byggir störf sín á víðtækri gagnaöflun og umræðum meðal þjóðarinnar um stjórnskipan landsins, m.a. af þjóðfundi þeim sem haldinn var í aðdraganda Stjórnlagaráðsins.</p> <p>Til að styrkja enn frekar aðkomu og eignarhald þjóðarinnar á tilurð þessarar nýju stjórnarskrár finnst mér einnig koma vel til greina að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um niðurstöðu Stjórnlagaráðs, líkt og gert var við lýðveldisstofnunina árið 1944.<br /> Nú líkt og á þjóðfundinum fyrir 160 árum hafa fulltrúar valdsins endanlegar lyktir þessa máls í sínum höndum. Alþingi Íslendinga getur brugðist við tillögum Stjórnlagaráðsins líkt og Trampe greifi forðum eða farið að líkt og Jón Sigurðsson lagði þá til.&#160;<br /> Vandséð er að minningu Jóns Sigurðssonar verði sýndur meiri sómi en sá, að þegar 200 ár eru liðin frá fæðingu hans&#160; verði draumur hans um íslenska stjórnarskrá, stjórnarskrá fólksins í landinu, uppfylltur með samþykkt á Alþingi Íslendinga.</p> <p>Þau Jón og Ingibjörg voru nokkurs konar óformlegir sendiherrar Íslendinga í Kaupmannahöfn. Til þeirra var óhikað leitað ef einhvers þurfti með frá höfuðborginni við Sundið. Ekkert var svo smátt að þau teldu eftir sér að snúast eftir. Það voru keyptar saumnálar, sjöl og armbönd fyrir húsfreyjur víða um Ísland og karlarnir vildu láta kaupa fyrir sig allt frá fiskiönglum upp í prentsmiðjur.</p> <p>Yfirleitt var leitað til Jóns þegar kom að því að útvega ungu fólki námsvist erlendis, koma strákum í snikkaralæri eða stúlkum ostagerðarnám svo dæmi séu nefnd. Og þau tóku ábyrgð á fólki sem leitaði sér lækninga í Kaupmannahöfn. Um þetta allt saman vitna öll sendibréfin sem skrifuð voru í þessu húsi.</p> <p>Það er dýrmætt að eiga þessi minningabrot á þessum tímamótum sem varpa ljósi á þær hetjur sem Jón og Ingibjörg voru. Við skulum minnast þeirra með þeirri virðingu sem þeim sæmir. Ég trúi því að þau hjón yrðu stolt af mörgu sem áunnist hefur á Íslandi, ekki síst á síðustu öld. Ég get mér þess til að Jón Sigurðsson, sá framsýni maður, hefði fylgst grannt með viðræðum við Evrópusambandið, og vegið og metið á yfirvegaðan hátt hvernig samninga mætti vænta fyrir Íslenska þjóð þannig að hagsmunir þjóðarinnar til lengri tíma litið væru í öndvegi.</p> <p>Þó að Jón Sigurðsson væri þjóðfrelsismaður af hugsjón var hann síður en svo einangrunarsinni. Hann barðist alla ævi fyrir algeru verslunarfrelsi Íslendinga og má segja að fyrsti sigur hans á vettvangi stjórnmála hafi verið unnin þegar Íslendingar fengu árið 1855 frelsi til að versla frjálst við allar þjóðir.</p> <p>Eitt besta dæmið um það hvernig hann vildi opna landið fyrir erlendu fjármagni og erlendum atvinnuumsvifum var beiðni Frakka um mikla fiskveiðistöð á Vestfjörðum árið 1855.</p> <p>Íslendingum leist ekki vel á að fá svo stóra franska stöð inn í landið, allra síst á Vestfjörðum. Jón Sigurðsson vildi hins vegar að beiðni Frakka yrði tekinn til alvarlegrar athugunar því að í henni gæti falist ávinningur fyrir Íslendinga. Árið 1856 birtist nafnlaus grein í dönsku blaði sem talið er víst að Jón Sigurðsson sé höfundur að. Höfundurinn taldi litla hættu á franskri ásælni á Íslandi en hvatti til að landið yrði opnað hverjum sem vildi og af hvaða þjóðerni sem væri til verslunar eða annarra umsvifa svo fremi ekki væri um hernaðarleg umsvif að ræða og starfsemin samræmdist lögum.</p> <p>Þessi orð voru rituð árið 1856 og minna okkur á þá staðreynd að mikilvægustu viðreisnaraðgerðir frá lýðveldisstofnun hafa falist í alþjóðasamningum. Ég nefni aðildina að EFTA 1970, samning við Evrópusambandið 1972, og aðild að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið árið 1994.</p> <p>Um mikilvægi þessara skrefa og samninga fyrir íslenskt efnahagslíf og samfélagið í heild er ekki deilt í dag. Það þurfti víðsýni, hugrekki og þor til þess að stíga þessi skref. Þetta bið ég alla að hafa í huga nú þegar við eigum í viðræðum við Evrópusambandið sem hafa það að markmiði að ná sem bestum kjörum fyrir íslenska þjóð.</p> <p>Góðir gestir.<br /> Við erum hér saman komin 19. júní, á degi sem á Íslandi er helgaður kvenréttindum, en þann dag árið 1915 fengu íslenskar konur, 40 ára og eldri, kosningarétt og kjörgengi til Alþingis.</p> <p>Það leiðir hugann að því hver staða þeirra mála hafi verið þegar Jón og Ingibjörg áttu hér heimili og hvar alþjóðleg umræða um kvenréttindi var stödd á þeim tíma.</p> <p>Til eru heimildir um að Indriði Einarsson, þá ungur Hafnarstúdent, hafi setið eitt sunnudagskvöld á heimili Jóns og Ingibjargar og þá nýlega lesið rit Johns Stuarts Mills um kúgun kvenna sem kom út í danskri þýðingu árið 1869.</p> <p>Indriði fer þetta kvöld að halda fram skoðunum Stuarts Mills og telur þær óhrekjandi en Jón Sigurðsson er ekki sammála.</p> <p>Þá kemur Ingibjörg til liðs við Indriða og andmælir manni sínum kröftuglega og tekur í einu og öllu undir orð unga mannsins. Jón vill þá ekki lengur tala um kvenréttindamál og segir við Indriða:<br /> ”Það er ómögulegt að dispútera við yður þegar þér hafið fengið konuna mína með yður.”</p> <p>Ekki virðast til skriflegar heimildir um afstöðu Jóns til kvenréttinda en öllum heimildum ber saman um gagnkvæma virðingu þeirra hjóna hvort fyrir öðru og sú heimild sem ég hef hér vitnað til staðfestir það með skýrum hætti. Þá er ljóst af öðrum gögnum að Jón Sigurðsson gaf gaum vaxandi umræðum um réttindi kvenna og í úrklippusafni hans er meðal annars að finna langa grein frá 7. janúar 1870 um nýju kvennabyltinguna.</p> <p>Ekki leikur vafi á því að kvenréttindabaráttu og jafnrétti hefur fleygt fram frá þessum tíma, ekki síst á Íslandi og öðrum Norðurlöndum. Þessar þjóðir standa fremst í flokki í alþjóðlegum samanburði á þessu sviði. Það er tímanna tákn að hér skuli stödd í dag sú kona sem fyrst kvenna í heiminum var kjörin forseti með lýðræðislegum hætti og í dag eru allir handhafar forsetavalds konur. Skyldi Ingibjörg Einarsdóttir hafa gert sér þetta í hugarlund þegar hún ræddi kvenréttindamál við Indriða Einarsson í þessu húsi á ofanverðri nítjándu öld?</p> <p>Góðir gestir.<br /> Ég vil ítreka þakkir mínar fyrir að fá tækifæri til þess að vera með ykkur hér í dag. Það er von mín og trú að Íslendingum takist áfram að móta samfélag sitt með framsæknum hætti þannig að allir fái notið verðleika sinna og velferðar og mannréttinda í hvívetna.</p>
17. júní 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á Austurvelli 17. júní 2011<p>Góðir Íslendingar. Gleðilega þjóðhátíð.</p> <p>„Það þarf annað en hjalið tómt til að hrinda Íslandi á fætur aftur, það þarf atorku og ráðdeild og framsýni og þollyndi.“</p> <p>Svo mæltist Jóni Sigurðssyni, brautryðjanda í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar og baráttumanni fyrir bættum hag landsmanna en við minnumst þess í dag, á þjóðhátíðardeginum 17. júní, að 200 ár eru liðin frá fæðingu hans. Af því tilefni verða hátíðarhöldin á fæðingarstað Jóns, vestur á Hrafnseyri, veglegri en nokkru sinni fyrr og fjölbreytt afmælisdagskrá hefur verið skipulögð af kostgæfni þar og víða um land í tilefni af þessum tímamótum.</p> <p>Á þjóðhátíðardeginum fögnum við Íslendingar um land allt sjálfstæði þjóðarinnar. Við gleðjumst yfir þeim lífsgæðum sem landið okkar veitir og þeim áföngum framfara og velmegunar sem við höfum náð með sameiginlegu framlagi kynslóðanna.<br /> </p> <p>Þjóðhátíðardagurinn heilsar okkur að þessu sinni eftir óvenju kalda tíð. Okkur hefur réttilega fundist að sumarið hafi látið bíða eftir sér og íslensku fjöllin hafa heilsað okkur hvít niður í rætur þótt langt væri komið fram í júnímánuð. Veðurfarið skiptir okkur Íslendinga miklu og fáar þjóðir búa við jafn mikinn mun á sólargangi eftir árstíðum og við. Tilhlökkun eftir vori og sumri er því óvíða meiri og við kunnum vel að meta þann árstíma sem nú fer í hönd eftir langan vetur. Allt vaknar til lífsins, fuglarnir, gróðurinn og mannfólkið. Við fyllumst bjartsýni og gleði og sameinumst um að njóta þess góða tíma sem framundan er.</p> <p>Það er til marks um þá virðingu sem Jón Sigurðsson hefur ætíð notið í huga Íslendinga að lýðveldið var stofnað á afmælisdegi hans fyrir réttum 67 árum.&#160; Á þessum sextíu og sjö árum, sem hlýtur að teljast stuttur tími í sögu hverrar þjóðar, höfum við Íslendingar öðlast dýrmætan þroska og reynslu.<br /> </p> <p>Samfélag okkar hefur styrkst að flestu leyti og þróast yfir í það að vera til fyrirmyndar á fjölmörgum sviðum í samfélagi þjóða þannig að við njótum nú virðingar í alþjóðasamfélaginu sem brautryðjendur á ýmsum vettvangi.</p> <p>Við eigum að vera stolt af okkar einstaka landi, fegurð náttúrunnar, sameiginlegum auðlindum og náttúrugæðum sem okkur hefur verið falið að hlúa að og varðveita. Við eigum að vera stolt af því að unga fólkið í dag er betur menntað og enn meðvitaðra um umhverfi sitt og ómetanleg gæði náttúrunnar en fyrri kynslóðir. Við eigum að vera stolt af því samfélagi sem hér hefur mótast í aldanna rás og tekið stórstígum efnahagslegum framförum frá stofnun lýðveldisins. Samfélagi sem býr við sterka innviði og sýnir styrk sinn og samtakamátt, ekki síst þegar tekist er á við óblíð náttúruöfl. Við eigum að vera stolt af menningararfi okkar og þeirri frjóu menningu sem hér dafnar. Við getum verið stolt af því að hér eru mannréttindi virt - stolt af því að vera talin friðsamasta þjóð í heimi, og að hvergi sé talið betra að fæða og ala upp börn.&#160;</p> <p>Það var stór dagur þegar Alþingi Íslendinga samþykkti nýlega samhljóða frumvarp til laga um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls og ber í senn vott um þá virðingu sem við sýnum menningu okkar og sögu og mannréttindum í hvívetna.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Á síðustu áratugum nítjándu aldar, þegar Jón Sigurðsson barðist fyrir sjálfstæði þjóðarinnar, voru tekjur á mann hér á landi aðeins helmingur af því sem aðrar vestrænar þjóðir státuðu af. Nánast allan lýðveldistímann hafa lífskjör hér hins vegar verið meðal þess besta sem gerist í heiminum.</p> <p>Vissulega hafa skipst&#160; á skin og skúrir í efnahagslífi okkar og í meira mæli en víðast annars staðar. Við sem eldri erum minnumst efnhagsþrenginga í lok sjöunda áratugarins og hvernig menn náðu tökum á vandanum þannig að við tók einstakt hagsældarskeið, m.a. með inngöngu í Fríverslunarsamtök Evrópu.</p> <p>Við minnumst nýlegri þrenginga svo sem í byrjun 10. áratugar síðustu aldar þegar samdráttur eða stöðnun stóð í áraraðir. Dýpsta lægðin og sú krappasta er hins vegar nýafstaðin. Hagvöxtur er orðinn jákvæður á ný og framundan eru aukin fjárfestingarverkefni sem skapa munu arðbær störf&#160; víða um land. Lykillinn að betri tíð er samstaða þjóðarinnar og traust manna í millum. Við höfum góð spil á hendi og alla burði til að vinna vel úr þeim.&#160;</p> <p>Grundvöllur verðmætasköpunarinnar hér á landi hefur verið að breytast. Í öndverðu byggðist afkoma okkar nær einvörðungu á sjávarútvegi og landbúnaði, en nýjar og verðmætaskapandi greinar s.s. ferðaþjónusta og hugverkaiðnaður styrkjast nú ár frá ári.</p> <p>Okkur ber skylda til&#160; að vera sívakandi gagnvart möguleikum til að skapa hér varanleg og verðmæt störf og hlúa að þeim mikla mannauði sem býr í unga fólkinu okkar, unga fólkinu sem brátt munu taka við keflinu af þeim sem eldri eru.</p> <p>Hver atvinnugrein styður aðra og mikilvægt er að full virðing ríki á milli þeirra sem eldri og rótgrónari eru og hinna sem eru að hasla sér völl. Í dag skipar umfjöllun um græna hagkerfið og framtíð þess öndvegi á Norðurlöndum og meðal annarra vestrænna þjóða. Á því sviði eigum við Íslendingar að skipa okkur í fremstu röð og bjóða fram þekkingu okkar og reynslu.</p> <p>Við eigum hér á landi vísindamenn í fremstu röð á mörgum sviðum og við höfum m.a. verið að byggja hér upp þekkingu á sviði orku- og líftækni sem er eftirtektarverð.</p> <p>Ég nefni Hvatningarverðlaun Vísinda- og tækniráðs sem voru að þessu sinni veitt brautryðjanda við uppbyggingu rannsókna á lífefnum og lífvirkum efnum úr íslenskri náttúru. Á Sauðárkróki vinna sérfræðingar að innlendum og erlendum rannsóknarverkefnum í náinni samvinnu við matvælaiðnaðinn í Skagafirði sem og annars staðar í landinu. Sprotafyrirtæki og önnur öflug líftæknifyrirtæki njóta þessa starfs einnig og fleiri dæmi eru um slíkt víðar á landinu. Á þessu sviði eru sóknarfærin ótæmandi.</p> <p>Háskóli Íslands hefur m.a. sett sér metnaðarfull markmið á sviði rannsókna og í tilefni af 100 ára afmæli skólans í dag verður stofnaður sérstakur Aldarafmælissjóður með það takmark að stórefla rannsóknir hér á landi.</p> <p>Ég nefni skapandi greinar, alþjóðleg verðlaun Vesturports fyrir framúrskarandi leiklist og bókamessuna sem framundan er í Frankfurt í Þýskalandi. Og ég nefni tónlistarviðburðina í Hörpu og Hofi sem hafa snortið marga djúpt.<br /> </p> <p>Þetta eru einungis örfá dæmi um þá jákvæðu þróun sem á sér stað hér á landi og&#160; sem gjarnan mætti fá mun meiri athygli. Á ferðum mínum um landið hef ég fundið fyrir mikilli grósku á mörgum sviðum og&#160; það á ekki síst við þar sem menn vinna vel saman þvert á greinar atvinnulífs.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Enda þótt landið okkar Ísland sé einstakt má margt betur fara. Ekki síst á þetta við í dag í kjölfar þeirra miklu erfiðleika sem hrunið hefur haft í för með sér. Þetta eru hinsvegar tímabundnir erfiðleikar, þó vissuleg séu þeir þungbærir og skilji eftir sig sár bæði í efnahagslegu og samfélagslegu tilliti. En þessi sár má græða og úr þessari stöðu má vinna þannig að við búum hér eftir í sterkara samfélagi en nokkru sinni fyrr.&#160;</p> <p>Eitt af stóru verkefnunum framundan er að móta samfélagi okkar nýja stjórnarskrá, nýjan samfélagssáttmála um stjórnkerfi landsins og grundvallarreglur.</p> <p>Á mótunartíma íslenska ríkisvaldsins, frá endurreisn Alþingis árið 1845 til lýðveldisstofnunar, glímdu Íslendingar við tvær stjórnskipulegar spurningar. Annars vegar hvernig sambandinu við Dani skyldi háttað og hins vegar hvernig innri stjórnskipun íslenska ríkisins skyldi hagað.&#160;</p> <p>Jón Sigurðsson lét hvort tveggja sig miklu varða. Hann sat stjórnlagaþing Dana veturinn 1848-1849 þar sem danska stjórnarskráin var samin, en hún var talin ein sú framsæknasta í Evrópu á þeim tíma. Og sem þjóðkjörinn fulltrúi sat Jón þjóðfundinn fræga í Lærða-skólanum 1851 þar sem til stóð að semja fyrstu stjórnarskrána fyrir Ísland.</p> <p>Það var almennt viðurkennt við lýðveldisstofnun að því verkefni að móta varanlega stjórnskipan væri ólokið. Það er í raun merkilegt að nú fyrst, 160 árum eftir að þjóðfundinum var slitið, skuli hilla undir fyrstu alíslensku stjórnarskrána á vettvangi Stjórnlagaráðs. Fyrst nú hafa handhafar valdsins stigið það skref að fela óháðum fulltrúum þjóðarinnar að móta nýjar leikreglur fyrir íslenskt samfélag, án afskipta stjórnmálaflokka, framkvæmdarvalds eða löggjafarvalds.</p> <p>Á þjóðfundinum fyrir 160 árum síðan var það Trampe greifi sem hafði völdin í sínum höndum. Nú, árið 2011 er það Alþingi Íslendinga sem getur brugðist við tillögum Stjórnlagaráðsins og sett þær í hendur fólksins í landinu. Minningu Jóns Sigurðssonar verður vart meiri sómi sýndur en með því að þegar tvær aldir eru liðnar frá fæðingu hans rætist ósk hans um íslenska stjórnarskrá- stjórnarskrá fólksins í landinu.</p> <p>Góðir Íslendingar</p> <p>Jón Sigurðsson getur verið stoltur af þjóð sinni, þar sem hann horfir yfir héðan af Austurvelli og metur framgang mála. Ég er sannfærð um að hann einblínir ekki einungis á þá tímabundnu erfiðleika sem þjóðin hefur átt við að glíma, eða festir hugann við það dægurþras sem oftar en ekki er hluti af stjórnmálaumræðunni og umfjöllun fjölmiðla.</p> <p>&#160;Hann veit sem er, að allt er þetta&#160; hjóm eitt þegar litið er til þess mikla árangurs sem íslenskt samfélag hefur náð. Hann veit að það þarf annað en hjalið tómt til að ná fótfestu og framförum. Án nokkurs vafa hefur íslenska þjóðin náð enn lengra en væntingar Jóns Sigurðssonar og samferðamanna hans um framþróun íslensku þjóðarinnar fólu í sér.</p> <p>Jón Sigurðsson vissi að lykillinn að framþróun og árangri lægi hjá þjóðinni sjálfri. Þjóðin sjálf yrði að hafa trú á framtíðinni, hafa sannfæringu fyrir mætti sínum og megin og að í samtakamætti þjóðarinnar væri framtíð hennar falin.</p> <p>Á tímum Jóns Sigurðssonar voru Íslendingar bláfátæk þjóð bænda og sjómanna, aðeins 60-70 þúsund manns, og ekki var sjálfgefið að slík þjóð væri þess umkomin að stjórna sér sjálf. Erfiðleikarnir voru því miklir og langt frá því að vera sambærilegir við það tímabundna mótlæti&#160; sem Íslendingar hafa nú átt við að etja.&#160;</p> <p>Skipulagðir innviðir samfélagsins voru litlir sem engir og segja má að það hafi verið vanþróað í mörgu tilliti. Jón taldi deyfðina vera mesta óvin Íslendinga og vildi ögra þeim til framkvæmda og neyða þá til að hugsa.</p> <p>Það gerði hann meðal annars með því að hvetja þá til að mennta sig á öllum sviðum, til virkrar þátttöku í félagsstörfum af margvíslegu tagi og til að endurbæta atvinnuvegi sína.</p> <p>Í dag höfum við svo sannarlega innviðina, flesta sterka, og í dag höfum við tækin til þess að tryggja að þetta land byggi í framtíðinni ein þjóð - eitt samfélag. Samfélag manna sem byggir á jöfnuði og sátt og jafnvægi í kjörum og aðbúnaði.</p> <p>Við höfum nú tækifæri í kjölfar efnahagsáfallsins til þess að byggja upp réttlátara þjóðfélag, þar sem virðing fyrir öllum hópum og stéttum er í öndvegi. Þar sem öllum eru sköpuð jöfn tækifæri til þess að láta til sín taka á mismunandi sviðum allt eftir kostum, eiginleikum og hugðarefnum hvers og eins.</p> <p>Það er engin tilviljun að norrænu velferðarsamfélögin eru á flesta mælikvarða hagsælustu samfélög heimsbyggðarinnar og þangað sækja aðrar þjóðir fyrirmyndir vegna þess að velferð og hagsæld haldast þar í hendur.</p> <p>Ekki síst á þetta við í fámennum samfélögum eins og okkar Íslendinga. Slík samfélög þrífast einfaldlega ekki þegar ójöfnuður vex úr hófi fram. Við villtumst af leið um tíma - en það er von mín og trú að sá mikli ójöfnuður sem hér á landi skapaðist á áratugnum fram að hruni muni ekki skjóta rótum hér á ný.</p> <p>Ég trúi því að öll viljum við að fjölskyldur okkar, vinir og samferðamenn búi við sem jöfnust tækifæri og deili kjörum hvert með öðru í samfélagi þar sem jafnvægi og virðing ráða ríkjum.</p> <p>Um þetta á lífskjarasóknin sem framundan er að snúast. Með auknum jöfnuði mun hún tryggja íslensku samfélagi enn frekari sigra og græða þau sár sem hrunið og ójöfnuður nýliðins áratugar hefur skilið eftir sig í efnahagslífi og samfélagi okkar.</p> <p>Vera má að okkur takist að nýta það áfall sem dundi yfir okkur í átt til aukins þroska. Tíminn einn mun leiða í ljós hvort svo verður.</p> <p>Góðir Íslendingar<br /> Atorka, ráðdeild, framsýni og þollyndi voru orðin sem Jón Sigurðsson valdi til hvatningar íslenskri&#160; þjóð á öndverðri nítjándu öld. Þessi hvatningarorð eiga ekki síður erindi við okkur í dag og við skulum heiðra minningu þessa baráttumanns með því að hafa þau að leiðarljósi.</p> <p>Verum atorkusöm, sýnum ráðdeild, verum framsýn, verum þolinmóð og stöndum saman að því sem einn maður að byggja hér upp heilbrigt og öflugt samfélag. Framundan er sumarið og framundan eru svo sannarlega bjartari tímar fyrir íslenska þjóð.</p> <p>Megi landsmenn allir njóta þjóðarhátíðardagsins og afmælisársins.&#160;</p>
17. júní 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á Hrafnseyri 17. júní 2011<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/hrafnseyri17juni2011.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/hrafnseyri17juni2011.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Opnun sýningar á Hrafnseyri 17. júní 2011" class="media-object"></a><figcaption>Opnun sýningar á Hrafnseyri 17. júní 2011</figcaption></figure></div><p>Forseti Íslands, og aðrir hátíðargestir.<br /> Gleðilega þjóðhátíð.</p> <p>Dagurinn í dag, 17. júní árið 2011, er stór í huga okkar allra, en þó ekki síst í huga Vestfirðinga og þeirra fjölmörgu sem eru saman komnir hér í dag. Í dag minnumst við hetjunnar sem fæddist hér á Hrafnseyri fyrir tveimur öldum.</p> <p>Við minnumst baráttumannsins sem vann ötullega og af mikilli þolinmæði að því að tryggja framgang íslenskrar þjóðar. Við minnumst merks manns sem hvatti menn til dáða alla tíð í ræðu og riti og var virkur á vettvangi stjórnmála og fræða.</p> <p>Það er því afar vel við hæfi að við fögnum hér í dag opnun nýs og glæsilegs safns, sem er í góðu samræmi við þá þrautseigju og þann metnað sem alla tíð einkenndi Jón Sigurðsson.</p> <p>Það er mér jafnframt mikil ánægja að tilkynna hér í dag að ákveðið hefur verið að frá og með 1. janúar 2012 verði starfrækt hér á Hrafnseyri menningarsetur til minningar um Jón Sigurðsson.</p> <p>Setrið á að verða lifandi mennta- og menningarsetur er haldi minningu Jóns Sigurðssonar á lofti.</p> <p>Ríkisstjórnin mun undirbúa umgjörð um hið nýja setur með framlagningu þingsályktunar á Alþingi með það að markmiði að setrið taki formlega til starfa 1. janúar árið 2012.&#160; Gert er ráð fyrir því að, auk fulltrúa heimamanna, komi fulltrúar Alþingis, ráðuneyta, Háskóla Íslands og Þjóðminjasafns að starfsemi setursins og að hún verði tengd þessum lykistofnunum.</p> <p>Auk þess reksturs sem hér verður í tengslum við þá glæsilegu föstu sýningu sem hér verður opnuð í dag er gert ráð fyrir því að til setursins renni jafnframt sjóðurinn “Gjöf Jóns Sigurðssonar. Viðurkenningar hafa verið veittar annað hvert ár úr þeim sjóði til ritunar heimildarrita á fjölmörgum sviðum.</p> <p>Að öðru leyti mun fara um framlög til setursins samkvæmt ákvörðun Alþingis hverju sinni.</p> <p>Auk þess hefur Alþingi nú samþykkt að stofnuð verði prófessorsstaða við Háskóla Íslands sem verði tengd nafni Jóns Sigurðssonar og Hrafnseyri. Sá sem gegna mun stöðunni skal hafa fasta búsetu á Ísafirði eða nágrenni og hafa um kennslu og rannsóknir starfsskyldur og samstarf við Rannsóknasetur Háskóla Íslands á Vestfjörðum og Háskólasetur Vestfjarða. Gert er ráð fyrir því að staðan verði jafnframt nátengd hinu nýja setri á Hrafnseyri og að eitt lykilverkefna verði að halda árlega ráðstefnur og námskeið í sumarháskóla á Hrafnseyri með innlendum og erlendum kennurum og fyrirlesurum. Við skipun í prófessorsembættið verður m.a. litið til rannsóknarstarfs og kennslu sem tengist lífi, starfi og arfleifð Jóns Sigurðssonar og eflir þekkingu á sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar.<br /> Alþingi hefur falið ríkisstjórninni að undirbúa málið þannig að prófessorinn geti tekið til starfa frá og með næstu áramótum.</p> <p>Góðir hátíðargestir.<br /> Hrafnseyrarnefnd, sem kennd er við þennan fæðingarstað Jóns Sigurðssonar er ein elsta opinbera nefnd sem starfar hér á landi. Henni var komið á fót með þingsályktun þann 16. janúar árið 1945.</p> <p>Nefndin hefur farið með málefni Hrafnseyrar og rekstur eigna og uppbyggingu staðarins með áherslu á sögu og störf Jóns Sigurðssonar.</p> <p>Hún hefur unnið að kynningu á störfum hans, rekstri safns Jóns Sigurðssonar, veitingarekstri og sýningum og annast þjóðhátíðardagskrá hér á Hrafnseyri í gegnum tíðina.&#160;</p> <p>Í nefndinni hafa setið margir merkir einstaklingar sem hafa unnið mikið og óeigingjarnt starf að uppbyggingu Hrafnseyrar. Sérstakt er að þeir sem setið hafa í þeirri nefnd hafa aldrei þegið þóknun fyrir störf sín og þess vill ég sérstaklega geta nú þegar tímamót nálgast.&#160;</p> <p>Ég vil að lokum þakka Eiríki Finni Greipssyni og þeim sem sitja með honum í Hrafnseyrarnefnd fyrir vel unnið og óeigingjarnt starf undanfarin ár. Nefndin&#160; skilar nú staðnum í glæsilegu ástandi eins og gestir fá að sjá hér í dag.</p> <p>Jafnframt vil ég þakka nefnd til undirbúnings 200 ára afmælis Jóns Sigurðssonar, ekki síst formanni nefndarinnar Sólveigu Pétursdóttur, fyrir afar vel unnin störf og góða samvinnu við forsætisráðuneytið.&#160;</p> <p>Góðir hátíðargestir.<br /> Það er mikill heiður fyrir mig að vera hér með ykkur á þessum sögufræga stað á þessum merkisdegi.&#160; Ég vil þakka þeim fjölmörgu sem hafa lagt hönd á plóg við að gera umgjörðina hér á Hrafnseyri svo glæsilega sem raun ber vitni.</p> <p>Ég vona að sem flestir eigi eftir að koma hingað og njóta þess sem staðurinn og setrið hafa uppá að bjóða.</p> <p>Um leið og ég segi hátíðina setta óska ég þeim sem munu starfa&#160; hér í framtíðinni alls hins besta.&#160;</p>
16. júní 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra við þingfrestun og sérstökum þingfundi til minningar um Jón Sigurðsson<p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Það er vel við hæfi að Alþingi og stjórnvöld staldri við í tilefni af merkum tímamótum og minnist mikilvægra skrefa sem stigin hafa verið í framfaraátt landi og þjóð til heilla. Það er mikilvægt fyrir okkur að virða söguna og þá hornsteina sem lagðir hafa verið til grundvallar samfélagi okkar.</p> <p>Við höfum hér á þessum sérstaka þingfundi heiðrað minningu Jóns Sigurðssonar.<br /> </p> <p>Baráttu sína háði Jón Sigurðsson m.a. á vettvangi Alþingis. Penninn var þó hans helsta vopn og var hann óvenjuleg þjóðfrelsishetja að því leyti. Þjóðfrelsishetjur annarra landa voru gjarnan með byssu eða önnur vopn í höndum en Jón barðist með penna sínum.<br /> </p> <p>Til orða hans, bæði í ræðu og riti, er enn vitnað af ýmsu tilefni. Við minnumst þessa friðsama en staðfasta baráttumanns með margvíslegum hætti um land allt á þessu ári og er það vel.<br /> </p> <p>Margt í fari hans og starfsháttum getum við sem störfum á vettvangi stjórnmálanna svo sannarlega tekið okkur til fyrirmyndar og það eigum við að gera.</p> <p>Hann var víðsýnn og framsýnn og hafði mikla trú á því að Íslendingar ættu framtíð fyrir sér sem þjóð meðal þjóða. Engum blandast í dag hugur um að þar hafði hann á réttu að standa.</p> <p>Á aldarafmæli Jóns Sigurðsson, 17. júní árið 1911, var Háskóli Íslands stofnaður hér í þessum sal. Þess verður minnst með hátíðarsamkomu í fundarsal þingsins á þjóðhátíðardaginn.</p> <p>Með tilkomu háskólans voru í fyrsta sinn sköpuð skilyrði til almennrar vísindastarfsemi hér á landi. Tilkoma skólans markaði tímamót í sögu þjóðarinnar, í menningarlífi hennar og rannsóknastarfsemi og á þeirri öld sem liðin er frá stofnun hans hefur Háskóli Íslands verið grunnundirstaða æðri menntunar í landinu. Hann hefur verið skóli allrar þjóðarinnar og máttarstólpi þess þekkingarsamfélags sem einkennir íslensku þjóðina í dag.</p> <p>Ég hef átt samtöl við fulltrúa flokkanna hér á Alþingi og get því lýst yfir fyrir hönd Alþingis og ríkisstjórnar að við munum sameinast í því, Alþingi og ríkisstjórn, að heiðra Háskóla Íslands í tilefni af 100 ára afmæli hans með stofnun Aldarafmælissjóðs Háskóla Íslands. Stofnframlag í sjóðinn á afmælisárinu 2011 er 150 milljónir króna.</p> <p>Sérstakur starfshópur skipaður fulltrúum frá Alþingi, forsætisráðuneytinu, fjármálaráðuneytinu, mennta- og menningarmálaráðuneytinu og Háskóla Íslands verður settur á fót og mun meta og gera tillögur um framlög í Aldarafmælissjóðinn á árunum 2012 til 2020.<br /> </p> <p>Markmið sjóðsins er að efla rannnsóknir og nýsköpun sem nýtast muni til uppbyggingar atvinnulífs og verðmætasköpunar í þágu íslensks samfélags og þjóðar.</p> <p>Við mat á árlegu framlagi í sjóðinn verður höfð hliðsjón af hvernig miðar í sókn Háskóla Íslands að markmiðum, eins og þau eru sett fram í stefnu skólans og áætlun um jöfnuð í ríkisfjármálum á framangreindu tímabili.<br /> </p> <p>Í yfirlýsingu um Afmælissjóð Háskóla Íslands segir enn fremur, með leyfi forseta:</p> <ul> <li>Háskóli Íslands vinnur að því að efla rannsóknir og nýsköpunarstarfsemi til þess að tryggja framþróun og vöxt í íslensku samfélagi m.a. með eftirfarandi markmið að leiðarljósi:</li> <li>Að fylgja eftir stefnu Vísinda- og tækniráðs, en þar er hvatt til þess að byggja upp mennta- og vísindakerfi sem er í fremstu röð meðal þjóða og starfar í nánum tengslum við atvinnulíf.<br /> </li> <li>Að styrkja grundvöll kennslu, rannsókna og fræðiiðkana í landinu öllu og byggja með skipulegum hætti upp starfsemi sem miðar að því að nýta, afla og miðla þekkingu.</li> <li>Að háskólastarfsemi þjóni því markmiði að efla og rækta íslenska menningu, íslenska tungu og menningararf.</li> <li>Það er von ríkisstjórnar Íslands og Alþingis að aldarafmælisgjöfin efli vísindastarf í Háskóla Íslands og verði honum og þjóðinni allri til heilla."</li> </ul> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Nú er komið að lokum vorþings á 139. löggjafarþingi með því að lesin verður hefðbundið forsetabréf um þingfrestun. Að baki er annasamur vetur þar sem Alþingi hefur fjallað um mörg afar flókin og viðamikil mál. Margt hefur áunnist og mörg merk skref hafa verið stigin og tekist hefur verið á hér í þingsölum.</p> <p>Okkar bíða jafnframt mikilvægt úrlausnarefni á komandi septemberþingi. Ég vil þakka öllum þingmönnum þeirra miklu vinnu og ég vil þakka starfsfólki Alþingis fyrir þeirra mikilvæga framlag. Það er von mín og trú að okkur auðnist að virða mismunandi sjónarmið og stefnur og við getum tekist málefnalega á um þau frumvörp sem bíða afgreiðslu.</p> <p>Mun ég nú lesa forsetabréf um þingfrestun.</p> <p>„Forseti Íslands gjörir kunnugt:<br /> Að ég, að tilskildu samþykki Alþingis, veiti forsætisráðherra umboð til þess að fresta fundum Alþingis, 139. löggjafarþings, frá 15. júní 2011 eða síðar ef nauðsyn krefur til 2. september.</p> <p>Gjört á Bessastöðum, 10. júní 2011.<br /> </p> <p>Ólafur Ragnar Grímsson.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir.</p> <p>Forsetabréf um frestun á fundum Alþingis.“</p> <p>Samkvæmt þessu umboði og með vísan til samþykkis Alþingis lýsi ég yfir því að fundum Alþingis, 139. löggjafarþings, er frestað.</p> <p>Ég óska háttvirtum alþingismönnum, starfsmönnum þingsins, svo og landsmönnum öllum, allra heilla.</p>
25. maí 2011Blá ör til hægriÁvarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á ráðstefnunni „Opið upp á gátt hjá ríki og sveitarfélögum“<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/Forsaetisradherra-UT-dagurinn.JPG"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/Forsaetisradherra-UT-dagurinn.JPG?proc=singleNewsItem" alt="Forsætisráðherra flytur ávarp á UT-daginum" class="media-object"></a><figcaption>Forsætisráðherra flytur ávarp á UT-daginum</figcaption></figure></div><p><strong>Ávarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á ráðstefnunni „Opið upp á gátt hjá ríki og sveitarfélögum“ 25. maí 2011</strong></p> <p>&#160;Fundarstjóri, ágætu ráðstefnugestir,</p> <p>&#160;„Opið upp á gátt hjá ríki og sveitarfélögum“ er yfirskrift dags upplýsingatækninnar eða UT-dagsins - sem nú er haldinn í sjötta sinn.</p> <p>&#160;Ég býð ykkur öll velkomin til þessa viðburðar sem mun beina athygli okkar að mikilvægi opinberra vefgátta í þeirri viðamiklu þjónustu sem ríki og sveitarfélög veita.</p> <p>&#160;Mikilvægi vefjanna er augljóst fyrir þá sem þurfa á opinberri þjónustu að halda eða þurfa að finna upplýsingar hjá stofnunum eða sveitarfélögum. Vefirnir eru nefnilega opnir upp á gátt allan sólarhringinn, alla daga ársins.</p> <p>Óhætt er að segja að þær breytingar sem orðið hafa á samskiptum stjórnvalda við almenning og fyrirtæki með tilkomu upplýsingatækninnar hafi verið átakalitlar. Jafnvel mætti segja að breytingarnar hafi orðið hægt og hljótt &#160;- án mikillar umræðu eða ágreinings.</p> <p>Bæði almenningur og fyrirtæki hafa tekið aukinni rafrænni þjónustu fegins hendi og nýtt hana mjög vel án teljandi vandkvæða. Stofnanir hafa hins vegar farið hægar í sakirnar en væntingar voru um. Framboðið á slíkri þjónustu hefur því verið minna en eftirspurnin.</p> <p>Staðan er því sú að almenningur er löngu tilbúinn til að taka upp rafræn samskipti og er það afar ákjósanleg staða fyrir opinbera aðila. Því blasir við að sóknarfærin liggja í því að auka framboð á hvers kyns þjónustu á opinberum vefjum og ná með því bættri þjónustu og aukinni hagræðingu.</p> <p>Í þessu samhengi vil ég nefna að ég tel að forsætisráðuneytið hafi stigið mikilvægt skref um áramótin síðustu – þegar verkefnið Ísland.is var flutt frá ráðuneytinu til Þjóðskrár Íslands. Þar tel ég að verkefnið geti þroskast hratt og dafnað vel - enda hefur það slitið barnskónum og á betur heima í stofnun eins og Þjóðskrá Íslands en í ráðuneyti.</p> <p>Ágætu ráðstefnugestir</p> <p>Þegar ný ríkisstjórn tók við völdum árið 2009 einsetti hún sér að auka aðgengi almennings að upplýsingum í stjórnsýslunni. Því skipaði ég starfshóp í júní 2009 sem falið var það hlutverk að endurskoða gildandi upplýsingalög. Þar var unnið mikið og gott starf sem skilaði sér í drögum að frumvarpi. Víðtækt samráð fór svo fram í kjölfarið. Afrakstur þessa starfs er sá að fyrir liggur frumvarp að nýjum lögum sem ég lagði fyrir nú á vorþingi.</p> <p>Þar sem þessi ráðstefna fjallar um opinbera vefi langar mig til að vekja athygli ykkar á að skv. 13. grein frumvarpsins getur forsætisráðherra, með reglugerð, sett fyrirmæli um birtingu gagna og upplýsinga stjórnvalda á vefsíðum þeirra. Með reglugerðinni skal tryggja, eftir því sem kostur er, að birting sé samræmd milli stjórnvalda og að viðeigandi reglum um meðferð upplýsinga sé fylgt.</p> <p>&#160;Í þessu felst möguleiki á því að opnað verði fyrir aðgengi að upplýsingum um þau mál sem stjórnvöld hafa eða hafa haft til meðferðar. Með öðrum orðum að opnaður verið afmarkaður aðgangur að málaskrám opinberra aðila. Vitaskuld er ekki verið að tala um öll mál þar sem huga verður að ýmsu í þessu sambandi, &#160;svo sem persónuverndarsjónarmiðum og öryggi ríkisins. Eigi að síður liggja í þessu tækifæri til að stórefla upplýsingarétt almennings en það er megintilgangur frumvarpsins.</p> <p>Mig langar til að nefna tvö önnur verkefni sem forsætisráðuneytið hefur haft forgöngu um og eru áhugaverð fyrir ráðstefnugesti.</p> <p>Í maí á síðasta ári skipaði ráðuneytið vinnuhóp um innleiðingu frjáls og opins hugbúnaðar í opinberri stjórnsýslu. Honum var ætlað að gera tillögur að aðgerðaáætlun um innleiðingu á frjálsum og opnum hugbúnaði í opinberum rekstri. Í því fólst að gera tillögur um val á hugbúnaði sem væri vel til þess fallinn að nota í opinberum rekstri, velja samstarfsaðila, skipuleggja frumgerðarverkefni og gera langtímaáætlun.</p> <p>Hópurinn hefur nú skilað af sér vinnuáætlun fyrir innleiðingu frjáls og opins hugbúnaðar hjá opinberum aðilum. Er nú verið að fara yfir og meta hver næstu skref geta orðið á þessu sviði.</p> <p>Í júní 2010 skipaði fosætisráðuneytið annan vinnuhóp um rafræn samskipti opinberra aðila<span>&#160;</span> við einstaklinga og lögaðila. Honum <span>er ætlað að kynna sér helstu aðferðir sem völ er á við að veita einstaklingum, fyrirtækjum og opinberum aðilum aðgang að skjölum sem fara þeirra á milli, ásamt aðferðum til að halda utan um samskipti þessara aðila á hagkvæman og notendavænan hátt.</span></p> <p>Hópurinn á að skoða mögulegar lausnir og meta þær með tilliti til íslenskra aðstæðna og þeirra innviða sem fyrir eru. Vinnuhópnum er enn fremur ætlað að koma með tillögu að útfærslu hér á landi ásamt kostnaðaráætlun. Starf þessa hóps er langt á veg komið og er búist við að hann skili af sér á næstu vikum.</p> <p>&#160;Ágætu gestir,</p> <p>Ljóst er að staðan í efnahagasmálunum hefur valdið töfum á ýmsum verkefnum á sviði upplýsingatækni og vefþróunar. Það á við á þessu sviði eins og öðrum að við þurfum nú að gera meira en áður - fyrir minna fé. Í því samhengi tel ég að það sé afar mikilvægt að vel takist til um þróun Ísland.is hjá Þjóðskrá Íslands. Þar skiptir sköpum að náð verði víðtæku samstarfi við bæði ríkisaðila og sveitarfélög með það að markmiði að ná fram aukinni hagkvæmni um leið og þjónusta verði aukin.</p> <p>Ég læt þetta gott heita og óska þess að dagskrá UT-ráðstefnunnar hér á eftir verði bæði fróðleg og hvetjandi.</p> <p>&#160;</p>
09. maí 2011Blá ör til hægriLífskjarasóknin er hafin<p>Þáttaskil hafa nú orðið í endurreisnarferli íslensks efnahagslífs. Tveggja ára samdráttarskeiði, eftir eitt alvarlegasta efnahagshrun hagsögunnar er lokið og hagur landsmanna vænkast nú á ný. Vextir og verðbólga hafa ekki verið lægri í áraráðir og gengi krónunnar er stöðugt. Með undirritun kjarasamninga til þriggja ára á almennum vinnumarkaði hafa skapast mikilvægar forsendur til verja þennan góða árangur og hefja kraftmikla lífskjarasókn fyrir landsmenn.</p> <p>Með kjarasamningunum og þeim aðgerðum sem ríkisstjórnin hét að beita sér fyrir á grundvelli þeirra er launafólki, lífeyrisþegum og atvinnulausum&#160; tryggðar verulegar kjarabætur og stigið er stórt skref í að bæta kaupmátt almennings eftir þá erfiðleika sem á dundu í kjölfar efnahagshrunsins árið 2008.</p> <p>Samhliða auknum kjarabótum fela samningarnir í sér skuldbindingu ríkissjóðs um að fara í verulegar aðgerðir til stóreflingar velferðakerfisins og örvunar í hagkerfinu. Góður árangur ríkisstjórnarinnar við stjórn ríkisfjármála og árangursríkar aðgerðir síðastliðin tvö og hálft ár sem dregið hafa stórlega úr hallarekstri ríkissjóðs gerir það að verkum að hann er í stöðu til að standa að baki launamönnum og atvinnulífi með umfangsmiklum aðgerðum. Með því skapast góð hagvaxtaskilyrði, bætt lífskjör og betra samfélag.</p> <p>Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar vegna kjarasamningana er viðamikil en helstu atriðin eru þessi:</p> <h4>Betri kjör- aukin menntun - meiri velferð</h4> <ul sizcache="25" sizset="0"> <li>Bætur almannatrygginga verða hækkaðar til samræmis við launahækkanir.</li> <li>Atvinnuleysisbætur verða hækkaðar til samræmis við launahækkanir.</li> <li>Fjármögnun fæðingarorlofssjóðs verður tryggð og staða sjóðsins styrkt.</li> <li>Persónuafsláttur verður hækkaður og verðbættur frá og með 2012.</li> <li>Tekju – og eignatengingar barna- og vaxtabóta verða endurskoðaðar.</li> <li>Árleg framlög til menntakerfisins alls verða aukin um tæpa tvo og hálfan milljarð króna.</li> <li>Heildstætt nám í fjarkennslu verður í boði á framhaldsskólastigi.</li> <li>Sköpuð verða námstækifæri fyrir allt að 1.000 atvinnuleitendur haustið 2011 og næstu tvö skólaár þar á eftir í framhaldsskólum, frumgreinadeildum, háskólum og í framhaldsfræðslu.</li> <li>Starfstengdum úrræðum fyrir atvinnuleitendur verður fjölgað um allt að 1.500 árið 2011 þannig að heildarfjöldi þeirra einstaklinga sem njóta slíkra úrræða tvöfaldist.&#160;</li> <li>Lögum um vinnumarkaðsaðgerðir verður breytt á þann hátt að bótatímabil einstaklinga í starfstengdum úrræðum verður ekki skert.</li> <li>Stofnaður verður þróunarsjóður til að efla starfstengt nám á framhaldsskóla- og háskólastigi og þróa styttri námsbrautir. Í hann verða lagðar 300 m.kr. á ári næstu þrjú árin.</li> <li>Gerðar verða breytingar á lögum til að tryggja réttindi launafólks við aðilaskipti á fyrirtækjum er varða launakjör, starfsskilyrði og vernd gegn uppsögnum.</li> <li>Lögum um opinber innkaup verður breytt til þess að tryggja betur réttindi starfsmanna þeirra sem selja vöru og þjónustu til ríkissjóðs.</li> <li>Starfsendurhæfingarsjóður verður efldur.</li> <li>Nýtt húsnæðisbótakerfi útfært.</li> <li>Til viðbótar þessum kjarabótum hefur þegar verið ákveðið að greiða 18 mia. kr. í vaxtabætur fyrir árin 2011 og 2012 sem gerir í heild 36 mia. kr.</li> <li>Aðgerðum vegna skuldavanda heimila og fyrirtækja verður fylgt eftir af festu.</li> </ul> <h4>Örvun atvinnulífsins – sókn í atvinnumálum</h4> <ul sizcache="25" sizset="0"> <li>Stöðugleiki á vinnumarkaði og efnahagslífi verður tryggður með kjarasamningum til þriggja ára.</li> <li>Atvinnuleysi á að lækka í 4-5% á samningstímanum.</li> <li>Útgjöld vegna opinberra framkvæmda verða aukin um 13 mia.til ársloka 2012.</li> <li>Á fjárlögum 2011 er gert ráð fyrir 21 mia.kr. í opinberar framkvæmdir.</li> <li>Atvinnutryggingagjald fyrirtækja verður lækkað úr 3,81% niður í allt að 2,15% á samningstímabilinu í takt við þróun atvinnuleysis.</li> <li>Fjármálaráðherra mun leggja fram tillögur til lagabreytingar á vorþingi sem miðar að einfaldara og bættu skattaumhverfi fyrirtækja og einstaklinga í rekstri.</li> <li>Ný fjárfestingaráætlun miðar að því að auka fjárfestingar úr 13% af landsframleiðslu í 20% á tímabilinu.</li> <li>300 m.kr. verður varið árlega næstu þrjú árin til markaðssetningar erlendis á Íslandi sem eftirsóknarverðs ferðamannastaðar.</li> <li>Rammááætlun og vatnalög verða afgreidd fyrir næsta vetur.</li> <li>Stefnt að amk tveimur umfangsmiklum fjárfestingaverkefnum í orkufrekum iðnaði.</li> <li>Átakið allir vinna framlengt, amk út árið 2012.</li> <li>Efnt til klasasamstarfs og samkeppnissjóðir á sviði menntamála, heilbrigðis- og velferðarmála, orku- og umhverfismála efldir.</li> <li>Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins efldur til fjárfestinga í sprotafyrirtækjum og Tækniþróunarsjóði gert kleift að aðstoða fyrirtæki í hugbúnaðar- og hátækni til að auka útflutning.</li> </ul> <h4>Nýtum sóknarfærin</h4> <p>Hér er aðeins drepið á helstu sóknarfærin sem nýgerðir kjarasamningar og yfirlýsing ríkisstjórnarinnar fela í sér fyrir land og þjóð. Stóra tækifærið fyrir Ísland, bæði fyrirtækin, heimilin og okkur öll sem þjóð,&#160; liggur hinsvegar í því að nýta þau þáttaskil sem nú eru orðin í þróun efnahagslífins og í endurreisnarstarfinu frá hruni til að sækja sameiginlega fram. Segjum nú skilið við hugarfar kreppu og hruns, horfum bjartsýnum augum á þá óþjótandi möguleika sem Ísland býður uppá og tökum til hendinni við uppbyggingarstarfið. Nú eru sóknarfærin svo sannarlega til staðar og okkar allra er að nýta þau.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br /> Steingrímur J. Sigfússon, fjármálaráðherra</p> <p>&#160;</p>
23. apríl 2011Blá ör til hægriVillandi umræða um upplýsingalög<p>Þegar ný ríkisstjórn tók við völdum 1. febrúar 2009 einsetti hún sér að auka aðgengi almennings að upplýsingum í stjórnsýslunni. Gagnsæ vinnubrögð eru enda besta leiðin til að endurreisa það traust til stjórnvalda sem hrundi ásamt bönkunum. Sjálf beitti ég mér fyrir því að svigrúm gildandi upplýsingalaga yrði nýtt til hins ítrasta, t.d. veitti forsætisráðuneytið fjölmiðlum aðgang að gögnum um einkavæðingu bankanna, sem þráfaldlega hafði verið synjað um aðgang að í tíð fyrri ríkisstjórna. Jafnramt fól ég nefnd sérfræðinga að endurskoða upplýsingalögin með það fyrir augum að auka upplýsingarétt almennings. Sérfræðinganefndin, undir forystu Trausta Fannars Valssonar fór yfir reynsluna af núgildandi upplýsingalögum, átti samráð við fjölda hagsmunaaðila, kynnti sér löggjöf í nágrannaríkjum og lagði fram frumvarpsdrög að nýjum upplýsingalögum haustið 2010. Barst fjöldi athugasemda sem tekið var tillit til áður en frumvarpið var afgreitt í ríkisstjórn.</p> <h3>Ríkisfyrirtæki upplýsingaskyld</h3> <p>Helstu nýjungar í frumvarpinu eru þessar: a) Gildissvið laganna er víkkað út þannig að þau ná til fyrirtækja sem eru í eigu hins opinbera að 75% hluta eða meira. Verði frumvarpið að lögum munu orkufyrirtæki eins og Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur því þurfa að veita almenningi aðgang að gögnum í sínum fórum. b)&#160; Kröfur um framsetningu upplýsingabeiðna eru einfaldaðar með það að markmiði að auðvelda almenningi að óska upplýsinga. c) Gert er ráð fyrir því að heimilt sé að veita aðgang að gögnum í rannsóknarskyni með ákveðnum skilmálum enda þótt gögnin séu undanþegin upplýsingarétti.</p> <h3>Bylting í rafrænu aðgengi</h3> <p>d) Forsætisráðherra er falið með reglugerð að mæla fyrir um birtingu ganga og upplýsinga stjórnvalda á vefsíðum þeirra. Þar með er lagður grunnur að því að stjórnvöld birti málaskrár sínar á vefsíðum sínum sem mun valda byltingu í aðgengi að upplýsingum. e) Gerð er sú krafa að þó fyrir hendi sé heimild til handa stjórnvaldi að synja um aðgang að gögnum skuli stjórnvaldið taka afstöðu til þess hvort veita eigi aðgang í ríkari mæli en skylt er. f) Undantekningarákvæði um vinnuskjöl eru umorðuð til þess að endurspegla vinnulag hjá stjórnvöldum. Samkvæmt núgildandi lögum hættir skjal að vera vinnuskjal um leið og það fer frá einu stjórnvaldi til annars, t.d. ef það er sent í tölvupósti milli ráðuneyta. Ekki er þannig tekið tillit til þess að ólík stjórnvöld vinna í vaxandi mæli sameiginlega að málum í formi alls kyns vinnuhópa og þverfaglegra teyma. g) Almenningi er tryggður skýlaus réttur til upplýsinga um föst launakjör ríkisstarfsmanna.</p> <h3>Frjáls aðgangur meginregla</h3> <p>Þau ákvæði frumvarpsins sem takmarka rétt til óhefts aðgangs að gögnum eru að miklu leyti óbreytt frá gildandi lögum. Staðreyndin er sú að öll ríki sem tryggja upplýsingarétt gera líka ráð fyrir að hann geti sætt takmörkunum. Taka þarf tillit til upplýsinga um einkamálefni einstaklinga, sem njóta stjórnarskrárverndar, eins og t.d. viðkvæmar heilsufarsupplýsingar. Eins þarf að vera unnt að undanþiggja upplýsingar vegna trausts í samskiptum ríkja, svo fátt eitt sé nefnt.</p> <p>Aðalatriðið er að frjáls aðgangur sé meginreglan og rökstyðja þurfi sérstaklega beitingu undantekningarheimilda. Fram fari hagsmunamat þar sem aðgangi er ekki synjað nema ótvírætt sé að hagsmunir sem stríða gegn aðgangi almennings vegi þyngra. Frumvarpið leggur ekki til neina breytingu á fyrirkomulagi úrskurðarnefnar um upplýsingamál enda nýtur nefndin virðingar fyrir sjálfstæði sitt og má kalla hana brjóstvörn upplýsingaréttar almennings. Því til viðbótar munu dómstólar hér eftir sem hingað til geta dæmt um aðgang að upplýsingum.</p> <h3>Stormur í vatnsglasi - 110 ár í stað 80</h3> <p>Í vikunni var talsvert fjallað um ákvæði frumvarpsins sem heimilar þjóðskjalaverði að synja um aðgang að gögnum í 110 ár, einkum með tilliti til einstaklinga, sem enn eru á lífi. Þarna geta fallið undir viðkvæmar heilsufarsupplýsingar en samkvæmt núgildandi lögum er þetta heimilt í 80 ár, sem er órökrétt því sumir lifa blessunarlega lengur en svo. Þessi tillaga á rætur að rekja til nefndar sem vann að endurskoðun laga um þjóðskjalasafn undir formennsku Páls Hreinssonar hæstaréttardómara. Að danskri fyrirmynd er lagt til að auk einkalífshagsmuna megi þegar sérstaklega stendur á byggja synjun um aðgang á gögnum sem eru yngri en 110 ár á almannahagsmunum. Þjóðskjalavörður yrði ekki einráður í þessum efnum enda yrði möguleg synjun hans kæranleg til úrskurðarnefndar um upplýsingamál auk þess sem hægt væri að bera hana undir dómstóla. Þar með ætti að vera tryggt að ekki kæmi til 110 ára nema í algerum undantekningartilvikum. Hér er því um algeran storm í vatnsglasi að ræða, en ef nota á þessa einu breytingu til að gera annars gott framfaramál tortryggilegt með villandi málflutningi, þá er það mér algerlega að meinalausu að falla fá breytingunni og færa ákvæðið til fyrra horfs.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p>
13. apríl 2011Blá ör til hægriInnlegg forsætisráðherra í umræðu á Alþingi um vantraust á ríkisstjórnina<p>Innlegg forsætisráðherra í umræðu um tillögu til þingsályktunar um vantraust á ríkisstjórnina, þingrof og nýjar kosningar 13. apríl 2011.</p> <p>Virðulegi forseti.&#160;</p> <p>Ég vil þakka hæstvirtum þingmanni, Bjarna Benediktssyni fyrir að leggja fram þessa þingsályktunartillögu og efna þannig til umræðu um störf ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar- græns framboðs. Fyrstu meirihlutastjórn jafnaðarmanna og félagshyggjufólks á Íslandi. Fyrstu ríkisstjórnina sem ekki er bundin á klafa sérhagsmuna í atvinnulífi og forréttindastétta.</p> <p>Það þarf engan að undra að það gusti um slíka ríkisstjórn, ekki síst þegar haft er í huga að verkefni hennar í efnahagslegri- og félagslegri endurreisn landsins eru einnig fordæmalaus.</p> <p>Fram til þessa hefur ríkisstjórnin fyrst og fremst þurft að glíma við þær alvarlegu afleiðingar sem hrun bankakerfisins, hrun íslensku krónunnar og hrun bóluhagkerfisins, sem áratugur Davíðs Oddsonar í Stjórnarráði Íslands og Seðlabankanum orsakaði. Með stórfelldum hagstjórnarmistökum, spillingu og þjónkun við hagsmuni stóreignafólks og frjálshyggjutrúboð. Öllum ber nú saman um að vanhæfari ríkisstjórnir hafi vart starfað á Íslandi eins og á umræddum áratug undir forystu Sjálfstæðisflokksins.</p> <p>Um afleiðingarnar er hægt að lesa í vandaðri og ítarlegri skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.</p> <p>Það er til vitnis um kaldhæðni örlaganna að Sjálfstæðisflokkurinn hafi lagt fram vantrauststillögu sína á eins árs afmæli skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Menn eru fljótir að gleyma á þeim bænum.</p> <p>Nú þegar allir greiningaraðilar og sanngjarnir stjórnmálarýnar viðurkenna og lýsa því yfir að Ísland sé komið yfir erfiðasta hjallann og nú geti hagur landsmanna aftur farið að vænkast eftir þrengingar hrunsins, þá stíga forystumenn Sjálfstæðisflokksins fram og hrópa: “Nú get ég !”</p> <p>Heyr á endemi !</p> <p>Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki einu sinni enn þann dag í dag beðið þjóðina afsökunar á þeim gríðarlegu erfiðleikum sem flokkurinn leiddi yfir þjóðina í stjórnartíð sinni. Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki enn gert upp styrkjamál sín, styrkjamál frambjóðenda sinna eða axlað ábyrgð á þeirri spillingu sem viðgekkst í Stjórnarráðinu undir þeirra stjórn.</p> <p>Sjálfstæðisflokkurinn hefur einskis iðrast og hefur enn ekkert lært. Sjálfstæðisflokkurinn á enn ekkert erindi í ríkisstjórn eða forystuhlutverk í íslenskum stjórnvöldum.</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Staðreyndin er sú, að þrátt fyrir erfiðar aðstæður og þær margþættu aðgerðir sem ríkisstjórnin hefur þurft að grípa til vegna hrunsins, sem lítt eru til vinsældir fallnar, blasir góður árangur ríkisstjórnarinnar hvarvetna við.</p> <p>Þetta á við um efnahagsmálin, þar sem einu mesta efnhagshruni allra tíma hefur verið snúið við, stöðugleiki tryggður og grunnur lagður að nýju hagvaxtarskeiði, sem þegar er hafið.<br /> Þetta á við um mörg önnur mál svo sem lýðræðisumbætur, endurskoðun stjórnarskrárinnar, endurskipulagningu stjórnkerfisins, endurskipulagningu fjárhags heimila og fyrirtækja, varnarbaráttu fyrir velferðarkerfið og fjölmörg réttlætis-og mannréttindamál.</p> <p>Við höfum komið heildarendurskoðun þjóðarinnar á stjórnarskrá Íslands á dagskrá í fyrsta sinn. Umgjörð um starfsemi og fjármál stjórnmálaflokkanna hefur einnig verið tekin í gegn og þar er Ísland komið í fremstu röð meðal þjóða heims í stað þess að dvelja í skammarkróknum með þjóðum þar sem spillingin þrífst, eins og viðgekkst í valdatíð Sjálfstæðisflokksins.</p> <p>Við höfum stokkað upp starfshætti og skipulag Stjórnarráðsins og stofnanakerfis ríkisins þar sem lærdómar rannsóknarskýrslunnar og krafan um aukið hagræði og skilvirkara starf hafa verið innleiddir. Umfangsmestu stjórnkerfisbreytingar ríkisins í sögu lýðveldisins eru staðreynd og flokkspólitískri spillingu hefur verið úthýst við ráðningar í æðstu embætti stjórnsýslunnar og dómstóla landsins.</p> <p>Við höfum unnið á öllum vígstöðvum að endurskipulagningu fjárhags heimila og fyrirtækja, sem vegna hrunsins og gríðarlegrar skuldsetningar stóðu frammi fyrir skuldafangelsi eða gjaldþrotum ef ekkert yrði að gert. Með stórfelldum skuldaniðurfellingum, tugum milljarða í auknar vaxtabætur og algerri umbreytingu á réttarstöðu skuldara hafa þúsundir heimila og hundruð fyrirtækja náð að aðlagast aðstæðum og leysa úr vandanum.</p> <p>Við höfum háð mikla varnarbaráttu fyrir velferðarkerfið og kjör þeirra verst settu enda eru útgjöld til velferðarmála hærri nú en þau voru á hátindi góðærisins árið 2007, bæði sem hlutfall af þjóðarframleiðslu og í krónum talið. Kaupmáttur hinna lægst launuðu er einnig hærri nú en hann var á þessum árum og skattbyrðin lægri.</p> <p>Við höfum unnið markvikivsst að ýmsum réttlætis og mannréttindamálum sem jafnaðarmenn og félagshyggjufólk hefur lengi barist fyrir. Ég nefni hér afnám forréttinda alþingismanna og ráðherra til lífeyrisréttinda, bann við vændiskaupum, ein hjúskaparlög, sanngirnisbætur fyrir misgjörðir á heimilum fyrir börn, baráttuna gegn kynferðislegu ofbeldi og mansali, aukinni þátttöku kvenna í ríkisstjórn, stjórnkerfinu og stjórnum fyrirtækja en margt fleira mætti hér nefna.</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Við tókum við þrotabúi frjálshyggju og græðgi eftir eitt mesta efnahagshrun allra tíma. Verkefni ríkisstjórnarinnar hefur verið að vinda ofan af hruninu og skapa forsendur fyrir framfarir. Ég fullyrði að á því sviði hefur árangur náðst.</p> <p>En ég er ekki ein um það því eftir árangri okkar hefur verið tekið víða um heim. Ég nefni ummæli Paul Krugman, Nóbelsverðlaunahafa í hagfræði. Í grein í New York Times í sumar kallaði Krugman þróunina hér á landi efnahagslegt kraftaverk í kjölfar hrunsins. Eins má vitna til mjög jákvæðra ummæla Joseps Stiglitz, sérfræðinga Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, OECD og ýmissa greiningarfyrirtækja. Ég nefni hér ummæli danska hagfræðingsins Lars Christeiansen sem sagði í erindi sínu í gær að vorið væri svo sannarlega að ganga í garð í íslensku samfélagi.</p> <p>Já, skjótt skipast veður í lofti. Íslenska þjóðin og stjórnvöld stóðu frammi fyrir risavöxnu verkefni. Það varð að bægja frá þjóðargjaldþroti og treysta hinn efnahagslega grundvöll og það hefur ríkisstjórnum mínum svo sannarlega tekist að gera.<br /> Okkur hefur tekist að hemja óðaverðbólguna. Verðbólgan hefur lækkað um sextán prósentustig í tíð minna ríkisstjórna. Stýrivextir hafa lækkað um 14 prósent og gengi krónunnar er stöðugt.&#160;<br /> Skuldatryggingarálag hefur lækkað um 800 punkta, skuldir þjóðarbúsins hafa lækkað úr&#160;&#160; 210%&#160; af landsframleiðslu&#160; 2008 í 57 - 82% við árslok 2010.&#160; Stærri þjóðir með fullt hús stiga er varðar lánshæfismat geta raunar ekki státað af betri skuldastöðu.<br /> Afgangur af viðskiptajöfnuði hefur aldrei verið meiri sem mun gera okkur auðveldara að losa um gjaldeyrishöftin.<br /> Atvinnuleysið er vissulega enn of mikið en þó mun minna en spár sögðu til um og fer nú enn minnkandi.<br /> Samdrátturinn hefur verið stöðvaður og greiningaraðilar eru einum rómi um að hagvaxtarskeiðið sé hafið.<br /> Virðulegi forseti.<br /> Það hlaut að vera forgangsverkefni nýrrar ríkisstjórnar sem fékk hrunið í fangið og með græðgisárin að baki að leiðrétta rangláta tekjuskiptingu og verja kjör þeirra sem minnst mega sín. Þrátt fyrir stóraukið atvinnuleysi vegna hrunsins voru hlutfallslega færri undir lágtekju- eða fátæktarmörkum 2010 en árið 2007. Kaupmáttur lægstu launa hefur vaxið um 4% frá febrúar 2009.<br /> Ríkisstjórnin hefur náð gífurlegum árangri í efnahags- og atvinnumálum. Allt sem ég hef tilgreint hér að framan er til vitnis um það. Framundan eru krefjandi verkefni í þeim efnum sem ríkisstjórnin er vel í stakk búinn til að leysa. Að því er nú róið öllum árum að ná saman í kjaraviðræðum milli launþega og atvinnurekenda.<br /> Ríkisstjórnin er að vinna að fjárfestingar- og hagvaxtaráætlum í samráði við aðila vinnumarkaðarins sem gæti aukið hagvöxt hér á landi um u.þ.b. 2 prósentustig þannig að við gætum verið að horfa á hagvöxt á bilinu 4-5%. Vonir standa til að auka megi fjárfestingar upp í um 20% af landsframleiðslu, eða um allt að 200 milljarða á næstu þremur árum og koma atvinnuleysinu undir 5%. Staðreyndin er sú að margvísleg verkefni eru ýmist farin í gang eða&#160; í góðum undirbúningi. En þetta veltur vitaskuld á fjármögnun og því hvernig tekst til að lágmarka áhrifin af Icesave- málinu.&#160;<br /> Virðulegi forseti</p> <p>Árangur ríkisstjórnarinnar undanfarin rúm tvö ár er óumdeilanlegur. Vantraust á ríkisstjórnina vegna hans er ekki hægt að rökstyðja af nokkurri sanngirni. Ég get hins vegar vel skilið að Sjálfstæðisflokkinn og gömlu valdablokkirnar og hagsmunaaðilana þyrsti í að komast til valda á ný til þess að koma í veg fyrir að ýmis stór umbótaverkefni sem ríkisstjórn mín vinnur nú að komist til framkvæmda.&#160;</p> <p>Það hefur ekki farið á milli mála að ýmsum hagsmunaöflum í samfélaginu líkar illa að verið sé að breyta leikreglum samfélagsins í þágu almannahagsmuna og leggja nýjar áherslur í umhverfis- og auðlindamálum um sjálfbæra nýtingu og skilyrðislausa kröfu um að arðurinn af auðlindum renni til þjóðarinnar sjálfrar.</p> <p>Er kannski staðreyndindnin sú Sjálfstæðisflokkurinn sé að reyna að koma ríkisstjórninni frá til þess að koma í veg fyrir að endurskoðun þjóðarinnar á stjórnarskránni nái fram að ganga? Ætlar Sjálfstæðisflokkurinn virkilega að knýja fram kosningar nú, sömu daga og stjórnlagaráð er að hefja vinnu sína við að endurskoða stjórnarskrána?</p> <p>Er það kannski líka svo að Sjálfstæðisflokkurinn sé að reyna að koma ríkisstjórninni frá áður en hún leggur til grundvallarbreytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu,&#160; með almannahagsmuni að leiðarljósi?</p> <p>Er staðreyndin sú Sjálfstæðisflokkurinn sé að reyna að koma ríkisstjórninni frá áður en vinnu við rammaáætlun um verndun og nýtingu vatnsafls og jarðvarmasvæða verði lokið og ný lagaumgjörð um orkuauðlindir og vatn nái fram að ganga ? Þarf bláa stóriðju- og virkjanahöndin að komast að stýrinu án tafar ?</p> <p>Er ástæða kröfunnar um að ríkisstjórnin fari frá ef til vill sú að nú sjá allir að erfiðasti hjallinn er að baki, sársaukafyllsti niðurskurðurinn og óhjákvæmilegu skattahækkanirnar um garð gengnar og framundan jafn og stöðugur hagvöxtur með auknum kaupmætti og bættum hag almennings ? Vilja nú hundurinn og svínið gæða sér á brauðinu sem litla gula hænan bakaði ein ?</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Við stöndum á tímamótum. Hrunið er að baki og við erum að opna nýjar dyr til móts við nýja og betri tíma og vorið sem danski hagfræðingurinn lagði áherslu á að væri framundan í íslensku efnahagslífi.</p> <p>Það er mikið umhugsunarefni að Sjálfstæðisflokkurinn skuli vilja efna til kosninga nú þegar þjóðin þarf að þétta raðirnar til lausnar á Icesave-málinu. Er þetta nú uppbyggilegt innlegg í þá stöðu sem við erum í? Er það þetta sem við þurfum á að halda til að ávinna okkur traust alþjóðasamfélagsins? Þurfum við virkilega á að halda pólitískri upplausn ofaní efnahagslega óvissu? Telur Sjálfstæðisflokkurinn það virkilega vera réttu skilaboðin nú til umheimsins?&#160;&#160;</p> <p>Getur verið að til þessar vantraustsumræðu sé stofnað til þess að breiða yfir þá óeiningu og það sundurlyndi sem nú blasir við í Sjálfstæðisflokknum?</p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Ég hef lagt á það áherslu nú þegar þjóðin hefur klofnað í afstöðu sinni til Icesave-málsins að við sameinumst um að færa taka málið úr átakafarvegi í sáttafarveg.</p> <p>Sú tillaga sem hér liggur fyrir að greiða atkvæði um gerir það svo sannarlega ekki.</p> <p>Þeir sem bera hag þjóðarinnar fyrir brjósti, þeir sem vilja sjá breytingar á stjórnarskránni með aðkomu þjóðarinnar, nýtt fiskveiðistjórnunarkerfi, réttláta nýtingu allra auðlinda og jöfnuð og velferð á öllum sviðum samfélagsins hljóta að sameinast um að fella tillögu Sjálfstæðisflokksins. Flokksins sem mesta ábyrgð ber á því hruni sem við erum nú loksins að sjá fyrir endann á.<br /> </p>
07. apríl 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á aðalfundi SA 7. apríl 2011<p>Ávarp forsætisráðherra á aðalfundi SA, fimmtudaginn 7. apríl kl. 14.00<br /> &#160;<br /> Ágætu aðalfundargestir<br /> &#160;<br /> Á aðalfundi ykkar fyrir um ári síðan fjallaði ég um mikilvægi þess að í kjölfar hrunsins þyrfti Ísland að styrkja alþjóðlegt bakland sitt og koma í veg fyrir mögulega einangrun landsins. Efnahagsleg endurreisn og uppbygging atvinnulífs og fjárhags heimila landsins væri bundin því að Ísland verði fullgildur þátttakandi í alþjóðlegu efnahagsumhverfi viðskipta og fjármála.<br /> &#160;<br /> Á liðnu ári höfum við ítrekað verið minnt á þessi sannindi vegna gjaldeyrishaftanna og óleystrar Icesave deilunnar, en hvort tveggja hefur haft lamandi og afar kostnaðarsöm áhrif á samfélagið, ekki síst á viðleitni stjórnvalda og atvinnulífs til að ráðast í stærri framkvæmdir og aðlaga fjármögnun og rekstur að breyttum aðstæðum.</p> <p>Segja má að liðið ár hafi verið ár hinna glötuðu tækifæra í þessum efnum og fyrir bragðið hafa framkvæmdir frestast, hagvöxtur tafist og harðnað hefur á dalnum hjá fyrirtækjum og heimilum umfram það sem nauðsynlegt var. Óleyst Icesave deilan hefur legið eins og mara á þjóðinni og verið dragbítur á framfarir.&#160;<br /> &#160;<br /> Úr þessu mun ekki rætast með viðunandi hætti fyrr en lyktir fást í Icesave deilunni. Þá fyrst getur ríkissjóður sótt sér fjármögnun á erlendan vettvang. Þá fyrst getum við vænst þess að gjaldeyrishöftum verði aflétt á eðlilegum hraða. Þá fyrst sjá menn fyrir endann á fjármögnun Búðarhálsvirkjunar. Þá fyrst geta sveitarfélög, orkufyrirtæki og fyrirtæki sem hyggja á framkvæmdir eða endurfjármögnun skulda vænst þess að úr rætist.<br /> &#160;<br /> Þjóðaratkvæðagreiðslan á laugardaginn snýst ekki um ríkisstjórnina, ekki einstaka flokka eða forystumenn þeirra, ekki um ESB, EES, Alþjóðagjaldeyrissjóðinn eða rétta eða ranga lögfræðilega niðurstöðu. Þjóðaratkvæðagreiðslan snýst um lífskjör á Íslandi og hversu hratt við viljum vinna okkur út úr efnahagshruninu sem hér varð. Kosningarnar um Icesave snúast í raun um það hvort atvinnuleiðin sem við öll viljum fara geti orðið að veruleika á næstu árum.<br /> &#160;<br /> Ágætu aðalfundargestir<br /> Með jákvæðri niðurstöðu á laugardaginn verður háum þröskuldi rutt úr vegi efnahagslegrar endurreisnar Íslands. Væntanlegir kjarasamningar hafa þar með öðlast traustan grundvöll og með slíkum langtímasamningum ættu forsendur fyrir stöðugleika og öruggri uppbyggingu efnahags- og atvinnulífs að vera nokkuð tryggar. Undirritun langtíma kjarasamninga tryggir jafnframt að spár um vaxandi hagvöxt geti gengið eftir.<br /> &#160;<br /> Vissulega erum við óþolinmóð og viljum sjá hlutina breytast hraðar en við megum ekki gleyma&#160; því að á undraskömmum tíma hefur íslensku þjóðinni tekist að snúa vörn í sókn, eftir eitt alvarlegasta banka og efnahagshrun sem nokkur þjóð hefur tekist á við.</p> <p>Óðaverðbólgan hefur verið hamin og er nú við markmið Seðlabankans. Ofurvextir heyra nú sögunni til og hafa vextir sjaldan verið lægri á Íslandi. Bankakefið hefur verið endurreist og þó þar eigi enn eftir að gera umtalsverðar breytingar á komandi árum er vel rekið bankakerfi forsenda þess að vel vinnist úr skuldavanda fyrirtækja og heimila landsins.</p> <p>Góður gjaldeyrisforði hefur verið tryggður og gengissveiflur lágmarkaðar. Aðlögun ríkisfjármála hefur gengið vel og markmiðin um jákvæðan frumjöfnuð á þessu ári og hallalaus fjárlög á næsta ári eru í sjónmáli. Ljóst er þó að væntanlegir kjarasamningar gætu sett verulegt strik í þann reikning.</p> <p>Atvinnuleysið, brottflutningur frá landinu og samdráttur í einkaneyslu hefur verið mun minni en spár gerðu ráð fyrir og afgangur af vöruskiptum við útlönd slær öll met. Samdrátturinn hefur verið stöðvaður og allir greiningaraðilar virðast sammála um að nú sé hagvaxtarskeiðið hafið.<br /> &#160;<br /> Það hefur einnig skipt okkur gríðarlegu máli að friður hefur að mestu ríkt á vinnumarkaði allan tímann frá hruni. Það er ekki sjálfgefið þegar samfélag gengur í gegnum aðrar eins hremmingar og við höfum gert. Þetta höfum við séð svart á hvítu í löndunum í kringum okkur þar sem harðast hefur sorfið að.</p> <p>Góð samvinna stjórnvalda, launþegahreyfinga og samtaka atvinnulífsins er lykillinn að þeim árangri sem hér hefur náðst og þar liggur einnig lykillinn að því sem koma skal. Einhverjir hvá eflaust þegar ég segi “góð samvinna”, enda verður því ekki mótmælt að oft hefur hvesst á milli manna á undanförnum árum. En friður hefur haldist og samstarfið hefur haldist óslitið allan tíman og það skiptir miklu máli.<br /> &#160;<br /> Ég vil fullyrða að sjaldan eða aldrei hefur verið viðhaft jafn mikið og náið samráð við aðila vinnumarkaðar og í þeirri kjarasamningalotu sem nú stendur yfir. Enda eru þessir kjarasamningar líklega þeir flóknustu sem ráðist hefur verið í hér á landi í langan tíma.</p> <p>Yfirlýsingin ríkisstjórnarinnar í tengslum við kjarasamningana sem kynnt var í síðustu viku er í samræmi við einarða stefnu stjórnvalda í ríkisfjármálum, atvinnumálum og orku og umhverfismálum. Það er einlægur vilji ríkisstjórnarinnar að vinna með öllum aðilum að efnahagslegri uppbyggingu á sjálfbæran hátt og í yfirlýsingunni er sett fram það markmið að ná atvinnuleysinu undir 5% í lok samningstímans meðal annars með því að örva fjárfestingu. Er þar miðað við að hlutfall fjárfestinga af landsframleiðslu hækki úr 13 prósentum í minnst 18 prósent.</p> <p>Fjárfestingar í stórframkvæmdum eru vissulega mikilvægt hreyfiafl í efnahagsþróun og uppbyggingu atvinnulífsins um þessar mundir, en ekki síður skiptir máli sú mikla gróska sem nú á sér stað í nýsköpun, skapandi greinum, græna hagkerfinu og ýmsum frumkvöðla- og sprotafyrirtækjum. Þarna liggja mikil tækifæri sem þarf að hlúa vel að og nýta. Okkur ber að búa þessum greinum bestu skilyrði til vaxtar .<br /> Já atvinnuuppbygging felst ekki síður í þessum greinum en í stórframkvæmdum á sviði virkjana og orkuuppbyggingar.</p> <p>Ríkisstjórnir eiga ekki að knýja í gegn með handafli óhagkvæmar og óumhverfisvænar virkjanir fyrir stundargróða. Tími þrýsting og handafls stjórnvalda í því efni á að vera liðinn. Viðskiptaleg og umhverfisvæn sjónarmið eiga þar að ráða ferðinni</p> <p>Þau skilaboð sem þessi ríkisstjórn á að senda orkufyrirtækjum í eigu ríkisins er að hámarka arðsemina og að raunverulegur arður sem hægt sé að fá skili sér til þjóðarinnar. Í öllu þessu skiptir líka máli&#160; að rammáætluninni um vernd og nýtingu verði lokið sem fyrst og stefnt er að því að hún verði samþykkt á haustþingi.<br /> Ég er sannarlega meðmælt því að nýta orkuna sem landið býr yfir til uppbyggingar atvinnulífsins, en það verður að vera innan þess ramma sem ég nefndi. Áform aðila vinnumarkaðarins um virkjanaframkvæmdir nú í tengslum við kjarasamninga eru hinsvegar þannig að þær ganga hreinlega ekki upp á þremur árum og það vita aðilar vinnumarkaðarins mæta vel.</p> <p>Á þeim vettvangi hefur verið lögð áhersla á að taka ákvarðanir um virkjunarkosti og hefja undirbúning við virkjanir sem skilað geti hvorki meira né minna en áttahundruð og fimmtíu megavöttum á samningstímanum eða á næstu þremur árum.</p> <p>Hér er um að ræða virkjanaframkvæmdir sem jafngilda&#160; rúmlega nýrri&#160; Kárahnjúkavirkjun og myndi samsvara því að á næstu þremur árum yrði virkjuð, auk Búðarhálsvirkjunar, öll orkan í Þingeyjarsýslum, Hverahlíðarvirkjun, Reykjanesvirkjun og Neðri Þjórsá.</p> <p>En það þýðir auðvitað ekki að kyrrstaða ríki í þessum efnum þó ríkisvaldið skrifi ekki undir&#160; svona óraunhæfa orkuuppbyggingu á svona stuttum tíma og það án þess að fyrir liggi rammaáætlun um verndun og nýtingu. Þvert á móti.&#160;</p> <p>Fjárfestingar í Búðarhálsvirkjun og stækkun álversins í Straumsvík eru hafnar, þá eru áform um kísilver í Helguvík og nýjar fjárfestingar í dreifikerfi Landsnets.&#160; Framkvæmdir eru hafnar við álver í Helguvík og tengdar virkjanir en það verkefni er í ákveðinni biðstöðu vegna óvissu um orkuöflun og orkusamninga, sem ekki er á færi ríkisstjórnarinnar að leysa. Þar stendur fyrst og fremst á samningum um orkuna milli Norðuráls og HS orku.</p> <p>Margar fleiri stórframkvæmdir og önnur verkefni sem eru í undirbúningi byggjast á því að orkuöflun sé tryggð og orkusölusamningar náist.&#160; Landsvirkjun vinnur að umfangsmiklum rannsóknum í Þingeyjasýslum og á í viðræðum við nokkra aðila um fjárfestingar.</p> <p>Gangi öll virkjanaáform eftir fyrir norðan gæti þar verið um að ræða fjárfestingar upp á sjötíu til áttatíu milljarða króna auk fjárfestinga orkukaupenda.&#160; Búast má við að samningar takist fyrir lok þessa árs um í það minnsta tvö umtalsverð fjárfestingarverkefni sem ráðist verði í, þar af annað á Norðausturlandi, þar sem framkvæmdir gætu hafist þegar á næsta ári.</p> <p>Ágætu fundarmenn.<br /> Ég neita því ekki að mér hafa á sumum sviðum í yfirstandandi kjaraviðræðum fundist kröfur aðila vinnumarkaðarins óbilgjarnar. Kröfur sem fela í sér að stjórnvöld leysi í einni svipan margvísleg ágreiningsefni sem þjóðin hefur glímt við um áratuga skeið. Hér á ég einkum við tvennt; jöfnun lífeyrisréttinda milli opinberra starfsmanna og starfsmanna á almennum vinnumarkaði og síðan stjórn fiskveiða.</p> <p>Ég tel að við getum í þessum samningum, ef vilji er fyrir hendi, komið jöfnun lífeyrisréttinda í farveg sem allir aðilar geta verið ásáttir um.&#160; Varðandi stjórnun fiskveiða þá hefur það legið fyrir alveg frá upphafi þessa stjórnarsamstarfs að farið yrði í kerfisbreytingar í sjávarútvegi – og á það treysta umbjóðendur þeirra flokka sem nú stýra þjóðarskútunni.</p> <p>Hygg ég raunar að kerfisbreyting í fiskveiðistjórnun eigi sér stuðning langt út yfir raðir stjórnarflokkanna og stuðningsmanna þeirra. Grundvallaratriði þar er að festa ekki í sessi forgang núverandi kvótahafa í lokuðu kerfi næstu áratugina og koma í veg fyrir að þeir geti fénýtt sér þessa sameign landsmanna sem fiskimiðin eru með því að leigja út til kvótalausra útgerða kvóta á himinháu verði.</p> <p>Það útspil sem SA hefur nú sett fram í málinu staðfestir að enn er himinn og haf er á milli stjórnvalda og LÍÚ í þessu máli.&#160; Þetta útspil staðfestir raunar einnig hve breitt bilið er og hefur alltaf verið milli margra aðila sem komu að umfangsmiklu nefndarstarfi um breytingar á kvótakerfinu, þar sem niðurstaðan var samningaleiðin og þar sem tillögur um nýtingartíma fiskveiðiheimilda var á bilinu tíu til sextíu og fimm ár.</p> <p>Það er því algjörlega óraunhæft að ætlast til að niðurstaða fáist í breytingar á kvótakerfinu á þeim fáu dögum sem aðilar ætla sér til að ná niðurstöðu í kjarasamningum. Því verður vart trúað að samstaða sé um það milli allra aðildarfélaga SA að setja það sem skilyrði og hótun fyrir að kjarasamningar náist að þetta áratuga deilumál verði leyst meira og minna á forsendum LÍÚ, annars gangi menn frá borði.</p> <p>Menn verða að horfast í augu við að þetta mál tekur lengri tíma og affarasælast er að það komist sem fyrst til Alþingis og í umsagnar- og vinnslufarveg á þeim vettvangi. Þar munu LÍÚ og SA hafa aðkomu að málinu eins og allir aðrir.</p> <p>Ágætu fundarmenn.<br /> Þrátt fyrir þetta stóra ágreiningsmál, sem enn mun taka nokkurn tíma að leysa, er mikilvægt að&#160; kjarasamningar náist sem allra fyrst.&#160; Ríkisstjórnin hefur lagt sig fram um að koma fram með lausnir í þeim fjölmörgu málum sem aðilarnir hafa beint að ríkisvaldinu og ég hef trú á að ef allir aðilar leggja sig fram og setji til hliðar óskyld mál sem óraunhæft er að leysa nú samhliða kjarasamningum, þá náist niðurstaða.</p> <p>Ég verð þó að viðurkenna að það veldur mér miklum áhyggjum hve lausn kjarasamninga er í miklum mæli ávísað á ríkisstjórnina að þessu sinni. Útgjöldin sem nú á að leggja á ríkissjóð skipta tugum milljarða og gangi það eftir er langur vegur frá því að við náum hallalausum ríkisbúskap á árinu 2013, eins og að var stefnt, nema til komi mikill niðurskurður og aukin skattheimta.&#160; Og það er nokkuð sem ekki er hægt að leggja á heimilin eða atvinnulífið í landinu.&#160;</p> <p>Aukin umsvif í uppbyggingu atvinnulífsins og auknar skatttekjur ríkisins vegna hærri launa koma þarna vissulega á móti en engu að síður er um að ræða svo mikil útgjöld að óhjákvæmilegt verður að það komi fram í auknum halla ríkissjóðs og hærri vaxtagjöldum.</p> <p>Ágætu fundarmenn.<br /> Það er kominn tími til að við horfum framávið og hristum endanlega af okkur doðann, vonbrigðin og vonleysið sem hrunið eðlilega kallaði yfir okkur sem þjóð. Framtíðin er björt&#160; ef rétt er á málum haldið og við höfum ótal tækifæri til að hefja sókn okkar til betri lífskjara næstu ár.<br /> &#160;<br /> Ríkisstjórnin hefur sett kúrsinn í þeim efnum með samþykkt ítarlegrar stefnumörkunar til næstu 10 ára undir yfirskriftinni Ísland 2020, þar sem lögð er fram stefna með mælanlegum og skýrum markmiðum&#160; um öflugra íslenskt atvinnulíf og samfélag. Eftir þessari stefnumörkun er nú unnið að langtíma efnahagsáætlun sem tekið gæti við&#160; er samstarfinu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn lýkur í haust. Miklu skiptir að þá liggi fyrir skýr og trúverðug áætlun um framhaldið í peningamálum og efnahagsmálum. Þannig leggjum við grunn að afnámi gjaldeyrishafta svo fljótt sem auðið er.<br /> &#160;<br /> Krónan er ekki ódýr. Hún kostar heimilin í landinu verðtryggingu og hún kostar atvinnulífið gjaldeyrishöft. Súrefni krónunnar eru verðtrygging og gjaldeyrishöft. Á því höfum við ekki lengur ráð.&#160; Ætlum við að búa við krónuna um ókomna tíð eða taka upp annan gjaldmiðil? Við þurfum að taka þessa umræðu opið og hispurslaust og komast upp úr þeim hjólförum sem&#160; umræðan er komin í.&#160; Stefnumótun í þessum efnum er eitt af brýnustu verkefnum ríkisstjórnarinnar um þessar mundir. Hér þarf framsýni og hugrekki með hagsmuni almennings og þjóðarinnar í heild að leiðarljósi.<br /> &#160;<br /> Ágætu fundargestir.<br /> Ég og minn flokkur erum ekki í nokkrum vafa um að íslenskri þjóð er best borgið innan ESB og stefna beri að upptöku Evru eins fljótt og auðið er. Ég geng þess þó ekki dulin að um þetta eru skiptar skoðanir, ágreiningur er í öllum flokkum á Íslandi, öðrum en Samfylkingunni. Það telst vart til tíðinda ef ég viðurkenni að um umsókn að ESB eru skiptar skoðanir við ríkisstjórnarborðið.<br /> &#160;<br /> Upptaka Evru án aðildar að ESB er bæði fjarlægur og óskynsamlegur kostur. Vilji menn raunverulega taka upp Evru í stað krónunnar er því afar mikilvægt að umsóknarferlið verði stutt með ráðum og dáð og allt verði gert til að tryggja sem hagkvæmasta samningsniðurstöðu fyrir íslenska þjóð. Slík niðurstaða fæst einungis með virkri aðkomu helstu hagsmunasamtaka á sem flestum stigum ferlisins.<br /> &#160;<br /> Ég er ánægð með virkan þátt íslensks atvinnulífs í þessum viðræðum og ég er sannfærð um að sú aðkoma mun bæta okkar&#160; samningsstöðu og vanda vinnubrögð. Það er mín sannfæring að aðild að Evrópusambandinu muni styrkja&#160; og efla íslenskt atvinnulíf.<br /> &#160;<br /> Ágætu aðalfundargestir.<br /> Ég er þakklát fyrir þolinmæði ykkar og þrautseigju. Ég veit að margir hafa lagt mikið á sig til þess að halda starfsemi, fyrirtækjum og þjónustu gangandi og fyrir það ber að&#160; þakka. Ég veit líka að ýmsir sem ekki tóku þátt í óráðsíunni og vitleysunni í aðdraganda hrunsins hafa mátt sitja undir því að viðskiptalífið í heild hafi verið dæmt hart.</p> <p>Þeir sem hafa stundað viðskipti og stýrt starfsemi á heiðarlegum og sanngjörnum forsendum geta svo sannarlega verið stoltir af því að hafa staðið af sér storminn og getað haldið hér úti atvinnu og þjónustu fyrir almenning og skapað verðmæti sem nýtast þjóðfélaginu í heild.</p> <p>Ágætu aðalfundargestir.<br /> &#160;<br /> Ég óska ykkur öllum góðs gengis í ykkar fjölbreyttu verkefnum og ég heiti á ykkur að horfa nú til framtíðar og byggja hér í samvinnu upp heilbrigt og traust samfélag sem við getum verið stolt af bæði heima og heiman.</p>
07. apríl 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra í Háskóla Íslands 7. apríl 2011<p>Í mínum huga hefur Icesave deilan allt frá upphafi snúist um það eitt að finna skástu lausnina fyrir land og þjóð út úr þessu erfiða máli. Að þessu leytinu til er Icesave deilan sama marki brennd og flest af þeim erfiðu verkefnum sem núverandi ríkisstjórn hefur þurft að glíma við vegna hrunsins.</p> <p>Hvað sem líður fyrirferð málsins í umræðunni er málið fjarri því að vera umfangsmesta, dýrasta eða alvarlegasta afleiðing hrunsins fyrir land og þjóð – amk ekki ef það verður leyst á grundvelli fyrirliggjandi samkomulags.</p> <p>Samkvæmt samkomulaginu stefnir nú í að kostnaður skattgreiðenda vegna Icesave verði vel undir 30 milljörðum en kostnaður ríkisins vegna endurreisnar bankanna og afskriftir lána gömlu bankanna, ekki síst í Seðlabankanum er yfir 500 milljarðar. Icesave nær ekki 10% af þessum kostnaði .</p> <p>Ég er sammála þeim sem halda því fram að þeim mun lengur sem málið er óleyst, þeim mun dýrar og skaðlegra verður Icesave fyrir íslenska þjóð.</p> <p>Í þessum efnum minni ég á viðbrögð alþjóðlegra matsfyrirtækja og markaða þegar forseti Íslands synjaði Icesave lögum í fyrra skiptið. Strax í kjölfarið nær tvöfaldaðist skuldatryggingarálag Íslands og lánshæfismat landsins féll hjá matsfyrirtækjunum og fór í ruslflokk hjá einu þeirra þar sem það er enn.&#160;</p> <p>Vegna þessa hafa erlendar lántökur og endurfjármögnun sveitarfélaga, orkufyrirtækja og ríkissjóðs verið nær ómöguleg. Matsfyrirtækin hafa gefið það út að verði Icesave samþykkt muni lánshæfismatið hækka en verði niðurstaðan Nei, mun það enn lækka og fleiri matsfyrirtæki munu setja Ísland í ruslflokk.</p> <p>Við það gæti fjármagnskostnaður af 1350 milljarða skuldum sem íslenska ríkið þarf að endurfjármagna á næstunni hækkað um 135-216 milljarða króna.</p> <p>Þá hafa ASI og SA sagt það mjög skýrt að forsendur mögulegra þriggja ára samninga á vinnumarkaði sé sú að Icesave deilunni verði lokið nú um helgina.</p> <p>Menn verða að hafa kjark til að horfast í augu við þær efnahagslegu afleiðingar sem blasa við ef ekki tekst að ljúka Icesave deilunni með sátt nú um helgina. Lausn deilunnar skiptir samfélagið gríðarlega miklu máli.<br /> &#160;<br /> Þá fyrst getur ríkissjóður sótt sér fjármögnun á erlendan vettvang. Þá fyrst getur Seðlabankinn vænst þess að gjaldeyrishöftum verði aflétt á eðlilegum hraða. Þá fyrst sjá menn fyrir endann á fjármögnun Búðarhálsvirkjunar og þær 80 milljarða framkvæmdir sem hanga á þeirri spýtu verða að veruleika.</p> <p>Þá fyrst geta sveitarfélög, orkufyrirtæki og fyrirtæki sem hyggja á framkvæmdir eða endurfjármögnun skulda vænst þess að úr rætist. Þá fyrst geta menn vænst þess að hagur íslenskra fyrirtækja og heimila fari að vænkast á ný.</p> <p>Atkvæðagreiðslan snýst ekki um ríkisstjórnina, ekki einstaka flokka eða forystumenn þeirra, ekki um ESB, EES eða AGS. Atkvæðagreiðslan snýst um lífskjör á Íslandi og hversu hratt við vinnum okkur út úr efnahagshruninu sem hér varð.</p> <p>Samkomulagið tryggir að Ísland verði ekki krafið um hærri fjárhæð vegna Icesave en lágmarkið sem EES reglugerðin skuldbindur aðildarríkin til að innleiða hvað á um – þ.e. 20.000 evrur á reikning sem jafngildir um 650 milljörðum króna. Í dómsmáli yrði hinsvegar tekist á um nær helmingi hærri upphæðir, eða allar innistæður Icesave reikninganna sem töldu um 1300 milljarða króna.</p> <p>Krafa Breta og Hollendinga í dómsmáli yrði sú að íslensk stjórnvöld ábyrgðust þessa innistæður til fulls, rétt eins og íslensk stjórnvöld gerðu gagnvart öðrum innistæðum íslenskra banka á Íslandi. Auk óvissunnar sem við bættist er áhættan af dómsstólaleiðinni því alltaf umtalsvert meiri en sú sem samningaleiðin hefur í för með sér.</p> <p>Lee Bucheit hefur sagt margt athyglisvert um Icesave málið enda þaulreyndur alþjóðlegur sérfræðingur í erfiðum samningamálum. Hann hefur sagt að ekki verði lengra komist við samningaborðið í þessu máli. Valið standi því um fyrirliggjandi samning eða dómsstólaleiðina sem gæti haft skelfilegar afleiðingar fyrir Ísland eins og hann orðaði það. Ef Lee Bucheit fengi að kjósa myndi hann segja Já. Ég er sammála Lee Bucheit í öllum þessum atriðum því JÁ er leiðin áfram.</p>
19. febrúar 2011Blá ör til hægriHendur fram úr ermum<p>Vatnaskil hafa nú orðið í þróun efnahags- og atvinnumála frá hruni. Rústabjörguninni er að mestu lokið og uppbyggingin hefur tekið við. Nú þurfa allir sem vettlingi geta valdið að láta hendur standa fram úr ermum og hefja atvinnuuppbyggingu af krafti.</p> <p>Á viðskiptaþingi sem haldið var í vikunni hvatti ég menn til að standa saman og horfa fram á veginn á þá miklu möguleika sem íslenskt samfélag býður uppá. Í þeim efnum er fullt tilefni til bjartsýni og sóknarhugs enda tækifærin óþrjótandi.</p> <p>Í fyrsta sinn í áraraðir ríkir sæmilegur stöðugleiki í efnahagslífinu og helstu hagvísar eru hagstæðir. Verðbólga hefur ekki verið lægri síðan árið 2004, gengi krónunnar er stöðugt og vextir hafa ekki verið lægri um langt árabil. Þessi stöðugleiki er frumforsenda þess að fyrirtækin leggi í fjárfestingar.</p> <h3>Góður árangur í efnahagsmálum</h3> <p>Ótvíræður árangur hefur náðst í ríkisfjármálum og halli ríkissjóðs, sem var um 216 milljarðar árið 2008, verður kominn í 36 milljarða árið 2011. Góður afgangur er á utanríkisverslun og svo virðist sem viðskiptajöfnuður hafi skilað afgangi sem nemur 3-4% af landsframleiðslu í fyrra. Fjórðu endurskoðun efnahagsáætlunar Íslands og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er nýlokið og stefnt er að þeirri fimmtu strax í næsta mánuði. Öll merki benda til þess að Ísland sé komið yfir erfiðasta hjallann. Hagvöxtur er hafinn og skuldabyrðin minni en reiknað var með. Neikvæð staða þjóðarbúsins í lok árs 2010 er á bilinu 57-82% af landsframleiðslu en var um 210% af landsframleiðslu árið 2008.</p> <h3>Bætt umgjörð atvinnulífs</h3> <p>Gert er ráð fyrir að viðamiklar aðgerðir í skuldamálum 6-7 þúsund lítilla og meðalstórra fyrirtækja ljúki að mestu á komandi sumri. Þessum aðgerðum er ætlað að aðlaga skuldir þessara fyrirtækja að eigna- eða rekstrarvirði þeirra og efla þau til nýrrar sóknar. Breið samstaða hefur nú skapast um lausn Icesave málsins á Alþingi og&#160; vonandi sér nú fyrir endann á þeim erfiðleikum sem málið hefur skapað íslensku efnahags- og atvinnulífi. Lausn þess mun án efa hafa víðtæk áhrif á fjármögnunarmöguleika þjóðarbúsins og stórframkvæmda. Ég fullyrði einnig að nú þegar hafa þúsundir starfa verið varin og ný sköpuð vegna margháttaðra annarra aðgerða stjórnvalda til að styðja við atvinnulífið og hvetja til dáða, m.a. með átaksverkefnum, lagabreytingum, skattaívilnunum, framkvæmdaverkefnum ýmisskonar og fjárfestingasamningum.</p> <h3>Þúsundir starfa í farvatninu</h3> <p>Nýverið var samið um aukna afkastagetu álversins í Straumsvík og framkvæmdir við Búðarhálsvirkjun eru að fara á fulla ferð. Í vikunni var einnig samið um nýtt Kísilver í Helguvík. Samtals eru þetta fjárfestingar fyrir ríflega 100 milljarða króna sem skapa munu 1.500-1.600 ársverk næstu misserin.</p> <p>Góðar horfur eru einnig varðandi verksmiðju í Grindavík sem framleiðir hreinkísil fyrir sólarrafhlöður, áætlanir eru um byggingu verksmiðju á Grundartanga sem framleiða mun Sodium klorate og með skömmum fyrirvara væri hægt að ráðast í mjög umfangsmiklar framkvæmdir í samgöngumálum ef sátt næðist um fjármögnun þeirra framkvæmda með veggjöldum. Þessi verkefni öll gætu skapað allt að 2.000 ársverk fljótt og um 500 bein varanleg störf við framtíðarrekstur.</p> <h3>Atvinnulífinu ekkert að vanbúnaði</h3> <p>Í ársgamalli könnun Viðskiptaráðs á viðhorfi stjórnenda fyrirtækja kom fram að flest fyrirtæki töldu að óvissa, veiking krónunnar, samdráttur í eftirspurn og hátt vaxtastig ylli mestum erfiðleikum í rekstri.</p> <p>Það er ánægjulegt að sjá að þessi ársgömlu vandamál virðast ekki lengur vefjast mjög fyrir forystumönnum atvinnulífsis í nýjustu könnun Verslunarráðs. Nú tróna þar efst sem helstu vandamálin stjórnvöldin sem hafa haft forystu um þann árangur sem ég hef hér farið yfir og skattaálögur á íslensk fyrirtæki. Þetta segir ansi margt um þann góða árangur sem við höfum náð enda tala staðreyndirnar um stjórnvaldið og skattana sínu máli. Staðreyndin er sú að skattar á fyrirtæki og arð eru hærri í flestum ef ekki öllum okkar helstu samkeppnislöndum og innan OECD eru aðeins 6 lönd með lægri skatta en Ísland. Atvinnulífinu er því ekkert að vanbúnaði að hefjast handa og nýta tækifærin sem blasa við á Íslandi.</p> <h3>Sameinumst um atvinnuuppbyggingu</h3> <p>Við verðum að skapa 10 til 15 þúsund ný störf á næstu árum. Við verðum að útrýma langtímaatvinnuleysi og tryggja atvinnuleitendum virkniúrræði sem skila árangri. Við verðum að byggja hér upp spennandi atvinnulíf og menntunarmöguleika þannig að okkar unga fólk geri Ísland að heimavelli sínum til framtíðar. Ríkisstjórnin ætlar sér að ná árangri í þessum efnum og hefur m.a. sett af stað víðtækt samráð við aðila vinnumarkaðarins, alla þingflokka og fleiri öfluga aðila um markvissar aðgerðir til að svo megi verða. Ég heiti á okkur öll að leggjast nú saman á árarnar í þessum efnum.</p>
18. febrúar 2011Blá ör til hægriÍ minningu Auðar Auðuns<p>Í dag eru 100 ár liðin frá fæðingu Auðar Auðuns sem var brautryðjandi á mörgum sviðum hér á landi.</p> <p>Auður fæddist 18. febrúar árið 1911, árið sem íslenskar konur öðluðust rétt til skólagöngu, námsstyrkja og allra embætta til jafns við karla. Auður var fyrsta konan til að nema við lagadeild Háskóla Íslands og fyrsta íslenska konan sem lauk lögfræðiprófi.Árið1946 var Auður kosin í bæjarstjórn Reykjavíkur, síðar borgarstjórn, og átti þar sæti í tæpan aldarfjórðung, hún var fyrsti kvenforseti borgarstjórnar og gegndi embætti borgarstjóra ásamt öðrum í eitt ár. Auður tók sæti á Alþingi haustið 1959 og sat þar samfleytt á 15 þingum og var eina konan sem sæti átti á Alþingi í tæpan áratug, frá árinu 1963 til 1971. Á því tímabili var hún m.a. dóms- og kirkjumálaráðherra og varð þar með fyrst kvenna til þess að gegna embætti ráðherra hér á landi. Auður vann jafnframt að margvíslegum mannúðarmálum og félagsstörfum hér á landi um margra áratuga skeið.</p> <p>Ferill Auðar Auðuns var eftirtektarverður og merkur. Fullyrða má að með framgöngu sinni hafi Auður Auðuns rutt brautina fyrir konur á mörgum sviðum á leið til aukins jafnréttis hér á landi. Það ber að þakka og virða á þessum tímamótum.</p>
16. febrúar 2011Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á Viðskiptaþing 2011<p>Ágætu þingfulltrúar</p> <p>Það er mér sönn ánægja að ávarpa ykkur undir yfirskriftinni “Tökumst á við tækifærin – Atvinnulíf til athafna”. Ísland býður upp á svo fjölmörg tækifæri ef við nýtum þau af skynsemi og höldum rétt á okkar spilum. Nú sem aldrei fyrr þurfum við athafnafólk til að grípa tækifærin. Nú sem aldrei fyrr þurfum við samtakamátt og samstöðu til að fylgja tækifærunum eftir. Sóknarfærin liggja víða.</p> <p>Ég vil í fyrsta lagi nefna að í fyrsta sinn í áraraðir ríkir sæmilegur stöðugleiki í efnahagslífinu og helstu hagvísar eru okkur hagstæðir. Verðbólga hefur ekki verið lægri síðan árið 2004. Gengi krónunnar er stöðugt og vextir hafa lækkað og ekki verið lægri um langt árabil. Þetta er ekki lítill árangur og með honum er kominn sá stöðuleiki sem er frumforsenda þess að fyrirtækin leggi í fjárfestingar.</p> <p>Í annan stað vil ég nefna ótvíræðan árangur í ríkisfjármálum og rifja upp að halli ríkissjóðs sem var um 216 milljarðar króna árið 2008 verður komin í 36 milljarða&#160; árið 2011. Aðhaldsaðgerðir hafa miðast við að hlífa velferðarþjónustu og kjörum þeirra tekjulægstu eins og frekast er unnt.<br /> </p> <p>Í þriðja lagi er góður afgangur á utanríkisverslun og svo virðist sem viðskiptajöfnuður hafi skilað afgangi sem nemur 3 til 4 prósentum af landsframleiðslu í fyrra. Þetta gerir okkur kleift að styrkja gjaldeyrisforðann og auðveldar okkur að losa um gjaldeyrishöft.</p> <p>Í fjórða lagi er fjórðu endurskoðun efnahagsáætlunar Íslands og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins nýlokið og stefnt er að þeirri fimmtu strax í næsta mánuði. Það er ánægjulegt að sjóðurinn telur að áætlunin hafi gengið framar vonum og öll merki bendi til þess að Ísland sé komið yfir erfiðasta hjallann. Hagvöxtur er hafinn á ný og skuldabyrðin verður mun léttari en reiknað var með.</p> <p>Samhvæmt nýrri skýrslu Seðlabankans er neikvæð staða þjóðarbúsins í lok árs 2010 á bilinu 57-82 prósent af landsframleiðslu og um ríflega helmingur þess er vegna Actavís. Hrein staða þjóðarbúsins var neikvæð um 210 prósent af landsframleiðslu árið 2008. Samhvæmt skýrslunni mun staðan batna enn frekar á næstu árum og verða neikvæð 39-69 prósent af landsframleiðslu árið 2013.<br /> </p> <p>Þetta skiptir miklu máli og er mikilvægur liður í því að endurheimta traust á íslenskt efnahagslíf.&#160;<br /> </p> <p>Í fimmta lagi nefni ég viðamiklar aðgerðir í skuldamálum lítilla og meðalstórra fyrirtækja, sem miða að því að aðlaga skuldir þessara fyrirtækja að eigna- eða rekstrarvirði þeirra. Gert er ráð fyrir að þessi aðgerð taki til 6 til 7 þúsund fyrirtækja og ljúki að mestu á komandi sumri.&#160;<br /> </p> <p>Í sjötta lagi sér nú vonandi fyrir endann á Icesave málum sem án efa mun hafa víðtæk áhrif á fjármögnunarmöguleika þjóðarbúsins og stórframkvæmda .<br /> </p> <p>Í sjöunda lagi nefni ég margháttaðar aðgerðir stjórnvalda til að styðja við atvinnulífið og hvetja til dáða,&#160; með átaksverkefnum, lagabreytingum, skattaívilnunum, framkvæmdaverkefnum ýmisskonar og fjárfestingasamningum. Ég fullyrði að þúsundir starfa hafa verið varin og ný sköpuð hér á landi undanfarin ár vegna aðgerða ríkisvaldsins í þessa veru.</p> <p>Þá hefur verið samið um aukna afkastagetu álversins í Straumsvík og framkvæmdir við Búðarhálsvirkjun eru að fara á fullt. Hér er um að ræða tæplega 90 milljarða króna fjárfestingu og 1200 til 1300 ársverk næstu misserin.</p> <p>Ég vil einnig leyfa mér að nefna til viðbótar, nokkur stór verkefni sem mögulega gætu komist til framkvæmda á þessu ári. Samningar um byggingu kísilmálmverksmiðju í Helguvík eru á lokastigi og frekari verkefni á því sviði eru til athugunar.&#160; Góðar horfur eru um verksmiðju í Grindavík sem framleiðir hreinkísil fyrir sólarrafhlöður og áætlanir eru um byggingu verksmiðju á Grundartanga sem framleiða mun Sodium klorate.&#160;<br /> </p> <p>Þá væri með skömmum fyrirvara hægt að ráðast í mjög umfangsmiklar framkvæmdir í samgöngumálum ef sátt næðist um fjármögnun þeirra framkvæmda með veggjöldum. Þessi verkefni öll gætu skapað 2200 til 2300 ársverk fljótt og 500 til 600 bein varanleg störf við framtíðarrekstur.<br /> </p> <p>Að tala um „orð án athafna“ í sömu andrá og verkefni þessarar ríkisstjórnar í atvinnu- og efnahagsmálum, eins og formaður Samtaka atvinnulífsins gerði nýlega, eru því hrein öfugmæli. Slík orðræða er hvorki sanngjörn né uppbyggileg. Við eigum alls ekki að tala ástandið niður. Tala eins og hér sé allt í kalda koli, ekkert sé að gerast á Íslandi og ekkert framundan. Þeir sem það gera skapa einungis með því neikvæð áhrif fyrir atvinnulífið og samfélagið í heild.<br /> </p> <p>Eitt mikilvægasta verkefnið framundan í efnahagslegu tilliti snýr hinsvegar ekki síst að Samtökum atvinnulífsins og forystu þess. Þar á ég að sjálfsögðu við yfirstandandi kjarasamningaviðræður og mikilvægi þess að sátt náist um sanngjarnar kjarabætur til launþega og áframhaldandi frið á vinnumarkaði.<br /> </p> <p>Þar hefur fram að þessu fyrst og fremst strandað á ómálefnalegri kröfu atvinnulífsins á hendur stjórnvöldum um tiltekna niðurstöðu varðandi breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Slík krafa á ekkert erindi í kjaraviðræður á almennum markaði ekki síst í ljósi fyrri yfirlýsinga SA um mikilvægi sáttar á vinnumarkaði og stöðugleika í efnahagslífinu. Hér verða menn að sýna í verki að orð og athafnir fari saman og ég fagna því mjög að aðilar vinnumarkaðarins hafi aftur sest að samningaborðinu og ýtt til hliðar ágreiningi LÍU við stjórnvöld.<br /> </p> <p>En burtséð frá kjaraviðræðunum þá finnst mér að í umræðum um breytt fiskveiðistjórnunarkerfi hafi menn reynt að búa til ákveðin villuljós. Útgerðarmenn halda því stíft fram að stjórnvöld séu að hlaupa frá samkomulagi sem gert hafi verið í septembermánuði um það sem nefnt er samningaleið.&#160; Slíkt er alls ekki rétt.<br /> </p> <p>Sannleikurinn er sá að starfshópurinn sem fjallaði um fiskveiðistjórnunarkerfið kom með sameiginlega megintillögu, en þar er jafnframt að finna mismunandi útfærslur hvers og eins á samningaleiðinni, allt frá því að vera nánast engin breyting á núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi yfir í það að um sé að ræða mjög miklar breytingar. Svokölluð samningaleið er því alls ekki útfærð í skýrslu hópsins og alltaf ljóst að vinna yrði áfram úr þeim hugmyndum sem í skýrslunni eru.&#160; Sú vinna er nú í gangi.&#160;<br /> </p> <p>Sátt náðist um mikilvæg atriði í nefndinni sem brýnt er að halda í heiðri. Meðal annars um að tryggja með skýrum og afdráttarlausum hætti, í framkvæmd, að auðlindir sjávar séu eign þjóðarinnar og ráðstafað af ríkinu.&#160; Auðlindinni verði ráðstafað til leigu eða afnota til afmarkaðs tíma hverju sinni og gegn gjaldi, sem renni í auðlindasjóð.&#160;<br /> </p> <p>Þetta er kjarninn í samningaleiðinni og um hana er samkomulag.<br /> </p> <p>Í nefndinni var hins vegar himinn og haf á milli manna um nokkur grundvallaratriði, meðal annars þegar kom að mögulegum leigutíma. Sumir sáu fyrir sér 10 til 20 ár á meðan aðrir töluðu um 40 til 65 ár. Um þetta og önnur mikilvæg atriði var ekki nein sátt í nefndinni og um þau þarf að nást niðurstaða.</p> <p>Ágætu þinggestir<br /> Á tímum sem þessum ber okkur skylda til þess að hagræða í ríkisrekstri. Áform ríkisstjórnarinnar um að fækka ráðuneytum úr 12 í 9 og stofnunum um 30 til 40 prósent eru af þessum meiði.<br /> </p> <p>Þegar eru einar umfangsmestu sameiningar innan Stjórnarráðsins að baki en unnið er að síðasta áfanganum þessar vikurnar meðal annars með aðkomu Viðskiptaráðs. Stefnt er að því að koma á fót öflugu atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti sem þjónar atvinnulífinu í heild og tryggir jafnræði í aðkomu atvinnugreina. Ýmsar greinar hafa talið sig afskiptar og þar á meðal afar mikilvægar vaxtargreinar svo sem ferðaþjónusta og hugbúnaðargeirinn. Þessu vil ég breyta.<br /> </p> <p>Ágætu þinggestir.<br /> Í ársgamalli könnun Viðskiptaráð á viðhorfi stjórnenda fyrirtækja kom fram að flest fyrirtæki töldu að mestum erfiðleikum í rekstri ylli óvissa, veiking krónunnar, samdráttur í eftirspurn og hátt vaxtastig.<br /> </p> <p>Síðan þá hefur krónan styrkst, vextir hafa lækkað og hafa sjaldan verið lægri. Hagvöxtur er hafinn, horfur eru á aukinni eftirspurn og óvissuþáttunum í umhverfi atvinnulífsins fækkar dag frá degi.<br /> </p> <p>Við þurfum að halda áfram á þessari braut og það er ánægjulegt að sjá að þessi ársgömlu vandamála virðast ekki lengur vefjast mjög fyrir forystumönnum atvinnulífsis í nýjustu könnuninni. Nú tróna þar efst sem helstu vandamálin stjórnvöldin sem hafa haft forystu um þann árangur sem ég hef hér farið yfir og skattaálögur á íslensk fyrirtæki.<br /> </p> <p>Í mínum huga segir þetta ansi margt um þann góða árangur sem við höfum náð enda tala staðreyndirnar um stjórnvaldið ógnvænlega og skattana sínu máli. Staðreyndin er sú að skattar á fyrirtæki&#160; og arð eru hærri í flestum ef ekki öllum okkar helstu samkeppnislöndum. Innan OECD erum við til dæmis í 7. neðsta sæti hvað varðar skattaálögur á fyrirtæki. Aðeins Grikkland, Mexico, Tyrkland, Pólland, Slóvakía og Tékkland eru með lægri skatta en við.</p> <p>Ef menn telja þetta helstu ógnanir endurreisnar íslensks efnahagslífs þá ber það frekar vott um píslarvætti þeirra sem halda slíku fram en að þarna sé við raunverulegan vanda að etja.</p> <p>Ágætu þingfulltrúar<br /> Nú er það sameiginlegt verkefni okkar að horfa fram á veginn, sameinast um framtíðarsýn fyrir Ísland og hefjast handa af krafti við uppbygginguna.</p> <p>Miklu skiptir að víðtæk sátt náist um áherslur í efnahagsstjórnun á næstu misserum. Trúverðug áætlun um stjórn efnahagsmála er lykillinn að því að endurheimta traust á íslenskum þjóðarbúskap, bæði innanlands sem utan. Sú vinna er hafin á vettvangi ríkisstjórnarinnar og í bígerð er víðtækt samráð og samhæfing á áætlunum um efnahagsstjórn til næstu 10 ára og til millilangstíma eða 3 til 5 ára.<br /> </p> <p>Stefna Íslands í gjaldmiðla- og peningamálum er einnig í mótun. Seðlabanki Íslands hefur lagt fram skýrslu um þessi mál sem nú er til umfjöllunar hjá efnahags- og viðskiptaráðuneytinu í samráði við ýmsa aðila. Framtíð gjaldmiðilsins verður síðan að meta meðal annars með hliðsjón af afdrifum aðildarviðræðna okkar við ESB, en nýleg könnun ykkar sýnir svo ekki verður um villst mikilvægi þessa fyrir atvinnulífið í landinu.</p> <p>Áætlun um afnám gjaldeyrishaftanna er nú einnig til endurskoðunar og tillagna að vænta á næstu vikum. Við verðum að stíga varlega til jarðar í þessum efnum en&#160; ljóst er að gjaldeyrishöftum verður ekki aflétt á einum degi.<br /> </p> <p>Þá samþykkti ríkisstjórnin nýlega yfirgripsmikla stefnumótun samfélagsins til ársins 2020 - Ísland 2020. Þar eru sett fram 20 mælanleg efnahagsleg og samfélagsleg markmið um hvernig Ísland verði öflugt samfélag sem byggir á varanlegri velferð, þekkingu og sjálfbærni. 29 tillögur eru settar fram til að ná þessum markmiðum og skýrt kveðið á um hver ber ábyrgð.&#160;<br /> </p> <p>Annar þáttur sem tengist stefnumörkun samfélagsins eru aðildarviðræður okkar við Evrópusambandið.&#160; Sífellt fleiri taka undir þá sjálfsögðu kröfu að við nýtum þær viðræður til hins ítrasta, reynum að ná fram sem bestum og hagkvæmustum samningi, sem skapar okkur sterka stöðu í Evrópu framtíðarinnar.&#160; Ég er ánægð með að helstu aðilar í atvinnulífi á Íslandi hafa stutt þetta ferli dyggilega og tekið virkan þátt í viðræðuferlinu, bæði undirbúningi og rýnivinnu.&#160;<br /> </p> <p>Góðir þinggestir<br /> Sannarlega hefur okkur miðað áfram á undanförnum misserum, en uppbyggingin er rétt að hefjast og framundan eru fjölmörg ögrandi og krefjandi verkefni – ekki síst á sameiginlegum vettvangi atvinnulífs og stjórnvalda.<br /> </p> <p>Við verðum rífa okkur uppúr þunglyndinu og svartagallsrausinu og viðurkenna og halda til haga þeim ótrúlega árangri sem hér hefur náðst frá hruni. Þar hafa allir lagt sitt af mörkum, ekki síst atvinnulífið sem hefur líkt og þúsundir heimila þurft að takast á við mikla erfiðleika.</p> <p>Við verðum að horfa fram á veginn, raunsæjum augum á þá miklu möguleika sem íslenskt samfélag býður uppá. Í þeim efnum er fullt tilefni til bjartsýni og sóknarhugs enda tækifærin óþrjótandi og efnahagslegar forsendur til staðar.</p> <p>Við verðum að skapa hér 10 til 15 þúsund ný störf á næstu árum. Við verðum að útrýma langtímaatvinnuleysi og tryggja atvinnuleitendum virkniúrræði sem skila árangri. Við verðum að byggja upp spennandi atvinnulíf og menntunarmöguleika þannig að okkar unga fólk geri Ísland að sínum heimavelli til framtíðar.<br /> </p> <p>Ríkisstjórnin ætlar sér að ná árangri í þessum efnum og hefur m.a. sett af stað víðtækt samráð við aðila vinnumarkaðarins, alla þingflokka og fleiri aðila um markvissar aðgerðir til að svo megi verða. Ég heiti á okkur öll að leggjast nú saman á árarnar í þessum efnum.<br /> </p> <p>Tækifærið er núna og ef forystumenn atvinnulífs og stjórnmála sýna ekki í orði og verki trú á framtíðina - trú á íslenskt samfélag - er ekki hægt að ætlast til þess að aðrir geri það.<br /> </p> <p>Við skulum vera opin, víðsýn og framsýn.</p> <p>Við skulum grípa tækifærin og nýta þau.</p>
07. febrúar 2011Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á Jafnréttisþingi 2011<p>Ágætu þinggestir</p> <p>Nú er komið að lokum þessa Jafnréttisþings. Það er von mín og trú að við förum héðan fullnestuð af nýjum hugmyndum um hvernig stjórnvöld og við öll getum haldið áfram baráttunni fyrir fullu jafnrétti kynja, bæði hér á landi og annarsstaðar. Enda er það tilgangurinn með Jafnréttisþingi meðal annars að stjórnvöld geti lagt verk sín og fyrirætlanir fram fyrir almenning og þá sem beita sér í baráttunni, fengið viðbrögð, gagnrýni líka og nýjan innblástur.</p> <p>Jafnréttisþing er líka vettvangur fyrir alla þá sem láta sig málefni kynjajafnréttis varða til að vekja athygli á hvar aðgerða er þörf. Jafnréttisþingi er þannig ætlað að tengja saman stjórnvöld, kvennahreyfinguna, fræðasamfélagið og alla aðra sem áhuga hafa til þess að auðveldara sé að greina vandann, móta ný verkefni, samhæfa kraftana – sækja fram.</p> <p><img class="borderr" src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/medium/jafnrettisthing2011.jpg" alt="Jafnréttisþing 2011" />Vissulega getum við fagnað því að á Íslandi hefur einna mestur árangur náðst í jafnréttismálum samanborið við önnur lönd. Eins og kom fram hjá velferðarráðherra hér í morgun þá hefur Íslandi nú tvö ár í röð verið skipað í efsta sæti á lista Alþjóða efnahagsráðsins yfir stöðu jafnréttis kynja í alls 134 (hundrað þrjátíu og fjórum) ríkjum heims. Við skulum ekki láta þann árangur verða að einhvers konar silkipúða til að hvíla höfuðið á. Frekar ætti hann að verða okkur áminning um hvað konur eiga langt í land í öðrum löndum og hvatning til að beita okkur af enn meiri krafti á alþjóðavettvangi fyrir mannréttindum, jafnrétti kynjanna og félagslegu&#160; réttlæti.</p> <p>Louis Shelley minnti okkur rækilega á þetta í áhrifaríku erindi sínu hér í morgun. Þrátt fyrir velmegunina og framþróunina síðustu áratugi eru þúsundir kvenna og barna seld mansali á ári hverju, ekki síst vegna kynlífsiðnaðarins þar sem líf þeirra er lagt í rúst.</p> <p>Þennan ófögnuð ber að uppræta með öllum tiltækum ráðum og þar berum við okkar ábyrgð. Þetta ræddum við meðal annars á síðasta jafnréttisþingi og ég er afar stolt af þeim skrefum sem við höfum verið að stíga í þessum efnum síðan þá - en betur má ef duga skal.</p> <p>Ég er líka þeirrar skoðunar að bara til þess að halda í þá ávinninga sem náðst hafa í jafnréttismálum sé þörf á stöðugri árvekni – við þurfum sífellt að verja þann árangur sem náðst hefur. Annars er hætta á því að hann glatist.</p> <p>Árangur okkar í jafnréttismálum hvílir að hluta til á þeirri staðreynd að við hér á Íslandi höfum að mestu fylgt hinu norræna módeli í velferðar- og menntamálum, enda má segja að konur hafi löngum verið öflugustu málsvarar velferðarsamfélagsins og barist ötullega fyrir því. Þar megum við ekki slaka á, heldur sækja fram.</p> <p>Án leikskólanna væri atvinnuþátttaka og menntun kvenna ekki eins mikil og raun ber vitni. Án menntunar kvenna væri framsókn þeirra á vinnumarkaði og í stjórnmálum svipur hjá sjón. Án fæðingarorlofs feðra væri leiðin í átt að jafnri ábyrgð á heimilunum enn brattari.<br /> </p> <p>Án öflugrar opinberrar þjónustu og þeirra samfélagslegu gilda sem felast jöfnuði og jöfnum tækifærum allra væri konum gert mun erfiðara fyrir að njóta hæfileika sinna og taka þátt í því að móta samfélagið.</p> <p>Hin stjórnmálalega barátta fyrir því að efla velferðarsamfélagið íslenska í anda norrænnar hefðar er því svo sannarlega barátta fyrir auknu jafnrétti kynjanna.</p> <p>Árangur okkar hvílir líka á öflugum kvennahreyfingum. Hér á landi hefur grasrótarstarf fjöldamargra kvennasamtaka og mannréttindasamtaka staðið óslitið í áratugi og geta þeirra til að virkja fjöldann er aðdáunarverð eins og sannaðist núna síðast þegar kvennafrídagsins var minnst í október síðastliðnum.</p> <p>Ég vil líka halda því fram að boðleiðirnar frá kvennahreyfingunni og til stjórnmálakvenna og einstakra stjórnmálakarla bæði á vettvangi löggjafarvaldsins og framkvæmdavaldsins séu verulega styttri hér en gengur og gerist með öðrum þjóðum.</p> <p>Glöggt er gests augað segir máltækið. Staða Íslands á sviði jafnréttismála og þau skref sem hér hafa verið stigin hafa vakið umtalsverða athygli meðal annarra þjóða. Nýlega sat ég fund forsætisráðherra Bretlands, Norðurlanda og Eystrasaltsríkja þar sem jafnréttismálin voru á dagskrá sem mikilvægur þáttur í framþróun þessara ríkja.</p> <p>Reyndar urðu jafnréttismálin eitt af aðal umræðuefnunum vegna þáttöku og frumkvæðis Íslands í undirbúningi fundarins, sem sýnir okkur ágætlega hvernig við getum haft áhrif í jafnréttismálunum á alþjóðavettvangi þó lítil séum.</p> <p>Á fundinum fluttu margir fyrirlesarar áhugaverð erindi, meðal annars um mikilvægi atvinnuþátttöku kvenna fyrir efnahagslega og félagslega velferð ríkja. Þar kom fram að atvinnuþátttaka kvenna á Íslandi er hæst meðal OECD ríkja eins og verið hefur um nokkurt skeið.</p> <p>Á fundinum var rætt um það hve samspil almennrar velferðar og efnahagslegrar velgengni væri mikilvægt og að margt mætti læra af Norðurlöndum í því efni.</p> <p>Fæðingarorlof feðra vakti sérstaka athygli enda áform um að stíga skref í þá átt í Bretlandi. Einnig var greint frá jafnréttisstarfi Hjallastefnunnar og fjallað um mikilvægi þess að byrja að vinna markvisst að jafnrétti með ungum strákum og stelpum.</p> <p>Það er að renna upp fyrir æ fleiri stjórnmálaleiðtogum í lýðræðisríkjum að samfélag án jafnrar þátttöku og jafnra áhrifa kynjanna er ekki sjálfbært samfélag. Við höfum undanfarin misseri kynnst því hversu grátt einsleit karllæg menning í atvinnulífi, stjórnmálum og á fjármálamarkaði hefur leikið okkur. Það má ekki endurtaka sig – þar er velferð okkar allra í húfi – þar er framtíð barna okkar í húfi.</p> <p>Á síðasta Jafnréttisþingi kom fram eindregin krafa um að kynjakvóti í stjórnum fyrirtækja yrði lögfestur. Kynjakvótinn er nú orðinn að lögum og tekur hann gildi 2013. Við sjáum því miður ekki margar vísbendingar um að atvinnulífið sé að undirbúa sig undir þessar breytingar, þótt undantekningar séu vissulega til staðar. Þar verður að gera betur.</p> <p>Efnahagslægðin sem Ísland hefur gengið í gegnum hefur leitt til þess að launamunur kynja hefur dregist saman. Bæði stafar það af því að tekist hefur að verja lægstu launin á meðan dregið hefur úr aukasporslum þeirra sem hærri launin hafa – karla – og laun margra þeirra hafa lækkað.</p> <p>Það er að mörgu leyti sár staðreynd að þennan árangur er ekki hægt að rekja til meðvitaðra aðgerða gegn launamuni kynja, heldur fremur til svokallaðra markaðsaðstæðna á vinnumarkaði.<br /> </p> <p>Ef ekkert verður að gert má gera því skóna að launamunur kynja aukist aftur þegar vinnumarkaðurinn nær sér á strik fyrir alvöru. Það má ekki gerast. Ég vil ákalla aðila vinnumarkaðarins, fyrirtækin í landinu og launafólk sjálft til að standa vaktina og koma í veg fyrir að sá efnahagsbati sem framundan er verði til þess að aftur dragi í sundur með kynjunum að þessu leyti.</p> <p>Og það er full ástæða til að skoða það ofan í kjölinn hvað stjórnvöld geta gert til að draga enn frekar úr launamuni kynja. Þar verður að beita róttækari meðulum en hingað til.</p> <p>Það hefur ekki farið fram hjá neinum að mér voru það mikil vonbrigði að Hæstiréttur skyldi úrskurða að ógilda beri kosningu til stjórnlagaþings. Þessar kosningar voru þær fyrstu í sögu Íslands þar sem kynjakvóti var í gildi og mörkuðu þær því tímamót að því leyti líka.</p> <p><br /> Ég er staðráðin í að stjórnlagaþing verður haldið. Þar er verkefnið ekki síst það að tryggja að í nýrri stjórnarskrá verði kveðið á um jafnrétti kynjanna með áhrifaríkari hætti en gert er í núgildandi stjórnarskrá. Ábendingar Oddnýjar Mjallar í fróðlegu erindi hennar hér í morgun hljóta að verða okkur leiðarljós í því efni.</p> <p>Ágætu þinggestir.</p> <p>Við förum héðan með gnótt nýrra hugmynda. Á vettvangi ríkisstjórnarinnar er nú í fyrsta sinn starfandi ráðherranefnd um jafnrétti kynja, sem er til merkis um þann vilja ríkisstjórnarinnar að taka jafnréttismál mun fastari tökum en hér hefur áður verið gert.</p> <p>Það byggir á þeirri sannfæringu minni – og ríkisstjórnarinnar allrar – að jafnrétti kynja er ekki aðeins spurning um mannréttindi, lýðræði og kvenfrelsi. Það er beinlínis efnahagsleg og félagsleg nauðsyn til þess að samfélagið allt geti sótt fram í anda jöfnuðar og manngildis.</p> <p>Ég vil þakka öllum þeim sem lögðu hönd á plóg við að gera þennan dag, Jafnréttisþingið, að jafn mikilvægum viðburði og raun ber vitni.</p>
24. janúar 2011Blá ör til hægriSanngjörn sátt<p>Samkomulag um víðtækar lausnir á skuldavanda heimilanna milli stjórnvalda og lánveitenda á íbúðalánamarkaði var gert þann 3. desember sl. Í viljayfirlýsingunni var tekið af festu á vanda skuldara. Meginatriðin voru:</p> <ul> <li>Aðgerðir í þágu yfirveðsettra heimila. &#160;</li> <li>Útvíkkun sértækrar skuldaaðlögunar</li> <li>Auknar vaxtabætur</li> <li>Ný tímabundin vaxtaniðurgreiðsla</li> </ul> <p>Með viljayfirlýsingunni er komið til móts við þau heimili sem eru yfirveðsett og þau sem glíma við verulegan greiðsluvanda. Með breytingum á vaxtabótum er sérstaklega komið til móts við heimili sem eru með lágar tekjur og þunga greiðslubyrði. Vaxtaniðurgreiðslan er almenn og kemur öllum þorra heimila til góða. Ég hvet alla sem glíma við skuldavanda að kynna sér þau fjölmörgu úrræði sem í boði eru og leita lausna í samstarfi við lánveitendur sem allra fyrst.&#160; Nú er lag.</p> <h4>Umfangsmiklar skuldavandaaðgerðir</h4> <p>Ríkisstjórnin lagði áherslu á að ná samningum um aðgerðaáætlun við lánveitendur og koma á samræmdum aðgerðum til að treysta húsnæðisöryggi fólks þannig að allir sitji við sama borð í þessum efnum. Það hefur nú tekist og við blasir að þrátt fyrir 15% lækkun fasteignaverðs og um 30% - 50% hækkun lána vegna gengis og verðlags hefur nú verið tryggt að skuldir umfram 110% af fasteignaverði verði afskirfaðar í miklum mæli, að þriðjungur vaxtakostnaðar um 60 þúsund heimila verði endurgreiddur í gegnum vaxtabætur ýmiskonar og að afborganir af lánum séu svipaðar eða lægri en þær voru fyrir hrun, vegna greiðslujöfnunar og nýrra laga um gengisbundin lán. Auk þessa hafa verið innleidd um 50 úrræði til að koma til móts við þá sem eru í tímabundnum greiðsluerfiðleikum eða skuldavanda. Hér er án nokkurs vafa um einhverjar viðamestu skuldavandaaðgerðir sem ráðist hefur verið í hér á landi.</p> <h4>Rýmri reglur um sértæka skuldaaðlögun</h4> <p>Sértækri skuldaaðlögun er ætlað að koma til móts við heimili sem eiga við verulega greiðslu – og skuldavanda að etja. Bragabót hefur verið gerð á þessu úrræði með það að markmiði að fleiri geti nýtt sér það Skuldir sem eru hærri en verðmæti fasteignar eru teknar til hliðar og felldar niður að þriggja ára aðlögunartíma liðnum hafi skuldari staðið við samninga, en áður var miðað við 110% af verðmæti fasteignar. Þá hefur verið gerð sú breytinga að miðað er við að heimili hafi greiðslugetu íbúðaskulda sem að svarar að lágmarki til 70% verðmæti eignar í stað 80% áður.&#160; Skuldir sem eru yfir greiðslugetu en lægri en verðmæti fasteignar eru settar á biðlán og er það óverðtryggt og án vaxta. Að þremur árum liðnum eru aðstæður skuldara endurmetnar og kannað hvort hann ráði við að greiða af biðláninu.</p> <h4>Afskriftir lána á yfirveðsettum eignum</h4> <p>Í sem stystu máli býðst heimilum sem glíma við áhvílandi veðskuldir umfram 110% af verðmæti fasteignar að færa veðskuldir sínar niður að 110% af verðmæti eigna. Hámark er á niðurfellingu skulda. Langflestum lántökum mun duga niðurfelling skulda umfram fyrrgreint verðmæti eigna um allt að 4 m.kr. fyrir einstaklinga og 7 m.kr. fyrir einstæða foreldra, sambýlisfólk og hjón. Samkomulagið gerir ráð fyrir því að afgreiða megi umsóknir um þessa niðurfellingu með tiltölulega einföldum og skjótum hætti. Taka þarf tillit til annarra eigna umsækjanda og&#160; niðurfærsla veðskulda lækkar sem nemur öðrum skuldlausum eignum. Er það gert til þess að koma í veg fyrir að stóreignafólk fái skuldir felldar niður. Í viljayfirlýsingunni var gert ráð fyrir að tekið yrði tillit til greiðslubyrði lántaka og m.v. að greiðslubyrði þyrfti að vera hærri en sem nemur 20% af tekjum. Nýja samkomulag gengur lengra en viljayfirlýsingin að þessu leyti. Bankarnir og Íbúðalánasjóður munu ekki beita þessu skilyrði og lífeyrissjóðirnir munu rýmka þetta skilyrði umtalsvert og miða við greiðslubyrði sem svarar til 18%-20% af brúttótekjum. Með þessu verður komið til móts við mun fleiri en áður var gert ráð fyrir.</p> <p>Ef skuldir lántaka eru áfram umfram 110% eftir fyrrgreinda niðurfellingu getur hann sótt um frekari niðurfellingu. Skilyrði fyrir því eru þrengri og í öllum tilvikum miðað við að greiðslubyrði skulda fari ekki niður fyrir 18% af brúttótekjum.</p> <p>Þessi aðgerð mun koma til móts við fjöldamörg heimili. Í skýrslu sérfræðingahóps sem ég setti á laggirnar kemur fram að um 15.200 heimili eru með skuldir umfram 110% af verðmæti eignar. Hér er ekki síst um að ræða ungt fólk sem keypti fasteign á háum lánum og þegar íbúðaverð var í hæstum hæðum. Þetta unga fólk eru fórnarlömb kreppunnar og við skuldum því leiðréttingu. Það er réttlætismál. Það er skynsamleg stefna til að örva efnahagslífið.</p> <h4>Vextir niðurgreiddir um þriðjung</h4> <p>Vaxtabætur voru hækkaðar verulega árin 2009 og 2010 í kjölfar efnahagsþrenginna og hefur verið ákveðið að framlengja þessar auknu bætur. Jafnframt hefur verið gerð sú breyting á vaxtabótum að þær ganga nú í meira mæli en áður til tekjulágra heimila sem bera miklar skuldir. Ég vek sérstaklega athygli á því að vaxtabætur til einstæðra foreldra munu hækka umtalsvert.</p> <p>Vaxtaniðurgreiðsla er nýlunda sem greidd verður næstu tvö árin. Niðurgreiðslan mun reiknast sem 0,6% af fasteignaskuldum, þó að hámarki 200 þús.kr. fyrir einstaklinga og 300 þús.kr fyrir einstæða foreldra og hjón. Niðurgreiðslan fellur niður þegar eignir að frádregnum skuldum eru umfram 20 m.kr. og 30 m.kr. fyrir einstæða foreldra og hjón. Fyrri hluti niðurgreiðslunnar verður greiddur 1. maí n.k. og síðari hlutinn 1. ágúst.</p> <p>Heimilin greiða um 60 milljarða króna í vaxtagjöld á ári vegna fasteignalána. Vaxtabætur og –niðurgreiðsla munu nema tæplega 20 milljörðum króna í ár eða sem svarar um þriðjungi vaxtagreiðslna. &#160;</p> <p>Ég tel að með aðgerðum í skuldamálum heimilanna hafi náðst sanngjörn sátt sem vísar okkur veginn fram á við út úr bolmóði og kreppu, til móts við nýja og betri tíma.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p> <p align="right">(Greinin birtist í Fréttablaðinu 22. janúar 2011)<br /> </p>
16. janúar 2011Blá ör til hægriÁvarp við opnun sýningarinnar „ÓSKABARN“<p>Forseti Íslands, aðrir gestir.</p> <p>Eins og fram hefur komið hjá þeim sem ávarpað hafa hér á undan mér hefjum við hér í dag dagskrá afmælisárs í tilefni af merkum tímamótum. Jón Sigurðsson skipar sinn sess í hugum okkar allra og 200 ára afmælis hans verður minnst á margan hátt á árinu. Hæst mun þó bera enduropnun Safns Jóns Sigurðssonar á Hrafnseyri á þjóðhátíðardaginn.</p> <p>Það er rökrétt og jafnframt sérstaklega ánægjulegt að fyrsti viðburðurinn tengist æsku Jóns og að sýningin sé einkum ætluð börnum og unglingum. Jón Sigurðsson var og er fyrirmynd að svo mörgu leyti og ekki síst þess vegna á saga hans fullt erindi til íslenskrar æsku árið 2011. Hann lagði mikið af mörkum og háði friðsama baráttu í þágu þjóðarinnar, hann varði tíma sínum á óeigingjarnan hátt. Af því eigum við öll að læra, ekki síst þeir sem koma til með að erfa landið.</p> <p>Sagan er hluti af sjálfsmynd okkar og mikilvægt er að þráðurinn milli fortíðar og nútíðar rofni ekki. Við byggjum m.a. á þessum grunni í sívaxandi alþjóðasamskiptum. Þeim mun sterkari sem sjálfsmynd okkar er þeim mun betur vegnar okkur í samskiptum við aðrar þjóðir, ef við erum sterk inn á við erum við jafnframt sterk út á við.</p> <p>Það er eins og ég sagði hér í upphafi afar vel til fundið að fyrsta verkefnið á afmælisári Jóns Sigurðssonar skuli vera sýning ætluð börnum sem segir sögu hans á litríkan og frjálslegan hátt út frá sjónarhorni æskunnar.</p> <p>Mjög margir hafa lagt hönd á plóg við þann mikla undirbúning sem nú er að baki. Ég vil nota þetta tækifæri til þess að þakka þeim sem þar hafa komið að með einum eða öðrum hætti.</p> <p>Við minningarathöfn sem haldin var í Kaupmannahöfn í desember árið 1879 var lagður á kistu Jóns Sigurðssonar silfursveigur sem Íslendingar höfðu látið gera. Þar birtust í fyrsta sinn hin fleygu orð; Óskabarn Íslands, sómi þess, sverð og skjöldur.</p> <p>Jón Sigurðsson var óskabarn prestshjónanna á Hrafnseyri, fyrsta barn foreldra sinna eftir átta ára hjónaband. Börnin urðu alls þrjú, Jón, Jens og Margrét. Þeirra biðu örlög samtímans; bræðurnir hlutu góða menntun og embætti, en Margrét systir þeirra bjó alla sína tíð í Arnarfirði í fátækt með stóran barnahóp.</p> <p>Jón og Ingibjörg tóku að sér son Margrétar, þá átta ára gamlan, og ólu hann upp sem sitt eigið barn. Hann hefur eflaust verið óskabarnið á heimili þeirra.</p> <p>Við Íslendingar erum fámenn þjóð, við þurfum á hverjum manni að halda, og sérhvert barn, sem nær aldri og þroska, er í rauninni óskabarn okkar allra.</p> <p>Ég á þá von að sýningin ÓSKABARN eigi eftir að opna augu æskunnar fyrir sögunni, leyndardómum hennar og&#160; ævintýrum.</p> <p>Sýningin er hér með opnuð.</p>
08. janúar 2011Blá ör til hægriÍsland árið 2020<p><img class="borderr" src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/2020/small/Island2020_rgb.png" alt="Ísland 2020 – sókn fyrir atvinnulíf og samfélag" title="Ísland 2020 – sókn fyrir atvinnulíf og samfélag" />Á vormánuðum 2009 efndi Ríkisstjórn Íslands til víðtæks samráðs undir forystu forsætisráðuneytisins um sóknaráætlanir fyrir alla landshluta til eflingar atvinnulífs og lífsgæða til framtíðar undir yfirskriftinni Sóknaráætlun 20/20. Markmið verkefnisins var meðal annars að kalla fram sameiginlega framtíðarsýn, móta atvinnustefnu, kortleggja samkeppnishæfni landsins og samþætta áættlanagerð innan stjórnsýslunnar.&#160; Sóknaráætlunarferlið var viðamikið og alls tóku um 1000 manns þátt í því víða um land; almennir þátttakendur á átta landshlutafundum, aðilar vinnumarkaðarins og fulltrúar í Vísinda og tækniráði, í sérfræðiráðum, verkefnahópum og innan stjórnsýslunnar auk kjörinna fulltrúa á Alþingi og í sveitarstjórnum.</p> <p>Við stöndum eftir með sterkt stefnumarkandi skjal, grunn að atvinnustefnu, kafla um samkeppnishæfni, niðurstöður þjóðfunda og gríðarlegt magn grunnupplýsinga um landshluta.</p> <h4>Niðurstöður Sóknaráætlunar 20/20</h4> <p>Niðurstöðurnar hvað varðar stjórnsýsluna er Ísland 2020, stefnumarkandi skjal sem inniheldur 20 mælanleg víðtæk markmið á sviði efnahags-, þróunar-, þekkingar-, sjálfbærni- og velferðarmála til næstu tíu ára. Markmið Íslands 2020 gegna því tvíþætta hlutverki að bæta hér velferð, þekkingu, efnahag, sjálfbærni og stuðla að jákvæðri þróun ásamt því að nýtast stjórnsýslunni til að sameina krafta sína og vinna saman að sameiginlegum mælanlegum markmiðum. Á hverju ári verður svo staða markmiðana opinberuð.</p> <p>Markmiðin eru eftirtalin:<br /> </p> <ol> <li>Að skuldir ríkissjóðs verði ekki hærri en 60% af landsframleiðslu árið 2020. &#160;</li> <li>Verðbólga verði árið 2020 ekki hærri en tvö prósentustig umfram verðbólgu í þeim þremur ríkjum ESB þar sem hún er lægst.</li> <li>Vextir verði árið 2020 ekki hærri en tvö prósentustig umfram vexti í þeim þremur ríkjum Evrópu þar sem vextir eru lægstir.</li> <li>Þróunarstuðull Sameinuðu þjóðanna fyrir Ísland verði sambærilegur við stuðul fimm efstu þjóða.</li> <li>Að vöxtur framfarastuðulsins haldist ætið sá hinn sami og vöxtur þjóðarframleiðslu.</li> <li>Að minnka hlutfall örorkulífeyrisþega af íbúafjölda úr 8,4% í 7,0% árið 2020.</li> <li>&#160;Að lækka hlutfall atvinnulausra niður fyrir 3% árið 2020. &#160;</li> <li>Að auka jöfnuð á Ísland með lækkun Gini stuðuls fyrir ráðstöfunartekjur í um 25 árið 2020. &#160;</li> <li>Að bæta stöðu jafnréttismála þannig að gildi jafnréttisvísitölunnar global gender gap index&#160; verði nálægt 0,9 árið 2020. &#160;</li> <li>Að auka vellíðan og góða andlega heilsu þannig að meðaltal mælinga, samkvæmt WHO 5 kvarðanum hækki úr 64 árið 2009 í 72 árið 2020. &#160;</li> <li>Að hlutfall íslendinga á aldrinum 20-66 ára sem ekki haf a hlotið formlega framhaldsmenntun fari úr 30% niður í 10% árið 2020. &#160;</li> <li>Að 4% af landsframleiðslu sé varið til rannsókna, þróunar og nýsköpunar og að hlutfall framlags fyrirtækja í samkeppnissjóði og markáætlanir sé 70% á móti 30% framlagi ríkisins.</li> <li>Að Ísland verði meðal 10 efstu þjóða árið 2020 í rafrænni stjórnsýsluvísitölu og rafrænni þátttökuvísitölu sem mæld er af Sameinuðu þjóðunum.</li> <li>Að hátækniiðnaður skapi 10% af landsframleiðslu og 15% af útflutningsverðmætum árið 2020.</li> <li>Að notkun vistvæns eldsneytis í sjávarútvegi verði a.m.k 20% árið 2020 og að 20% alls eldsneytis í samgöngum verði vistvænt.</li> <li>Að Ísland taki á sig sambærilegar skuldbindingar og ríki Evrópu gagnvart loftslagssamningi Sameinuðu þjóðanna árið 2020.</li> <li>Að vistvæn nýsköpun og afurðir hennar verði helsta vaxtargreinin næsta áratug, með 20% árlegan vöxt í veltu sem tvöfaldist fyrir 2015, miðað við 2011.</li> <li>Að árið 2020 gangi 75% nýrra bifreiða, undir fimm tonnum að þyngd, fyrir vistvænu eldsneyti.</li> <li>Að hlutfall innlendrar matvöru í neyslu landsmanna aukist um 10% fyrir árið 2020.</li> <li>Árið 2020 verði færni íslenskra grunnskólanemenda sambærileg við 10 efstu þjóðir samkvæmt OECD PISA rannsókninni á lesskilningi og læsi á stærðfræði og raungreinar.</li> </ol> <h4>Skýr markmið og samhæfð eftirfylgni</h4> <p>Stefnumörkunin Ísland 2020 var samþykkt í ríkisstjórn þriðjudaginn 21. desember 2010. Hún endurspeglar viðleitni stjórnvalda til þess að horfa fram á veginn og setja mælanleg langtímamarkmið sem unnið verður að með breyttu og endurskoðuðu skipulagi við stefnumótun og áætlanagerð.</p> <p>Alltof lengi hefur stefnumótun og áætlanagerð setið hjá garði innan stjórnsýslunnar. Við höfum ekki stuðst nægilega við þær stefnur og áætlanir sem við höfum þó gert. Vægi stefnumótunar og áætlanagerðar þarf að aukast. Við þurfum að sameinast um gerð þeirra, einfalda vinnulag og skipulag í kringum ferlið, fækka aðgerðum og fylgja þeim betur eftir. Mikilvægt er að fækka og samþætta vinnu við lögbundnar áætlanir stjórnsýslunnar, t.d. samgönguáætlun, samskiptaáætlun, byggðaáætlun, ferðamálaáætlun, heilbrigðisáætlun ofl.. Við munum einnig tengja þær fjárlögum í auknum mæli og framkvæma það sem við setjum okkur út frá aðgerðaáætlunum.</p> <p>Ísland 2020 er stefnumörkun sem stjórnsýslan mun sameinast um að vinna með. Markmiðin hafa verið sett og það er von mín og trú að á grunni stefnumörkunarinnar geti stjórnsýslan unnið sem ein heild út þennan áratug.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br /> </p>
07. janúar 2011Blá ör til hægriFaglegar ráðningar í æðstu embætti<p>Fagleg og trúverðug umgjörð um ráðningar skapar traust á stjórnsýslunni. Í 8. bindi skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis er rætt um slæm áhrif pólitískra ráðninga. Meðal annars er bent á að taka þurfi á pólitískum ráðningum í mikilvægar stöður, svo sem ráðuneytisstjóra og nefnt að fyrir hrun hafi formaður bankastjórnar Seðlabankans verið ráðinn pólitískt og eins er nefndur fyrrverandi ráðuneytisstjóri fjármálaráðuneytis. Í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins á gamalársdag var viðtal við Salvöru Nordal, forstöðumann Siðfræðistofnunar Háskóla Íslands, og einn af höfundum 8. kafla rannsóknarskýrslunnar. Þar heldur Salvör því fram að ekki hafi dregið úr pólitískum ráðningum á undanförnum mánuðum, eftir útkomu skýrslunnar, heldur þvert á móti. Ekki gerði Salvör tilraun til þess að rökstyðja þessa fullyrðingu á neinn hátt í viðtalinu.&#160;</p> <p>Árið 2006 skrifaði Gunnar Helgi Kristinsson prófessor grein um pólitískar ráðningar í veftímaritið Stjórnmál og stjórnsýsla. Þar skilgreinir hann pólitískrar ráðningar á þann hátt að „með pólitískum ráðningum sé átt við að grunur leiki á að við tiltekna ráðningu innan faglegrar stjórnsýslu hafi pólitísk sjónarmið ráðið frekar en fagleg“.</p> <h3>Ný vinnubrögð innleidd</h3> <p>Frá því að ég tók við sem forsætisráðherra hef ég lagt mikla áherslu á umbætur í stjórnsýslu og eru ráðningar starfsmanna þar stór þáttur. Staðreyndirnar tala sínu máli. Frá því að ríkisstjórnir mínar tóku við hefur verið skipað í fjölmargar stöður innan stjórnkerfisins og af þeim ráðningum má ljóst vera að margt hefur færst til betri vegar. Skipað hefur verið í fjórar stöður ráðuneytisstjóra þ.e. í mennta- og menningarmálaráðuneyti, innanríkisráðuneyti, velferðarráðuneyti og efnahags- og viðskiptaráðuneyti. Stöðurnar voru allar auglýstar og í öllum tilvikum sá hæfnismatsnefnd um að meta hæfi umsækjenda og taka við þá viðtöl áður en ráðherra tók ákvörðun. Engin þessara skipana hefur verið talin pólitísk, samkvæmt skilgreiningunni hér að ofan.</p> <p>Þá hafa verið gerðar breytingar á lögum um Seðlabanka Íslands og ráðningarferill seðlabankastjóra endurskoðaður með tilkomu lögbundinnar hæfnismatsnefndar auk þess sem hæfniskröfur til að gegna embætti seðlabankastjóra hafa verið lögfestar. Jafnframt hafa verið lögfestar löngu tímabærar breytingar á verklagi við skipun dómara hér á landi, bæði héraðsdómara og hæstaréttardómara, og hefur ráðningarvaldið þar í raun verið fært frá sitjandi innanríkisráðherra (áður dómsmálaráðherra) á hverjum tíma til faglegrar hæfnismatsnefndar. Ráðherra þarf samþykki Alþingis vilji hann víkja frá niðurstöðu hæfnismatsnefndarinnar.</p> <h3>Enn frekari umbætur á döfinni</h3> <p>Einnig hefur þess verið gætt í tengslum við sameiningar ráðuneyta að faglega sé staðið að skipun skrifstofustjóra. Í nýlegri skýrslu nefndar sem ég skipaði til þess að undirbúa breytingar á lögum um Stjórnarráð Íslands er sérstaklega fjallað um ráðningar. Þar er m.a. lagt til að það fyrirkomulag verði fest í sessi að hæfnismatsnefndir eða ráðningarnefndir undirbúi ráðningar æðstu embættismanna. Í skýrslunni er rætt um mikilvægi þess að útrýma pólitískum ráðningum innan stjórnsýslunnar til að auka traust á henni. Þegar er hafin vinna við að hrinda þessum tillögum í framkvæmd.</p> <p>Markmiðið er að faglega sé staðið að ráðningum í stjórnkerfinu öllu og hæfasta fólkið ráðið hverju sinni. Ég fullyrði að pólitísk sjónarmið eru á undanhaldi í þessu sambandi og mun faglegar hefur verið staðið að ráðningum í stöður æðstu embættismanna í tíð núverandi ríkisstjórnar en áður hefur tíðkast. Engu að síður tel ég að við getum gert enn betur og mun ég áfram beita mér til að svo megi verða. &#160;</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br /> <br /> </p>
31. desember 2010Blá ör til hægriNú sækjum við fram!<p>Ísland stendur á tímamótum. Björgunarleiðangrinum vegna hrunsins er að mestu lokið og uppbyggingarstarfið tekur nú í vaxandi mæli við.</p> <p>Verkefni okkar undanfarin tvö ár hafa verið risavaxin og kallað á róttækar breytingar á flestum sviðum samfélagsins. Um þessi áramót er því hollt að virða fyrir sér þá heildarmynd sem við blasir í efnahagsmálum þjóðarinnar, þann mikla árangur sem náðst hefur og þau spennandi viðfangsefni sem bíða okkar á nýju ári.</p> <h3>Mikill árangur í efnahagsmálum</h3> <p>Samdrátturinn hefur verið stöðvaður, hagvöxtur er hafinn,&#160; kaupmáttur launa vex og störfum fjölgar á ný. Verðbólgan hefur ekki verið lægri í sjö ár, stýrivextir aldrei lægri, gengið styrkist og fjárlagahallinn hefur minnkað úr rúmum 200 milljörðum í tæpa 40. Skuldir ríkissjóðs eru lægri en reiknað var með, fullnægjandi gjaldeyrisforði hefur verið tryggður og skuldatryggingaálagið er lægra en fyrir hrun.</p> <p>Vegna þessa góða árangurs getum við nú sótt fram. Við þurfum að halda áfram með þær umfangsmiklu og róttæku samfélagsbreytingar sem settar hafa verið á dagskrá og jafnframt taka veigamiklar ákvarðanir um stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna.</p> <h3>Sátt um auðlindir</h3> <p>Á næsta ári verður mótuð ný stjórnarskrá á vettvangi Stjórnlagaþings. Í því ferli verða teknar ákvarðanir um stórmál sem geta varðað veg þjóðarinnar um ókomna tíð: Sameign Íslendinga á auðlindum, framtíð forsetaembættisins, þingræðisins og þjóðkirkjunnar, aukið vægi þjóðaratkvæðagreiðslna og þá hugmynd að landið verði eitt kjördæmi. Stjórnlagaþingið þarf að komast að niðurstöðu um öll þessi mikilvægu mál á næsta ári.</p> <p>Við þurfum að leiða til lykta áratuga deilur um eignarétt og nýtingu á sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar, m.a. um fiskveiðistjórnunarkerfið. Auðlindir sjávar, orkan í iðrum jarðar og þau verðmæti sem felast í vatninu verða varin og þannig um nýtingu þeirra búið að arðurinn renni með sanngjarnari hætti til þjóðarinnar allrar.</p> <h3>Kraftmikil sókn í atvinnumálum</h3> <p>Við verðum að tryggja frið á vinnumarkaði. Slík stöðugleikasátt er forsenda aukins hagvaxtar, kaupmáttar og fjölgunar starfa. Eitt af stóru málunum á nýju ári verður að marka nýja atvinnustefnu sem byggir á traustum grunni og varðar veginn til framtíðar. Þegar hefur verið lagður grunnur að slíkri vinnu. Þá verður fyrir tilstuðlan ríkisstjórnarinnar á komandi ári ráðist í mjög umfangsmiklar framkvæmdir víða um land og hagfellt efnahagsumhverfi, lægri vextir og víðtæk skuldaaðlögun lífvænlegra fyrirtækja gefa fyrirheit um kröftuga viðspyrnu atvinnulífsins. Nefna má framkvæmdir við Búðarhálsvirkjun, einhverjar umfangsmestu vegaframkvæmdir Íslandssögunnar, aukin umsvif ferðaþjónustunnar, m.a. með nýjum framkvæmdasjóði, framkvæmdir við nýtt fangelsi, tónlistarhús og háskólasjúkrahúsið, uppbyggingu gagnavera og umfangsmiklar framkvæmdir við álverin í Straumsvík og á Reyðarfirði. Allir sem vettlingi geta valdið þurfa að leggja hönd á plóg til þess að skapa hér störf, ekki síst smærri fyrirtæki og hinar skapandi greinar sem sífellt öðlast aukið vægi.</p> <h3>Skuldaaðlögun heimila og fyrirtækja</h3> <p>Ljúka þarf skuldaaðlögun heimila og fyrirtækja á grundvelli þeirra viðamiklu úrræða sem nú hafa verið innleidd. Hrun krónunnar, hækkun verðlags og hrun eignaverðs hafa legið sem mara á samfélaginu allt frá hruni. En nú eru allar forsendur til staðar til að ganga rösklega til verks og aðlaga skuldabyrðina að þeim raunveruleika sem við búum við. Fyrir mitt næsta ár ættu öll fyrirtæki og heimili landsins að hafa fengið niðurstöðu í sín mál í samvinnu við viðkomandi fjármálastofnanir og á þeim grundvelli ættu þau að geta unnið sig áfram sem virkir þátttakendur í uppbyggingunni sem framundan er. Í þeim efnum skiptir miklu máli að húsnæðisöryggi fólks sé tryggt og aðstæður hvers og eins séu metnar með sanngjörnum og raunsæjum hætti.</p> <h3>Uppbyggingarskeið framundan</h3> <p>Uppstokkun Stjórnarráðsins verður fram haldið og þær fjölmörgu tillögur, sem komið hafa fram verða innleiddar, ein af annarri: Fækkun ráðuneyta, sameining stofnana, ábyrgari stjórnsýsla, aukið gegnsæi og bætt vinnubrögð.</p> <p>Nú um áramótin hefst síðan vonandi nýtt uppbyggingarskeið í þjónustu við fatlað fólk þegar málefni þess færast frá ríkinu til sveitarfélaga.</p> <p>Við munum ennfremur stíga frekari skef til að tryggja grundvöll þeirrar efnahagslegu endurreisnar sem nú er hafin. Samkomulag um Icesave er vonandi í augsýn og í kjölfarið getum við stigið markviss skref til að afnema gjaldeyrishöftin. Á árinu 2011 mun farsælu samstarfi okkar við AGS ljúka og Ísland getur á ný staðið eitt og óstutt í ólgusjó alþjóðlegra efnahagsmála, reynslunni ríkara og fullt sjálfstrausts í ljósi árangurs undangenginna ára. Á sama tíma munum við færast nær niðurstöðu í samningaviðræðum okkar við ESB sem að mínu mati skiptir gríðarlegu máli varðandi þá framtíðarsýn og þau lífskjör sem við Íslendingar kjósum að hafa.</p> <p>Á árinu 2011 höfum við allar forsendur til að sækja fram með jákvæðni,&#160; kjark og dug að leiðarljósi. Ég óska Íslendingum öllum gæfu og góðs gengis á komandi ári.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar.</p>
31. desember 2010Blá ör til hægriÞjóðin uppsker á nýju ári<p>Þegar ósk barst um að formaður Samfylkingarinnar skrifaði áramótagrein í Morgunblaðið hugleiddi ég að verða ekki við þeirri beiðni, enda eiga rætin og lágkúruleg skrif núverandi ritstjóra blaðsins í garð undirritaðrar vart hliðstæðu í síðari tíma blaðasögu.&#160; Ekki kveinka ég mér þó undan réttmætri gagnrýni.&#160; En níð á því fádæma lága plani sem oft á tíðum hefur verið í Morgunblaðinu í tíð núverandi ritstjóra er ekki sæmandi fjölmiðli sem vill láta taka sig alvarlega.</p> <p>Margir hafa bent á að augljóst samhengi sé milli skrifa ritstjórans og þeirra breytinga sem urðu í Seðlabankanum í upphafi embættistíðar minnar sem forsætisráðherra.&#160; Hvað sem því líður blasir við að markmiðið með skrifunum virðist vera að koma sökinni á hruninu á aðra þó flestir viti að rótina megi ekki síst rekja til einkavæðingar bankanna og öfgafullrar frjálshyggjustefnu þegar umræddur ritstjóri var forsætisráðherra.&#160; Einnig telja ýmsir að verulegan hluta af kostnaði ríkissjóðs vegna hrunsins megi rekja til tæknilegs gjaldþrots Seðlabankans þegar sá hinn sami var þar bankastjóri.</p> <p>Ég læt öðrum eftir að dæma um þetta en minni á að því miður leggja þeir, sem fastir eru í fjötrum fortíðar, sjaldnast nokkuð jákvætt eða uppbyggilegt til framtíðar.</p> <p>Þetta taldi ég nauðsynlegan formála að þeirri grein sem hér fer á eftir.</p> <h3>Umbrotatímar</h3> <p>Undanfarin tvö ár hefur Ísland gengið í gegnum umfangsmestu þjóðfélagsbreytingar í sögu lýðveldisins. Efnahagslegt og samfélagslegt skipbrot á hugmyndakerfi Sjálfstæðisflokksins leiddi til fordæmalausra efnahagslegra hamfara fyrir einstaklinga og fyrirtæki og félagslegar aðstæður sem kallað hafa á uppstokkun og endurmat á flestum þáttum samfélagsins. Engin nútímaþjóð hefur&#160; þurft að glíma við sambærilegar aðstæður á friðartímum.</p> <p>Þessa staðreynd er hollt að hafa í huga þegar staða Íslands og Íslendinga er metin nú um áramót. Verkefni okkar hafa verið fordæmalaus, þau hafa verið risavaxin og þau hafa kallað á róttækar breytingar á flestum sviðum. Það segir sig sjálft að slíkar aðstæður kalla á mikil umbrot í samfélaginu, gríðarleg átök og erfiðar tilfinningar, eins og dæmin sýna svo glöggt.</p> <h3>Efnahagslegur árangur</h3> <p>En við Íslendingar höfum nýtt þennan umbrotatíma vel, svo vel að ýmsir tala um kraftaverk í því sambandi. Tölurnar og árangurinn tala enda sínu máli. Verðbólga hefur lækkað úr 18,6% í 2,5% og hefur ekki verið lægri í tæp sjö ár, stýrivextir hafa lækkað úr 18% í 4,5% og hafa aldrei verið lægri, gengi íslensku krónunnar hefur styrkst um 20%, fjárlagahallinn hefur minnkað úr rúmum 200 milljörðum í tæpa 40 milljarða en á sama tíma hefur velferðarkerfið verið varið eins og kostur er. Reyndar hefur umfang þess vaxið sem hlutfall af landsframleiðslu ef borið er saman við góðærisárið 2007. Við höfum endurreist fjármálakerfið sem hrundi nær allt, við höfum náð sátt allra helstu hagsmunaaðila um einhverja viðamestu skuldaaðlögun heimila og fyrirtækja sem ráðist hefur verið í á síðari tímum, sátt hefur ríkt á vinnumarkaði og sátt við Breta og Hollendinga i Icesave-málinu er vonandi í augsýn.</p> <p>Skuldir ríkissjóðs og þjóðarbúsins eru mun lægri en reiknað var með, ekki síst vegna farsællar endurreisnar bankanna, fullnægjandi gjaldeyrisforði hefur verið tryggður, skuldatryggingaálag ríkissjóðs hefur lækkað úr 1007 stigum í 269 stig, atvinnuleysi hefur minnkað og störfum er farið að fjölga á ný. Samdráttarskeiðið hefur verið stöðvað, hagvöxtur er aftur farinn að mælast og undanfarið ár hefur kaupmáttur launa vaxið á ný. Í stað þess að Ísland sé nefnt sem víti til varnaðar horfir alþjóðasamfélagið nú til Íslands sem fyrirmyndar vegna mikils árangurs í endurreisnarstarfinu.</p> <h3>Lýðræðisumbætur og stjórnfesta</h3> <p>Á sama tíma erum við að gera grundvallarbreytingar á ýmsum þáttum samfélagsins sem marka munu framtíð okkar til langs tíma og við erum að taka ákvarðanir um stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna. Heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar er komin í hendur nýkjörins stjórnlagaþings. Þar erum við Íslendingar að stiga mjög merkilegt skref í þróun lýðræðis og stjórnskipunar sem vakið hefur mikla athygli erlendis.</p> <p>Stjórnmálakerfið er í mikilli gerjun. Lagalegur rammi þess hefur tvívegis verið endurskoðaður á liðnum árum til að tryggja gegnsæi og koma í veg fyrir hagsmunaárekstra. Einnig hafa flokkarnir sjálfir verið knúnir til endurmats. Kjósendur hafa gefið stjórnmálakerfinu gula spjaldið og krefjast réttmætra breytinga. Stjórnarráðið og stofnanakerfið hefur sömuleiðis gengið í gegnum miklar breytingar enda brást það í aðdraganda hrunsins. Skipulag þess, starfshættir og lagaumhverfi hafa verið endurskoðuð og miklar breytingar þegar litið dagsins ljós. Um áramótin mun ráðuneytum fækka um tvö og þeim langþráða áfanga verður náð í þjónustu við fatlað fólk að ábyrgð á henni verður flutt frá ríki til sveitarfélaga. Eru þá aðeins taldir stærstu þættirnir í þeirri viðamiklu uppstokkun sem farið hefur fram á vettvangi þings og ríkisstjórnar, enda ógerningur að gera þeim tæmandi skil í grein sem þessari.</p> <p>Þess má þó geta að af þeim 210 verkefnum sem ítarleg samstarfsyfirlýsing ríkisstjórnarflokkanna gerir grein fyrir eru 207 þegar afgreidd að miklu leyti eða í góðum farvegi, eins og til stóð.</p> <h3>Bjartsýni og áræði í öndvegi</h3> <p>Við Íslendingar njótum þess að búa við gjöfula náttúru og mannauð og félagslega innviði sem standast samanburð við það sem best gerist í heiminum. Til vitnis um það má nefna að við erum í fyrsta sæti í alþjóðlega viðurkenndum samanburði á sviði nýsköpunar, jafnréttismála og umhverfismála og að því er varðar hreinleika, aðgang að ferskvatni og heilsusamlegu umhverfi. Við erum í öðru sæti, á eftir Noregi, á lista yfir þau ríki jarðar þar sem mest lýðræði ríkir og Ísland er í þriðja sæti yfir þau lönd þar sem aðstæður eru bestar til að fæða og ala upp börn í heiminum. Allt eru þetta afar dýrmætir þættir sem skapa almenna velferð og jöfnuð hér á landi.</p> <p>Á þessum góða grunni getum við nú byggt sókn Íslands til framtíðar og það eigum við óhikað að gera á árinu 2011. Á nýju ári munum við móta atvinnustefnu til framtíðar, sem byggir á traustum grunni og stuðlar að nýjum atvinnutækifærum og fjölgun starfa. Það verður eitt af stærstu verkefnum næsta árs sem þegar hefur verið lagður grunnur að.</p> <p>Á nýju ári eigum við Íslendingar að setja bjartsýni, áræði, samhug og samstöðu í öndvegi í öllum okkar athöfnun. Við skulum leysa úr læðingi þann mikla samtakamátt sem í þjóðinni býr og beina honum í jákvæðan farveg uppbyggingar, framkvæmda og nýsköpunar.</p> <p>Ég óska landsmönnum öllum árs og friðar</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir,<br /> formaður Samfylkingarinnar og forsætisráðherra.<br /> </p>
31. desember 2010Blá ör til hægriÁramótaávarp forsætisráðherra 2010<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarp.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/frettir1/aramotaavarp.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Áramótaávarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra 31. desember 2010" class="media-object" /></a><figcaption>Áramótaávarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra 31. desember 2010</figcaption></figure></div> <div> Kæru landsmenn. </div> <p>Árið sem nú er að líða verður okkur lengi minnisstætt fyrir margra hluta sakir. Það verður skráð á spjöld sögunnar – ekki síst fyrir þá þrautseigju sem þjóðin sýndi þegar hún leysti flókin viðfangsefni og fyrir þann árangur sem við höfum náð – sameiginlega – við erfiðar aðstæður.</p> <p>Á þessum degi fyrir einu ári hvatti ég til þess að við gerðum árið 2010 að ári uppgjörs, réttlætis og sátta og ég tel að okkur hafi auðnast að stíga slík skref á árinu.</p> <p>Við gerðum það með skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og við gerðum það með skýrslu þingmannanefndarinnar og á vettvangi stjórnmálanna og víðar í samfélaginu. Í auknum mæli hefur okkur tekist að fjalla um erfið úrlausnarefni af yfirvegun og jafnvægi og í nokkrum verkefnum hefur okkur tekist að sameinast, þvert á flokka eða hagsmunahópa. Íslendingar eru búnir að fá nóg af flokkspólitísku karpi og eiga skilið að við stjórnmálamenn breytum vinnubrögðum okkar.</p> <p>Það er von mín að árið, sem nú er að líða, verði árið sem við drógum lærdóm af erfiðri reynslu. Það er von mín og trú að það tímabil sem nú er senn að baki hafi þroskað okkur bæði sem einstaklinga og sem þjóð.</p> <p>Margt bendir til þess að þeir erfiðleikar og&nbsp; þau áföll, sem við höfum gengið í gegnum, styrki samfélag okkar til lengri tíma litið – það verði heilsteyptara og þroskaðra og að sjálfsmynd okkar sem þjóðar eflist. Það sama gildir um þjóðfélög og einstaklinga sem lenda í brimróti erfiðleika. Þeir sem takast á við mótlætið af reisn, staðráðnir í að sigra, standa sterkari á eftir. -&nbsp; Menn læra að endurmeta gildin í lífinu, greina kjarnann frá hisminu og forgangsraða í samræmi við lífsviðhorf sín.</p> <p>Árið 2010 var að ýmsu leyti sérstakt. Á Íslandi rumskuðu náttúruöflin þannig að áhrifanna varð vart víða um heimsbyggðina. Þrátt fyrir mikið öskufall, truflanir á flugumferð og þær erfiðu aðstæður sem sköpuðust í nágrenni við Eyjafallajökul fór þó betur en útlit var fyrir.</p> <p>Umbrotin leystu úr læðingi djörfung, dug og samtakamátt sem við getum svo sannarlega verið stolt af. Ýmsar aðgerðir okkar og viðbrögð þjóðarinnar hafa hlotið lof á alþjóðlegum vettvangi. -&nbsp; Í mínum huga skiptir þó mestu hvaða styrk við sýndum hér innanlands og hverju samtakamáttur þjóðarinnar fékk áorkað. Nú virðist aftur hafa færst kyrrð yfir náttúruöflin. Kyrrð sem við kunnum enn betur að meta eftir að hafa verið minnt illþyrmilega á þann óbeislaða kraft sem ólgar í iðrum jarðar.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Við höfum rökstudda ástæðu til að ætla að nú séu bjartari tímar framundan. Við vissum að það tæki langan tíma að vinna úr afleiðingum hins mikla efnahagshruns. Við höfum þurft að kljást við þessar afleiðingar, oft úr þröngri stöðu,&nbsp; - en nú sjást loks jákvæð teikn um bata og um að mikill árangur hafi náðst. Og ég fullyrði að framundan séu ár uppbyggingar og vaxtar.</p> <p>Þennan árangur hefur þjóðin öll skapað með þrautseigju og stöðugri baráttu. Sannarlega ekki átakalaust, né heldur hafa menn verið einhuga um hvernig leysa skyldi úr málum. En öll höfum við þó talið okkur vera að vinna þjóðinni gagn, landinu okkar og fólkinu sem hér býr. Fyrir það er full ástæða til að þakka nú í lok árs.</p> <p>Við skulum þakka þeim stóra hópi fólks sem hefur tekið virkan þátt í þjóðfélagsumræðunni og krafist breytinga, aðgerða og réttlætis. Stjórnmálaumræðan hefur öðlast nýjan kraft. -&nbsp; Fyrir tilstyrk þessa fólks eru hugmyndir okkar um samfélagið að breytast og nýtt og betra Ísland að verða til.</p> <p>Okkur ber að þakka launafólki fyrir þolinmæði og þrautseigju. Þrátt fyrir mikla og óhjákvæmilega kjaraskerðingu vegna hrunsins hefur þetta fólk haldið hjólum atvinnulífs og opinberrar þjónustu gangandi.</p> <p>Þetta er alls ekki sjálfsagt, eins og við sjáum víða í kringum okkur þar sem verkföll og mótmæli lama heilu samfélögin sem þurfa síst á slíku að halda.</p> <p>Ég er jafnframt þakklát þeim öfluga hópi stjórnenda og eigenda fyrirtækja sem hefur haldið sjó og jafnvel ráðist í fjárfestingar og framkvæmdir þrátt fyrir óvissu og erfiðleika. Það skiptir miklu máli fyrir samfélagið í heild.</p> <p>Ég vil sérstaklega nefna hér ferðaþjónustuna sem hefur, til viðbótar við afleiðingar hrunsins, tekist á við afleiðingar eldgossins í Eyjafjallajökli. Með samstilltu átaki ferðaþjónustuaðila og þjóðarinnar allrar tókst hins vegar að snúa vörn í sókn. Þrátt fyrir þetta högg stendur greinin sterkari nú en í upphafi árs.</p> <p>Við þurfum á slíkri samstöðu og áræðni að halda á fleiri sviðum atvinnulífsins.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Velferð almennings er einn af mikilvægustu þáttum hvers samfélags, ekki síst velferð barna.</p> <p>Rannsóknir hafa sýnt að börn og ungmenni líða oft með afar ósanngjörnum hætti þegar kreppa skellur á. Af því þurfum við að læra. Þakka ber kennurum, foreldrum og öllum þeim sem standa vörð um hagsmuni þeirra á þessum erfiðu tímum.<br /> Það hefur oft verið afar þungbært að horfa upp á alvarlegar afleiðingar hrunsins á ýmsum sviðum samfélagsins. Við höfum reynt eftir mætti að verja grunngildi velferðarsamfélagsins.</p> <p>Langflestir eða allir búa þó við lakari kjör en áður og stórir hópar láglaunafólks, lífeyrisþega og þeirra sem misst hafa vinnuna þreyja þorrann og góuna af miklu æðruleysi.</p> <p>Enda þótt margt hafi verið gert til að verja stöðu þessara hópa blasir við að þegar úr rætist ber okkur sem samfélagi að setja kjarabætur til þessara hópa í forgang. Það er afar mikilvægt að standa vörð um jafnræði og jöfn tækifæri fyrir alla nú þegar birtir á ný - og slík gildi vil ég standa vörð um.</p> <p>Góðir Íslendingar<br /> Í samtölum mínum við erlenda þjóðarleiðtoga – bæði á Norðurlöndum, innan Evrópusambandsins, í Bandaríkjunum og víðar – sem og í samræðum við erlenda sérfræðinga í efnahagsmálum – hef ég ítrekað verið minnt á að víða er fylgst með endurreisnarferli Íslands.</p> <p>Við erum að endurvinna traust og virðingu með þeim góða árangri sem við blasir í endurreisninni. Og af þeim verkum verðum við ekki síður dæmd í framtíðinni en af hruninu sjálfu.</p> <p>Í alþjóðlegum samanburði getum við líka verið mjög stolt af stöðu Íslands á fjölmörgum mikilvægum sviðum. Við erum í efstu sætum í alþjóðlega viðurkenndum samanburði á sviði nýsköpunar, jafnréttis-, lýðræðis- og umhverfismála. Einnig að því er varðar hreinleika, aðgang að ferskvatni, heilsusamlegt umverfi og aðbúnað mæðra. Allt eru þetta afar dýrmætir þættir sem skapa forsendur fyrir almenna velferð og jöfnuð hér á landi.</p> <p>Við höfum hins vegar fallið niður í alþjóðlegum samanburði að því er varðar velmegun og lífskjör. En það eru þættir sem við höfum nú í hendi okkar að laga á komandi árum.</p> <p>Ég er sannfærð um að við getum verið bjartsýn á komandi tíð. Og umfram allt getum við, og eigum, að vera jákvæð gagnvart framtíðarmöguleikum okkar og tækifærum. Okkur Íslendingum eru allir vegir færir ef við einsetjum okkur að horfa fram á veginn með jákvæðni að leiðarljósi. Sú orka sem býr í jákvæðu hugarfari getur gert kraftaverk.</p> <p>Við skulum leysa úr læðingi þann mikla samtakamátt sem í þjóðinni býr og beina honum í jákvæðan farveg uppbyggingar, framkvæmda, sköpunar og þróunar.</p> <p>Við þurfum að nýta öll sóknarfæri til að drífa áfram hjól atvinnulífsins og auka hér atvinnu, kaupmátt og hagvöxt. Forsenda þessa er ekki síst sú að okkur lánist á nýju ári að skapa áframhaldandi frið á vinnumarkaði. Það verður ein af stóru áskorunum komandi árs.</p> <p>Ágætu landsmenn, nær og fjær.<br /> Á næsta ári verður þess minnst með margvíslegum hætti að 200 ár eru liðin frá fæðingu Jóns Sigurðssonar. Við minnumst hans fyrir þrautseigju og þor og við minnumst framlags hans í þjóðfrelsisbaráttunni.</p> <p>Háskóli Íslands, sem tók til starfa á aldarafmæli Jóns Sigurðssonar, fagnar því einnig tímamótum á næsta ári og það er von mín og trú að á þessu afmælisári muni okkur auðnast að styðja við vaxtarsprota nýsköpunar og skapandi greina um leið og við stöndum vörð um auðlindir okkar og hefðbundna atvinnuvegi og byggjum hér upp störf á sviði grænnar orku.</p> <p>Það er jafnframt afar vel við hæfi að stjórnlagaþing og smíði nýrrar stjórnarskrár beri upp á þetta mikla tímamótaár. Það ber vott um pólitískan þrótt og þroska Íslendinga að þjóðin skuli nú undirbúa gerð nýrrar stjórnarskrár.</p> <p>Á stjórnlagaþinginu verða tekin fyrir stórmál sem varðað geta veg okkar um ókomna tíð: Sameign þjóðarinnar á auðlindum, framtíð forsetaembættisins, þingræðisins og þjóðkirkjunnar og þróun lýðræðis í landinu, svo eitthvað sé nefnt.</p> <p>Á nýju ári þurfum við einnig að leiða til lykta áratuga deilur um auðlindamál. Við þurfum að ná sátt um nýjan grunn að sjálfbærri og sanngjarnri stefnu varðandi dýrmætustu auðlindir þjóðarinnar, meðal annars um fiskveiðistjórnunarkerfið. Auðlindir sjávar, orkan í iðrum jarðar og þau verðmæti sem fólgin eru í vatninu, jafnt heitu sem köldu eiga að vera sameign þjóðarinnar og þannig þarf að ganga frá málum að arðurinn renni með sanngjarnari hætti en verið hefur til allra Íslendinga.</p> <p>Kæru landsmenn.<br /> Gerum árið 2011 að tíma uppbyggingar og uppskeru. Gerum það að árinu þegar við sögðum skilið við kreppuna með áþreifanlegum hætti og hagur þjóðarinnar hóf að vænkast á ný. Látum þetta verða árið þegar farsælu samstarfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðin lauk og full sátt náðist við alþjóðasamfélagið á ný. Árið þegar við byrjum að uppskera aukna sátt, samstöðu og bjartsýni í samfélaginu eftir umrót og umbætur undanfarinna tveggja ára.</p> <p>Það er einlæg von mín að þegar líða tekur á árið 2011 getum við öll horft til baka, nokkuð hnarreist og stolt, sannfærð um að við höfum unnið vel úr þeim gífurlega erfiðu verkefnum sem efnahagshrunið kallaði yfir íslenskt samfélag. Við stefnum nú þegar í rétta átt og það er sannfæring mín að í sameiningu munum við skapa okkur og afkomendum okkar farsæla framtíð á Íslandi.</p> <p>Góðir landsmenn.<br /> Ég óska ykkur öllum gæfu og gengis á árinu 2011 og þakka samfylgdina á árinu sem er að líða.</p>
25. nóvember 2010Blá ör til hægriSögulegar kosningar til stjórnlagaþings<p>Næstkomandi laugardag göngum við Íslendingar til sögulegra kosninga þar sem valdir verða fulltrúar á stjórnlagaþing. Kosningarnar eru mikilvægur þáttur í því merkilega lýðræðisferli sem nú fer fram við mótun nýrrar stjórnarskrár fyrir Ísland. Vil ég hvetja alla sem kosningarétt hafa til að nýta sér þetta einstæða tækifæri til að hafa áhrif á framtíð þjóðarinnar og taka þátt í að móta þann ramma eða grundvöll sem íslenskt samfélag mun byggja á.<br /> </p> <p>Ég hef lengi haft þá sannfæringu að forsenda þess að sátt náist um heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar, eins og stefnt hefur verið að allt frá stofnun lýðveldisins, sé að þjóðin sjálf og fulltrúar hennar sem ekki hafa beina hagsmuni af lítt breyttu fyrirkomulagi vinni það verk. Alþingi Íslendinga hefur ekki auðnast það þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir. Sem þingmaður flutti ég fyrst frumvarp um sérstakt stjórnlagaþing, skipað öðrum en þingmönnum, haustið 1994. Lengi vel talaði ég fyrir daufum eyrum í þessum efnum en eftir það mikla efnahags- og stjórnmálahrun sem við urðum fyrir haustið 2008 breyttust viðhorfin.&#160;</p> <p>Lög um stjórnlagaþing nr. 90/2010 sem samþykkt voru 16. júní 2010 eiga sér fáar hliðstæður í heiminum og munu þau væntanlega hafa áhrif á lýðræðisþróun og aðferðafræði við mótun stjórnarskráa. Samkvæmt lögunum er sérstöku stjórnlagaþingi ætlað það mikilvæga hlutverk að semja frumvarp að nýrri stjórnarskrá fyrir Ísland og leggja fyrir Alþingi til samþykktar. Í þessu skyni var á grundvelli laganna efnt til 1000 manna þjóðfundar í upphafi þessa mánaðar þar sem fulltrúar allrar þjóðfélagshópa hvaðanæva af landinu komu sér saman um helstu gildi og grunnþætti sem ný stjórnarskrá ætti að byggja á.&#160; Þjóðfundurinn heppnaðist afar vel og sú uppbyggjandi samstaða sem þar sveif yfir vötnum vekur góðar vonir um framhaldið.</p> <p>Næsta skref í þessu lýðræðislega ferli er að velja fulltrúa á&#160; stjórnlagaþingið sem standa mun í 2-4 mánuði fyrri hluta árs 2011 og mun því ljúka störfum í tæka tíð fyrir 200 ára afmæli Jóns Sigurðssonar 17. júní 2011. Niðurstöðurnar munu síðan fara til Alþingis til afgreiðslu í samræmi við ákvæði gildandi stjórnarskrár. Líklegt er þó að ákveðið verði að þjóðaratkvæðagreiðsla muni fara fram um endurskoðaða stjórnaskrá áður en hún gengur í gildi.</p> <p>Val fulltrúa á stjórnlagaþingið sætir einnig tíðindum í lýðræðisþróun á Íslandi enda verða þeir kjörnir beinni kosningu með persónukjöri meðal allra landsmanna. Með kosningunum er gerð tilraun með nýtt kosningafyrirkomulag þar sem atkvæði kjósenda nýtast mun betur en í hefðbundnum listakosningum og möguleikar kjósenda til að kjósa einstaklinga í stað flokka verður að veruleika. Kosningaþátttakan og hvernig til tekst getur því varða miklu um þróun kosningafyrirkomulags og lýðræðis á Íslandi.</p> <p>Ég vil nota þetta tækifæri til að færa þeim einstaklingum miklar þakkir sem lagt hafa þessu mikilvæga samfélagsverkefni lið, ekki síst þátttakendum þjóðfundarins og þeim fjölmenna hópi frambjóðenda sem gefið hafa kost á sér til setu á stjórnlagaþingið. Þjóðfundurinn og kosningabaráttan hefur þegar hrundið af stað mikilli umræðu um allt þjóðfélagið um grundvöll þess samfélags sem við viljum byggja og ég er sannfærð um að við munum uppskera vandaða stjórnarskrá – umgjörð um betra samfélag á Íslandi. Í komandi kosningum á laugardaginn getur öll íslenska þjóðin lagt sitt af mörkum til þess mikilvæga verkefnis. Ég hvet alla til að nýta sér þann rétt.<br /> </p>
04. nóvember 2010Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á leiðtogafundi Norðurlandaráðsþings<p>Forseti Norðurlandaráðs, ráðherrar og þáttakendur<br /> </p> <p>Umræðan um græna hagkerfið er ofarlega á baugi víða um heim um þessar mundir. Ég tel að umfjöllun á vettvangi Norrænu ráðherranefndarinnar um þetta efni sé afar mikilvæg og áherslan á grænan vöxt og velferð gerir okkur kleift að byggja á styrkleikum Norðurlandaþjóða.<br /> </p> <p>Ég tel að Norðurlöndin hafi alla burði til þess að verða frumherjar í nýsköpun og þróun á grundvelli þessara gilda og geti hugsanlega orðið reynslubanki og brautryðjendur sem aðrar þjóðir geta litið til. Við eigum að útvíkka samstarfið á þessu sviði þannig að það skili sér til fyrirtækja í nýsköpun, menntastofnana og rannsóknaraðila, hvort sem er opinberra eða á einkamarkaði.<br /> </p> <p>Viðhorfsbreytingin sem orðið hefur á undanförnum árum varðandi sjálfbærni í orkumálum, umhverfisvænni stefnumörkun og nýsköpun er gríðarleg. Við höfum dæmi um mjög spennandi verkefni á sviði orkumála, þar sem nýsköpun á sér stað á sviði grænnar orku. Ég tel að við Íslendingar höfum hér ýmislegt fram að færa. Ísland hefur til þessa einbeitt sér að orkugjöfum frá jarðhita og vatnsföllum, en tilraunir standa yfir á virkjun sjávarfalla, endurvinnslu gróðurhúsalofttegunda og vinnslu eldsneytis með jarðhita. Þá hefur íslenskt fyrirtæki skipað sér í fremstu röð við að móta tækni sem bætir eldsneytisnýtingu.<br /> </p> <p>Allir stjórnmálaflokkar á Íslandi stóðu að samþykkt þingsályktunartillögu um eflingu græna hagkerfisins á Íslandi og ríksstjórnin mun sérstaklega 2 beita sér fyrir fjölgun grænna starfa. Slík störf eiga þátt í að rjúfa þau bönd sem verið hafa milli hagvaxtar annars vegar og neikvæðra umhverfisáhrifa hins vegar. Markmið grænnar hagstjórnar er að græn störf skapi jafnframt mannsæmandi kjör og þar með almenna velferð. Græn störf ná yfir vítt svið atvinnulífsins og mikilvægt er að skoða stoðkerfi atvinnulífsins og lagaumhverfi þannig að þau styðji við þessa þróun og nefnd fulltrúa allra stjórnmálaflokka á Íslandi vinnur nú að því verkefni.<br /> </p> <p>Það má líta á verkefni á þessu sviði eins og vandasama ræktun. Það verða ekki öll fræin að plöntum og aðeins sumar plönturnar dafna. En þær plöntur sem dafna geta gefið ríkulegan ávöxt á svo mörgum sviðum. Það er hlutverk okkar stjórnvalda að hlúa að þessum sprotum og reyna að stuðla að því að þeir dafni sem best.<br /> </p> <p>Við vitum að tækifærin eru fyrir hendi og það þarf að vera samstillt átak okkar að nýta þau. Stofnun starfshóps (task-force) sem starfar nú í vetur við að greina og þróa þetta frekar, er verkefni sem við forsætisráðherrar Norðurlandanna ákváðum í vor og vonandi skilar það markvissri leit og greiningu verkefna fyrir næsta hnattvæðingarþing undir formennsku Finnlands.</p> <p>Það eru gífurleg sóknarfæri á þessu sviði og Norðurlöndin eiga að geta verið hér í fararbroddi ef vel tekst til. Ísland mun leggja sitt af mörkum til að svo geti orðið.</p>
26. október 2010Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á málþingi Umhyggju<p>Herra forseti Íslands, ágætu fyrirlesarar, foreldrar og aðrir góðir gestir.</p> <p>Mér er sérstakur heiður af þátttöku í málþingi Umhyggju á 30 ára afmæli félagsins og tel mér mikill sómi sýndur.</p> <p>Framundan eru áhugaverð erindi um þróun barnalækninga á Íslandi, um andlegan þátt barnalækninga. Við fáum að kynnast reynslu foreldra og sjúklinga af legu á Barnaspítölum sem spannar 50 ára tímabil og síðast en ekki síst verður horft til þess sem famundan er á næstu árum í heilbrigðisþjónustu við langveik börn.</p> <p>Væntanlegri barnsfæðingu fylgir jafnan mikil eftirvænting og tilhlökkun en þó oft blandin ákveðnum kvíða. Spurningin um það hvort barnið verði heilbrigt er undirliggjandi hjá verðandi foreldrum. Blessunarlega er það langoftast raunin – en þó ekki alltaf. Ef barn er veikt og ef veikindin eru alvarleg hefur það gífurleg áhrif á líf foreldra og fjölskyldu.Í fyrstu fylgir því áfall og sorg sem þarf að vinna úr en jafnframt dregur það oftast fram mikinn styrk foreldranna sem vilja annast barnið eins vel og nokkur kostur er og berjast fyrir velferð þess.</p> <p>Samfélagið hefur miklum skyldum að gegna gagnvart veikum börnum og fjölskyldum þeirra. Þessar skyldur krefjast mikils af heilbrigðiskerfinu, félagslega kerfinu og menntakerfinu sem verða að vera í stakk búin til að mæta fjölbreyttum og einstaklingsbundnum þörfum barna og foreldra þeirra.<br /> </p> <p>Við höfum um langt skeið getað státað af góðri heilbrigðisþjónustu, vel búnum sjúkrahúsum, færum sérfræðingum og öðru fagfólki. Undirstaða allrar þjónustu er vel menntað starfsfólk og öflug sérfræðiþekking. Þetta er allt fyrir hendi hjá okkur. Svo er það spurning hvernig við spilum úr því sem við höfum, hvernig við skipuleggjum þjónustuna, gerum hana aðgengilega þeim sem þurfa hennar með, beitum forvörnum og tryggjum að vandamál séu greind og gripið inní eins fljótt og auðið er.<br /> </p> <p>Ég sá vel hve víða var pottur brotinn í þjónustu við börn og fjölskyldur þeirra þegar ég tók til starfa í félagsmálaráðuneytinu árið 2007. Það var mér því mikið ánægju- og gleðiefni þegar Alþingi samþykkti einum rómi áætlun til fjögurra ára sem ég lagði fram um aðgerðir til að styrkja stöðu barna og ungmenna. Sett var á fót samsráðsnefnd til að vinna að framgangi áætlunarinnar en verkefni hennar spönnuðu vítt svið og heyrðu undir mörg ráðuneyti sem mikilvægt var að ynnu saman að þessum málum.<br /> </p> <p>Í aðgerðaáætluninni var meðal annars kveðið á um hækkun barnabóta til tekjulágra fjölskyldna, lengingu fæðingarorlofs, stuðning við foreldra í uppeldisstarfi, eflingu forvarna og aðgerðir gegn vímuefnaneyslu. Þá voru þar tilgreindar aðgerðir í þágu barna og ungmenna með þroskafrávik, hegðunarerfiðleika og geðraskanir, langveikra barna og barna sem eiga við vímefnavanda að etja, auk aðgerða til að vernda börn og ungmenni gegn kynferðisbrotum og til að styrkja stöðu barna innflytjenda.<br /> </p> <p>Þessari aðgerðaáætlun var fylgt vel eftir þó ýmislegt hafi þurft undan að láta vegna hrunsins eins og lenging fæðingarorlofsins. Ég nefni þó hér að á einu ári var fé til verkefna sem heyrðu undir félagsmálaráðuneytið og vörðuðu börn og barnafjölskyldur aukið um 45% að raunvirði, að undanskildum þeim útgjaldaauka sem fólst í hækkun barnabóta. Í tengslum við áætlunina voru einnig felld niður komugjöld barna og ungmenna á heilsugæslustöðvum og sjúkrahúsum. Á þessum tíma voru gríðarlega langir biðlistar eftir greiningu hjá Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins og samþykkti ríkisstjórnin að settir yrðu fjármunir í sérstakt átak til að vinna á biðlistunum.<br /> </p> <p>Átakið hjá Greiningarstöðinni gekk vel, en það verður að segjast sem er að eftir því sem greiningum fjölgaði kom æ betur í ljós skortur á meðferð og úrræðum. Sömuleiðis varð þetta til að draga fram þá togstreitu sem er alltof áberandi milli ráðuneyta, ríkis og sveitarfélaga um framkvæmd og kostnað vegna meðferðar og annarra úrræða sem bitna á þjónustunni. Sumar aðgerðir sem grípa þarf til eru á gráu svæði og stundum togast þær á milli, ýmist innbyrðis milli ráðuneyta eða milli ríkis og sveitarfélaga, tekist er á um hver á að framkvæma hlutina og hver á að borga fyrir meðferð og úrræði. Á meðan líða börnin og foreldrar þeirra, og reyndar fagfólkið líka sem horfir upp á brýna þörf en getur ekkert gert þar sem kostnaðurinn er orðinn bitbein milli þessara aðila.</p> <p>Þessari togstreitu er vel lýst í vandaðri skýrslu um þjónustuþörf langveikra barna, sem unnin var af starfshópi sem ég skipaði undir forystu Ingibjargar Georgsdóttur, barnalæknis á Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins. Þetta er vönduð skýrsla með tillögum um úrlausnir. En þegar við rýnum í lausnirnar þá rekumst við á veggi vegna þess að óljóst er hver ber fjárhagsleg ábyrgð og undir hvaða verksvið málið fellur og það tefur fyrir lausn mála.<br /> </p> <p>Nú stendur fyrir dyrum sameining félags- og tryggingamálaráðuneytisins og heilbrigðisráðuneytisins í nýtt velferðarráðuneyti og með þeirri breytingu bind ég miklar vonir við að múrar falli og rutt verði úr vegi margvíslegum hindrunum sem allt of oft verða á vegi foreldra sem þurfa á þjónustu að halda fyrir börnin sín.<br /> </p> <p>Það hefur lengi verið mér sérstakt hugðarefni að þjónusta við börn og fjölskyldur þeirra sé veitt í eins miklum mæli og kostur er inni á heimilum og í nærumhverfi barnanna. Svokölluð fjölkerfameðferð sem nú er farið að veita á vegum Barnaverndarstofu miðar að þessu. Meðferðin snýr að fjölskyldum unglinga með fjölþættan hegðunarvanda sem er kominn á það alvarlegt stig að vistun utan heimilis er talin koma til greina. Ráðið hefur verið til starfa fagfólk í tvö teymi til að sinna meðferðinni, annað hóf störf í nóvember 2008 og hið síðara í mars á þessu ári.<br /> </p> <p>Annað þjónustuform sem ég hef miklar væntingar til er svokölluð ,,notendastýrð persónuleg aðstoð.” Í tengslum við fyrirhugaðan flutning á málefnum fatlaðra til sveitarfélaganna um komandi áramót liggja fyrir drög að frumvarpi um breytingar á lögum um málefni fatlaðra. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir bráðabirgðaákvæði um þessa þjónustu sem sérstakt samstarfsverkefni ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka fólks með fötlun. Miðað er við að þjónustan verði skipulögð á forsendum notandans og undir verkstjórn hans um leið og hún verði sem heildstæðust milli ólíkra þjónustukerfa. Þetta síðastnefnda tel ég mjög mikilvægt, því það er óþolandi þegar þeir sem þurfa á þjónustu að halda þurfa að gjalda fyrir þrönga kerfishugsun og stíf stjórnsýslumörk.<br /> </p> <p>Ég sé fyrir mér að þetta þjónustuform geti orðið fötluðum börnum og foreldrum þeirra mikil stoð og aukið möguleika þeirra til að lifa lífi sínu eins og aðrar fjölskyldur með börn og gert börnum með mikla þörf fyrir aðstoð í daglegu lífi mögulegt að búa heima hjá sér.<br /> <br /> Í fyrra var gerður samstarfssamningur þriggja ráðuneyta og samstarfs sveitarfélaga um tilraunaverkefni til styrktar langveikum börnum og börnum með ofvirkni og athyglisbrest. Auglýst var eftir umsóknum frá sveitarfélögum um styrki til verkefna með það að markmiði að efla stuðnings- og nærþjónustu við þessi börn. Fjöldi umsókna barst og var úthlutað 80 milljónum króna í styrki til fjölbreyttra verkefna á þessu sviði. Það er ánægjulegt að segja frá því að verkefnið heldur áfram og auglýsti félags- og tryggingamálaráðuneytið styrki til umsóknar um liðna helgi.<br /> </p> <p>Góðir gestir.<br /> Það eru erfiðir tímar í samfélaginu, við stöndum frammi fyrir miklum niðurskurði í ríkisútgjöldum sem því miður er óhjákvæmilegur. Það er vandaverk að forgangsraða verkefnum við svo erfiðar aðstæður. Við sem höldum um stjórnvölinn verðum að leggja allt kapp á að haga aðgerðum þannig að velferðarkerfið skaðist ekki, því það er ein mikilvægasta stoð samfélagsins, það sjáum við best á þrengingartímum eins og þeim sem nú eru.<br /> </p> <p>Með þetta að leiðarljósi ákvað ríkisstjórnin, þrátt fyrir miklar hagræðingar– og sparnaðaraðgerðir, að verja fjárveitingar til áætlunar um aðgerðir til að styrkja stöðu barna og ungmenna og jafnframt að lítillega yrði bætt við hana. Velferð barna í dag er jafnframt grundvöllur velferðar samfélagsins í dag og í framtíðinni. Við verðum því að fylgjast grannt með áhrifum niðurskurðarins á börnin okkar og ungmennin. Þar má ekkert bresta.<br /> </p> <p>Við megum ekki missa kjarkinn. Okkur mun takast að vinna okkur út úr vandanum. Við skulum því horfa til framtíðar, spila eins vel og við getum úr því sem við höfum, vera framsýn og bjartsýn, vera í sókn, ekki vörn. Þannig mun okkur vel farnast.<br /> </p>
26. október 2010Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á samfögnuði með kvennaliði Gerplu<p>Ágætu gestir.<br /> <br /> </p> <p>Það er full ástæða til þess að fagna í dag vegna þess glæsilega og einstaka árangurs sem kvennalið Gerplu náði á Evrópumótinu í hópfimleikum í Svíþjóð nú um helgina.</p> <p>Sjálf fylltist ég af stolti þegar ég fékk fréttir af þessu afreki og ég veit að það átti við um okkur öll. Þessi árangur minnir okkur á hvers við erum megnug, Íslendingar, þessi árangur sýnir að okkur eru allir vegir færir ef við erum samtaka og vinnum saman sem einn maður, ef við göngum í takt.</p> <p>Árangur í hópfimleikum byggir á samvinnu margra einstaklinga og sú viðurkenning sem við fögnum hér í dag byggir á því hve liðinu sem heild tókst vel upp. Árangur heildarinnar byggir á framlagi hvers einstaklings og í hópi sem þessum hafa menn mismunandi styrkleika, innan og utan keppni. Evrópumeistaratitillinn sem nú er í höfn byggir ekki á tilviljun heldur þrotlausri vinnu og mikilli skipulagningu sem margir hafa komið að.</p> <p>Að baki liggur ára og jafnvel áratuga ástundun og vinna margra sterkra einstaklinga sem hafa undanfarið einbeitt sér að því að ná árangri. Það er þessi hópur sem heild sem er þegar orðinn fyrirmynd annarra og það er þessi hópur sem heild sem sýndi og sannaði að Íslendingar geta sótt fram á alþjóðavettvangi og unnið þar til afreka. Það er þessi hópur sem heild sem verður öðrum hvatning, ekki bara íþróttafólki heldur okkur Íslendingum almennt og öllum sem vilja sækja fram og ná árangri, á hvaða sviði sem er.</p> <p>Með dugnaði, elju og samviskusemi eru okkur allir vegir færir, það hafið þið sýnt og sannað.</p> <p>Ég vil líka nota þetta tækifæri hér í dag til þess að óska unglingalandsliði kvenna í fimleikum innilega til hamingju með að hafa unnið til bronsveðlauna á nýafstöðnu Evrópumóti og unglingalandsliði karla fyrir að hafa náð fjórða sæti í úrslitum á mótinu. Það er mjög góður árangur þar sem þetta er í fyrsta sinn sem Ísland sendir karlalið til keppni á Evrópumóti í hópfimleikum. Þá er þetta einnig í fyrsta sinn sem keppni fer fram í unglingaflokki á Evrópumóti. Mörg jöfn lið mættu til keppni og því er árangur unglingalandsliðs kvenna og annarra íslenskra liða sem komust í úrslit á mótinu mjög góður. Íslensku liðin geta verið afar stolt af framgöngu sinni á þessu móti og borið höfuðið hátt.</p> <p>Fimleikar eru vaxandi íþróttagrein á Íslandi og í dag stunda sjö til átta þúsund manns um land allt þessa öflugu íþrótt, þar af er um 90% iðkenda börn og ungmenni.</p> <p>Fimleikar eru að ýmsu leyti merkileg íþróttagrein þótt óneitanlega fari minna fyrir þeirri íþrótt en mörgum öðrum bæði í fjölmiðlum og í almennri umræðu. Fimleikar eru undirstöðuíþrótt sem byggir upp alhliða líkamlegt atgervi og hreysti og ég er sannfærð um að þau afrek sem unnin voru á Evrópumótinu munu reynast börnum og unglingum um land allt mikil hvatning til þátttöku í fimleikum og er það vel.</p> <p>Í börnum okkar og unglingum eru falin mikil verðmæti og framtíð þjóðfélags okkar og velferð byggist á því að þeim farnist vel. Við iðkun fimleika og annarra íþrótta lærist margt svo sem agi, heilbrigt líferni og félagslegt samneyti sem við megum ekki vanmeta og missa sjónar á.<br /> </p> <p>Til hamingju með árangurinn,&#160; glæsilega íþróttafólk og nýkrýndir Evrópumeistarar.<br /> </p> <p>Við skulum gefa Evrópumeisturunum í hópfimleikum árið 2010 gott klapp.</p>
08. október 2010Blá ör til hægriSkýrsla forsætisráðherra um skuldavanda heimila og fyrirtækja og aðgerðir ríkisstjórnar<p>&#160;</p> <p><strong>Skýrsla forsætisráðherra um skuldavanda heimila og fyrirtækja og aðgerðir ríkisstjórnar.</strong></p> <p><strong>Flutt á 139. löggjafarþingi kl. 14.30 fimmtudaginn 7. október.</strong></p> <p><strong>&#160;</strong></p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Mótmælin hér fyrir utan Alþingishúsið á mánudagskvöldið komu við okkur öll. Þau snertu mig djúpt og ég held að þau hafi snert þjóðina alla. Sem betur fer voru mótmælin að mestu leyti friðsamleg og ég er þakklát fyrir að ekki urðu alvarleg slys á mönnum.</p> <p>Ég skil vel þá reiði og þá óánægju sem kraumar undir og ég skil vel að fólk vilji sýna í verki hvernig því líður.&#160;</p> <p>Mótmælin beinast gegn stjórnmálamönnum, Alþingi, ríkisstjórn, stjórnmálaflokkum og valdi almennt.</p> <p>Mótmælin beinast gegn spillingu, misrétti og mismunun í skuldameðferð innan bankakerfisins.</p> <p>Mótmælin beinast gegn niðurskurði á fjárlögum, skuldum heimila og fyrirtækja og atvinnuleysi.</p> <p>Mótmælin beinast gegn meðferð tillagna um ákærur fyrir Landsdómi.</p> <p>Mótmælin beinast gegn fátækt og erfiðum lífskjörum, sem m.a. birtast okkur í því að alltof margir þurfi að leita á náðir hjálparstofnana og sveitarfélaga um nauðþurftir.</p> <p>Mótmælin beinast gegn því að okkur stjórnmálamönnum hefur ekki auðnast að vinna saman sem skildi og við höfum ekki tekið nægilega skipulega og ekki nógu hratt á þeim vanda sem við stöndum nú andspænis.</p> <p>Meginatriðið í mínum huga er ekki að hverjum þessara þátta mótmælin beindust, heldur því að margir eru ósáttir við stöðu mála og það á sér eðlilegar skýringar.</p> <p>Það er eðlilegt að fólk mótmæli skertum kjörum og aðstæðum þegar afleiðingar hrunsins skella á þeim með fullum þunga og það er eðlilegt að fólki lengi eftir betri tíð.</p> <p>Við verðum hinsvegar að muna að við Íslendingar erum að sigla í gegnum eina dýpstu efnahagskreppu sem vestrænar þjóðir hafa gengið í gegnum á undanförnum áratugum.</p> <p>Bankakerfið hrundi, gjaldmiðlillinn hrundi og vegið var að fjárhagslegum grundvelli ríkissjóðs, sveitarfélaga, fyrirtækja og flestra heimila.</p> <p>Það er sannarlega sárt að horfa uppá afleiðingar þessa hruns á hinn almenna borgara og margar fjölskyldur búa við óásættanlegar aðstæður vegna atvinnumissis og skuldavanda.</p> <p>Í upphafi t<span>í</span>unda áratugarins gengu Finnar í gegnum mjög djúpa efnahagslægð, lægð, sem fram til kreppunnar sem nú r<span>í</span>ður yfir, var dýpsta efnahagslægð sem nokkuð iðnvætt land hafði gengið <span>í</span> gegnum.</p> <p>Fasteignaverðið hrundi, fyrirtæki og einstaklingar voru þjakaðir af skuldabyrðinni og atvinnuleysið rauk upp <span>í</span> næstum þv<span>í</span> 20 prósent.&#160; Allt útlit var fyrir að finnska velferðarr<span>í</span>kið yrði gjaldþrota.</p> <p>Það tók Finna mörg ár að rétta úr kútnum en þegar upp var staðið blasti við sterkara og samkeppnishæfara r<span>í</span>ki en fyrir kreppu. Það gefur okku von og af þeirra reynslu getum við dregið lærdóm sem getur orðið okkur veganesti. Flest bendir til þess nú að okkur muni auðnast betur en Finnum að vinna úr okkar málum, þrátt fyrir að kreppan hér hafi verið alvarlegri og dýpri en í Finnlandi. <span>&#160;</span></p> <p>Þegar fyrri ríkisstjórn mín tók við í febrúar árið 2009 hvarflaði hvorki að mér né öðrum ráðherrum að við ættum létt verk fyrir höndum. Við vissum að viðfangsefnið yrði gríðarlega umfangsmikið og gríðarlega erfitt og ég vissi að í hönd færu sársaukafullir tímar.</p> <p>Margt hefur sem betur fer tekist vel og jafnvel betur en bjartsýnustu spár gerðu ráð fyrir. Ég benti hér í stefnuræðu minni síðastliðið mánudagskvöld á mörg atriði, sem gefa vísbendingu um að við Íslendingar séum að rétta úr kútnum á undraskömmum tíma.</p> <p><span>Efnahagsbatinn, sem mun koma öllum til góða, er nú í augsýn.</span> <span>Það virðist ætla að taka þjóðina skemmri tíma að vinna sig út úr vandanum en spáð var. Okkur virðist ætla að takast að sporna við því háa atvinnuleysi sem spáð var, samdrátturinn varð minni en áætlað var og hjól atvinnulífsins virðast vera að fara í gang á ný eins og spár gerðu ráð fyrir.</span></p> <p>Þessi skref eru einmitt hluti af því að hér verði skapaður grundvöllur fyrir það velferðarkerfi sem við viljum búa við. Þetta tvennt verður aldrei slitið úr samhengi, enda þótt skrefin á þessari leið séu nú sár fyrir alltof marga.</p> <p>Ég fullyrði að ekkert mál hefur verið jafn fyrirferðarmikið hjá ríkisstjórninni og Alþingi og skuldaaðlögun fyrirtækja og einstaklinga undanfarið eitt og hálft ár. Gripið hefur verið til umfangsmikilla aðgerða sem hjálpað hafa þúsundum fjölskyldna og fyrirtækja og grunnur hefur verið lagður að lausnum fyrir flesta.</p> <p>Við töldum að á sínum tíma hefðum við náð utanum vandann og komið til móts við þá sem væru í vanda staddir. Um þessar aðgerðir hefur verið breið og góð samstaða hér í þinginu og vonir okkar flestra hafa staðið til þess að þær myndu nýtast einstaklingum og fjölskyldum þeirra og fyrirækjum.&#160;</p> <p>Því er ekki að leyna að árangurinn hefur ekki orðið sá sem við væntum. Ég viðurkenni það fúslega.Ýmislegt hefur tafið þessa vegferð. Ég nefni tafir við endurreisn bankanna, dóm<span>&#160;</span> um gengisbundin lán, dóm<span>&#160;</span> um ábyrgðarmenn þeirra sem fara í skuldaaðlögun og seinagang<span>&#160;</span> í afgreiðslu mála í bönkunum m.a. vegna seinagangs hjá hinu opinbera.</p> <p>Frú forseti</p> <p>Ríkisstjórnin einhendir sér nú í að leysa þann bráðavanda sem steðjar að þeim sem eru við það að missa eignir sínar. Við köllum eftir sátt um lausn þessa vanda og samráð hér á þinginu, við hagsmunaaðila og banka og lánastofnanir.</p> <p>Í gær áttu fimm ráðherrar ríkisstjórnarinnar góðan fund með Hagsmunasamtökum heimilanna og á næstu dögum munum við funda með bönkunum, lífeyrissjóðum, aðilum vinnumarkaðarins og þeim þingnefndum sem að málinu koma. Fulltrúar Framsóknarflokksins og Hreyfingarinnar hafa nú einnig komið að þessu borði sem fullgildir og mikilvægir þátttakendur og fagna ég því sérstaklega.</p> <p>Það er mikilvægt að greina bráðavandann vel og umfang hans. Það hefur því miður reynst ótrúlega erfitt að fá haldgóðar tölur um hvað framundan er varðandi nauðungarsölur á íbúðum og misvísandi tölur hafa verið í umræðunni.</p> <p>Okkur sýnist að stærðargráðan gæti verið um 230 til 240 íbúðir, þar sem eigandi á lögheimili, sem að óbreyttu fara á lokasölu í október. Ég endurtek að óbreyttu, en mjög oft eru uppboðsbeiðnir afturkallaðar á síðustu stundu.</p> <p>Í vinnslu eru leiðir til að forða uppboðum sem fyrir dyrum standa á lögheimilum einstaklinga sem eru að vinna að lausn sinna mála. Ætlunin er að þessir aðilar fái nú flýtimeðferð hjá Umboðsmanni skuldara og embættið fái afdráttarlausar heimildir til að stöðva nauðungarsölur í slíkum tilfellum.</p> <p>Nú er unnið því að hafa samband við þá 230-240 aðila sem standa í þessum sporum og reynt að leita lausna í samráði við þá .</p> <p>Á Íslandi á enginn að þurfa að verða heimilislaus vegna skuldavanda – það þurfa stjórnvöld, fjármálastofnanir og sveitarfélög að tryggja í sameiningu.</p> <p>Þá er von á frumvarpi efnahags- og viðskiptaráðherra um viðbrögð við nýföllnum gengislánadómum á næstu dögum, þar sem leitast verður við að draga úr óvissu og greiða fyrir úrlausn skuldamála einstaklinga. Jafnframt vinnur efnahags- og viðskiptaráðherra nú að endurnýjuðu samkomulagi við banka og aðra hagsmunaaðila um sértæka skuldaaðlögun.</p> <p>Gert er ráð fyrir að bönkunum verði gefinn stuttur tími til að vinna úr skuldamálum smærri og meðalstórra fyrirtækja á næstu mánuðum og bankarnir skili þannig til viðskiptavina sinna því svigrúmi sem þeir hafa til að mæta þörfum skuldsettra fyrirtækja.</p> <p><span>Með sama hætti þarf að mæta þeim ábendingum sem komið hafa fram um ágalla á skuldaaðlögun einstaklinga og tryggja að með henni verði unnt að veita þúsundum einstaklinga fullnægjandi úrlausn í bönkunum á næstu mánuðum. Við vonumst til að ljúka samkomulagi við alla hlutaðeigandi um þessa þætti í næstu viku.</span> <span></span></p> <p>Ég tel, að auk endurbóta á þeim sértæku úrræðum sem nú bjóðast skuldurum sé nauðsynlegt að stjórnvöld skoði nú vandlega og með opnum huga allar framkomnar hugmyndir og tillögur um almennar aðgerðir til hagsbóta fyrir skuldara. M.a. þær hugmyndir sem komið hafa fram hér á Alþingi og víðar í okkar samfélagi, eins og t.d. hugmyndir Hagsmunasamtaka heimilanna.</p> <p>Ég minni hins vegar á að vega þarf og meta hin ólíku úrræði heildstætt til að átta sig á því hvaða áhrif þau hafa á þjóðarbúið og viðreisn efnahagslífsins. Ekki má ganga lengra en skynsamlegt getur talist að teknu tilliti til allra þátta málsins. Ég bendi í þessu sambandi á að leið sú sem Hagsmunasamtökin hafa lagt til, myndi kosta 200 milljarða kr. skv. þeirra útreikningum, og þar af myndu um 75 milljarðar falla á lífeyrisssjóðina.</p> <p>Það er líka&#160; ljóst að hér þurfa allir aðilar að leggjast á eitt ef árangur á að nást. Alþingi, stjórnvöld, lánastofnanir og hagsmunasamtök heimilanna. Grundvöllur þess að aðgerðir þessar nái tilætluðum árangri er að víðtæk sátt náist um þau og að lánastofnanir gefi eftir hluta af kröfuréttindum sínum þannig að tryggt verði að bótaábyrgð falli ekki á ríkisjóð vegna þeirra aðgerða sem gripið verður til.</p> <p>En við þurfum líka að horfa lengra fram á veginn og endurskoða húsnæðisstefnuna. Við þurfum að styrkja og virkja aðra valkosti en séreignastefnuna.</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur á hverjum tíma unnið af heilum hug að endurreisninni og úrlausn skuldavandans án þess að missa sjónar á heildarmyndinni. Líta verður á hagsmuni þjóðarinnar allrar við lausn þessara mála.</p> <p>Það blasir við að við verðum að ganga saman þessa sársaukafullu vegferð. Við verðum að gera allt sem í okkar valdi stendur til þess að sátt náist í samfélaginu.</p> <p>Það er skylda okkar alþingismanna.</p> <p>&#160;</p>
04. október 2010Blá ör til hægriStefnuræða forsætisráðherra<p>Góðir landsmenn.</p> <p>Alþingi og ríkisstjórnin hafa hlotið mikla og vaxandi gagnrýni í kjölfar bankahrunsins. Að mörgu leyti hefur Alþingi og við sem þingmenn og ráðherrar gengið í gegnum prófraun, prófraun sem enn stendur yfir.</p> <p>Aukin harka innan þings og átök á milli þings og ríkisstjórnar er vandamál sem brýnt er að finna lausn á.</p> <p>Ég vil undirstrika að okkur ber að líta á löggjafarvaldið og framkvæmdarvaldið sem samherja. Gagnkvæm virðing á að einkenna samskipti þessara aðila og þeir eiga hvorki að eiga í samkeppni né heyja baráttu, heldur vinna sameiginlega að hagsmunum þjóðarinnar. Að ýmsu leyti hefur okkur mistekist þetta bæði á vettvangi ríkisstjórnar og hér í þinginu. Af því þurfum við að læra og feta okkur áfram inn á nýjar brautir.</p> <p>En við eigum einnig, og ekki síður, að horfa til þess sem vel er gert og draga af því lærdóm. Sem betur fer eru slík dæmi mun fleiri og við getum verið stolt af fjölmörgum verkum okkar á vettvangi þings og ríkisstjórnar á undanförnum misserum.</p> <p>Í þessu sambandi vil ég sérstaklega nefna þá miklu vinnu sem farið hefur fram á vettvangi þingsins við rannsókn á hruni fjármálakerfisins. Vönduð og ítarleg skýrsla rannsóknarnefndarinnar um orsakir hrunsins og sú þverpólitíska sátt sem náðist í þingmannanefndinni og hér á Alþingi um niðurstöðu skýrslunnar er í mínum huga afrek.</p> <p>Þarna sýndi Alþingi Íslendinga sínar bestu hliðar.</p> <p>Í ferlinu varðandi ákærurnar tókst okkur því miður ekki eins vel að vinna úr málum og af því þurfum við að læra. Ég ætla mér ekki að kveða hér upp dóm um hvað fór úrskeiðis eða hvað þurfi að laga og ekki dreg ég í efa að öll höfum við unnið samkvæmt bestu samvisku og sannfæringu.</p> <p>En sú staðreynd blasir nú við að ósætti og óánægja ríkir vegna málsins, jafnt hér á þingi sem í samfélaginu.<span>&#160;</span> Við verðum að slíðra sverðin. Við höfum um það val að gera illt verra, grafa okkur niður í<span>&#160;</span> skotgrafir og láta reiðina stjórna för eða vinna okkur sameiginlega út úr vandanum.</p> <p>Ég lýsi mig reiðubúna til samstarfs við alla stjórnmálaflokka, bæði um löngu tímabæra endurskoðun á lögum um landsdóm og lögum um ráðherraábyrgð og aðra þá þætti, sem gætu grætt þau sár sem átök undanfarinna vikna hafa skilið eftir.</p> <p>Það hefur að sjálfsögðu ekki farið framhjá mér að ýmsir þingmenn kalla nú eftir kosningum. Muni nýtt þing, ný ríkisstjórn og tafarlausar kosningar auðvelda úrlausn þeirra viðamiklu verkefna sem framundan eru, þá mun ekki standa á mér að víkja til hliðar. Ég og ríkisstjórn mín munum hins vegar ekki skorast undan því að ljúka þeim verkefnum sem við blasa, sé það vilji þingsins.</p> <p>&#160;</p> <p>Góðir landsmenn.</p> <p>Ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar-græns framboðs tók við stjórnartaumunum eftir eitthvert alvarlegasta efnahagshrun síðari tíma og á undraskömmum tíma höfum við náð tökum á efnahagsvandanum og horfum nú fram á betri tíð. Erlendir sérfræðingar tala jafnvel um kraftaverk í þessu samhengi.</p> <p>Ég vil nefna hér mælanlegan árangur á nokkrum sviðum:&#160;</p> <p>Í fyrsta lagi hefur dregið úr atvinnuleysi, það var 7,3% í ágústmánuði, samanborið við 9% í upphafi árs. Við eigum ekki að sætta okkur við atvinnuleysi hér á landi og mikilvægt er að störfum er nú tekið að fjölga á ný. Fjölgun starfa nemur um 2.500 frá öðrum ársfjórðungi í fyrra til sama tíma í ár.</p> <p>Í öðru lagi hefur gengi krónunnar styrkst um 13% á undaförnum 12 mánuðum.</p> <p>Í þriðja lagi bendi ég á að stýrivextir hafa lækkað um tæp 12% prósentustig, úr 18% í 6,25%. Í kjölfarið hafa vextir banka og fjármálastofnana lækkað.&#160;</p> <p>Í fjórða lagi hefur verðbólgan ekki verið lægri í þrjú ár og mælist nú einungis 3,7% á ársgrundvelli. Undanfarna þrjá mánuði hefur verðlag raunar lækkað&#160;hér á landi.</p> <p>Í fimmta lagi hefur kaupmáttur launa vaxið lítillega á undanförnum þremur til fjórum mánuðum.</p> <p>Í sjötta lagi hefur verið góður afgangur á viðskiptum við útlönd. Viðsnúningur í erlendum viðskiptum er ævintýri líkastur. Árið 2008 var halli sem nam 22% af landsframleiðslu en árið 2010 er reiknað með afgangi.&#160;&#160;</p> <p>Í sjöunda lagi hefur skuldatryggingarálag á skuldbindingar ríkissjóðs hægt og bítandi verið að lækka, var talsvert yfir 600 punktum en er nú komið niður undir 300 punkta. Það sýnir með ótvíræðum hætti jákvætt mat fjármálaheimsins á árangri ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum.</p> <p>Í áttunda lagi hafa orðið umskipti í afkomu ríkissjóðs. Á fjórum árum mun halli ríkissjóðs fara úr 216 milljörðum króna árið 2008 í 36,4 milljarða árið 2011.</p> <p>Þau atriði sem ég hef nú rakið sýna svo ekki verður um villst að á grundvelli skýrrar efnahagsáætlunar höfum við náð markverðum árangri, árangri sem hefur vakið athygli á alþjóðavettvangi og mun bæta lífskjör Íslendinga og vekja traust á Íslandi á ný.</p> <p>Í ljósi þessa er umhugsunarvert hve fjölmiðlar hér á landi draga upp dökka mynd af ástandinu en fjalla lítið um þann mikla árangur sem náðst hefur og ala með því á óánægju og sundrungu.</p> <p>&#160;</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Við höfum lokið eða komið í farveg meirihluta þeirra mála sem kveðið er á um í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Við höfum komið fjölmörgum framfaramálum í framkvæmd og við höfum ekki látið staðar numið á þeirri vegferð eins og ný 216 mála þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar fyrir komandi þing er meðal annars til vitnis um.</p> <p>Grunnur hefur verið lagður að <span>mestu uppstokkun í stjórnkerfi og stjórnsýslu hins opinbera á lýðveldistímanum.</span> Við vinnum nú af fullum krafti að sameiningum ráðuneyta í samræmi við lög sem Alþingi samþykkti. <span>Áfram verður unnið að stofnun nýs atvinnuvegaráðuneytis og umhverfis- og auðlindaráðuneytis.</span></p> <p>Við höfum innleitt ný og bætt vinnubrögð innan stjórnsýslunnar og á vettvangi ríkisstjórnar. Við höfum komið á föstum ráðherranefndum og bætt formfestu nefndar um fjármálastöðugleika. Við höfum komið á stjórnsýsluskóla, lagaumgjörð um siðareglur fyrir ráðherra og ríkisstarfsmenn, og samþykkt nýjar reglur um undirbúning lagasetningar, svo fátt eitt sé nefnt.</p> <p>Við höfum stóraukið og bætt samstarf við sveitarfélögin og munum í framhaldinu flytja málefni fatlaðra og aldraðra frá ríki til sveitarfélaga og bæta þannig velferðarþjónustu við almenning.</p> <p>Við lögðum grunn að stöðugleika á vinnumarkaði í samstarfi við aðila vinnumarkaðarins og leggjum mikla áherslu á að gott samstarf verði milli stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins í aðdraganda þeirra kjarasamninga sem framundan eru.&#160;</p> <p>Við höfum stigið markviss skref í jafnréttismálum, ekki síst í baráttunni gegn kynbundnu ofbeldi, mansali og vændi. Við munum halda ótrauð áfram á sömu braut, innleiða austurrísku leiðina, vinna nýja framsækna áætlun gegn kynbundnu ofbeldi og nýja jafnréttisáætlun.</p> <p>&#160;Virðulegi forseti.</p> <p>Á komandi vetri verða fjölmörg umbótamál leidd til lykta, nái áætlanir ríkisstjórnarinnar fram að ganga. Umbótamál grundvölluð á viðamikilli samstarfsyfirlýsingu flokkanna, skýrri efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar, umbótatillögum þingmannanefndar Alþingis og yfirlýsingu formanna stjórnarflokkanna um helstu verkefni.</p> <p>Við munum meta hvort endurvekja eigi Þjóðhagsstofnun í einhverri mynd.</p> <p>Við munum halda áfram að verja íslenskt umhverfi og náttúru og þau ómetanlegu gæði sem í henni felast, meðal annars með endurskoðun náttúruverndarlaga og afgreiðslu rammaáætlunar um verndun og nýtingu náttúrusvæða.&#160;</p> <p>Við munum innleiða nýskipan í vatns-, orku- og auðlindamálum og tryggja að arðurinn af auðlindum þjóðarinnar renni til hennar sjálfrar.</p> <p>Við munum móta nýja lagaumgjörð um sjávarútveginn, sem tryggir varanlegt eignarhald þjóðarinnar á auðlindum sjávar og eðlilegt afgjald til þjóðarinnar fyrir nýtingarrétt auðlindarinnar.</p> <p>Við munum áfram vinna að framgangi áætlunar um uppbyggingu hjúkrunarrýma og heimaþjónustu fyrir aldraða um allt land.</p> <p>Við munum ljúka endurskoðun almannatryggingakerfisins, vinna áætlun í mannréttindamálum og fylgja eftir áætlun um úrbætur í málefnum barna og ungmenna.</p> <p>Framundan er þjóðfundur 6. nóvember næstkomandi og stjórnlagaþing sem afar mikilvægt er að takist vel. Þar þurfa að koma fram vandaðar og vel ígrundaðar tillögur sem taka til allra þátta ríkisvaldsins. Ég vil nota þetta tækifæri til þess að hvetja sem flesta til að hugleiða framboð á stjórnlagaþingið en framboðsfrestur rennur út 18. október næstkomandi.</p> <p>&#160;Góðir landsmenn.</p> <p>Skuldaaðlögun er eitt meginverkefni þessarar ríkisstjórnar. Hér á hið sama við um fólk og fyrirtæki, að þungar skuldir eru að sliga marga og miklar skuldir ríkissjóðs takmarka getu hans til þess að bregðast við erfiðum aðstæðum fólks.</p> <p>Það hefur verið sárasti og jafnframt erfiðasti hluti af starfi mínu sem forsætisráðherra að horfa á aðstæður þeirra fjölskyldna sem búa við atvinnumissi og gríðarlegan skuldavanda. Ég vil fullvissa fólk um að ríkisstjórn mín hefur lagt sig alla fram um að mæta vanda þessa fólks og við ætlum að sjálfsögðu að halda því áfram.</p> <p>Fyrirliggjandi greiningar sýna að það eru fyrst og fremst lágtekjuheimilin sem eru að sligast undan skuldum. Um 80% heimila með ráðstöfunartekjur undir 150 þúsund krónum eru í miklum vanda. Stór hluti af þessum vanda stafar af gengistryggðum lánum, en áætlað er að nýfallinn gengisdómur muni lækka skuldir heimilanna um 43 milljarða króna og fækka heimilum í skuldavanda um fimm þúsund.&#160;</p> <p>Talið er að 60-80 þúsund manns hafa notið margvíslegra úrræða og við höfum gjörbreytt réttarstöðu skuldara til hins betra frá því sem var fyrir hrun. Fólk sem ekki ræður við skuldir sínar á að geta fengið þær lagaðar að greiðslugetu og verðmæti eigna.</p> <p>Allt frá febrúar 2009 hafa ríkisstjórnin og Alþingi staðið fyrir frestunum á nauðungarsölum. Þann tíma átti að nýta til þess að gefa fólki svigrúm til þess að vinna úr sínum málum. Við munum áfram tryggja fólki þann rétt að geta fengið frest á nauðungarsölu, á meðan að unnið er að úrlausn mála viðkomandi einstaklinga hjá lánastofnunum.</p> <p>Mörg heimili hafa nú þegar fengið skjól eða úrlausn sinna mála með greiðsluaðlögun. Allar fjölskyldur í vanda eiga að leita til umboðsmanns skuldara. Umsókn um greiðsluaðlögun kemur fjölskyldum í skjól. Við munum tryggja umboðsmanni skuldara fjármuni til að vinna hratt í þeim málum sem til úrlausnar eru. Við þurfum líka að treysta á að dómskerfið vinni með okkur í þessu verkefni og tryggi að greiðsluaðlögunarúrræðið nýtist eins og að var stefnt.</p> <p>Ég verð að segja í hreinskilni að hinir nýju bankar hafa valdið mér vonbrigðum þegar kemur að skuldaaðlögun fólks og fyrirtækja. Samið var við fjármálastofnanir um að þær kæmu til móts við viðskiptavini sína með sértækri skuldaaðlögun á grundvelli laga.</p> <p>Nú liggur fyrir fagleg úttekt á frammistöðu bankanna í þessum efnum í skýrslu eftirlitsnefndar með framkvæmd sértækrar skuldaaðlögunar. Þar kemur fram að bankarnir hafa gert fáa samninga um sértæka skuldaaðlögun einstaklinga, eða alls 128 til ágústloka og 51 fyrirtæki hefur farið í gegnum fjárhagslega endurskipulagningu á þessum grunni.</p> <p>Bankarnir hafa dregið lappirnar þegar kemur að því að leysa úr stöðu einstaklinga sem eru að komast í þrot. Við þetta verður einfaldlega ekki unað og stjórnvöld hljóta að fara fram á skýringar og úrbætur.</p> <p>Það gengur ekki að eigur fólks séu settar á uppboð fyrr en allar aðrar leiðir hafa verið fullreyndar. Í einhverjum tilvikum er sú leið hinsvegar óhjákvæmileg og þá verðum við að geta treyst á leigumarkaðinn og félagslegar húsnæðislausnir.</p> <p>Nú er að koma í ljós að einkavæðing félagslega íbúðakerfisins árið 2000 er að koma í bakið á okkur. Venjulegt launafólk ræður ekki lengur við afborganir af hóflegu húsnæði og við verðum að renna stoðum undir félagslegt eignakerfi og kaupleigukerfi.</p> <p>Við verðum líka að byggja hér upp heilbrigðan og fjölbreyttan leigumarkað eins og þekkist í nágrannalöndum okkar og öflugt búseturéttarkerfi þannig að allir eigi aðgang að öruggu húsnæði, hvort sem þeir kjósa að eiga, kaupa búseturétt eða leigja. Við höfum þegar lagt grunn að kaupleigukerfi hjá Íbúðalánasjóði og við þurfum að efla enn frekar félagslegar húsnæðislausnir.</p> <p>Ríkisstjórnin samþykkti á síðasta fundi sínum að fimm ráðherrar færu nú yfir húsnæðismálin og skuldamál einstaklinga og vinni að frekari úrvinnslu. Þetta mál verður forgangsverkefni ríkisstjórnarinnar og til þeirra verka mun ég kalla fulltrúa allra flokka á Alþingi.</p> <p>&#160;</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Nú er lokið þriðju endurskoðun á efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Aðgangur fæst þar með að umsamdri lánafyrirgreiðslu og leiðir endurskoðunin væntanlega til þess að skuldaálag ríkissjóðs lækkar og betra aðgengi fæst að erlendum lánamörkuðum.</p> <p>Með þessum góða árangri erum við að leggja grunn að afnámi gjaldeyrishafta og auknum erlendum fjárfestingum hér á landi. Icesave málið er því miður þröskuldur í þeim efnum. Það er og verður sameiginlegt verkefni okkar allra að ljúka því máli.</p> <p>Þjóðhagsspá Hagstofu Íslands staðfestir að hagvaxtar er að vænta á árinu 2011, eftir 10% samdrátt árin 2009 og 2010. Hagstofan gerir ráð fyrir að hagvöxtur verði ríflega 3% á næsta ári og spáir hóflegum hagvexti, 2-3% fram til ársins 2014.</p> <p>Atvinnuleysi mun lækka jafnt og þétt á næstu árum. Hagstofan gerir ráð fyrir að kaupmáttur ráðstöfunartekna muni vaxa á nýjan leik og að verðbólga muni hjaðna á næsta ári.</p> <p>Þrátt fyrir skattabreytingar er álagning á hæstu tekjur nú svipuð og var fyrir áratug síðan og mun lægri en víðast hvar í öðrum löndum. Skattbyrði lágmarkslauna hefur hinsvegar lækkað. Þetta leiðir til þess að kaupmáttur lágmarkslauna eftir skatta er nú um 3% hærri en fyrir tveimur árum.&#160;</p> <p>&#160;</p> <p>Góðir landsmenn.</p> <p>Unnið er í Evrópumálum í samræmi við áætlun og á grundvelli vegvísis frá Alþingi. Ég vil sérstaklega fagna virkri þátttöku hagsmunaaðila og félagasamtaka en yfir 200 manns úr samtökum atvinnurekenda, verkalýðshreyfingunnni, sveitarfélögum, stofnunum og félagasamtökum, eiga beina hlutdeild í umsóknarferlinu. Sömuleiðis hefur náið samráð við Alþingi verið ákveðin kjölfesta í málinu.</p> <p>Ég hvet alla Íslendinga til þess að kynna sér Evrópumálin og viðfangsefni aðildarviðræðnanna með opnum huga og meta áhrif mögulegrar aðildar á sig og sína. Umsóknarferlið verður hér eftir sem hingað til opið og gegnsætt og framundan er virk upplýsingamiðlun og umræða um Evrópumálin.</p> <p>Vissulega eru skiptar skoðanir um Evrópumálin eins og vera ber í lýðræðisríki. Nýleg skoðanakönnun staðfestir hinsvegar að meirihluti þjóðarinnar er hlynntur&#160; aðildarviðræðum þannig að fyrir liggi skýrir kostir sem sérhver kjörgengur maður getur síðan tekið afstöðu til. Þann rétt má ekki taka af þjóðinni.</p> <p>&#160;</p> <p>Góðir landsmenn.</p> <p>Þótt stærsta einstaka átakið í atvinnumálum sé að koma hér á hagstæðum skilyrðum fyrir atvinnulífið með lægri vöxtum, afnámi gjaldeyrishafta og eðlilegu aðgengi að fjármagni til uppbyggingar hefur ríkisstjórnin jafnframt beitt sér fyrir margvíslegum sértækum aðgerðum til að örva atvinnulífið og berjast gegn atvinnuleysi. Atvinnumálin eru og verða eitt mikilvægasta verkefni ríkisstjórnarinnar.</p> <p>Alþingi hefur nú heimilað stofnun félaga í eigu ríkisins um ákveðnar stórframkvæmdir og standa yfir viðræður við fulltrúa lífeyrissjóða um fjármögnun. Þátttaka lífeyrissjóðanna gerir samgönguyfirvöldum kleift að ráðast fyrr í umfangsmiklar framkvæmdir en auk þess er unnið að framkvæmdum við byggingu nýs háskólasjúkrahúss, nýs fangelsis og nýrra samgöngumiðstöðva í Reykjavík og á Akureyri.</p> <p><span>Nú hefur verið tilkynnt um ríflega 57 milljarða króna fjárfestingu álversins í Straumsvík og samninga þess um kaup á raforku af Landsvirkjun sem skapar samtals 620 ársverk.</span> Þetta er stærsta einstaka fjárfestingin í kjölfar falls fjármálakerfisins og sýnir aukið traust fjárfesta. <span>Landsvirkjun er að hefja framkvæmdir við Búðarhálsvirkjun sem nemur rúmlega 22 milljörðum króna.</span></p> <p>Gerðir hafa verið fjárfestingasamningar vegna uppbyggingar álvers í Helguvík, gagnavers á Ásbrú í Reykjanesbæ og aflþynnuverksmiðju Becromal við Eyjafjörð.</p> <p>Vöxtur í þekkingar- og hugverkaiðnaðinum hefur verið okkur hugleikinn. Nýsamþykktir hvatar til fjárfestinga í nýsköpunarfyrirtækjum og til rannsókna og þróunar eru til marks um það.</p> <p>Samþykkt var að verja 700 milljónum króna til markaðsátaks í kjölfar náttúruhamfara í samstarfi við aðila í ferðaþjónustu og virkja um leið þjóðina til þátttöku. Árangurinn lét ekki á sér standa og nú hefur verið ákveðið að lengja átakið fram til áramóta.</p> <p>Nú er unnið að undirbúningi framkvæmdasjóðs Ferðaþjónustunnar. Sjóðurinn mun hafa bolmagn til að styðja myndarlega við uppbyggingu á fjölsóttum ferðamannastöðum. Með honum stígum við risaskref í þágu náttúruverndar, bætts aðgengis, öryggis ferðamanna og hagsmuna ferðaþjónustunnar.</p> <p>Átakið Allir vinna, hefur einnig skilað mikilsverðum árangri í byggingariðnaði og tengdum greinum.</p> <p>Þá er vinna við Sóknaráætlunina 2020 á lokastigi. Þar birtist framtíðarsýn í atvinnumálum og uppbyggingu með áherslu á samkeppnishæfni landsins alls.</p> <p>&#160;</p> <p>Góðir landsmenn.</p> <p>Ég hef nú í stuttu máli gert grein fyrir verkefnum og áætlunum ríkisstjórnarinnar. Það sér hver maður að stór skref hafa þegar verið stigin í framfaraátt og mörgum hindrunum sem hrunið olli hefur verið rutt úr vegi.</p> <p>Margir hafa lagt hönd á plóg á undanförnum misserum til þess að skapa þann árangur sem náðst hefur og fyrir það vil ég þakka.</p> <p>Mín framtíðarsýn byggir á því að á Íslandi þrífist öflugt samfélag sem byggi á þremur stoðum; velferð, þekkingu og sjálfbærni.</p> <p>Slíku samfélagi eru allir vegir færir.</p> <p>Góðar stundir.</p>
20. september 2010Blá ör til hægriÁrsþing Þjóðræknisfélags Íslendinga<p>Formaður, kæru gestir.</p> <p>Það er góður siður að vera ættrækinn, að halda tengslum við fjölskyldu og ættingja.<span>&#160;</span> Yngra fólkið er ekki alltaf eins duglegt við ættræknina og eru uppteknari af öðrum hlutum.<span>&#160;</span> Það er þó þannig að þegar eitthvað bjátar á, eru það fjölskyldan og ættingjarnir sem eru sterkasta og mikilvægasta stuðningsnetið.</p> <p>Það sama má segja um þjóðrækni.<span>&#160;</span> Sem betur fer höfum við Íslendingar borið gæfu til þess að halda tengslum og rækja þá sem flutt hafa brott og myndað samfélög í öðrum löndum.<span>&#160;</span> Sums staðar hafa myndast miklar byggðir, eins og í Vesturheimi og <span>&#160;</span>víða um Norðurlönd hafa myndast hálfgerðar Íslendinganýlendur, þó flestir staldri þar við í námi eða vinnu um tíma.</p> <p>Mig rennir þó í grun, að tengslin hafi í gegnum árin verið betur rækt af “útlendu” Íslendingunum, heldur en okkur hér heima.<span>&#160;</span> Heimþrá er okkur í blóð borin og þó við finnum stundum heimahögunum ýmislegt til foráttu, þá er alltaf gott að koma heim. Sveinbjörn Egilsson skáld þýddi á snilldarlegan hátt orð gríska skáldsins Óvid um heimþrána; Römm er sú taug/ er rekka dregur / föðurtúna til.<span>&#160;</span></p> <p>Við erum fremur ung þjóð og höfum undanfarin ár ekki talið okkur neinum háð, eða þurfa að treysta mikið á aðra í því sem má kalla fjölskylduneti þjóðanna.&#160; Þau áföll sem hafa gengið yfir okkur undanfarin tvö ár, hafa hins vegar opnað augu okkar rækilega fyrir hinu gagnstæða.</p> <p>Ég átti þess kost í sumar að heimsækja byggðir Vestur-Íslendinga í Bandaríkjunum og Kanada.<span>&#160;</span> Þar var ég heiðurgestur á árlegum samkomum félaga Vestur-Íslendinga, annars vegar í Gimli í Manitoba og hins vegar í Mountain í Norður-Dakóta.<span>&#160;</span></p> <p>Það er einstök upplifun að fá að kynnast þessu samfélagi fólks sem rekur ættir sínar til Íslands.<span>&#160;</span> Áhuginn á sögu og menningu landsins okkar er gríðarlegur.<span>&#160;</span> Eldra fólkið getur margt talað einhverja íslensku, þó ekki hafi tekist að halda henni við hjá yngri kynslóðunum.<span>&#160;</span> Ég hitti í ferð minni bæði í Mountain og í Gimli, aldursforseta íslenska samfélagsins, Christine Geir Hall sem er orðin 101 árs gömul og átti við hana spjall. Um Kristínu þessa orti Káin ódauðlegt kvæði fyrir áratugum síðan, kvæðið um Stínu Litlu sem Almar Grímsson, forseti þjóðræknisfélagsins fór með á samkomunni í Mountain. Í persónu Kristínar kristallast að mörgu leiti hversu sterk, lifandi og kyngimögnuð þessi tengsl á milli samfélaga vestur Íslendinga og okkar sem á Íslandi búum raunverulega eru.<span>&#160;</span></p> <p>Það er sannarlega sérstakt og gríðarlega dýrmætt að fólk sem hefur um svo langa hríð búið við aðra menningu, siði og tungumál<span>&#160;</span> en við sem á Íslandi búum, skuli leggja slíka rækt við fórsturjörð, menningararf <span>&#160;</span>og tungumál forfeðra sinna. Stundum hafði maður jafnvel á tilfinningunni að frændgarður okkar í vesturheimi sýndi því sem íslenskt er meiri virðingu og ræktarsemi en margur Íslendingurinn. Í öllu falli ætti hverjum þeim sem sækir heim íslendingabyggðirnar í Mountain og nýja Íslandi, ekki síst í Gimli, að vera ljóst að þar er Ísland og íslenskir hagsmunir lifandi þáttur í samfélaginu og sú staðreynd felur í sér gríðarleg verðmæti og sóknarfæri sem okkur Íslendingum ber að hlúa að og rækta.</p> <p>Stjórnvöld hér á landi hafa allt frá því að landafundaafmælisins var minnst, stutt og styrkt fjölmörg metnaðarfull verkefni og samskipti sem miða að því að tengja okkur samfélögum Vestur-Íslendinga í Norður-Ameríku. Aðalræðisskrifstofan í Winnipeg hefur reynst lykilþáttur í að fylgja eftir þeirri miklu vitundavakningu sem þá varð í íslendingasamfélögunum og hefur ötult starf þeirra sem þar hafa verið, reynst ómetanlegt í þessum efnum. Ár frá ári hefur áhuginn verið að vaxa og ný og ný verkefni hafa litið dagsins ljós, bæði á sviði menningarsamskipta, menntunar, ferðamennsku og á fleiri sviðum.</p> <p>Þær árlegu hátíðir sem haldnar eru, bæði Íslendingadagar, kvikmynda og menningahátíðir, og aðrir viðburðir, gefa listamönnum og ferðaþjónustuaðilum stöðugt ný tækifæri.</p> <p>Þjóðræknisfélagið er einnig mikilvægur hlekkur í því starfi sem unnið er á fjölbreyttum vettvangi á þessu sviði og gegnir ótvíræðu hlutverki við að efla og styrkja þau tengsl sem okkur eru nauðsynleg við samfélagið í Vesturheimi. Í heimsókn minni til íslendingabyggðana í haust varð mér ljóst að vaxandi starf félagsins á undanförnum árum er að skila afar mikilvægum og markverðum árangri að þessu leiti.</p> <p>Snorraverkefnið er greinilega að efla áhuga yngri kynslóðanna á okkar sameiginlega menningararfi og af frjókornum þess eru að vaxa spennandi greinar þjóðræknistarfs í vesturheimi en að þessu starfi koma einnig nokkur ráðuneyti. Við munum heyra meira um það hér á eftir. Hið sama má segja um Snorra plús verkefnið og ekki síður þá virku þáttöku og alúð sem þjóðræknisfélagið og formaður þess, Almar Grímsson hafa lagt í samskiptin á liðnum árum. Ég fann það vel að starf ykkar er vel metið í íslendingabyggðunum í vesturheimi og fyrir það vil ég þakka.</p> <p>Við þurfum að leggja enn meiri rækt við samskiptin við íslendingabyggðirnar í Vesturheimi. Á næsta ári gefst gott tækifæri til að hvetja Vestur-Íslendinga til að sækja Ísland heim, þegar 200 ára afmæli Jóns Sigurðssonar verður fagnað.<span>&#160;</span> Um það verður fjallað hér nánar á eftir af hálfu formanns afmælisnefndarinnar, en ég vil geta þess hér að ég hef þegar boðið forsætisráðherra Manitoba að heimsækja Ísland að þessu tilefni. Hann hefur tekið boðinu vel en á fundum okkar <span>&#160;</span>ræddum við að samskipti landana þyrfti að auka á ýmsum sviðum, ekki síst á sviði menntamála og íþróttamála og styðja enn frekar við menningartengsl og ferðamennsku. Ég vona að þessi tilefni nýtist okkur vel til að sækja enn frekar fram á þessum sviðum.</p> <p>Kæru gestir</p> <p>Ég vil að síðustu þakka þjóðræknisfélaginu og ykkur öllum fyrir það mikilvæga starf sem á þessum vettvangi er unnið við að efla tengls Íslendinga og frændgarsð okkar í Vesturheimi.</p> <p>Ég heiti ykkur áframhaldandi stuðningi forsætisráðuneytisins og ríkisstjórnarinnar við ykkar mikilvægu verkefni og treysti á gott samstarf við Þjóðræknisfélagið í þessum efnum hér eftir sem hingað til. Ég óska ykkur ánægjulegs þings hér í dag.</p> <p>&#160;</p> <p>&#160;</p>
14. september 2010Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra í umræðu um skýrslu þingmannaefndar til að fjalla um skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis<p>Virðulegi forseti.</p> <p>Níu manna nefnd fulltrúa allra þingflokka, sem kosin var samkvæmt 15. gr. laga um rannsókn á aðdraganda og orsökum falls íslensku bankanna 2008 og tengdra atburða, hefur nú skilað Alþingi skýrslu sinni.</p> <p>Ég fagna því að þessi skýrsla sé nú komin fram og tek heilshugar undir þakkir þingmanna til nefndarmanna og annarra sem komið hafa að vinnu skýrslunnar. Vinna þingmannanefndarinnar markar þáttaskil í endurreisnarstarfinu, ekki síst vegna þeirrar staðreyndar að um skýrslu hennar ríkir þverpólitísk sátt, bæði hvað varðar greiningu á orsökum og atburðarás í aðdraganda hruns bankanna og ekki síður um þær leiðir sem fara skal til að koma í veg fyrir að slíkt endurtaki sig nokkurn tímann.</p> <p>Skýrsla rannsóknarnefndarinnar var þungur áfellisdómur yfir stjórnkerfinu, stjórnmálunum, eftirlitsaðilum og fjármálastofnunum en um leið var hún áskorun um heiðarlegt uppgjör, breyttar leikreglur í stjórnmálum og nýja og skýrari starfshætti í stjórnkerfinu. Ekki síst átti þetta við þar sem almenn ánægja og sátt ríkti um niðurstöður rannsóknarnefndarinnar.</p> <p>Sú yfirsýn sem rannsóknarskýrslan veitti okkur um samhengi atburða, ákvarðana og þróunar hjálpaði&#160; okkur sem þjóð til þess að vinna úr áfallinu sem hrun bankakerfisins hafði í för með sér og gaf okkur fótfestu til að standa þannig að endurreisninni að slíkir atburðir endurtækju sig ekki.</p> <p>Það er gríðarlega merkilegur áfangi og stórpólitísk tíðindi, þegar níu manna nefnd þingmanna úr öllum stjórnmálaflokkum hefur ítarlega yfirfarið efni rannsóknarskýrslunnar lið fyrir lið, rætt sig niður á sameiginlegar leiðir til að bregðast við þeim áfellisdómum og ábendingum sem þar komu fram og skila nánast einróma niðurstöðum. Það hlýtur að efla okkur trú um að nýjir tímar séu að renna upp í endurreisnarferlinu og að aukin sátt muni ríkja um þau mikilvægu verk sem framundan eru.</p> <p>Þessu fagna ég mjög og óska þingmannanefndinni og okkur öllum innlega til hamingju með þetta skref á vegferð okkar allra.</p> <p>Ef vel verður nú á málum haldið mun þessi vinna skila samfélaginu og þjóðinni umbótum til frambúðar. Í mínum huga er grundvallaratriði að almenningur sjái þegar upp er staðið bætt vinnubrögð á öllum sviðum þannig að bæði Alþingi og stjórnkerfið í heild njóti virðingar og trausts í hvívetna.</p> <p>Í skýrslu þingmannanefndarinnar er fjallað um lærdóm sem okkur ber að draga af því sem hér gerðist og olli efnahagshruninu. Skýrt hefur komið fram og viðurkennt er að orsakir hrunsins er að finna í atburðum og ákvörðunum sem áttu sér stað fram til ársins 2006 og fyrstu mánuði ársins 2007.&#160; Eftir það varð hruninu vart forðað, þótt vissulega hefði verið hægt að draga úr tjóninu og bregðast við með faglegri hætti.</p> <p>Hinar raunverulegu ástæður hrunsins, sem ítarlega var fjallað um í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og nú eru staðfestar með þverpólitískri sátt í þingmannanefndinni áttu sér stað fyrir árið 2007.<br /> Meginástæðan fyrir hruninu verður auðvitað fyrst og fremst rakin til framferðis og stjórnarhátta stjórnenda og aðaleigenda bankanna sjálfra. Um þau mál fáum við stöðugt ný sannindamerki og við hljótum að treysta því að umfangsmiklar rannsóknir sérstaks saksóknara leiði síðan allan sannleikann í ljós áður en langt um líður.</p> <p>Rótina að þessum óförum má hinsvegar rekja til einkavæðingar bankanna fram til ársins 2003 og þess óhefta vaxtar sem stjórnvöld og eftirlitsstofnanir létu viðgangast, og í raun hvöttu til, framundir það síðasta. Fjármálaeftirlitið og ekki síst Seðlabanki Íslands fá algjöra falleiknun í þessu samhengi.</p> <p>Ekki síst verður orksaka hrunsins leitað í þeim alvarlegu mistökum sem hér voru gerð í efnahagsstjórn á árunum fyrir hrun. Sérstaklega á þetta við um tímabilið frá 2003 til 2007 þegar vöxtur bankakerfisins var sem mestur.</p> <p>Þarna liggja hinar raunverulegu ástæður hrunins og ég fagna því sérstaklega að um það ríki nú pólitísk sátt.&#160;</p> <p>En það var fleira sem brást í stjórnkerfi okkar. Stjórnsýslan og stjórnmálin brugðust í því hlutverki sínu að tryggja hagsmuni almennings og sérhagsmunir viðskiptalífs þar sem gróðasjónarmið réðu för, gegnsýrðu allt. Of langt var gengið í styrkjum til stjórnmálaflokka. Fjölmiðlar og háskólasamfélagið féllu í raun að hluta til einnig á prófinu og öll þurfum við því að líta í eigin barm.</p> <p>Um þennan skilning ríkir einnig pólitísk sátt hér á Alþingi og við höfum í raun sýnt það í verki á undanförnum árum að við ætlum okkur að læra af reynslunni.</p> <p>Við höfum nú þegar náð saman um fjölda aðgerða til að bæta stjórnsýsluna og starfsumhverfi stjórmálaflokka og í farvatninu eru enn frekari skref í þessum efnum.</p> <p>Sú pólitíska sátt sem þingmannanefndin hefur náð um þessi mál hlýtur að boða nýja og betri tíma í þessum efnum og því ber okkur að fagna henni sérstaklega.</p> <p>Hæstvirtur forseti<br /> Það sem nú skiptir mestu máli er að menn byggi á þeim góða grunni sem skýrsla þingmannanefndarinnar er og læri af þeim mistökum sem gerð hafa verið.</p> <p>Efnahagshrunið kallar á gagngera endurskoðun á sviði efnahagsstjórnar. Tryggja þarf aukið samræmi í efnahagsstjórn og miðlun upplýsinga á hverjum tíma til þeirra sem bera ábyrgð á þeim þáttum sem mest áhrif geta haft á þessu sviði. Jafnframt ber að tryggja að fagleg sjónarmið liggi til grundvallar ákvörðunum stjórnmálamanna hverju sinni, bæði á vettvangi ríkisstjórnar og Alþingis.</p> <p>Þingmannanefndin leggur meðal annars til að stofnuð verði sjálfstæð ríkisstofnun sem fylgist með þjóðarbúskapnum og gefi út þjóðhagsspá.</p> <p>&#160;Ég er sammála þessari tillögu nefndarinnar enda er kveðið á um þetta atriði í yfirlýsingu í tengslum við breytingu á ríkisstjórninni þann 2. september sl. og stofnun slíkrar stofnunar undir efnahags- og viðskiptaráðuneytinu er þegar í undirbúningi.<br /> Forsætisráðuneytið mun jafnframt hafa forystu um og tryggja að hafin verði endurskoðun á þeim sviðum sem varða önnur ráðuneyti, svo sem á sviði efnahagsmála, með hliðsjón af tillögum þingmannanefndarinnar.</p> <p>Nefnd um fjármálastöðugleika hefur þegar verið endurskipulögð með nýju erindisbréfi og nýrri skipan. Formfesta hefur verið aukin og nefndin hefur meðal annars unnið að viðbragðsáætlun við hugsanlegum efnahagsáföllum.</p> <p>Forsætisráðuneytið mun fylgja því eftir að tillögur þingmannanefndarinnar er að þessu lúta komi til framkvæmda eftir því sem unnt er.</p> <p>Hæstvirtur forseti.<br /> Ég vil sérstaklega nefna þá jákvæðu umfjöllun og viðbrögð sem komið hafa fram í umræðu um skýrslu þingmannanefndarinnar gagnvart því að einkavæðing bankanna verði rannsökuð, sem því miður reyndist ekki meirihluti fyrir í þingmannanefndinni.</p> <p>Ég fagna því sérstaklega sem fram kom af hálfu formanns Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins í umræðum hér á Alþingi í gær að vilji sé fyrir því af hálfu þeirra að rannsaka einkavæðinguna og treysti því að breið samtaða náist um það hér á Alþingi.</p> <p>Ég tek jafnframt undir það með þingmannanefndinni að gerðar verði rannsóknir og úttektir á starfsemi lífeyrissjóða, aðdraganda og orsökum falls sparisjóða og á Fjármálaeftirlitinu og Seðlabanka Íslands.</p> <p>Ég hef sjálf sem alþingismaður flutt tillögu um úttekt á lífeyrissjóðakerfinu svo sem um setu forsvarsmanna lífeyrissjóðanna á sama tíma bæði í stjórnum lífeyrissjóða og í stjórnum fyrirtækja sem lífeyrissjóðirnir eiga hlut í, sem ég tel ástæðu til þess að breyta. Einnig tel ég að tryggja þurfi lýðræðislegra val í stjórnir lífeyrissjóða en nú er.</p> <p>Ég nefni einnig tillögur um úttekt á þróun valds og lýðræðis hér á landi sem ég hvet allsherjarnefnd Alþingis til þess að yfirfara og meta hvort ekki sé rétt að endurflytja en hliðstæðar úttektir hafa farið fram á öðrum Norðurlöndum.</p> <p>Virðulegi forseti.<br /> Það er afar mikilvægt að alþingismönnum takist nú að eiga gott samstarf um úrvinnslu þeirra umbótamála sem þingmannanefndin leggur til og sem forsætisráðherra mun ég beita mér fyrir því að unnið verði hratt og vel úr þeim tillögum sem lúta að stjórnsýslunni og ekki eru þegar í vinnslu.</p> <p>Það er að mínu mati gríðarlega mikilvægt að pólitísk sátt náðist um þessi umbótamál og ég fagna því sérstaklega.</p> <p>Umbótastarfið er reyndar þegar komið langt á veg komið innan Stjórnarráðsins og nefnd undir forystu Dr. Gunnars Helga Kristinssonar, prófessors, hefur skilað forsætisráðuneytinu tillögum um viðbrögð stjórnsýslunnar við skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, sem unnið verður úr á vettvangi allra ráðuneyta, auk þess sem nefnd vinnur nú að endurskoðun starfsumhverfis Stjórnarráðsins.</p> <p>Ég get tekið undir margt í skýrslu þingmannanefndarinnar um að bæta megi vinnubrögð innan stjórnsýslunnar og í forsætisráðuneytinu hafa reyndar þegar verið innleidd mörg úrbótaverkefni sem nefndin bendir á og önnur eru í góðum farvegi.</p> <p>Ég vil segja það hér við þetta tækifæri að mér kom mjög á óvart þegar ég tók við embætti forsætisráðherra hve vinnubrögð á mörgum sviðum voru frumstæð. Það er í raun merkilegt hve lítil umræða hefur farið fram um umgjörð og vinnubrögð ríkisstjórnar og ríkisráðs hér á landi og innan Stjórnarráðsins almennt og hve lítið við höfum litið til þróunar í nágrannalöndum okkar í því efni. Þetta hefur m.a. komið fram í störfum nefnda, sem ég hef falið að fara yfir umgjörð Stjórnarráðsins og ég á von á endanlegum tillögum um úrbætur á næstu mánuðum.</p> <p>Í tengslum við það nefndarstarf er m.a. verið að vinna rannsóknir á starfsháttum ríkisstjórna, samskiptum ráðuneyta og samskiptum þeirra við stofnanir og bera þær saman við erlendar rannsóknir um sama efni.</p> <p>Við þá skoðun hefur m.a. komið í ljós að völd einstakra ráðherra samanborði við völd ríkisstjórnarinnar virðast almennt meiri hér á landi en í nágrannaríkjum, þrátt fyrir að ríkisstjórnir þeirra landa séu líkt og á Íslandi ekki skilgreind sem fjölskipuð stjórnvöld. Má í því sambandi nefna Noreg, Danmörku og Írland. Ég tel nauðsynlegt að fram fari umræða um kosti þess og galla að breyta fyrirkomulagi ríkisstjórnaskipanar hér á landi svo sem hvort hún eigi að vera fjölskipað stjórnvald.</p> <p>Nefndin, sem vinnur nú að endurskoðun laga um Stjórnarráðið, skoðar einnig stöðu og hlutverk ráðherra, pólitískra aðstoðarmanna og embættismanna innan ráðuneyta. Nefndin skilaði fyrr í sumar áfangaskýrslu þar sem m.a. eru lagðar til umtalsverðar breytingar á ferli ráðninga innan Stjórnarráðsins með skipan sérstakrar ráðninganefndar.<br /> Þar er einnig lagt til að lögð verði aukin áhersla fagþekkingu og betri stjórnun og nýtingu mannauðs innan Stjórnarráðsins sem heildar. Benda má á að í Danmörku fara allar embættisveitingar ráðherra fyrir sérstaka ráðherranefnd, þannig að einn ráðherra tekur aldrei ákvörðun um skipun í embætti án þess að hafa kynnt tillögu sína fyrir fleiri ráðherrum. Slíkt fyrirkomulag tel ég til mikillar fyrirmyndar og vil gjarnan koma því á hér á landi.<br /> Þrátt fyrir að nefndin hafi ekki formlega skilað af sér verður samt sem áður horft til þeirra sjónarmiða sem unnið er eftir í nefndarstarfinu t.d. við ráðningar stjórnenda í þau nýju ráðuneyti sem Alþingi hefur ákveðið að setja á fót, þ.e. velferðarráðuneyti og innanríkisráðuneyti.</p> <p><br /> Allt verður þetta skoðað í heild sinni og ráðist í nauðsynlegar breytingar þegar nefndin skilar endanlega af sér í lok næsta mánaðar.</p> <p>Nefndin fjallar jafnframt almennt um hlutverk og skipulag ráðuneyta, ráðningar og starfslok og hlutverk, valdmörk og ábyrgð ráðherra, ráðuneytisstjóra og sérstakra ráð¬gjafa ráðherra.</p> <p>Nefndin taldi í áfangaskýrslu sinni að skilgreina þyrfti hlutverk ráðuneyta á skýran hátt í stjórnarráðslögunum og fjallaði sérstaklega um stefnumörkun ráðherra og hvernig efla mætti faglega stjórnsýslu.</p> <p>Þingmannanefndin leggur til að lögum og reglum verði breytt þannig að komið verði í veg fyrir að einstakir ráðherrar gangi inn á valdsvið og ábyrgðarsvið hver annars. Skarist valdsvið beri þeim að hafa formlega samvinnu og ítrekar ábyrgð fagráðherra á eftirliti með störfum Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitsins.</p> <p>Þetta lýtur að verkstjórnarvaldi forsætisráðherra og valdmörkum ráðherra sem er til umfjöllunar í nefnd sem endurskoðar nú lög um Stjórnarráðið. Ég mun fela nefndinni að taka tillögur þingmannanefndarinnar til sérstakrar umfjöllunar.&#160; Með flutningi Seðlabanka Íslands til efnahags- og viðskiptaráðuneytisins haustið 2009 var einnig stuðlað að því að ábyrgð eins og sama ráðherra á bankanum og Fjármálaeftirlitinu yrði skýrari en áður.</p> <p>Eins og ég gat hér um áður hafa margskonar úrbætur á vinnubrögðum þegar verið innleiddar innan Stjórnarráðsins á undanförnum mánuðum og mun ég hér geta þeirra helstu.</p> <p>Forystuhlutverk forsætisráðuneytisins hefur þegar verið eflt með breyttu skipulagi ráðuneytisins, m.a. til þess að tryggja samhæfð vinnubrögð og formfestu í samskiptum innan Stjórnarráðsins.</p> <p>Við höfum unnið að sameiningu ráðuneyta og eflingu þeirra og frekar verður unnið að sameiningum ráðuneyta og stofnana þannig að sérfræðiþekking nýtist betur en áður og þjónustan verði skilvirkari, markvissari og betri en áður og verklag samræmt.</p> <p>Ég tek undir með þingmannanefndinni að brýnt er að í ráðuneytunum sé til staðar sú fagþekking og reynsla sem nauðsynleg er til að sinna þeim verkefnum sem ráðuneytum ber. Leggja þarf ríka áherslu á formfestu við töku ákvarðana og innleiða meiri aga í vinnubrögð ekki síst þegar taka þarf ákvarðanir undir miklu álagi. Þetta tel ég að náist m.a. með því að sameina ráðuneyti og stækka þau og efla.</p> <p>Við höfum sett á fót sérstakar ráðherranefndir undir forystu forsætisráðherra, m.a. á sviði efnahagsmála og ríkisfjármála, sem fjalla um þau málefni með formlegum hætti á grundvelli reglna.</p> <p>Fundir eru undirbúnir með dagskrá og formlegar fundargerðir haldnar. Þessir fundir hafa reynst afar mikilvægir og með þeim er tryggt að ráðherrar öðlast með skipulögðum og öguðum vinnubrögðum betri yfirsýn yfir þessi mikilvægu málaflokka en áður.</p> <p>Við höfum samið reglur um undirbúning laga frumvarpa sem lögð eru fram í ríkisstjórn til þess að tryggja bætt vinnubrögð. Þá hefur forsætisráðuneytið ákveðið að auka forystuhlutverk sitt og samráð við önnur ráðuneyti fyrir framlagningu þingmálaskrár og mun hafa til hliðsjónar tillögur þingmannanefndarinnar um að stjórnarfrumvörp verði lögð fram með góðum fyrirvara.</p> <p>Jafnframt mun verða tekið til skoðunar í samvinnu við utanríkisráðuneytið hvort setja megi skýrari reglur um innleiðingu EES-gerða, taka tillit til sérstöðu landsins og vanda betur til þýðinga gerðanna. Að nokkru leyti er tekið á þessum málum í endurskoðuðum reglum ríkisstjórnarinnar um undirbúning og meðferð stjórnarfrumvarpa auk þess sem þýðingarmiðstöð utanríkisráðuneytisins hefur verið stórefld að undanförnu.</p> <p>Talsvert hefur verið rætt um það hvort setja eigi á fót laga skrifstofu á vettvangi Alþingis og tel ég að bætt vinnubrögð á vettvangi stjórnsýslunnar komi alls ekki í veg fyrir að Alþingi efli sína starfsemi á þessu sviði. Ég tel að full ástæða sé til þess að lengja þann tíma sem Alþingi hefur til umfjöllunar um mikilvæg mál á sama hátt og ég hef viljað innleiða vandaðri vinnubrögð við vinnslu frumvarpa áður en þau eru lögð fyrir Alþingi.</p> <p>Sú staðreynd að komið hafi verið á fót löggjafarskrifstofu innan forsætisráðuneytisins þarf alls ekki að koma í veg fyrir að Alþingi efli yfirferð yfir frumvörp. Þannig er það á öðrum Norðurlöndum svo sem í Danmörku, þar er sterk lagaskrifstofa á vettvangi ráðuneyta og einnig er slík þjónusta öflug á vettvangi þingsins.</p> <p>Sem sá þingmaður sem hefur lengstan starfsaldur á Alþingi styð ég heilshugar eflingu Alþingis og fagna henni og tel að faglega sterkt löggjafarþing og faglega sterk stjórnsýsla tryggi sameiginlega vönduð vinnubrögð í hvívetna.</p> <p>Við höfum sett á fót stjórnsýsluskóla fyrir ráðherra, aðstoðarmenn og starfsmenn Stjórnarráðsins sem mun hefja störf í lok þessa mánaðar. Þar verður meðal annars farið almennt yfir vönduð vinnubrögð, störf ríkisstjórnar, skráningu gagna og almennar reglur stjórnsýslulaga og upplýsingalaga og hér eftir munu nýir ráðherrar, aðstoðarmenn og starfsmenn Stjórnarráðsins fá slíka fræðslu.</p> <p>Siðareglur fyrir ráðherra, aðstoðarmenn ráðherra og starfsmenn stjórnsýslunnar eru þegar í undirbúningi. Kallað hefur verið eftir slíkum reglum í áratugi og er hér um mikið framfaraspor að ræða.</p> <p>Á vettvangi forsætisráðuneytisins hefur verið fjallað um breytt vinnubrögð að því er varðar skráningu fundargerða ríkisstjórnar og það er eitt af verkefnum nefndar um endurskoðun laga um Stjórnarráð Íslands að fjalla um verklag ríkisstjórnar. Nefndin mun skoða þetta sérstaklega á næstu vikum. Þá mun forsætisráðuneytið fela nefndinni að fjalla sérstaklega um starfshætti samráðshópa og funda þegar oddvitar ríkisstjórnar eða ráðherrar koma fram gagnvart aðilum úr stjórnkerfinu eða utanaðkomandi aðilum.</p> <p>Endurskoðun upplýsingalaga er nú á lokastigi. Þar verður lagt til að gildissvið upplýsingalaga verði víkkað þannig að þau taki til einkaréttarlegra aðila sem eru í eigu hins opinbera að 75% eða meira.</p> <p>Einnig verða lagðar til breytingar á kröfum til framsetningar á beiðni um aðgang að gögnum, með það að markmiði að almenningi verði gert auðveldara en nú er að óska upplýsinga.</p> <p>Þá verður krafist rökstuðnings af hálfu stjórnvalda fyrir því að ekki sé nýtt heimild til að veita aðgang að gögnum umfram skyldu. Slíkt mun fyrirsjáanlega leiða til að gögn verði frekar afhent en nú er jafnvel þótt það sé ekki skylt að lögum.</p> <p>Þá stendur nú yfir endurskoðun á málaskrárkerfi Stjórnarráðsins og þar verður m.a. sérstaklega fjallað um hvernig bæta megi vinnubrögð út frá skyldu til skráningar upplýsinga. Þá vil ég að sérstaklega verði skoðað hvort og þá hvernig megi auka aðgang fjölmiðla að upplýsingum um þau verkefni sem unnið er að innan Stjórnarráðsins hverju sinni.</p> <p>Hæstvirtur forseti.<br /> Ég hef hér reifað tillögur þingmannanefndarinnar sem snúa að stjórnsýslunni og þær úrbætur sem þegar hefur verið unnið að.</p> <p>Fjölmörg mikilvæg lýðræðis- og umbótamál hafa þegar hlotið umfjöllun og samþykki á Alþingi.</p> <p>Ég nefni stjórnlagaþing sem nú verður undirbúið á þjóðfundi sem haldinn verður 6. nóvember næstkomandi, og kosið verður til stjórnlagaþings 27. nóvember.</p> <p>Með þjóðfundinum og stjórnlagaþinginu er stigið stærra skref í lýðræðisátt en fordæmi eru fyrir hér á landi. Ég bind miklar vonir við að stjórnlagaþingið og síðar Alþingi samþykki lýðræðisumbætur sem hafa verið til umfjöllunar áratugum saman.</p> <p>Ég bind jafnframt vonir við að stjórnlagaþingið taki til umfjöllunar og komi fram með tillögur á grundvelli skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og þingmannefndarinnar.</p> <p>Þá hafa verið samþykkt lög um framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslna og frumvarp til laga um breytingu á lögum um fjármál stjórnmálasamtaka og frambjóðanda og upplýsingaskyldu þeirra, sem flutt var af öllum stjórnmálaflokkum en undirbúið í forsætisráðuneytinu. Allt eru þetta mikil framfaramál og vil ég nota tækifærið hér og þakka háttvirtum þingmönnum fyrir þeirra miklu og góðu vinnu í þessum málum.</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Ég vil ítreka það að ég fagna umfjöllun þingmannanefndarinnar um stjórnsýsluna og tel að skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis og þingmannanefndarinnar séu gott innlegg í þá úrbótavinnu sem þegar er vel á veg komin innan stjórnsýslunnar.</p> <p>Það er ekki síst mikilvægt að þverpólitísk sátt hafi náðst um vinnslu þessa máls hér Alþingi. Eins og ég sagði hér í upphafi ræðu minnar í dag tel ég að sú staðreynd marki á vissan hátt þáttaskil í þeirri endurreisn sem við erum nú að ganga í gegnum.&#160;</p> <p>Ég vil einnig nota þetta tækifæri til þess að þakka alþingismönnum fyrir málefnalega umræðu og málefnalega nálgun þessa í senn viðkvæma og mikilvæga verkefnis. Almenningur gerir kröfu um að við vinnum verk okkar með þessum hætti og almenningur á heimtingu á því. Með því móti&#160; getum samhent beint tíma okkar og kröftum í uppbyggingu í stað niðurrifs.</p> <p>Ég vil jafnframt benda á mikilvægi þess að vel takist til á stjórnalagaþinginu og að þar verði tekist á um grundvallaratiði í uppbyggingu stjórnskipunar okkar hér á landi.</p> <p>Ef vel tekst til á stjórnlagaþinginu, eins og ég hef fulla trú á, og ef vel tekst til með þær stjórnsýsluumbætur sem nú eru í farvegi og undirbúningi munum við í framtíðinni búa við heilbrigðari og öflugari umgjörð og betra samfélag en nokkru sinni fyrr hér á landi.</p> <p>Ég heiti því að vinna af fullum krafti að þessum mikilvægu og löngu tímabæru úrbótum, sem fólkið í landinu á svo sannarlega skilið að verði komið á til frambúðar.</p> <p>Ég vil að lokum nefna að ég tel að þær tillögur sem fram hafa verið settar um endurskoðun á lögum um landsdóm og ráðherraábyrgð séu mjög athyglisverðar. Um það hef ég ítrekað flutt tillögur og m.a. með þingsályktunartillögu sem lögð var fram á 131. löggjafarþingi 2004 – 2005. Þar lagði ég til að lög um ráðherraábyrgð yrðu tekin til gagngerrar endurskoðunar og að fyrirkomulag landsdóms yrði jafnframt breytt þannig að hann yrði lagður niður og að ráðherrar sættu ábyrgð fyrir almennum dómstólum.</p> <p>&#160;</p>
02. september 2010Blá ör til hægriMunnleg skýrsla um störf og stefnu ríkisstjórnarinnar<p>Frú forseti</p> <p>Nú þegar Alþingi snýr aftur til starfa eftir sumarleyfi hefur endurskipulögð ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs tekið við stjórnartaumum í stjórnarráðinu. Þessari ríkisstjórn er ætlað að halda áfram því árangursríka starfi sem fyrri ríkisstjórnir sömu flokka hafa skilað á liðnum 19 mánuðum og hún mun byggja á þeim góða grunni.</p> <p>Á grundvelli þeirra skýru markmiða og fyrirheita sem kynnt hafa verið í ítarlegri samstarfsyfirlýsingu stjórnarflokkanna frá júní 2009 og fyrirliggjandi efnahagsáætlunar sem stöðugt er fylgt eftir í samstarfi við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn og fleiri vinaþjóðir hefur á undraskömmum tíma náðst gríðarlegur árangur á flestum sviðum samfélagsins. Árangur sem jafnvel bjartsýnustu menn sáu ekki fyrir. Árangur sem hefur vakið athygli í öðrum löndum, árangur sem erlendir hagfræðingar hafa séð sérstaka ástæðu til þess að fjalla um.</p> <p>Hér hafa því orðið stakkaskipti. Nú hefur reynslan sýnt okkur að það er mikilvægt að hlýða á virta erlenda sérfræðinga og það er mikilvægt að nýta sér alþjóðlega þekkingu á sviði efnahagsmála og stuðning annarar þjóða.</p> <p>Einangrun veikir okkur en með alþjóðlegum samskiptum treystum við sjálfstæði okkar og efnahagslegan grundvöll og mikilvægar samningaviðræður um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu eru hafnar.</p> <p>Já, okkur hefur tekist að snúa efnahagslífi landsins til nýrrar sóknar, innleiða víðtækar aðgerðir til að verja fjárhag heimila og fyrirtækja og tryggja jákvæð samskipti við alþjóðasamfélagið eftir eitthvert alvarlegasta efnahagshrun sem nokkur þjóð hefur gengið í gegnum.</p> <p>Helstu hagvísar benda til þess að algjör viðsnúningur hafi orðið í íslensku efnahagslífi.</p> <p>Hagvöxtur hefur mælst undanfarna 6 mánuði, meira en hálfu ári fyrr en reiknað hafði verið með.</p> <p>Atvinnuleysi er komið í 7,5% og er mun lægra en áætlanir gerðu ráð fyrir. Störfum er aftur farið að fjölga.</p> <p>Verðbólga hefur lækkað úr 18,6% í 4,5% á einu og hálfu ári og ekki verið minni í 3 ár.</p> <p>Stýrivextir hafa lækkað úr 18% í 7% á rúmu ári og ekki verið lægri í 6 ár.</p> <p>Gengið styrkist jafnt og þétt og hefur ekki verið styrkara í eitt og hálft ár.</p> <p>Forsvarsmenn SA, ASÍ, Seðlabankans, Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og fleiri hafa lýst því yfir að kreppunni sé lokið og bjartsýni í samfélaginu eykst.&#160;</p> <p>Á sama tíma hefur farið fram víðtækt uppgjör í íslensku samfélagi gagnvart þeirri stefnu og vinnubrögðum sem viðgengust í atvinnulífi, stjórnmálum og stjórnsýslu fyrir hrun og birtast nú í víðtækri uppstokkun á innviðum samfélagsins. Ég nefni nokkur dæmi um mál sem við höfum komið fram, flest með fulltingi Alþingis:</p> <p>Við höfum ráðist í löngu tímabærar breytingar á stjórnkerfinu.<br /> Við höfum afnumið lífeyrisréttindi forréttindastéttanna.<br /> Við höfum innleitt siðareglur fyrir stjórnarráðið og þar á meðal ráðherra og aðstoðarmenn.<br /> Við höfum endurskoðað lög um fjármál stjórnmálaflokka.<br /> Við höfum innleitt réttlátara skattkerfi.<br /> Sanngirnisbætur fyrir börn sem voru þolendur á vistheimilum hafa verið samþykktar.<br /> Barátta gegn kynbundnu ofbeldi hefur verið sett í forgang, m.a. með samþykkt mansalsáætlunar og banni við kaupum á vændi.</p> <p>Tugir aðgerða hafa verið innleiddar til að vernda skuldug heimili og þúsundum fjölskyldna hefur verið forðað frá gjaldþroti og eignamissi.</p> <p>Fjölmargar aðgerðir í þágu atvinnulausra og námsmanna hafa verið innleiddar með mælanlegum árangri og velferðarvakt hefur verið sett á fót.</p> <p>Framundan er eitt viðamesta samfélagsverkefni samtímans, að þjóðin semji sér nýja stjórnarskrá frá grunni og móti nýjan ramma um allt íslenska stjórnkerfið. Þetta er lýðræðisverkefni sem kallað hefur verið eftir í áratugi og með samþykkt Stjórnlagaþingsins verður það nú loks að veruleika.</p> <p>Þegar ég tók við sem forsætisráðherra 1. febrúar á síðasta ári blöstu við ríkisstjórninni viðameiri verkefni en nokkur önnur ríkisstjórn hafði áður fengið til úrlausnar. Hlutverk okkar var ekki öfundsvert. Verkin sýna að við höfum svo sannarlega ekki setið auðum höndum og ég vil nota þetta tækifæri og þakka samráðherrum mínum þennan tíma fyrir frábært starf, sem og þingmönnum stjórnarflokkanna og stjórnarandstöðunnar í þeim fjölmörgu málum sem gott samstarf hefur tekist um.</p> <p>Það hefur verið heiður að sitja með þessum öfluga hópi og koma góðum verkum í framkvæmd. Ég vil sérstaklega nota þetta tækifæri til þess að þakka utanþingsráðherrum sem við kveðjum nú fyrir þeirra miklu og góðu störf við erfiðar aðstæður sem þjóðin hefur tekið eftir og metur mikils. Það gerum við líka, stjórnmálamennirnir á vettvangi ríkisstjórnar og Alþingis.</p> <p>Frú forseti.</p> <p>Sá mikli árangur sem náðst hefur er til marks um mikilvæga áfangasigra í glímunni við þá erfiðleika og þau áföll sem íslenskt efnahagslíf&#160; og samfélag hefur orðið fyrir. Viðamikil verkefni eru einnig framundan sem miklu munu skipta varðandi framtíð þjóðar okkar, verkefni sem krefjast samheldni, staðfestu og skilvirkrar stjórnsýslu. Mikilvægur liður í því er að fram fari róttæk uppstokkun í stjórnkerfinu hér á landi með fækkun ráðuneyta og einföldun stofnanakerfis. Þessi uppstokkun kallar m.a. á breytingar á ríkisstjórn og því hefur ráðherrum nú verið fækkað um tvo og stefnt er að enn frekari fækkun um áramótin.</p> <p>Nýja ríkisstjórnin mun taka til óspilltra málana þar sem frá var horfið og 20 mikilvæg mál hafa verið kynnt sem sérstök áherslumál ríkisstjórnarinnar á komandi mánuðum.</p> <p>En þótt viðsnúningurinn sé þegar mikill og bjartsýni sé að aukast þá megum við ekki verða andvaralaus. Við verðum að sýna þolinmæði og þrautseigju. Við ætlum að byggja hér traustan grunn til frambúðar.</p> <p>Framundan eru erfið niðurskurðarfjárlög þar sem markmiðið er að ná fram 43ja milljarða bata á milli ára. ¾ hlutum verður mætt með niðurskurði og ¼ hluta með auknum skatttekjum. Í raun er ekki gert ráð fyrir nema 8 milljörðum í nýjum tekjum&#160; í komandi fjárlagafrumvarpi og þær auknu tekjur fara að mestu til þess að fylla skarð tekna sem falla niður frá þessu ári. Gangi þetta eftir hefur ríkisstjórnin á starfstíma sínum bætt stöðu ríkissjóðs sem nemur um 9,7% af landsframleiðslu. 78% af þeim bata hefur orðið til gjaldamegin og 22% tekjumegin.<br /> &#160;<br /> Framundan eru einnig mikilvægir áfangar í uppstokkun stjórnkerfisins, þeirri umfangsmestu í lýðveldissögunni. Ráðist verður í fækkun ráðuneyta úr 12 í 9 mun hraðar en samstarfyfirlýsing ríkisstjórnarflokkanna gerði ráð fyrir. Sameiningum og fækkunum stofnana um 20-30% verður einnig flýtt og umfangsmikil skref verða stigin á þessu og því næsta.</p> <p>Enn frekari skref verða stigin til að bæta stjórnsýsluna, m.a. á grundvelli niðurstöðu rannsóknarnefndar Alþingis og starfshópa forsætisráðherra. Stofnun nýrrar þjóðhagsstofnunnar er ein af þeim hugmyndum sem unnið er með. Þá verður flutningur málefna fatlaðra til sveitarfélaganna að veruleika um næstu áramót og undirbúningur að tilfærslu málefna aldraðra fer á fulla ferð.<br /> &#160;<br /> Nýrrar ríkisstjórnar bíður einnig það risavaxna verkefni að leiða til lykta átökin um auðlindir Íslands, fiskinn, orkuna og vatnið. Átök sem hafa klofið þjóðina í fylkingar í áratugi en stjórnarflokkarnir hafa unnið markvisst að lausn á undanfarna mánuði. Það er grundvallarmál að tryggja eignarhald þjóðarinnar á auðlindum til lands og sjávar og að arðurinn af auðlindunum renni til þjóðarinnar.</p> <p>Framundan er vonandi sátt um sjávarútvegsmálin. Ný vatnalög verða vonandi afgreidd fyrir áramót. Nýr lagarammi um eignarhald á orkufyrirtækjum er í mótun sem og um gjaldtöku vegna nýtingu vatnsréttinda. Á stjórnlagaþingi gefst síðan tækifæri til að tryggja enn frekar að þessi réttindi verði í eigu þjóðarinnar til frambúðar.&#160;</p> <p>Á komandi vetri verður skuldavandi heimila og fyrirtækja einnig í brennidepli eins og undanfarin misseri. Eyða þarf óvissu og leiða til lykta þau álitamál sem risið hafa vegna ólöglegra gengislána. Fullan kraft þarf að setja í úrvinnslu skuldamála á grundvelli samþykktra úrræða og nýstofnað embætti umboðsmanns skuldara mun láta til sín taka. Áætlanir ríkisstjórnarinnar gera ráð fyrir því að embættið fái til ráðstöfunar hátt í hálfan milljarð króna á sínu fyrsta starfsári – allt til að bæta stöðu skuldara í baráttu þeirra við þann vanda sem hrunið olli.</p> <p>Auk þessa er fjöldi stórra mála í farvatninu sem munu setja mark sitt á haustið og veturinn. Kjarasamningar eru lausir og knýjandi þörf er á að skapa þar áframhaldandi frið. Endurskoðanir efnahagsáætlunarinnar hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum eru á dagskrá, gjaldeyrishöftin þarf að afnema í áföngum.</p> <p>Lausn Icesave málsins og niðurstaða í stað þeirrar óvissu sem ríkt hefur um gjaldeyrislán bankanna eru mikilvægar forsendur á þeirri vegferð.</p> <p>Frú forseti.</p> <p>Ég lít á þann vetur sem nú er að hefjast sem síðasta stóra hjallann í því mikla verkefni sem þjóðin fól Samfylkingunni og Vinstri hreyfingunni - grænu framboði í síðustu kosningum þó verkefnin verði áfram óþrjótandi. Veturinn er mikilvægur hluti í þeim leiðangri að reisa Ísland úr efnahagslegum og siðferðilegum rústum sem Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur skildu eftir sig.</p> <p>En það er full ástæða til bjartsýni. Með þolinmæði og þrauseigju höfum við hægt og bítandi náð að vinna okkur út úr afleitri stöðu. Við Íslendingar höfum á rúmu ári með samtakamætti náð ótrúlegum árangri sem við getum verið afar stolt af. Við höfum öll fært fórnir og búið við þrengri efnahag en áður, við höfum öll þurft að takast á við vonbrigði. Þorri Íslendinga hefur þurft að lifa við verulega skert lífskjör og mikla erfiðleika.</p> <p>Við höfum náð ótrúlegum árangri sem alþjóðasamfélagið tekur eftir og virðir. Við erum á réttri leið og okkur ber beinlínis skylda til að halda ótrauð þeirri stefnu sem hefur skilað okkur svo vel fram á við.</p> <p>Um leið og ég þakka þjóðinni fyrir þá þolinmæði og þrautseigju sem hún hefur sýnt í hremmingum undangenginna missera heiti ég á þingheim, ráðherra og starfsmenn stjórnarráðsins og þjóðina alla að ganga nú einbeitt til þeirra mikilvægu verka sem framundan eru.</p> <p>Sá vetur sem framundan er verður svo sannarlega ekki auðveldur en lánist okkur að vinna vel úr þeim verkefnum sem þar bíða okkar verður uppskeran ríkuleg. Við munum uppskera bættan efnahag heimilanna, faglegri og skilvirkari stjórnsýslu og nýja stjórnarskrá, réttlátari meðferð á auðlindum þjóðarinnar, jafnari skiptingu lífsgæða, aukin mannréttindi og síðast en ekki síst, betra samfélag sem gerir okkur að sterkari og öflugri þjóð en nokkru sinni.&#160;</p> <p><br /> &#160;</p>
05. ágúst 2010Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á Íslendingahátíðinni í Gimli 2. ágúst 2010<strong>“ A Toast to Canada”</strong> <p>&#160;<em>A speech by Jóhanna Sigurðardóttir, Prime Minister of&#160;Iceland on Islendingadagurinn August 2nd 2010</em></p> <p>Your Honor, Lieutenant Governor Philip S Lee</p> <p>Fjallkona, Helga Malis.</p> <p>Ladies and Gentlemen , kæru vinir.</p> <p>Good afternoon to you all.</p> <p>It is a great pleasure to be with you here today on this splendid occation. I want to thank you for inviting&#160; us to participate in the festivities of Islendingadagurinn.</p> <p sizcache="0" sizset="1">We have been here a few days now and this has been an adventure beyond anything we could have imagined. We have visited Icelandic Winnipeg and&#160; walked along Sargent Street. It is fascinating to think that a few decades ago we would have heard Icelandic spoken everywhere on that street, both in the shops and the sidewalks as well as in the children´s playgrounds. We saw the First Lutheran Church where a generation of people, born in Iceland, worshipped.<span>&#160;</span> The church where young immigrants got married and a new generation was christened and blessed to carry on<span>&#160;</span> the hopes and dreams that were born in a country far away, but always in their hearts.</p> <p>As Prime Minister I bring you the greetings of the Icelandic Government which is hard at work steering our country through very difficult times. There were no easy solutions and there certainly were few popular decisions to be made. But like the Icelanders arriving at White Rock 135 years ago we are determined to succeed -&#160; fortified by the knowledge that we have many times before in our history been faced with great adversity and survived.</p> <p>Iceland is blessed with great resources&#160; - the fish in the sea, the power in the waterfalls and the geothermal energy. The nation is educated and the people are hardworking as always.&#160; We have a solid infrastructure of schools, hospitals, roads, bridges and airports, already built and mostly paid for. Our long term prospects are therefore good and I am certain that within a few years we will be doing&#160; fine again.</p> <p>The&#160; friendship and moral support of the people of Icelandic descent in Canada is greatly appreciated and much needed. Canada enjoyes unparalelled respect among the nations of the world for how open and welcoming the country has been to immigrants from all continents and how you have created a true multicultural society full of compassion and understanding.<br /> </p> <p>We have a very special bond between Iceland and Canda – made strong by common history and shared heritage. The fact that Canadians of Icelandic descent have formed about 30 different clubs, chapters and institutions to nurture the Icelandic history and heritage in Canada is a solid testament to the unique dedication that people of Icelandic descent in Canada show to their Icelandic roots.<br /> </p> <p>Earlier this year Iceland lost one of its best friends in Canda, former Consul General, Neil Bardal whom we are forever grateful to and will remeber fondly.&#160; I never met Neil, but I heard about him from numerous friends and greately respected him. His lifelong effort to strengthening the relationship between Canada and Iceland will never be forgotten. God bless Neil Bardal.</p> <p sizcache="0" sizset="3">We are grateful to Canada for many<span>&#160;</span> things and we admire and respect what has been achieved here - and we love Canada because it is<span>&#160;</span> home <span>&#160;</span>to thousands and thousands of wonderful people of Icelandic descent – our friends and relatives.</p> <p>Dear friends</p> <p>I admire your dedication&#160; and I assure you that my government is fully committed to working with you in perserving and honoring your history and heritage.<br /> </p> <p>Let me thank you again for your invitation.&#160; Thank you&#160; - takk fyrir.</p> <p>God bless Canada</p>
31. júlí 2010Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á Íslendingahátíð í Mountain, Norður-Dakóta 31. júlí 2010<p>&#160;</p> <p><em>A speech by Jóhanna Sigurðardóttir, Prime Minister of Iceland, 31 July 2010</em></p> <p><em>&#160;</em></p> <p><strong>&#160;</strong><strong>Attorney General.</strong></p> <p><strong>Ladies and gentlemen, dear friends</strong></p> <p><strong>&#160;</strong></p> <p sizcache="0" sizset="1">&#160;It is a great pleasure to stand here at this historic site - on the grounds of Borg<span>&#160;</span> in Mountain, North Dakota<span>&#160;</span> - and be with you as you honor the heritage and history of Iceland.<span>&#160;</span> A country far away but still in your hearts.</p> <p>&#160;</p> <p sizcache="0" sizset="4">I am touched and grateful to witness how dedicated you are to the land of your forefathers and how determined<span>&#160;</span> you are not to forget where your ancestors came from.<span>&#160;</span> <span>&#160;</span></p> <p>At the same time you are loyal citizens of the land your forefathers chose for your future - binding you in spirit to two countries while living in one.</p> <p>&#160;</p> <p>We have a thousand years of history together but have only been apart for a little over one hundred years.</p> <p>&#160;</p> <p>I am happy to learn that your Community Center is in its final building stages and take pleasure in the fact that the Government of Iceland was able to make a contribution towards making it a reality.</p> <p>I hope the Center will serve you well and make it easier for you to continue&#160; the good work you are doing.</p> <p>&#160;</p> <p>You are carrying on - in the same spirit that was in the hearts and minds of the Icelandic settlers who came here over a century ago.</p> <p>They had the strength of spirit necessary to take their destiny in their own hands and forge a new future full of possiblities for their children on a new continent.</p> <p>They never forgot the land of their forefathers and they brought with them Iceland´s culture and heritage to this new and exciting land.</p> <p>&#160;</p> <p>It is easy to imagine Káinn and Stephan G.&#160; working hard in the fields here nearby in the blistering summer heat - but at the same time creating masterpieces of poetry in their heads to be written down late at night by a weary hand.</p> <p>&#160;</p> <p>The Icelanders in North Dakota were then – as they are now - hard working, honest people with a strong sense of &#160;social responsibilities to their fellow man and to society as a whole.</p> <p>We are proud of your achievements and your contribution to your new country and grateful for your loyalty to our common heritage.</p> <p>&#160;</p> <p>As Prime Minister I bring you the greetings of the Icelandic Government which is hard at work navigating our country through&#160; turbulent waters.</p> <p sizcache="0" sizset="7">Iceland has been - and is - faced with a serious economic crisis and our banking system more or less collapsed.<span>&#160;</span> This left the government with a task so difficult that it would be hard to find a comparable situation in recent history. <span>&#160;</span>There were no easy solutions and there certainly were few popular decisions to be made.</p> <p>&#160;</p> <p>But we are determined to succeed in the face of this difficult challenge and we know that in our history we have often met with great adveristy and overcome our difficulties.</p> <p>The&#160; friendship and moral support of the people of Icelandic</p> <p>descent in North America is greatly appreciated and much needed.</p> <p>&#160;</p> <p sizcache="0" sizset="9">We are blessed with great resources.<span>&#160;</span> We have one of the richest fishing grounds in the world.<span>&#160;</span> There is an abundance of<span>&#160;</span> hydro power in the waterfalls and the geothermal energy resources are vast.</p> <p>We will harness those to our benefit but at the same time showing respect and consideration for the environment.&#160; In fact we have the most secure water resources in all the world according to a recent international survey.</p> <p>&#160;</p> <p sizcache="0" sizset="12">The Icelandic nation is educated and<span>&#160;</span> people are hardworking as<span>&#160;</span> they always have been and we have a solid and modern infrastructure of schools, hospitals, roads, bridges and airports, already built and mostly paid for.</p> <p>Our long term prospects are therefore good and I am certain that within a few years Iceland will again be flourishing.</p> <p>&#160;</p> <p>Let me conclude by saying that the Icelandic Government is committed to working with you in matters relating to your history and heritage.</p> <p>Thank you again for this kind invitation.</p> <p>&#160;</p> <p>God bless you all.</p>
17. júní 2010Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á hátíðardagskrá á Austurvelli 17. júní 2010<p>Góðir Íslendingar, nær og fjær.<br /> Í dag, á þessum fagra sumardegi fögnum við þjóðhátíð okkar um land allt. Við fögnum sjálfstæði okkar og við fögnum því að búa í þessu landi og á þessari gjöfulu eyju.</p> <p>Náttúrufegurðin, fallvötnin, jarðhitinn, fiskurinn, vatnið og frjósöm fósturjörðin fela í sé verðmæti sem verða dýrmætari með hverju árinu sem líður. Á þessum gjöfum náttúrunnar byggjum við Íslendingar okkar efnahagslega grundvöll. Það er sameiginlegt viðfangsefni okkar að standa um þær vörð svo að komandi kynslóðir muni njóta þeirra.<br /> Í þeim erfiðleikum sem þjóðin hefur gengið í gegnum á liðnum misserum höfum við ítrekað verið minnt á þá staðreynd, að það er ekki sjálfgefið hvernig með þessi verðmæti okkar er farið. Þar takast á miklir hagsmunir sem ekki þurfa að vera ósamrýmanlegir; hagsmunir nýtingar og verndar, einkahagsmunir og hagsmunir þjóðar, stundarhagsmunir og langtímahagsmunir. Þegar kreppir að er ekki óeðlilegt að fastar sé tekist á um þessa miklu hagsmuni en þá er jafnframt enn mikilvægara að menn hafi í huga þýðingu þessara verðmæta fyrir þjóðina alla. Auðlindirnar eru þjóðarinnar allrar og með því hugarfari ber okkur að umgangast þær og nýta og vernda í senn.</p> <p>Á þessu ári höfum við verið minnt alvarlega á tilvist náttúruaflanna sem skópu þetta land. Að þessu sinni höfðu þau ekki aðeins áhrif hér innanlands heldur einnig á alþjóðlegar samgöngur og þar með almenning víða um heim. En náttúruöflin leystu ekki einungis úr læðingi kraft úr iðrum jarðar heldur einnig mikinn kraft meðal þjóðarinnar. Það sem mér er efst í huga nú á þessum hátíðisdegi er sá samtakamáttur sem þjóðin sýndi þegar eldstöðvarnar á Fimmvörðuhálsi og í Eyjafjallajökli vöknuðu úr dvala.</p> <p>Með viðbrögðum sínum sýndi þjóðin enn og aftur hvað í henni býr. Allir okkar bestu eiginleikar og kostir komu í ljós við þessar erfiðu aðstæður. Þeir sem að málum komu og gosið snerti sýndu samstöðu, yfirvegun, fagmennsku, kjark, dugnað og ósérhlífni.<br /> Þetta eru eiginleikar sem eru dýrmætir, eiginleikar sem við eigum að kappkosta að rækta og færa yfir á sem flest svið samfélagsins.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Eldgosin hafa minnt okkur á mikilvægi þess að sýna samstöðu innanlands en um leið á það að við erum hluti af alþjóðasamfélagi. Fréttir frá Íslandi urðu yfirgnæfandi í útbreiddustu fjölmiðlum heims og almenningur í mörgum heimshlutum fylgdist með okkur frá degi til dags. Umfjöllun fjölmiðla um landið okkar hafði þegar áhrif á ferðamannastraum hingað til lands og óvæntar aðstæður blöstu við þeim mikilvæga og vaxandi geira sem ferðaþjónustan er.</p> <p>Í stað þess að leggja árar í bát tóku fyrirtæki í ferðaþjónustu, hagsmunaaðilar, stjórnvöld og almenningur höndum saman og með samstilltu og kröftugu átaki er nú spornað gegn samdrætti og vörn hefur nú verið snúið í sókn. Það er von okkar að til lengri tíma muni þessi umfjöllun jafnvel gera Ísland að enn áhugaverðari áfangastað en landið hefur verið fram til þessa.</p> <p>Okkur Íslendingum hefur auðnast að skapa hér góða afkomu þrátt fyrir áföll, harðindi og náttúruhamfarir og ég er sannfærð um að við munum einnig sigrast á tímabundnum efnahagserfiðleikum með samtakamætti, seiglu og æðruleysi.</p> <p>Alþjóðasamfélagið hefur svo sannarlega tekið eftir sameiginlegu átaki þjóðarinnar við að bjóða gesti velkomna til landsins og það er líka eftir því tekið hvernig okkur á undraskömmum tíma er að takast að hefja nýja sókn eftir efnahagsleg áföll sem eiga sér fá ef nokkur fordæmi í sögu vestrænna þjóða.</p> <p>Á þjóðhátíðardegi okkar fyrir ári síðan sagði ég að glíman við efnhagsvandann snérist um efnahagslegt sjálfstæði landins. Vegna stöðunnar í efnahagsmálum væri þjóðin í raun að heyja nýja sjálfstæðisbaráttu. Verkefnin eru enn óþrjótandi og margslungin en skrefin sem stigin hafa verið framávið á liðnu ári eru mörg og stór.</p> <p>Segja má að aðrar þjóðir séu nú að hefja það verkefni sem við Íslendingar erum nú komnir langt á veg með og nefni ég þar Þýskaland og Bretland sem hafa nýlega kynnt viðamikil aðhaldsmarkmið í ríkisrekstri og áætlanir í efnahagsmálum.&#160;</p> <p>Í sameiningu hefur okkur tekist að tryggja frið á vinnumarkaði, halda atvinnulífinu gangandi og verja velferðarþjónustan eins og kostur er. Okkur hefur tekist að endurreisa fjármálakerfið og móta því heilbrigðan fjárhagslegan og lagalegan grundvöll. Endurskipulagning stórra samfélagslega mikilvægra fyrirtækja er hafin.</p> <p>Okkur hefur tekist að efla gjaldeyrisforðann með þeim hætti að mögulegu greiðslufalli þjóðarbúsins hefur verið forðað. Okkur hefur tekist að koma böndum á ríkisfjármálin, hallinn á ríkissjóði er umtalsvert minni en spáð var og við stefnum ótrauð í átt að sjálfbærum rekstri í samræmi við áætlanir okkar. Krónan hefur styrkst um rúm tíu prósent frá áramótum og verulega hefur dregið úr verðbólgunni. Þegar ríkisstjórnin tók við, mældist hún 18.6% en verðbólga er í dag sjö og hálft prósent og hefur ekki verið lægri í um tvö ár. Á sama tíma hafa vextir einnig lækkað um meira en helming og eru í dag lægri en þeir hafa verið í rúm fimm ár.</p> <p>Landsframleiðslan er meiri en spáð var og samdrátturinn minni.&#160; Jafnvel má gera ráð fyrir því að hagvöxtur hefjist síðar á þessu ári og verði 2-3% strax á næsta ári.&#160; Mörg jákvæð teikn eru því á lofti.</p> <p>Enda þótt við getum glaðst yfir þeim góða árangri sem náðst hefur á liðnu ári ber okkur að hafa hugfast hve miklum erfiðleikum og sársauka þessar efnahagslegu hamfarir hafa valdið. Flest heimili landsins glíma við afleiðingar hrunsins með einum eða öðrum hætti og mörg heimili fást nú við mjög erfiðar fjárhagslegar aðstæður.</p> <p>Samfélag okkar hlýtur að eiga að byggja á því að koma þeim til hjálpar sem eru hjálpar þurfi við þessar aðstæður. Ég hef í mínum fyrri störfum kynnst fjölskyldum sem búið hafa við bág kjör og það er sárt að horfa á slíkar aðstæður, ekki síst þegar þær bitna á börnum og unglingum. Úrræðin sem mótuð hafa verið til þess að mæta þessum fjölskyldum eru fjölmörg og mismunandi og við munum einskis láta ófreistað að fjölga þeim og breyta þannig að þau gagnist sem flestum. Þau úrræði sem raunverulega bæta aðstæður fjölskyldna eru þó til lengri tíma fyrst og fremst atvinna og heilbrigt efnahagslegt umhverfi.</p> <p>Sú jákvæða efnahagsþróun sem ég hef áður rakið mun styrkja atvinnulífið og gera okkur kleift að vinna enn frekar gegn atvinnuleysi sem mælist nú rúmlega átta prósent. Það hefur undanfarna tvo mánuði lækkað og hefur ekki orðið jafn mikið og spár gerðu ráð fyrir. Þrátt fyrir það megum við ekki og munum ekki una því að það haldist svo hátt hér á landi.</p> <p>Við verðum með öllu móti að berjast gegn því að atvinnuleysi festist hér í sessi og tryggja að verðmæt störf skapist um land allt.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Undanfarnar vikur og í dag, 17. júní,&#160; eru menntastofnanir að útskrifa nemendur um land allt. Nemendur grunnskóla, framhaldsskóla og háskóla hafa þúsundum saman streymt út í sumarið og hlotið vitnisburði um frammistöðu í skóla. Flestir hafa staðið sig vel, nokkrir afburða vel en aðrir hefðu getað gert betur og þurfa nú að taka sig á.</p> <p>Við sem störfum á vettvangi stjórnmálanna hljótum okkar vitnisburð meðal annars og ekki síst í lýðræðislegum kosningum. Nýafstaðnar sveitarstjórnarkosningar voru að ýmsu leyti sögulegar. Það er afar mikilvægt að okkur stjórnmálamönnum og stjórnmálahreyfingum auðnist að lesa í þau skilaboð sem almenningur sendi, ekki síst þar sem ný framboð hlutu mikinn stuðning.</p> <p>Vitnisburður okkar í framtíðinni mun að mínu mati fyrst og fremst ráðast af því hvernig okkur, kjörnum fulltrúum og stjórnmálahreyfingum, tekst að vinna úr þessari stöðu.</p> <p>Ég fagna þeim liðsauka sem bæst hefur í hóp stjórnmálamanna í sveitarfélögum, bæði sunnan og norðan heiða og bind vonir við að nýir straumar og nýtt fólk muni bæta stjórnmálin og okkar lýðræðislegu vinnubrögð. Það má taka undir með þeim sem segja að stjórnmálin séu orðin föst í hjólförum vanans og þar undanskil ég engan stjórnmálaflokk. Við þurfum að taka upp ný vinnubrögð og samskipti hvort sem er á vettvangi Alþingis eða sveitarstjórna.</p> <p>Viðamikil skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis liggur nú fyrir og eru flestir sammála um að þar hafi verið mjög vel vandað til verka. Úrvinnsla á grundvelli skýrslunnar er nú hafin á vettvangi stjórnvalda, Alþingis og innan réttarkerfisins og á öðrum sviðum og er sú vegferð rétt að hefjast.&#160; Á komandi misserum og árum er afar mikilvægt að okkur auðnist að vinna vel úr þeim ábendingum og upplýsingum sem fram koma í skýrslunni og drögum raunverulegan og áþreifanlegan lærdóm af því sem miður fór.</p> <p>Ég bind miklar vonir við stjórnlagaþing sem Alþingi hefur samþykkt að kosið verði til á þessu ári. Ég tel að hér sé á ferðinni eitt merkasta mál sem samþykkt hefur verið á Alþingi og að með samþykkt þess sé stigið afar stórt skref í lýðræðisátt.&#160; Stjórnlagaþingi er ætlað það mikilvæga og veigamikla hlutverk að semja tillögu að nýrri stjórnarskrá fyrir Íslendinga og verður það fyrsta stjórnarskráin sem samin verður frá grunni fyrir þessa þjóð.</p> <p>Stjórnlagaþing verður afar merkileg samkoma með beinni aðkomu almennings á mörgum stigum og með tilkomu þess verður beitt hér vinnubrögðum sem ég vil sjá að við innleiðum á fleiri sviðum. Í aðdraganda stjórnlagaþings er mikilvægt að efnt verði til kröftugrar og lifandi umræðu um grundvallarlög þjóðarinnar óháð hagsmunum hefðbundinna stjórnmálaflokka.</p> <p>Efnt verður til 1000 manna þjóðfundar í þessum tilgangi og efnt verður til persónukjörs meðal allrar þjóðarinnar um hvaða tugum einstaklinga verður falið það ábyrgðarmikla verk að semja nýja stjórnarskrá. Þjóðin mun síðan hafa síðasta orðið um nýja stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu um þær tillögur sem stjórnalagaþingið leggur fram.<br /> Það er einlæg von mín að í nýrri stjórnarskrá verði tekið á ýmsum grundvallarspurningum og álitaefnum sem okkur hefur ekki auðnast að leiða til lykta fram til þessa.</p> <p>Að mörgu leyti getur þetta markað upphaf nýs kafla í stjórnmálum og stjórnskipan landsins.&#160;</p> <p>Góðir Íslendingar.</p> <p>Við Íslendingar eigum merka sögu ekki síst þegar litið er til sjálfstæðisbaráttu okkar og lýðræðisþróunar. Á næsta ári munum við minnast þess að 200 ár verða liðin frá fæðingu Jóns Sigurðssonar, frá Hrafnseyri við Arnarfjörð, sem var einn helsti baráttumaður okkar Íslendinga fyrir sjálfstæði. Þeirra tímamóta verður minnst með margvíslegum hætti þannig að ungir jafnt sem aldnir geti notið og fræðst um þetta&#160; tímabil í sögu okkar þjóðar.&#160; Jón Sigurðsson var víðsýnn maður og framsýnn. Á sama tíma og hann stóð vörð um Ísland og Íslendinga og sjálfstæði þjóðarinnar gerði hann sér fulla grein fyrir mikilvægi og þýðingu samskipta við aðrar þjóðir.</p> <p>Nú sem þá tel ég það engum vafa undirorpið að fullveldi Íslands og sjálfstæði sé best tryggt með virkri þátttöku í samstarfi við önnur sjálfstæð og fullvalda ríki. Sá sem leitar eftir samstarfi við aðra stendur sterkari eftir og getur fengið miklu áorkað.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Í dag fögnum við þjóðhátíð og fjölskyldur og vinir um land allt koma saman og gera sér glaðan dag. Það er full ástæða til þess að horfa björtum augum fram á veginn 17. júní árið 2010. Við höfum staðist mikla þolraun. Okkur miðar vel og okkur er að takast að snúa vörn í sókn.</p> <p>Við gleðjumst yfir birtunni og gróskunni í náttúrunni og þeirri gleði sem fylgir íslensku sumri í hjörtum okkar allra. Mér er minnisstæð myndin af Ólafi bónda á Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum þegar hann handlék nýslegið grasið á jörðinni sinni. Við sáum þar mann sem höfðu um hríð fallist hendur vegna áhrifa náttúraflanna en upplifði þennan dag uppskeru erfiðis síns, uppskeru sem fór fram úr hans björtustu vonum. Í mínum huga er þessi góði búmaður táknmynd Íslendinga sem hafa sigrast á búsifjum, sigrast á náttúröflum og sigrast á tímabundnu mótlæti. Bóndinn á Þorvaldseyri er hetja í mínum huga eins og svo margir Íslendingar sem hafa tekist á við afleiðingar þeirra efnahagslegu hamfara sem á okkur hafa dunið af æðruleysi.</p> <p>Við ykkur segi ég í dag. Við erum á réttri leið. Við munum sigrast á erfiðleikunum.</p> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Ég óska ykkur öllum til hamingju með daginn.<br /> </p>
21. maí 2010Blá ör til hægriBank Crisis First-In Will Be First-Out<div class="single-news__big-image"><figure><a href="/media/forsaetisraduneyti-media/media/Radherra/johanna_sigurdardottir_vef.jpg"><img src="/media/forsaetisraduneyti-media/media/Radherra/johanna_sigurdardottir_vef.jpg?proc=singleNewsItem" alt="Jóhanna Sigurðardóttir" class="media-object"></a><figcaption>Jóhanna Sigurðardóttir</figcaption></figure></div><p>Iceland has been called the Island of the Sagas, and recently there has been no shortage of sagas.</p> <p>When the volcanic eruption started in Eyjafjallajokull last April, severely disrupting international air traffic, the world's attention turned to Iceland. It was the second time in only 18 months that our nation made the front pages of the international press, the first being the collapse of the private banking system during the global credit crisis of October 2008.</p> <p>While obviously very different in nature, both events demonstrate one country can have a direct impact on others. In a globalized world, we are all in the same boat.</p> <p>It has been more than 60 years since ashes from an Icelandic volcano caused difficulties in Europe. This recent eruption of one of Europe's volcanoes has highlighted a certain lack of international coordination in dealing with this kind of situation. The eruption in Eyjafjallajokull glacier is a reminder that increased efforts and cooperation are needed internationally in the field of volcanic research.</p> <p>Humans are powerless before the elements, though we can try to be prepared when we live alongside the forces of nature.</p> <p>But when plunged into an international financial crisis, we can only blame ourselves. Privatized banks in Iceland made use of cheap international loans to grow out of proportion to the small Icelandic economy and they collapsed when the financial crisis began to weigh heavily in our part of the world.</p> <h4>Enormous Cost</h4> <p>The cost of the crisis became enormous for Icelanders, domestic and foreign savers, and foreign creditors.</p> <p>Developments after the collapse of the Icelandic banking system in October 2008 show the problems aren't limited to Iceland. Banks were run irresponsibly in many countries. The financial crisis is now shaking many parts of Europe, while Iceland -- being among the very first to experience the weight of it -- may have come further in dealing with the consequences than many other countries.</p> <p>Iceland has gone through a trial of fire. We had to deal with a collapse of our banking system and our currency simultaneously, a man-made economic disaster, historically unprecedented. Our task in Iceland in the last 18 months has been simple: to find out what happened, to clean up the mess and make sure that such an economic disaster never strikes again.</p> <h4>Disturbing Report</h4> <p>On all three, Iceland has made substantial progress. Recently, a special investigative committee delivered a report explaining the events that led to the financial crisis. The conclusions were very disturbing and showed clearly that the greed and excess of financiers, the lack of regulation and active surveillance, and the shortcomings of the international financial system were to blame. The report was a milestone for reconstruction and is a foundation for reconciliation.</p> <p>At the same time, the justice system has been reinforced. A special prosecutor has the task to investigate and prosecute those suspected of breaking the law in the lead-up to the financial crisis. The results of this work are now beginning to materialize, and no effort will be spared to ensure that justice is done under the rule of law.</p> <p>My government has always focused on making the necessary changes to legislation and procedures to ensure the mistakes of the past aren't repeated. This task is progressing well. The banking system has been restructured with a revised legislative framework. The surveillance of the financial system has been enhanced, making for a sounder basis and more transparency.</p> <h4>Road to Recovery</h4> <p>The road to full economic recovery is long and the journey will require further sacrifices as we bring the budget back into balance by 2013. Nonetheless, the economic fundamentals are strong as our real assets remain intact despite the financial turmoil. The economic contraction in 2009 wasn't as severe as initially feared, and less severe than in a number of our partner countries in Europe.</p> <p>Economic growth is expected to resume later this year. Unemployment reached 7.6 percent in the first three months of the year. Even though unemployment is higher than Iceland has ever experienced, the registered jobless figure is no longer increasing. The central bank has also been able to reduce interest rates significantly following increased currency stability and decelerating inflation. All economic indicators suggest there will be a successful economic recovery in Iceland.</p> <p>Whether we are faced with a natural disaster or financial crisis, central to a successful response is international cooperation and solidarity. The solution isn't to be found in isolationism or denial. We need to make clear that these are problems many nations are facing, which international institutions and nations together need to handle and come to an agreement on fair and acceptable solutions.</p> <p>With this in mind, Iceland has applied to join the European Union. Hopefully that application will be formally accepted this summer by the European Council. EU membership would reinforce the foundation that Iceland's economic recovery is built on.</p> <p>This small nation of 103,000 square kilometers is filled with creativity and energy. Our industry and entrepreneurship are building for the future.<br /> </p>
21. apríl 2010Blá ör til hægriRæða Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á aðalfundi Samtaka atvinnulífsins miðvikudaginn 21. apríl 2010<p>Kæru aðalfundargestir!<br /> Tímarnir sem við lifum nú hafa minnt okkur rækilega á þær takmarkanir sem náttúruöflin setja okkur og hversu viðkvæm nútíma tækni er fyrir truflunum af þeirra völdum. Um leið eru þeir atburðir sem setja mark sitt á þessi misserin okkur áminning um hversu háð við erum hvert öðru, einstaklingarnir og þjóðirnar.<br /> <br /> Það getur enginn staðið einn, hvorki þjóð né einstaklingur, við erum öll háð samhjálp og samvinnu þegar á bjátar.<br /> <br /> Frammi fyrir áföllum, hvort sem þau eru af manna völdum eða verða þegar regindjúpin ræskja sig, þá stöndum við fyrst agndofa, en síðan hefst björgunarstarfið.<br /> <br /> Á síðustu árum hefur tekist að einfalda og samhæfa alla stjórnun björgunaraðgerða á Íslandi þegar um er að ræða náttúruvá eða slys. Þegar um eldgos er að tefla eru til nákvæmar viðbragðsáætlanir um gos í okkar helstu eldstöðvum. Þetta gerir það að verkum að festa, yfirvegun og örugg yfirsýn einkennir aðgerðir og stjórnun þeirra. Þessi framganga skapar traust og veitir öryggi, bæði hér heima og erlendis.<br /> <br /> Hversu mjög hefðum við ekki þurft á að halda slíkum viðbúnaði þegar fjármálakerfi okkar riðaði til falls á árinu 2006 og féll að lokum haustið 2008. Staðreyndin er hins vegar sú að íslenskum stjórnvöldum bauðst að vera með í gerð samnorrænnar áætlunar um viðbúnað gegn fjármálakreppu, en ákváðu að draga sig út úr því starfi vegna þess að Ísland gat ekki kveðið upp úr með það hvort ríkið stæði á bak við bólubankana eða ekki. Um þetta má lesa í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis eins og fleira sem niðurlægir okkur sem þjóð.&#160; Rannsóknarskýrslan sýnir okkur svo ekki verður um villst að því miður sýndu allir áhrifahópar andvaraleysi í aðdraganda hrunsins og mikill doði og afneitun einkenndi ekki einungis stjórnvöld heldur einnig aðra hagsmunaðila í samfélaginu.<br /> <br /> Það er hefð fyrir því á Íslandi að standa saman gagnvart náttúruhamförum og slysum og við slíkar aðstæður sýnum við svo sannarlega hvað í okkur býr. Eftir fjármálaáfallið þurfum við að ná áþekkri samstöðu um að girða fyrir að slíkt geti gerst aftur, og að hér verði komið upp viðvörunar- og viðbúnaðarkerfi sem bregst við ef í það stefnir. Eftirlit með fjármálamarkaði verður stóraukið. Í því skyni hafa meðal annars verið lögð fram frumvörp um fjármálamarkaðinn, um tryggingasjóð innistæðueigenda og verðbréfamarkaðinn sem er nú til umfjöllunar á Alþingi. &#160;<br /> <br /> Án trausts fjármálakerfis þrífst ekkert nútímasamfélag og því hefur það verið eitt helsta forgangsverkefnið að skjóta styrkum stöðum undir endurreistar fjármálastofnanir og ljúka fjármögnun viðskiptabankanna. Segja má að það verkefni sé í höfn, þótt enn eigi eftir að gera upp við kröfuhafa og endurskipuleggja margt í starfsemi bankanna og umsvifum. Um leið og kröfur hafa verið endanlega metnar þarf að birta hverjir teljast vera eigendur Íslandsbanka og Arion banka, en allt bendir til að eignaraðildin verði mjög dreifð og að meðal stærstu hluthafa verði íslenskir lífeyrissjóðir og stórir erlendir bankar.<br /> <br /> Og vitnisburður rannsóknarskýrslunnar um háttalag helstu forkólfa atvinnulífsins sem var, hlýtur að verða lagður til grundvallar með öðru þegar metið er hvort viðkomandi aðilar séu verðir áframhaldandi samstarfs eða trausts. Róttækar breytingar á lagaumhverfi fjármálastofnana og stóreflt eftirlit FME og Seðlabanka munu auðvitað breyta miklu en nýir stjórnendur munu axla mikla ábyrgð í þessum efnum. Eitt af mikilvægustu verkefnum þeirra er að byggja upp traust þjóðarinnar til þessa nýja bankakerfis og til þess nýja atvinnulífs sem hér er að mótast.<br /> <br /> Við þurfum nýja siði, nýjan hugsunarhátt og ný vinnubrögð í bönkunum. Ofurlaun og bónusar eiga að heyra sögunni til, leynimakkið og ógengsæ eignarhaldsfélög eiga að heyra sögunni til!<br /> Skattsvikahagkerfið sem þreifst í gömlu bönkunum í skjóli leyndarinnar á einnig að heyra sögunni til!<br /> Skilanefndirnar hafa starfað á gráu svæði eða óljósu og þær eiga ekki að vera við lýði deginum lengur en bein þörf er á. Pukur, óhóf og sjálftaka í fjármálakerfinu á að heyra sögunni til, aðeins þannig tekst okkur ætlunarverkið um að öðlast traust þjóðarinnar á fjármálakerfinu.<br /> <br /> Samhliða endurreisn bankanna hefur það verið annað helsta nauðsynjamálið að ná tökum á skuldum ríkisins. Styrk stjórn fjármála ríkis og sveitarfélaga er ekki aðeins forsenda framfara heldur í raun sjálfstæðismál þjóðarinnar við núverandi aðstæður.<br /> <br /> Bætt skuldastaða hins opinbera hefur skilað þeim árangri að draga má úr áætluðum samdrætti ríkisútgjalda miðað við fyrri viðmið. Engu að síður verður að skera verulega niður hjá hinu opinbera á næsta fjárlagaári. Ríkisstjórnin hefur þegar kynnt áform um 30-40% fækkun ríkisstofnana, sameiningu og einföldun í ríkisrekstri, samruna ráðuneyta og fækkun ráðherra. Rannsóknarskýrsla Alþingis bendir okkur á að smáar og vanburða einingar í stjórnkerfinu, sem margar fást við áþekk verkefni eru ekki líklegar til að skila tilætluðum árangri. Uppstokkunar og endurskoðunar er þörf. Sameiningar á ýmsum sviðum eru þegar komnar til framkvæmda og aðrar eru í umfjöllun á vettvangi Alþingis. Ljóst er að með slíkri hagræðingu má ná umtalsverðum sparnaði til frambúðar án þess að grundvallarþjónusta skerðist.</p> <p>Eitt atvinnuvegaráðuneyti er markmið hjá ríkisstjórninni og með slíkri sameiningu má styrkja og efla umhverfi atvinnuvega hér á landi. Það hafa allar atvinnugreinar á Íslandi þörf fyrir stefnumótun, rannsóknir, nýsköpun og þróun og um það á starfsemi nýs atvinnuvegaráðuneytis að snúast. Í því efni veit ég að þið eruð mér sammála en það er hins vegar að halda í liðna tíð að viðhalda ráðuneytum kringum sérhagsmuni einstakra atvinnugreina.<br /> <br /> Ágætu gestir.<br /> Samtök atvinnulífsins hafa haldið því fram að ekki hafi verið staðið við þau markmið stöðugleikasáttmálans að hlutfall aukinna skatta yrði 45% en niðurskurður á útgjöldum ríkisins 55%. Opinberar tölur sýna hins vegar að í ár eru 40% skattamegin en 60% útgjaldamegin. Það er því meira skorið en skattað þótt öðru sé sífellt haldið fram.<br /> Launagreiðslur á vegum ríkisins lækkuðu um 5% á árinu 2009. Markmið um samdrátt í útgjöldum ársins 2009 náðust fram og í ár er um að ræða 54 milljarða króna niðurskurð eða lækkun á útgjaldahorfum. Ég finn það sjálf í mínu ráðuneyti að þá má vel skera niður og það hef ég svo sannarlega gert um allt að 70 % í ýmsum liðum. Menn hafa vanið sig á ýmsan óþarfa í anda ársins 2007 innan stjórnsýslunnar og ég vil sjá þá tiltekt sem nú er hafin halda áfram.</p> <p>Nú er gert ráð fyrir að skuldir hins opinbera verði töluvert minni en áætlað var eftir hrunið og verði að hámarki 95% af landsframleiðslu árið 2014 sem jafngildir 65% hreinni skuldastöðu í hlutfalli við landsframleiðslu. Þetta er afar mikilvægt því það sýnir að Ísland er ekki í neinum sérflokki hvað skuldasöfnun varðar í hópi þjóða. Um margt erum við að standa okkur betur í uppgjörinu en aðrar þjóðir og takast á við vandamál sem víða annars staðar hafa verið geymd til síðari tíma.<br /> <br /> Stjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins samþykkti síðastliðinn föstudag aðra endurskoðun efnahagsáætlunar Íslands og AGS. Það var árangur af tvennu. Í fyrsta lagi hafa íslensk stjórnvöld uppfyllt öll skilyrði og staðið sig um margt betur en ætlað var, eins og fram hefur komið hjá Dominique Strauss-Kahn forstjóra sjóðsins. Og í öðru lagi vegna þrotlausrar vinnu íslenskra stjórnvalda við að brjóta á bak aftur tenginguna við Icesave. Þar holaði dropinn steininn.<br /> Markmiðum um stöðugt gengi hefur verið náð og gert er ráð fyrir að verðbólga fari ört lækkandi. Við erum á góðri leið með að treysta efnahagsstöðugleikann, draga úr áhrifum samdráttar á skuldsett heimili og og fyrirtæki og ná viðspyrnu í vexti landsframleiðslu.<br /> <br /> Fyrst og fremst sýnir ákvörðun AGS að samstarfsþjóðir okkar innan hans bera traust til þess árangurs sem við höfum náð og getu Íslendinga til að ná markmiðum sínum. Þetta traust ætti að skila sér í þýðu á alþjóðlegum fjármagnsmarkaði sem hefur verið frosinn gagnvart Íslendingum. Fyrirgreiðslan tryggir lausafjárstöðu ríkisins og er gæðastimpill á efnahagsstefnu stjórnvalda. Hún er líkleg til þess að greiða fyrir erlendum lánum til orkufyrirtækjanna og þar með auknum virkjanaframkvæmdum.<br /> <br /> Frá því tilkynnt var um að efnahagsáætlunin yrði tekin fyrir í stjórn AGS hafa vextir ríkissjóðs af skuldabréfum allt fram til ársins 2025 lækkað verulega. Endurskoðunin leiðir því þegar til lækkandi fjármögnunarkostnaðar ríkisins.<br /> &#160;<br /> Stjórnvöld fá nú aðgang að lánum frá AGS, öðrum norrænum ríkjum og Póllandi og draga úr líkum að Seðlabankinn þurfi að snúa sér að plani B - sem felst í hærri vöxtum og veikara gengi með kaupum á gjaldeyri. Plani B hefði einnig fylgt aukin samdráttur ríkisútgjalda. Engin ástæða er til þess að óttast greiðslufall ríkissjóðs næstu árin.<br /> <br /> Við gerum því ráð fyrir að skuldatryggingarálag lækki. Þar með lækkar áhættuálag á ríkissjóð og Seðlabankinn ætti því að eiga auðveldara með að lækka vexti. Einhver dráttur verður vafalítið á rýmkun gjaldeyrishafta en að því verður að stefna sem fyrst, því atvinnulífið mun ekki þrífast í þeirri spennitreyju til langframa.<br /> <br /> Vísbendingar eru um að einkaneysla sé að ná jafnvægi og vinnumarkaðurinn hefur verið nokkuð stöðugur síðustu mánuði. Ástæða er til þess hafa áhyggjur af því að langtímaatvinnuleysi festist í sessi hjá ákveðnum hópum á vinnumarkaði og gegn því þarf að berjast af alefli.<br /> <br /> Utanríkisverslun gengur vel með áframhaldandi afgangi á viðskiptajöfnuði. Fjárfestingar eru enn mjög veikar og hætta á að svo verði enn um sinn, ekki síst í ljósi mikillar skuldsetningar nær allra atvinnugreina. Því er afar brýnt að bankarnir vinni hratt og örugglega að endurskipulagningu á fjárhag helstu fyrirtækja og geri það á þann veg að það þoli alla skoðun.<br /> <br /> Lágt raungengi gefur íslenskum fyrirtækjum verulegt samkeppnisfæri sem við sjáum þau þegar ná að nýta sér - ekki síst í þjónustugreinum.<br /> <br /> Kæru aðalfundargestir.<br /> Af stað segið þið nú hjá Samtökum atvinnulífsins. Ég tek undir það og tel einnig að nú sé lag. Fjármálakerfið íslenska hrundi en ekki raunhagkerfið. Það er sterkt.<br /> <br /> Til sjávarins eru flest teikn jákvæð. Þorskurinn er á hægri uppleið, norsk íslenski síldarstofninn, sem áður stóð undir góðærum á Íslandi, er nú í sögulegu hámarki. Ný tegund, makríllinn, er að skila 200 þúsund tonnum inn í efnahagslífið og skötuselurinn er farinn að skipta máli í veiðum eins og deilur um hann eru órækt vitni um.<br /> <br /> Heimurinn er að sigla út úr kreppunni og það mun vafalítið einnig færa okkur betra verð á afurðum. Staðan nú leyfir ekki annað en að við leitum allra leiða til að hámarka afrakstur samfélagsins af auðlindum okkar til sjávar.<br /> <br /> Við munum finna leiðir til þess að nýta orkulindir okkar – þær þurfum við að nýta og eigum að gera á ábyrgan hátt. Á Suðurlandi, á Reykjanesi, Hellisheiði og í Þingeyjarsýslum eru margir virkjanakostir sem hægt er að nýta þegar í dag. Nú eru að skapast aðstæður fyrir orkufyrirtæki okkar að hefjast handa með verkefnafjármögnun í samstarfi við innlenda og erlenda aðila, og þau þurfa að láta hendur standa fram úr ermum. Afgreiðsla rammáætlunar um verndun og nýtingu, sem stefnt er að því að klára á þessu þingi, mun síðan færa okkur möguleika til þess að gera áætlanir um orkunýtingu til lengri tíma. Meiri fjárfestingar er þörf í íslensku efnahagslífi og það væri þarft og heilbrigt ef um erlenda fjárfestingu yrði að ræða í verulegum mæli.<br /> <br /> Ríkistjórnin hefur fyrir sitt leyti ýtt undir fjárfestingar með sérstökum lögum um hvata til fjárfestinga í þróun og nýsköpun og umhverfi þeirra 400 sprotafyrirtækja sem hér eru að skjóta rótum er að þessu leyti með því allra besta sem þekkist. Þar er framtíðin og hinar nýju aflvélar atvinnulífsins.<br /> <br /> Enda þótt eldgosið hafi skapað ákveðna óvissu kringum ferðaþjónustuna þá er hún vaxtarbroddur um allt land og undirstaða aukinnar fjölbreytni í avinnulífi þar sem það er of einhæft. Framkvæmdasjóður ferðaþjónustunnar, sem vonandi kemst á laggirnar á þessu vori, markar upphaf nýrrar sóknar í uppbyggingu sem á að undirbúa okkur undir að taka við milljón ferðamönnum eftir tíu ár.<br /> <br /> Við höfum ekki borið gæfu til þess að vera sammála um auðlindanýtingu í hafinu. Þar vegast á miklir hagsmunir og ólík sjónarmið. Í því sambandi vek ég athygli á að nefnd um fyrirkomulag leigu á vatns- og jarðhitaréttindum í eigu ríkisins hefur nýverið skilað áliti og eru nefndarmenn sammála um nokkrar grundvallaratriði: tímabundna ráðstöfun auðlindaréttinda; möguleika á framlengingu með ábyrgri nýtingu; gjald fyrir nýtingarrétt og gegnsæi í úthlutun afnotaréttar þar sem jafnræðissjónarmið verði leiðarljós. Ég er að vona að að skýr framsetning þessara grundvallarviðhorfa hjálpi okkur til þess að ná samkomulagi um almennar reglur sem gildi um auðlindanýtingu hverju nafni sem auðlindirnar nefnast.</p> <p>Stöðugleikasáttmálinn hefur skipt verulegu máli í samfélagi sem hefur þurft að takast á við fjölþætt vandamál. Hann á veigamikinn þátt í þeim árangri sem þó hefur náðst í efnahagsmálum. Enda þótt deilur hafi staðið um einstaka þætti hans skiptir þó höfuðmáli að unnið hefur verið samviskulega og látlaust að framkvæmd hans.<br /> <br /> Nú á vordögum liggur fyrir niðurstaða geysilega mikillar og góðrar vinnu sem unnin hefur verið um land allt á grundvelli sóknaráætlunar til ársins 2020. Fjölmargir hafa komið að þessari vinnu og þar á meðal margir fulltrúar atvinnulífsins sem hér eru staddir í dag. Þar hefur verið fjallað um atvinnuþróun og atvinnuuppbyggingu og sóknarfæri á hverju landsvæði fyrir sig og fyrir&#160; landið í heild.<br /> <br /> Ég vil að nú þegar verði unnið úr þessum upplýsingum og niðurstöðum með markvissum hætti og að án tafar verði hafin vinna við að samþætta og sameina ýmsar áætlanir sem unnið hefur verið eftir árum saman hér á landi. Ég nefni samgönguáætlun, fjarskiptaáætlun og byggðaáætlun, ég nefni stefnu vísinda- og tækniráðs og rannsóknarsjóði ýmiss konar og nýsköpunarsjóði. Að mínu mati hafa þessar áætlanir og sjóðir dreifst um of og skort verulega a samhæfingu þeirra. &#160;<br /> <br /> Með því að sameina þessar áætlanir í eina sóknaráætlun fyrir landið í heild munum við efla samkeppnishæfni þjóðarinnar og tryggja hér menntun, verðmætasköpun og atvinnuppbyggingu til frambúðar. Þar verður meðal annars litið til þess hvernig hér má skapa fjölbreytt vel launuð og gjaldeyrisskapandi störf auk þess að tryggja hér almenna menntun sem nýtist atvinnulífinu vel. &#160;<br /> <br /> Það er grundvallaratriði að fulltrúar atvinnulífsins komi að þessari vinnu með stjórnvöldum á næstu vikum og mánuðum. Ég vil að þessi vinna verði tengd undirbúningi á endurskoðun kjarasamninga og heildarendurskoðun á skattkerfinu sem nú er að fara af stað,. Undirbúningur kjaraviðræðna er eitt af mikilvægustu verkefnum samfélagsins framundan og þar eru stjórnvöld fús að koma að málum eins og skylt er.<br /> <br /> Allir aðilar stöðugleikasáttmálans hafa skorað á Samtök atvinnulífsins að koma aftur að borðinu. ASÍ gerði í gær gott betur og kallaði eftir því að samhliða því sem áfram yrði unnið að þeim verkefnum úr sáttmálanum sem eru í farvegi, yrði sameinast um nýja aðgerðaáætlun í efnahags- og atvinnumálum út frá þeim forsendum sem nú liggja fyrir m.a. á grunni afgreiðslu AGS í síðustu viku. Ég vil fyrir mitt leyti skora á Samtök atvinnulífsins að koma að slíku borði enda er um brýna þjóðarhagsmuni að ræða. Öllum ber nú skylda til að leggjast á árarnar til frekari sóknar.<br /> <br /> <br /> Góðir aðalfundargestir.<br /> <br /> Ríkið hefur unnið að fjölþættum aðgerðum til þess að auka framkvæmdir og styrkja atvinnustigið. Allt þokast þar áfram í rétta átt þótt hægara gangi en mörgum líkar. Við eigum þann kost að flýta framkvæmdum á stofnbrautum kringum höfuðborgina með notendagjöldum í framtíðinni eða láta okkur nægja lengri framkvæmdatíma með framlögum af samgönguáætlun. Ákvörðun um þetta mál verður í höndum Alþingis. &#160;<br /> Framkvæmdir við samgöngumiðstöð í Reykjavík og flugstöð á Akureyri eru í sjónmáli. Þriggja ára áætlun um margmilljarða viðhaldsframkvæmdir sem nær til landsins alls er í undirbúningi og fyrir Alþingi liggur frumvarp um&#160; að bæta skattafslætti við 100% niðurfellingu á virðisaukaskatti til þess að hvetja almenning til viðhaldsframkvæmda á tímum þegar byggt hefur verið nóg til næstu ára.<br /> <br /> Áætlanir um 360 hjúkrunarrými og byggingu nýs fangelsis eru vel á veg komnar í samstarfi við lífeyrissjóði. Og framkvæmdir við Tónlistar- og ráðstefnuhús halda áfram af fullum krafti svo og undirbúningur að byggingu nýs Landspítala. Þannig mætti lengi telja.&#160; &#160;<br /> <br /> Ég sagði í ræðu á mínum flokksvettvangi að pólitíska valdið ætti að vera mótvægi við efnahagslegt vald atvinnulífsins og einkageirans. Að vera mótvægi þýðir ekki að pólitíska valdið eiga að vera á móti atvinnulífinu. Þarna er um svipaða nauðsyn að ræða og þegar sagt er að skýr valdmörk eigi að vera á milli einstakra þátta ríkisvaldsins, það er að segja löggjafarvaldsins, framkvæmdavaldsins og dómsvaldsins. Á sama hátt er ekki æskilegt að samkrull sé á milli einkageirans og hins opinbera, heldur gegni hvor um sig skýrt afmörkuðu hlutverki. Samkrullið hefur verið afgreitt sem höfuðmeinsemd í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.<br /> <br /> Í mínum huga vegnar okkur best með frjálsum viðskiptum í opnu og alþjóðlegu hagkerfi þar sem pólitíska valdið setur atvinnulífinu laga- og regluramma og hefur virkt eftirlit með því að honum sé framfylgt. Samskiptin fari eftir almennum leikreglum sem séu gegnsæjar þannig að hægt sé á hverjum tíma að sannreyna að þeim hafi verið fylgt.<br /> <br /> Ég hefi í störfum mínum reynt að fylgja þessu grundvallarsjónarmiði og hef ekki freistast til þess að grípa til handstýringar eða stjórnunar með tilskipunum sem falla utan ramma hins formlega stjórnkerfis. Það má vel vera að mönnum finnist slíkir stjórnarhættir seinvirkir og að þeir skili okkur seint í áfangastað. En þá verður bara að hafa það. Betra er að stýra heilum báti í höfn en að fara sér að voða.<br /> <br /> Ágætu aðalfundargestir.<br /> Við munum afla okkur endurnýjaðs trausts á alþjóðavettvangi ef við hvikum ekki frá þeim áætlunum sem við höfum gert. Ef við höldum fast við framkvæmd efnahagsáætlunar Íslands og AGS, ef við framfylgjum stöðugleikasáttmálanum, vinnum saman að framgangi og sókn og ráðumst í brýnar kerfis- og lýðræðisumbætur.<br /> <br /> Íslendingar þurfa nú að móta stefnu til langs tíma. Gamla hagkerfið – með sitt einhæfa atvinnulíf, helmingaskipti og raðgengisfellingar – er ekki eftirsóknarverður valkostur. Frjálshyggjutilraunin sem hrundi með bankakerfinu á ekki afturkvæmt.</p> <p>Hún átti aldrei erindi við okkur. Við þurfum endurreisn en ekki afturhvarf.</p> <p>Við þurfum framsýni og víðsýni sem byggð er á skynsemi. Við þurfum að sýna þeim sem við þjónum virðingu og stíga hvert skref af skynsemi með langtímahagsmuni þjóðarinnar í huga. Við þurfum að sýna þjóðinni hvert við stefnum.</p> <p>Ég tel að umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu sé óaðskiljanlegur hluti af endurreisninni. Í henni felast skýr skilaboð til umheimsins og hún er veigamikill þáttur í stefnumótun okkar til lengri framtíðar. Það er mikill misskilningur að of miklum fjármunum og tíma sé varið í undirbúning að samningaferlinu.</p> <p>Staða okkar mun eflast þegar Ísland verður viðurkennt umsóknarríki og í ferlinu sjálfu munu skapast margskonar möguleikar og tækifæri til aðlögunar og uppbyggingar. Jafnframt verður tekinn af allur vafi um þá efnahagsstefnu sem fylgt er því markmiðið verður að standast efnahagsskilyrði Maastricht-samkomulagsins sem eru skynsamleg og eftirsóknarverð fyrir ríkið og þjóðina. Þau verða keppikefli og ögunartæki í efnahagsstjórninni.<br /> <br /> Ég er sannfærð um að Íslendingar munu fylgjast vel með umsóknarferlinu og munu geta metið það með yfirveguðum hætti hvort tekst að ná fram samningum sem samræmast markmiðum okkar og hagsmunum. Takist okkur að ná fram þeim efnahagsmarkmiðum sem ferlið gerir ráð fyrir þá verðum við fyrst í stakk búin til þess að taka ákvörðun hvort við tökum skrefið til fulls inn í Evrópusambandið eða höldum okkar eigin leið. Reynsla annarra þjóða sýnir að smáríki innan ESB telja sig hafa styrkst við aðild að sambandinu og&#160; hafa sterka rödd innan þess. Á það hljótum við að hlusta.<br /> <br /> Aðild að Evrópusambandinu er ekki eina leiðin en ég tel að hún sé skynsamleg nema að svo fari að ekki náist fram hagstæðir samningar. Einangrun er ekki kostur og við þurfum á nánu samstarfi við Evrópuþjóðir að halda sem getur&#160; styrkt okkar bakland í efnahags- og stjórnmálalegu tilliti.<br /> <br /> Að lokum þetta:<br /> Þær þjóðir sem takast á við sín vandamál munu rísa upp á ný!<br /> Þær þjóðir sem gera upp sína reikninga munu afla sér virðingar!<br /> Þær þjóðir sem bæta ráð sitt eiga framtíðina fyrir sér!<br /> <br /> Því tek ég heilshugar undir með Samtökum atvinnulífsins nú þegar við kveðjum vetur og heilsum sumri: Af stað Íslendingar, fram til nýrrar sóknar.&#160;&#160;<br /> </p>
12. apríl 2010Blá ör til hægriRæða Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra í tilefni af birtingu á skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis 12. apríl 2010<p>Ég fagna því að skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis skuli hafa verið birt. Fyrir réttum 16 mánuðum var nefndinni falið að leita sannleikans um aðdraganda og orsök falls íslensku bankanna 2008 og tengdra atburða.</p> <p>Skýrslan og sú yfirsýn sem hún miðlar mun hjálpa okkur sem þjóð til þess að vinna úr því áfalli sem hrun ofvaxinna banka hafði í för með sér. Það samhengi atburða, ákvarðana og þróunar sem hún birtir mun veita okkur fótfestu til þess að standa þannig að endurreisninni að slík glórulaus áhætta með þjóðarbúið að veði verði ekki tekin á ný.</p> <p>Birting skýrslunnar boðar kaflaskil. Hún er þungur áfellisdómur yfir stjórnkerfi, stjórnmálum, eftirlitsaðilum og fjármálastofnunum en um leið áskorun um heiðarlegt uppgjör, breyttar leikreglur í stjórnmálum og nýja og skýrari starfshætti í stjórnkerfinu.</p> <p>Ég vil nota tækifærið og þakka sérstaklega rannsóknarnefndinni og öllum þeim hópi fólks sem lagði nótt við dag við að ljúka þessu mikla verki.</p> <p>Ég tel að hér sé um að ræða fyrstu ítarlegu rannsóknarskýrsluna sem birt hefur verið um fjármála-og bankakreppuna sem valdið hefur miklum búsifjum í okkar heimshluta.</p> <p>Skýrsluhöfundar hafa fengið víðtækar heimildir til rannsókna og fengið einstæða yfirsýn um bæði stjórnkerfið og fjármálaheiminn.</p> <p>Skýrslan er til sannindamerkis um að Ísland tekur á vandamálum sínum en lætur ekki reka á reiðanum. Ég er sannfærð um að bæði Alþingi og ríkisstjórn vilja af einlægni stuðla að nauðsynlegu uppgjöri og draga lærdóm af því sem úrskeiðis fór. Það eru mikilvæg skilaboð bæði innávið og útávið. Nú er það Alþingis og stjórnvalda að gaumgæfa efni skýrslunnar hvað sig varðar og átta sig vel á meginatriðum hennar, kjarnaatriðum í gagnrýninni sem fram kemur. Því sem varðar fjármálastofnanir og misgjörðir einstaklinga sem þeim tengjast verður væntanlega vísað áfram til sérstaks saksóknara.</p> <p>Þjóðin hefur beðið þessarar skýrslu og eigum við það öll sameiginlegt að vilja fá svör við þeirri spurningu hvernig þetta gat gerst. Fólk er fullt réttmætrar reiði enda flestir orðið fyrir áföllum og tjóni. Heiðarlegt og sanngjarnt uppgjör er okkar sameiginlegi vilji.</p> <p>Rannsóknarskýrslan verður okkur vonandi það verkfæri sem við þurfum svo mjög á að halda til að geta beint orku samfélagsins af meiri krafti að endurmati, uppbyggingu og úrbótum.</p> <p>Til að fyrirbyggja að sagan endurtaki sig verðum við að axla þá ábyrgð og sýna þann kjark að horfast í augu við veruleikann og grafast fyrir um rætur hrunsins. Hér var gerð dýrkeypt samfélagstilraun þar sem græðgin var gerð að einu megin hreyfiafli þjóðfélagsins. Ljóst er af skýrslunni að pólitísk afskipti af einkavæðingu bankanna voru óheillaspor og að eigendur bankanna hugsuðu meira um eigin hag og sín krosseignatengsl en hagsmuni hluthafa, viðskiptavina og lánardrottna, sérstaklega eftir að á móti fór að blása.</p> <p>Íslendingar bjuggu um árabil við svokallað góðæri sem reyndist þegar að var gáð vera meira í átt við óráðsíu í fjármálum. Neyslan var drifin áfram með skuldasöfnun fyrirtækja, einstaklinga, heimila og þjóðarbús á sama tíma og misskipting gæða í þjóðfélaginu óx hraðfara.</p> <p>Rannsóknarskýrslan lýsir því að stjórnkerfi okkar og eftirlitsstofnanir réðu ekki við það hlutverk sitt að verja almenning gegn hættunni af ofvöxnu fjármálakerfi. Afdrifarík mistök voru gerð þegar bankar landsins voru einkavæddir árið 2002 í hendur reynslulítilla en áhættusækinna aðila.</p> <p>Bankarnir fengu síðan óáreittir að vaxa stjórnkerfinu yfir höfuð á sama tíma og kynt var undir þenslu, eignabólu og frekara ójafnvægi með ítrekuðum mistökum við hagstjórn og stjórn peningamála. Með þessu var á fótunum á endanum kippt undan fjármálastöðugleikanum og þar með atvinnulífinu og heimilum í landinu.</p> <p>Kraftar markaðarins verða ekki nýttir samfélaginu til framfara nema þeim séu settar skorður. Reynslan af hruninu sýnir að þeir geta ekki verið á sjálfstýringu heldur þarf samfélagið, lögin og eftirlitið með þeim að beina öflum markaðarins á uppbyggilegar brautir. Þau verða að vera undir faglegu óháðu eftirliti sem stöðvar misbeitingu þeirra.</p> <p>Ekkert er samfélagi óhollara en samþjöppun valda og hagsmuna sem spannar viðskipti, stjórnmál og stjórnsýslu. Hver þessara þátta hefur sínu hlutverki að gegna og verða að starfa hver á sínu faglegu forsendum. Stjórnmálamenn sem hafa fyrst og fremst skyldum að gegna við almannahagsmuni mega aldrei leggja fjöregg þjóðarinnar í körfu sérhagsmuna og vænta þess að þar verði þeirra gætt án virks aðhalds og eftirlits.</p> <p>Hrun bankakerfisins hefur kallað á grundvallarendurskoðun fjölmargra þátta í samfélagi okkar. Bankarnir brugðust, stjórnkerfið brást, stjórnmálin brugðust, eftirlitskerfið brást, fjölmiðlarnir brugðust, hugmyndakerfi hins frjálsa markaðar brást. Árum saman bjó þjóðin við óheilbrigt samkrull valda og hagsmuna í stjórnmálum, viðskiptum og stjórnsýslu og oft ekki auðvelt að greina þar á milli.</p> <p>Ýmsir, þar á meðal sú sem hér stendur, vöruðu ítrekað við þessu meini og nú glímir þjóðin við afleiðingarnar. Af þessu verðum við að læra. Á okkur öllum hvílir nú sú skylda að búa svo um hnútana við endurreisnina að slikt gerist ekki aftur.</p> <p>Á þessu sameiginlega skipbroti okkar hef ég áður, sem forsætisráðherra, beðið þjóðina afsökunar.</p> <p>Frá því að ný ríkisstjórn tók við í febrúar 2009 hefur markvisst verið unnið að endurbótum á lagaumhverfi og vinnubrögðum í gangverki samfélagsins, hvort sem litið er til ráðuneyta, eftirlitsstofnanna, fyrirtækja, fjármálastofnanna, fjölmiðla, stjórnmálaflokka eða stjórnskipunarinnar í heild.</p> <p>Á vettvangi Stjórnarráðsins hefur því þegar verið tekið á ýmsu sem rannsóknarskýrslan finnur að. Í skýrslunni kemur fram að mikið hafi skort á að unnið hafi verið að viðbúnaðarmálum á skipulegan hátt. Kveðið er fast að orði og sagt að vinnubrögð yfirvalda að viðlagaundirbúningi á ögurstundu hafi verið ótæk og í engu samræmi við það hvernig þjóðir með þróaða fjármálamarkaði og stjórnsýslu skipuleggja almennt starfshætti sína.</p> <p>Þetta eru stór orð sem okkur ber skylda til að taka alvarlega, bregðast við og breyta vinnubrögðum.</p> <p>Við höfum þegar stigið mörg mikilvæg skref. Við höfum unnið að uppgjöri vegna hruns bankanna, endurreisn fjármálastofnana og atvinnulífs, nýskipan ráðuneyta og gagngerri uppstokkun á skipulagi og vinnubrögðum í stjórnsýslunni.</p> <p>Ég hef þegar aukið á reglufestuna í forsætisráðuneytinu. Ég hef komið á formlegum ráðherranefndum að danskri fyrirmynd, sem fjalla m.a. um efnahagsmál og ríkisfjármál á föstum fundum þar sem formleg gögn eru lögð fram og formlegar fundargerðir haldnar. Ég á von á tillögum nefndar sem mun m.a. fjalla sérstaklega um kosti þess að ríkisstjórnin hér á landi verði fjölskipað stjórnvald eða vinni sem slík.</p> <p>Jafnhliða hefur verið hafist handa við löngu tímabærar umbætur í lýðræðismálum og á vinnulagi í stjórnkerfinu. Stóraukinn kraftur var settur í uppgjörið. Framlag til rannsóknar sérstaks saksóknara var aukið, samið við Evu Joly, saksóknurum embættisins fjölgað um þrjá, tugir einstaklinga ráðnir til starfa og víðtækum rannsóknum á vegum Fjármálaeftirlits, Samkeppniseftirlits og skattyfirvalda hrundið á stað.</p> <p>Skipt hefur verið um stjórnendur eftirlitsstofnana, uppstokkun stofnana ríkisins hafin og fyrir Alþingi liggur tillaga um róttæka uppstokkun á löggjöf um fjármálastarfsemi.</p> <p>Rannsóknarskýrslan er 2300 síður í níu bindum auk fylgigagna sem birt eru á netinu. Hún myndi þykja ríflegt lesefni á heilli önn í háskóla. Það mun því taka tíma að melta efni hennar. Ég hef þegar haft forgöngu um skipan nefndar undir forystu Dr. Gunnars Helga Kristinssonar sem mun á næstu vikum fara ofan í saumana á skýrslunni með það sérstaka verkefni í huga að skoða þörf fyrir frekari stjórnsýsluúrbætur en þegar eru ráðgerðar.</p> <p>Að fengnum tillögum hennar höfum við svigrúm á Alþingi til að ráðast tafarlaust í frekari breytingar strax á þessu vori eða í sumar.</p> <p>Rannsóknarnefndin er hvorki dómstóll né stjórnsýslustofnun. Henni var falið með lögum að setja fram ábendingar um almennt andvaraleysi og vanrækslu eða mistök í starfi. Þessar ábendingar verður að taka alvarlega og Alþingi hefur nú það hlutverk að bregðast við þeim. Ég treysti því að það verði gert fumlaust og af öryggi.</p> <p>Í þessu sambandi finnst mér sérstaklega virðingarvert að Björgvin G. Sigurðsson hefur þegar brugðist við og tekið sína ákvörðun.</p> <p>Ég tel mikilvægt i ljósi umfangs þessara mála að öllum hlutaðeigandi verði nú gefið andrými til þess að íhuga sína stöðu, skoða alla málavöxtu og taka ákvarðanir um framhaldið. Ég hvet til yfirvegunar og aðgátar í allri umfjöllun. Við höfum beðið í 16 mánuði eftir þessari skýrslu og nú skulum við síst af öllu hrapa að ákvörðunum.</p> <p>Á hitt vil ég benda að ríkisstjórnin hefur ekki hikað við að beita sér fyrir breytingum á lögum, skipta um forystu í stofnunum og bæta brotalamir í kerfinu ef það hefur verið talið óhjákvæmilegt til þess að ná fram umbótum og sanngjarnri leiðréttingu á því sem úrskeiðis hefur farið og ekki síður að endurreisa traust í samfélaginu. Ég mun ekki skirrast við það að beita mér fyrir því að tillögur rannsoknarnefndarinnar nái fram að ganga og mun fylgja ábendingum hennar eftir af festu.</p> <p>Minn flokkur, Samfylkingin, átti aðild að ríkisstjórn þegar fjármálakerfið hrundi.</p> <p>Við höfðum gagnrýnt það um árabil hvernig að einkavæðingu bankanna var staðið og það ójafnvægi sem hagstjórn síðustu ára hafði valdið.</p> <p>Við trúðum hinsvegar því almenna stöðumati sem fram kom hjá opinberum eftirlitsstofnunum og í hagspám að fjármálastöðugleika væri ekki ógnað og að unnt væri að koma í veg fyrir brotlendingu í hagkerfinu eftir ofþenslu undangenginna ára. Samkvæmt rannsóknarskýrslunni hefði orðið að grípa til róttækra aðgerða þegar árið 2006 til þess að minnka fjármálakerfið, draga úr áhættu sem það skapaði þjóðarbúinu og forða falli bankanna.</p> <p>Þegar komið var fram á árið 20007 og 2008 var samkvæmt skýrslunni orðið um seinan að bjarga bönkunum en stjórnkerfið hefði getað dregið úr skaðanum með markvissari viðbúnaði, afdráttarlausum viðbrögðum við upplýsingum um bága stöðu fjármálakerfisins og samhæfðum aðgerðum.</p> <p>Sem stjórnmálaflokkur axlaði Samfylkingin ábyrgð með því að rjúfa óvirka ríkisstjórn og taka höndum saman við þá sem vildu svara kröfum um virka endurreisn. Síðan sóttum við umboð til kjósenda til þess að leiða endurreisnarstarfið á nýjum forsendum þar sem gert er upp við stefnu og mistök liðinna ára og byggt á grundvelli gilda sem löngum hafa einkennt norrænt velferðarsamfélag.</p> <p>Það er hvorki létt verk né líklegt til skyndivinsælda að taka til og byggja upp eftir hrunið en því þarf að sinna af festu og úthaldi. Og Íslendingar munu ná sér á strik að nýju fyrr en varir!</p> <p>Við skulum nýta vel þau kaflaskil sem orðin eru með birtingu rannsóknarskýrslunnar.</p> <p>Við skulum bregðast við niðurstöðum hennar og ábendingum af auðmýkt.</p> <p>Við skulum ganga hreint til verks, knýja fram heiðarlegt uppgjör og gera það sem okkur ber að gera og það sem þarf að gera.</p> <p>Við skulum gera það heilt sem brotið er, hreinsa það sem sýkt er og nýta skýrsluna sem lækningatæki í samfélaginu.</p> <p>Við þurfum að halda áfram veginn og setja samfélaginu ný og raunsæ markmið.</p> <p>Látum vinnu rannsóknarnefndarinnar ekki verða unna fyrir gýg.</p> <p>Höldum okkur við aðalatriði og kjarna máls og látum umræðu um skýrsluna leiða okkur til traustra og varanlegra umbóta.</p>
10. apríl 2010Blá ör til hægriEndurbætur á traustum grunni<p>Öll ráðuneyti og stofnanir þeirra hafa tekist á við margvíslegar breytingar í umhverfi sínu í kjölfar hruns bankakerfisins. Í fyrri grein minni fjallaði ég um helstu úrbætur sem nú þegar hefur verið unnið að á vettvangi forsætisráðuneytisins og miða að því að gera umhverfi stjórnmála og stjórnsýslu lýðræðislegra, skilvirkara og traustara. Í þessari síðari grein minni mun ég beina sjónum mínum að sambærilegum umbótaverkefnum sem unnin hafa verið á vettvangi annarra ráðuneyta frá hruni bankakerfisins.</p> <ul> <li>Nýtt efnahags- og viðskiptaráðuneyti, sem sett var á stofn 1. október sl. í því augnamiði að styrkja stjórnun efnahagsmála, færa undir eitt ráðuneyti mikilvægar stofnanir og starfsemi og fækka þannig þeim ráðuneytum sem koma að stjórnun efnahagsmála.</li> <li>Róttækt frumvarp til laga um breytingar á lögum um fjármálafyrirtæki hefur verið lagt fram þar sem m.a. er kveðið á um auknar eftirlitsheimildir FME, bann við lánum með veði í hlutabréfum eða stofnfjárbréfum lánveitanda og miklar takmarkanir á lánveitingum til lykilstarfsmanna. Auknar kröfur eru gerðar til stjórnarmanna og framkvæmdastjóra fjármálafyrirtækja, heimildir til hvatakerfis og starfslokasaminga verða takmarkaðar.</li> <li>Hlutafélagalögum og einkahlutafélagalögum hefur verið breytt m.a. með það að markmiði að auka gagnsæi um eignarhald og atkvæðisrétt í hlutafélögum og að jafna kynjahlutföll í stjórnum og meðal starfsfólks.</li> <li>Frumvarp til laga um verðbréfasjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði hefur verið lagt fram. Þar er m.a. lagt til að auknar kröfur verði gerðar til rekstrarfélaga og að strangari reglur gildi um fjárfestingar tengdra aðila til að koma í veg fyrir krosseignatengsl.</li> <li>Ný stjórn og yfirstjórn Fjármálaeftirlitsins var skipuð og gagnsæi í störfum þess hefur verið aukið. FME rannsakar nú ýmis mál vegna gruns um brot á lögum sem gilda á fjármálamarkaði og hefur þegar vísað tugum mála til sérstaks saksóknara, efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra og embættis ríkissaksóknara.</li> <li>Miklar breytingar urðu á starfsemi Seðlabankans á sl. ári með nýjum lögum. Auk nýrrar stjórnar bankans var skipuð peningastefnunefnd sem fer með vaxtaákvarðanir bankans. Nú er unnið að langtímastefnumótun á sviði peningamála í Seðlabankanum og boðuð hefur verið heildarendurskoðun á lögum um bankann.</li> <li>Samningur var gerður við Evu Joly um aðkomu hennar að rannsókn sérstaks saksóknara á atburðum tengdum falli íslensku bankanna. Framlag til rannsóknarinnar var stóraukið, saksóknurum embættisins var fjölgað um þrjá, tugir einstaklinga ráðnir til starfa og ráðherra skipaði einnig sérstakan ríkissaksóknara yfir embættið.</li> <li>Vegna aukins álags á dómskerfið hafa verið samþykkt lög sem heimila fjölgun héraðsdómara um fimm auk þess sem starfsmönnum embættanna hefur verið fjölgað.</li> <li>Lagt hefur verið fram frumvarp um breytingu á lögum um dómstóla þar sem lagðar eru til nýjar reglur um fyrirkomulag við skipun dómara, aukið vægi matsnefndar og aðkomu Alþingis þegar ráðherra vill víkja frá tillögum matsnefndar.</li> <li>Endurreisn viðskiptabankanna tókst mun betur en vonir stóðu til og samkomulag náðist við kröfuhafa gömlu bankanna. Nýju viðskiptabankarnir eru því fullfjármagnaðir og traustir.</li> <li>Vegna endurreisnar bankakerfisins hefur ríkið sett sér eigandastefnu. Stefnan tekur mið af þeim sérstöku aðstæðum sem skapast hafa við endurreisn bankakerfisins og með henni er leitast við að skapa trúverðugleika og traust á ríkinu sem eiganda fjármálafyrirtækja.</li> <li>Bankasýsla ríkisins hefur tekið til starfa og sér stofnunin alfarið um samskipti við fjármálafyrirtæki sem tengjast eigandahlutverki ríkisins. Markmiðið er að umsýsla eignarhluta verði fagleg og traust og hafin yfir vafa.</li> <li>Gerð var könnun á þörf á skatteftirliti í kjölfar bankahrunsins og í framhaldi af henni ákveðið að stórefla skatteftirlit og skattrannsóknir og veitt til þess fé. M.a. var lögleidd skylda fjármálastofnana til að veita skattyfirvöldum allar upplýsingar um eignir, skuldir, tekjur af hvers konar fjármálagjörningum og tekin upp lagaákvæði um skattskyldu aflandsfélaga. Þá hafa verið samþykkt lög sem heimila skattyfirvöldum kyrrsetningu eigna til tryggingar á vangoldnum sköttum vegna mála sem sæta rannsókn.</li> <li>Lagt hefur verið fram frumvarp um fyrstu heildarlöggjöf um fjölmiðla og starfsemi þeirra. Þar er m.a. að finna reglur um gagnsæi eignarhalds á fjölmiðlum, um ritstjórnarlegt sjálfstæði þeirra og ítarlegri vernd heimildarmanna blaða- og fréttamanna.</li> </ul> <p><br /> Margt fleira gæti ég nefnt en í þessum tveimur greinum hef ég farið yfir helstu þætti þeirrar róttæku uppstokkunar sem ríkisstjórnir mínar hafa beitt sér fyrir frá hruni. Því fer fjarri að enn sjái fyrir endann á þessum miklu breytingum og skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis mun án efa benda á brotalamir sem enn hefur ekki verið tekið á. Frá fyrsta degi hafa ríkisstjórnir mínar verið einbeittar í því að breyta lagaumhverfi og vinnubrögðum til að tryggja að mistök fortíðarinnar endurtaki sig ekki og að endurreisnin verði byggð á traustum grunni til framtíðar. Þessu mikilvæga verkefni miðar vel og það er trú mín og vissa að niðurstöður þeirrar yfirgripsmiklu og fordæmalausa rannsóknar á aðdraganda hrunsins sem birtast mun þjóðinni á mánudaginn muni nýtast til enn frekari umbóta í þessum efnum.</p>
09. apríl 2010Blá ör til hægriRóttækar stjórnsýsluumbætur<p>Hrun bankakerfisins hefur kallað á grundvallarendurskoðun fjölmargra þátta í samfélagi okkar. Bankarnir brugðust, stjórnkerfið brást, stjórnmálin brugðust, eftirlitskerfið brást, fjölmiðlarnir brugðust, hugmyndakerfi hins frjálsa markaðar brást og á okkur öllum hvílir sú skylda að búa svo um hnúta við endurreisnina að slíkt gerist ekki aftur.</p> <p>Frá því að ný ríkisstjórn tók við í febrúar 2009 hefur markvisst verið unnið að endurbótum á lagaumhverfi og vinnubrögðum í gangvirki samfélagsins, hvort sem litið er til ráðuneyta, eftirlitsstofnana, fyrirtækja, fjármálastofnana, fjölmiðla, stjórnmálaflokka eða stjórnskipunarinnar í heild. Hér verða reifaðar helstu úrbætur sem þegar hefur verið hrundið í framkvæmd og aðrar sem unnið er að á vettvangi forsætisráðuneytisins. Þær breytingar sem gerðar hafa verið miða allar að því að gera umhverfi stjórnmálanna og stjórnsýslunnar lýðræðislegra, skilvirkara og traustara ekki síst með því að auka gagnsæi, aðgengi og áhrif almennings.</p> <p>&#160;</p> <ul> <li>Forsætisráðuneytið hefur verið endurskipulagt í því skyni að skerpa á forystu- og stefnumótunarhlutverki þess. Settar hafa verið á fót fastar ráðherranefndir á sviði efnahagsmála, ríkisfjármála, Evrópumála og jafnréttismála sem hittast reglulega og tryggja samráð og formleg vinnubrögð.</li> <li>Verkaskiptingu ráðuneyta hefur verið breytt og ráðuneyti efnahagsmála stofnað. Frekari breytingar á ráðuneytum og stofnunum eru í farvegi og hafa það að markmiði að efla stjórnsýsluna og gera hana skilvirkari og einfaldari og um leið hagkvæmari.</li> <li>Unnið er að því að bæta starfshætti ríkisstjórnarinnar og ráðherranefnda enn frekar í því skyni að efla samstarf og samráð innan Stjórnarráðsins sem og að því að breyta innra skipulagi ráðuneyta innan Stjórnarráðsins, stöðu embættismanna og annarra starfsmanna og pólitískra aðstoðarmanna ráðherra.</li> <li>Þá eru til umfjöllunar niðurstöður nefndar sem fjallaði undir forystu Páls Hreinssonar um starfsskilyrði stjórnvalda og eftirlit með starfsemi þeirra og réttarbrotum í stjórnsýslunni sem skipuð var í samræmi við ályktun Alþingis frá 2. júní 1998. Svo virðist sem ekki hafi verið unnið með tillögur nefndarinnar fyrr en nú ellefu árum eftir að nefndin skilaði forsætisráðuneytinu niðurstöðum sínum.</li> <li>Starfshópur um endurskoðun upplýsingalaga er nú að ljúka störfum. Hann fjallar m.a. um hvort möguleiki sé á því að víkka út gildissvið upplýsingalaganna og rýmka aðgengi almennings að upplýsingum í fórum stjórnvalda.</li> <li>Lagt hefur verið fram á Alþingi frumvarp til laga um siðareglur fyrir embættismenn og aðra starfsmenn innan stjórnsýslunnar. Megintilgangur frumvarpsins er að skapa lagalega umgjörð um siðareglur fyrir stjórnsýslu ríkisins og störf ráðherra. Er það í fyrsta sinn sem kveðið er á um setningu slíkra reglna hér á landi.</li> <li>Frumvarp til laga um þjóðaratkvæðagreiðslur hefur verið lagt fram á Alþingi.</li> <li>Frumvarp til laga um stjórnlagaþing hefur verið lagt fram á Alþingi.</li> <li>Samþykktar voru breytingar á lögum um stjórnmálasamtök og frambjóðendur, ekki síst vegna áranna 2002-2006, og nú liggur fyrir nýtt lagafrumvarp sem kynnt verður í ríkisstjórn í dag um enn frekari upplýsingaskyldu þessara aðila auk frambjóðenda til embættis forseta Íslands.</li> <li>Samþykktar hafa verið reglur um skráningu hagsmunatengsla ráðherra.</li> <li>Frumvarp til laga um breyting á lögum um opinberar eftirlitsreglur verður lagt fram á næstu dögum með það að markmiði að bæta vinnubrögð við undirbúning lagasetningar.</li> <li>Frumvarp til laga um persónukjör hefur verið lagt fram á Alþingi.</li> <li>Þá hef ég skipað nefnd undir forystu Gunnars Helga Kristinssonar sem skal taka skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis til ítarlegrar umfjöllunar og meta þau atriði sem beinast kunna sérstaklega að stjórnsýslunni og starfsháttum Stjórnarráðsins.</li> </ul> <p>&#160;</p> <p>Hér hafa aðeins verið raktar ýmsar úrbætur sem unnið hefur verið að innan forsætisráðuneytisins á liðnu ári til að tryggja lýðræðislegra og traustara gangvirki samfélagsins en það sem leiddi til hruns. Í annarri grein sem birt verður í Fréttablaðinu á morgun verða reifaðar helstu úrbætur sem unnið hefur verið að í öðrum ráðuneytum innan Stjórnarráðsins í sama tilgangi.</p>
01. apríl 2010Blá ör til hægriSannleikurinn um sáttmálann<p>Á fundi um framgang stöðugleikasáttmálans, sem haldinn var sl. þriðjudag, voru fulltrúar allra aðila að samningnum mættir, nema frá Samtökum atvinnulífsins. Þar var skarð fyrir skildi, því fulltrúar SA eru allajafna bæði viðræðu- og tillögugóðir. Viðstaddir skoruðu á SA að koma aftur að borðinu og halda áfram mikilvægu samstarfi á vettvangi stöðugleikasáttmálans.</p> <p>Sáttmálinn var gerður sl. sumar með það að markmiði að stuðla að endurreisn efnahagslífsins. Hann er í 14 liðum sem ýmist snúa að beinum aðgerðum eða fela í sér viljayfirlýsingu um ráðstafanir, sem eru á valdi annarra en stjórnvalda. Þegar farið er yfir þættina, svo sem kjarasamninga, ríkisfjármál, aðgerðir í þágu lántakenda og skuldsettra heimila, endurreisn bankanna, málefni sveitarfélaga, lífeyrissjóða og stéttarfélaga, hljóta allir að viðurkenna að staðið hefur verið við sáttmálann í meginatriðum. Það sem út af stendur er annaðhvort ekki á valdi stjórnvalda eða afleiðingar af töfum sem orðið hafa á því að ljúka Icesave málinu og á endurskoðun efnahagsáætlunar Íslands og Alþjóða gjaldeyrissjóðinn. Þar má nefna m.a. aðgang að erlendu lánsfé, lækkun stýrivaxta umfram þá helmingslækkun sem orðin er og afléttingu gjaldeyrishafta.</p> <p>Auðvitað er hægt að gráta hið liðna eða leggjast í ásakanir um það hverjum tafir og hindranir í vegi framkvæmda og athafna eru að kenna. Það skilar okkur hins vegar ekkert áleiðis. Við erum í afar þröngri stöðu meðan Ísland er í fjárhagslegri einangrun frá alþjóðlegum fjármálamörkuðum. Úr henni verðum við að spila eins og hægt er innan marka raunsæis og getu þjóðarbúsins. Það sæmir ekki að leggjast í hugarvíl þegar vorar og lóan er komin.</p> <p>Meira skorið en skattað<br /> Í sérstakri auglýsingu frá SA er því haldið fram að skattar á heimili og fyrirtæki hafi aukist umfram það sem gengið var út frá við gerð stöðugleikasáttmálans, og skattaleg umgjörð fyrirtækja sé óhagstæðari en áður. Ekki var um það deilt að mikilvægasta verkefni stjórnvalda væri að ná tökum á ríkisfjármálum til þess að tryggja fjárhagslegt sjálfstæði þjóðarinnar eftir bankafall og gjaldeyrishrun. Sátt var um að í þeim átökum yrði hlutfall aukinna skatta 45 % en niðurskurður á útgjöldum ríkisins 55%. Samkvæmt tölum úr fjárlögum 2010 og fjáraukalögum 2009 bættu aðgerðir í ríkisfjármálum frumafkomu ríkissjóðs um 4,7% af VLF. Þar af koma 1,8% af hækkun skatta og 2,9% af lækkun ríkisútgjalda og skiptist því á tekjuhlið og gjaldahlið í hlutföllunum tæplega 40% tekjumegin á móti rúmlega 60% útgjaldamegin.</p> <p>Af þessu tölum má ráða að fullyrðing SA fær með engu móti staðist. Því má bæta við að ríkulegt samráð var haft við aðila sáttmálans um útfærslu nýrra skatta, ekki síst SA og ASÍ. Vegna þess voru skattar færðir af stóriðju og útgerðarfyrirtækjum yfir á almennt atvinnulíf í formi hækkað tryggingargjalds. Ég hef áður lýst áhyggjum vegna íþyngjandi áhrifa tryggingargjalds á lítil fyrirtæki og tel að eitt brýnasta verkefnið sé að létta þær álögur þegar úr tekur að rætast fyrir ríkissjóði. Íslensk fyrirtæki bera ekki hærri skatta en almennt gerist í þeim löndum sem næst okkur eru. Og nýleg lög um hvata til fjárfestinga í sprota- og nýsköpunarfyrirtækjum og frumvarp um rammalög vegna fjárfestinga á Íslandi eru dæmi um aðgerðir til þess að hvetja til fjárfestinga.</p> <p>Aðgerðir í atvinnumálum<br /> Þannig væri hægt að fara yfir alla þætti stöðugleikasáttmálans og sýna fram á að reynt hefur verið að vinna eftir fremstu getu að framgangi hans í einu og öllu í mjög góðu samstarfi og með tíðum fundahöldum aðila sáttmálans. Stjórnvöld eru að sjálfsögðu sammála SA um að öllu skipti að berjast gegn atvinnuleysi í landinu.</p> <p>Ég hef góðar vonir um að atvinnuástand glæðist með vorinu þar sem mikill gangur er í ferðamennsku og tækniiðnaði svo og í sjávarútvegi og áliðnaði. Skortur á aflaheimildum í sumar er áhyggjuefni og hlýtur að verða til þess að gerð verði sérstök athugun á því hvort hægt sé að auka aflaheimildir tímabundið til að kljást við þann vanda innan forsvaranlegra marka.</p> <p>Stórátak framundan<br /> Á næstu vikum mun ríkisstjórnin kynna margvíslegar aðgerðir í atvinnumálum sem snúa m.a. að vegagerð og samgöngumálum, atvinnumálum námsmanna, byggingarframkvæmdum á vegum opinberra aðila, viðhaldsframkvæmdum og öðru sem tengist háannatímanum í sumar og fram á haust. Sérstök áhersla verður lögð á uppbyggingu hjúkrunarrýma og ríkisstjórnin hefur heimilað undirbúning að byggingu nýs fangelsis sem lengi hefur staðið til.</p> <p>Byggingariðnaðurinn er sérstakt vandamál sem ríkisstjórnin hefur fengist við t.d. með því að ýta undir viðhaldsframkvæmdir um land allt með afnámi virðisaukaskatts. Það kemur einnig til greina að veita þeim einstaklingum og fyrirtækjum skattafslátt sem leggja í slíkar framkvæmdir. Á vegum stjórnvalda og í samvinnu við sveitarfélögin er verið að vinna að áætlun um stórfelldar flýtiframkvæmdir í viðhaldsmálum sem verður mjög umfangsmikil og mannaflafrek.</p> <p>Framkvæmdir í orkugeiranum geta haft mikil áhrif á ástandið í atvinnumálunum á næstu misserum. Það er mikill misskilningur að ríkisstjórnin sé þar helsti þröskuldurinn. Aðgangur orkufyrirtækja að fjármagni, fjárhagsgeta þeirra og vilji iðjufyrirtækja til að gera bindandi orkusamninga er það sem er afgerandi þegar litið er til næstu missera. Ríkisstjórnin stendur þar ekki í veginum á nokkurn hátt en fylgist vel með og er reiðubúin að leggja hönd á plóginn ef með þarf.</p>
08. mars 2010Blá ör til hægriÁvarp Jóhönnu Sigurðardóttur í móttöku Stígamóta 8. mars 2010 í tilefni 20 ára afmælis samtakanna<p>Ágætu Stígamótakonur,<br /> Ágætu gestir.<br /> <br /> Það&#160; var sannarlega brotið í blað í baráttunni gegn kynferðisofbeldi þegar Stígamót voru stofnuð fyrir nákvæmlega tuttugu árum. Frá upphafi var tilgangurinn tvíþættur: Að byggja upp ráðgjafarþjónustu fyrir þolendur kynferðisofbeldis og veita þeim vettvang til að vinna sigur á hörmulegum afleiðingum þess. Líka mörkuðu Stígamót sér hlutverk grasrótarhreyfingarinnar til að rjúfa þá þöggun sem umlukti ofbeldið, koma því á dagskrá í umræðunni og vinna að hvers kyns úrbótum jafnt á löggjafarsviðinu sem í meðferð þessara mála í samfélaginu&#160; í heild.&#160;<br /> <br /> Ég man vel þessi tímamót. Ég man vel þann múr afneitunar og fordóma í garð fórnarlambanna – og Stígamóta - sem virtist svo þykkur og alltumlykjandi sem ókleyfur væri. Ég man vel reiðina og vantrúna sem blossaði sumsstaðar upp þegar leyndarhjúpurinn var rofinn. Ég man vel hvernig mörgum virtist ógnað þegar draga átti sannleikann um ofbeldið fram í dagsljósið.<br /> <br /> Á þessum tuttugu árum hef ég fylgst með Stígamótum og þeim árangri sem náðst hefur.&#160; Og ég hef fyllst aðdáun á þeirri eljusemi sem hefur einkennt allt starf og alla framgöngu talskvenna samtakanna. Ekki síst hef ég dáðst að þeim sigurvegurum sem hafa stigið fram og greint frá reynslu sinni af viðurstyggilegu ofbeldi. Hér kemur nafn Thelmu Ásdísardóttur fyrst upp í hugann. Bók hennar olli straumhvörfum í umræðunni fyrir nokkrum árum og hafði mikil áhrif til vakningar í samfélaginu öllu.&#160;<br /> <br /> En baráttan við gömlu leyndarmálin stendur enn, hérlendis og um veröld víða. Við höfum sjálf núna á allra síðustu árum þurft að horfast í augu við að íslensk börn voru misnotuð gróflega á heimilum og stofnunum sem störfuðu í skjóli barnaverndaryfirvalda. Núna um nokkurra ára skeið hefur heimurinn staðið á öndinni yfir afhjúpun á kynferðisofbeldi innan kaþólsku kirkjunnar í hverju landinu á fætur öðru. Við spyrjum okkur í forundran – hvað kemur næst? Og þó fréttirnar séu sárar, þá fylgir þeim líka léttir – léttir yfir því að fórnarlömbin neiti að sitja áfram ein að sársauka sínum heldur krefjist reikningsskila, ábyrgðar og sannleika.<br /> <br /> Stígamót hafa ávallt haldið því sjónarhorni á lofti að skýringanna á kynferðisofbeldi sé fyrst og fremst að leita í samfélagsgerðinni, í valda- og stöðumismun milli karla annars vegar og kvenna og barna hinsvegar. Á heimasíðu Stígamóta segir að markmið ofbeldisins sé ávallt að hafa taumhald og vald yfir þeirri manneskju sem ofbeldinu er beitt og að vitundin um þetta form ofbeldis hafi áhrif á upplifun allra kvenna á því hvað það er að vera kona. Þess vegna er baráttan gegn kynferðisofbeldinu líka jafnréttisbarátta, líka barátta fyrir kvenfrelsi og um leið barátta fyrir heill allra kvenna og allra barna í okkar samfélagi- og í reynd einnig heill karla. Þess vegna hafa Stígamót líka haldið því á lofti að í baráttunni gegn kynferðisofbeldi þurfum við að beina sjónum að gerendunum. Hvað er það í menningu okkar, arfleifð og samtíma, sem býr til ofbeldismenn? Hver einasti drengur, sem fæðist mæðrum sínum og feðrum í okkar samfélagi, á það skilið af okkur öllum, að honum verði ekki mörkuð sú lífsbraut að verða gerandi, verða ofbeldismaður. Hann þarf að fá sterkari skilaboð samfélagsins alls, hann þarf fræðslu í uppvextinum, hann þarf vernd fyrir því að verða ofbeldinu að bráð sem gerandi.<br /> <br /> Í rannsókn Hrefnu Ólafsdóttur frá árinu 2002 kom fram að 23% stúlkna og 8% drengja hafi verið beitt kynferðisofbeldi sem börn, það er fyrir 18 ára aldur. Það er merkilegt að vaxandi hópur þeirra sem njóta aðstoðar Stígmóta eru karlar, en þeir eru núna um 10%. Í tölum Stígamóta hefur komið fram að ofbeldið hefjist hjá flestum á aldrinum fimm til fjórtán ára, en að það líði oftast um það bil 15 ár þangað til fórnarlambið leiti sér hjálpar hjá Stígamótum. Þetta segir okkur að úti í samfélaginu séu á hverjum tíma fjöldamargt ungt fólk, ungar konur í miklum meirihluta sem líða miklar þjáningar og glíma hjálparlaust og einar við afleiðingar ofbeldisins. Við vitum að oft er um mannslíf að tefla. Sýnileiki samtaka eins og Stígamóta og öll umræða í samfélaginu stuðlar að því að stytta þennan tíma þannig að fórnarlömbin fái fyrr hjálp.<br /> <br /> Svo gæti virst sem kynferðisofbeldið sé ekki á undanhaldi. Svo gæti virst sem klámvæðing síðustu ára hafi ýtt undir það, gert það á einhvern hátt venjulegt. Tíðar fréttir af málum sem rata til lögreglu og dómstóla gætu verið til vitnis um það. Við vitum að það er lítill minnihluti mála sem ratar alla leið. En ég vil þó leyfa mér að trúa að hindranirnar fyrir því að fórnarlömbin stígi fram, annað hvort með kæru eða með því að leita sér hjálpar, hafi látið undan síga. Að miklu fleiri útréttar hendur séu á lofti fyrir fórnarlömb að grípa í. Við vitum að þar eru samtök eins og Stígamót fremst í flokki, en líka Barnaverndarstofa, Barnahús og fleiri. Það var til dæmis merkur áfangi í baráttunni þegar Neyðarmóttaka vegna nauðgana var stofnuð 1993, aðeins þremur árum eftir stofnun Stígamóta. Ég held að mikil og jákvæð vitunarvakning hafi einnig átt sér stað meðal ýmissa faghópa, svo sem lögreglu og innan dómskerfisins, þótt enn sé við hindranir að etja.<br /> <br /> Baráttan gegn hvers kyns kynbundnu ofbeldi er ofarlega á dagskrá ríkisstjórnarinnar, eins og kemur fram í samstarfsyfirlýsingu flokkanna. Unnið er af fullum krafti að innleiðingu aðgerðaáætlunar gegn mansali. Kaup á vændi hafa þegar verið gerð refsiverð.&#160; Í undirbúningi er að innleiða svokallaða austurríska leið í baráttunni gegn heimilisofbeldi og sömuleiðis að afnema lagaákvæðið sem gerir nektarstöðum fært að starfa á undanþágum. Það eru víða uppi metnaðarfullar hugmyndir um hvernig við getum eflt baráttuna enn frekar.&#160;<br /> <br /> Í þessu samhengi er það dýrmætt að núna um þessar mundir er unnið að nýjum Evrópuráðssamningi gegn kynbundnu ofbeldi og heimilisofbeldi, þeim fyrsta sinnar tegundar. Jafnréttisnefnd Evrópuráðsins samþykkti að hefja vinnu að samningnum einmitt í tíð Steingríms J. Sigfússonar á formannsstóli í nefndinni. Stefnt er að því að hann liggi fyrir til undirritunar hjá aðildarríkjunum um næstu áramót eða í byrjun næsta árs. Samningurinn verður mjög víðtækur og nær yfir margvíslegar skyldur stjórnvalda til að vernda konur gegn hvers kyns ofbeldi, herða ákvæði hegningarlaga, þjálfa fagstéttir og aðra til að takast á við ofbeldið, veita fórnarlömbum margvísleg úrræði, efla meðferð gerenda, auka rannsóknir og söfnun tölfræðilegra upplýsinga og margt fleira. Meðal annars verður að öllum líkindum lögð sú skylda á herðar stjórnvalda að koma upp nokkurs konar Ofbeldisvarnarráði með víðtækt umboð.&#160; Þá verður skapaður vettvangur fyrir aðhald og eftirlit Evrópuráðsins með framkvæmd samningsins.<br /> <br /> Á föstudaginn var samþykkti ríkisstjórnin, að tillögu Árna Páls Árnasonar félags- og tryggingamálaráðherra, að endurskoða aðgerðaáætlun stjórnvalda gegn kynbundnu ofbeldi&#160; sem samþykkt var 2005 og móta nýja sem gilda skal fyrir tímabilið 2011 til 2015. Með gildandi áætlun hefur okkur tekist að stíga stór skref framávið, sérstaklega með rannsóknum á kynbundu ofbeldi á Íslandi og útgáfu vandaðra fræðslurita fyrir margskonar fagstéttir sem leiðbeinir þeim um hvernig ber að greina ofbeldið, bregðast við því og aðstoða þolendurna.<br /> <br /> Ríkisstjórnin ákvað að í nýrri aðgerðaáætlun verði sérstök áhersla lögð á að skoða samhengi kynbundinna ofbeldisbrota, saksóknar vegna þeirra og meðferðar í dómskerfinu. Auk þessa þarf að endurskilgreina verkefni í aðgerðaáætluninni með hliðsjón af væntanlegum Evrópuráðssáttmála. Þess vegna hefur ríkisstjórnin ákveðið að skipa nefnd með fulltrúum félags- og tryggingamálaráðuneytis, heilbrigðisráðuneytis og dóms- og mannréttindamálaráðuneytis, en líka verður kallað eftir þátttöku lögreglu, ríkissaksóknara, samtaka íslenskra sveitarfélaga og hagsmunasamtaka.<br /> <br /> Vinna að nýrri aðgerðaáætlun hófst í dag, 8. mars og er stefnt að því að kynna fullbúna aðgerðaáætlun 24. október næstkomandi, á 35 ára afmæli kvennafrídagsins.<br /> <br /> Þessi heildstæða endurskoðun á málaflokknum á að mínu mati að stefna að því að Ísland geti orðiði eitt af fyrstu ríkjunum sem fullgildir væntanlegan Evrópuráðssamning.<br /> <br /> Góðir gestir<br /> Dagurinn í dag er fyrst og fremst dagur fögnuðar og dagur þakklætis. Fögnuðar yfir öflugu og árangursríku starfi Stígamóta - þakklætis&#160; - vegna þeirra 5347 fórnarlamba sem Stígamót hafa deilt sigri með á tuttugu ára starfsferli – og líka vegna allra kvenna og allra barna sem hafa í gegnum þessa baráttu fengið rödd sem hljómar af meiri krafti en nokkru sinni áður í samfélagi okkar. Megi sú rödd áfram verða þróttmikil og sterk.<br /> <br /> Stígamótakonur, velunnarar – til hamingju með daginn.<br /> <br /> </p>
17. febrúar 2010Blá ör til hægriRæða Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á Viðskiptaþingi 17. febrúar 2010<p>&#160;</p> <p>Ágæta viðskiptaþing!</p> <p>Viðskiptaþing er að þessu sinni haldið á Öskudegi. Sá dagur markar upphaf lönguföstu og áður fyrr í kaþólskri tíð var dreift ösku yfir söfnuði í kirkjum til þess að minna á hið forgengilega en hún var einnig álitin hafa hreinsandi áhrif. Ef til vill hafa skipuleggjendur Viðskiptaþings haft þetta í huga þegar þeir völdu fundardag. Við eigum að fagna því sem vel er gert og ég ætla að byrja á því að óska okkur öllum til hamingju með það að fyrirtækin Mannvit og Edda útgáfa hafa undirritað fyrirheit um að efna samning Félags kvenna í atvinnurekstri, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins um jafnt kynjahlutfall í stjórn félaganna.</p> <p>Nú eru að hefjast aðalfundir í fyrirtækjum landsins og ég tek undir hvatningu jafnréttisráðs til forráðamanna félaga um að fylgja þessu hraustlega eftir. Konur hafa um árabil verið fleiri en karlar í háskólum landsins þannig að úrvalið ætti að vera nóg. Rannsóknir sýna að fjölbreytni og jafnræði milli kynja í stjórnum atvinnufyrirtækja er líklegra til þess að skila betri árangri og meiri ábyrgð en einsleitar stjórnir. Aldrei var meiri þörf en nú og því er ekki eftir neinu að bíða!</p> <p>Góðir þinggestir!</p> <p>Viðskiptaráð hrósaði sér sér af því á árinu 2006 að 90% af tillögum þess til Alþingis hefði með einum eða öðrum hætti komið til framkvæmda. Ég var og er í mörgum greinum ósammála tillöguflutningi ráðsins, en það breytir ekki því að það fæst við að greina vanda líðandi stundar og setja fram hugmyndir um framtíðina. Það er lofsvert. Og ég tek eftir því að í nýjustu skýrslum Viðskiptaráðs kveður við nýjan tón á ýmsan hátt. Nýjar og mun strangari leiðbeiningar um stjórnunarhætti fyrirtækja hafa verið gefnar út, enda nokkuð auðsætt í ljósi atburða síðustu ára að fullyrðingin um að með leiðbeiningunum frá 2004 “hafi nýtt skref verið stigið i viðskiptamenningu hér á landi” fékk ekki staðist. Ég tel líka að margt í skattatillögum Viðskiptaráðs sé þess virði að um það sé tekin alvarleg umræða.</p> <p>Það var óhjákvæmilegt að auka umtalsvert jöfnunaráhrif skatta- og bótakerfis eftir að hér höfðu verið innleidd forréttindi í skattakerfinu fyrir hátekju- og stóreignafólk, sem eiga sér engin fordæmi á síðustu áratugum í hópi OECD-ríkjanna. Með breytingum í tengslum við fjárlagagerðina á síðastliðnu ári var íslenska skattkerfið fært nær tekjuskattkerfum hinna norrænu ríkjanna, þótt ekki gangi breytingin alla leið. Við skulum muna að skattbyrði verður áfram lægri á Íslandi fyrir flesta tekjuhópa - og að hátekjufólk ber reyndar meiri skattbyrði í flestum Evrópulöndum en á Íslandi þrátt fyrir þá hækkun sem orðin er. Tekjuskattur fyrirtækja var hækkaður lítillega en íslensk fyrirtæki verða áfram með eina allra lægstu skattbyrðina af OECD-ríkjunum. Efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar er skýr. Aðalmarkmiðin eru þrjú. Í fyrsta lagi að tryggja stöðugleika krónunnar. Í öðru lagi að endurreisa fjármálakerfið og í þriðja lagi að tryggja sjálfbærni í opinberum fjármálum á næstu misserum. Til þess að gera langa sögu stutta þá vil ég fullyrða hér að efnahagsáætlunin gekk vel á síðasta ári þrátt fyrir allar tafir og erfiðleika og árangurinn varð betri en spáð hafði verið. Raunar svo vel að það vakti alþjóðlega athygli.</p> <p>Það er af mörgum talið afrek að það skyldi takast að halda greiðslumiðlun gangandi gegnum hrunið og aftur síðastliðið vor. Sá árangur er mikilvægari fyrir almenning í landinu en flestir gera sér grein fyrir. Og endurreisn bankanna í sátt og með þátttöku lánardrottna er gríðarlega mikilvægur áfangi. Sá árangur er mikilvæg forsenda fyrir endurreisn atvinnulífsins. Á síðasta ári var ríkisfjármálum beitt til þess að milda áhrif efnahagsáfallsins sem er það mesta sem Ísland hefur orðið fyrir í lýðveldissögunni. Halli ríkissjóðs er hins vegar af þeirri stærðargráðu að til frambúðar er ríkið ekki sjálfbært með slíku lagi. Hér er um efnahagslegt sjálfstæði ríkisins að tefla. Það finna allir fyrir kaupmáttarrýrnun, skattahækkunum og niðurskurði á eigin skinni, hvar sem þeir eru staddir í þjóðfélaginu. En við eigum einskis annars úrkosta og verðum að ná tökum á ríkisfjármálunum af því að við ætlum að halda áfram að vera efnahagslega sjálfstæð þjóð. Ef við náum ekki niður vaxtabyrði ríkissjóðs er tómt mál að tala um framtíðarmarkmið í velferðarmálum, skólamálum og heilbrigðismálum.</p> <p>“Stærsta áskorun stjórnmálamanna er að standast ágang þrýstihópa og láta heildarhagsmuni ráða för við ráðstöfun fjármuna”, segir í nýjustu skýrslu viðskiptaráðs. Þetta eru orð í tíma töluð þegar við sjáum volduga hagsmunahópa rísa upp á afturlappirnar og gera hróp að stjórnvöldum gegnum auglýsingastofur, fjölmiðla og áróðursherferðir. Þá er vissulega nauðsyn að hafa sterk bein og vonandi fáum við stuðning Viðskiptaráðs til þess að standast áganginn.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur farið blandaða leið niðurskurðar og skattahækkana í samræmi við stöðugleikasáttmálann frá síðstliðnu sumri. Útfærslan er meðal annars niðurstaða af samráði við samtök launafólks og atvinnurekenda. Það er sannarlega hægt að halda því fram að skattahækkanir dragi þrótt úr atvinnulífi og ég hef sérstakar áhyggjur af því að hækkun tryggingagjalds hafi neikvæð áhrif á möguleika smærri fyrirtækja. Á móti kemur þó að sú innspýting í efnahagslífið sem heimild til útgreiðslu séreignarsparnaðar hefur í för með sér hefur reynst sambærileg við bein framlög annarra ríkja til þess að örva hagkerfið í niðursveiflunni. Það er m.a. skýringin á því að einkaneysla hefur ekki dregist eins mikið saman og búist hafði verið við.</p> <p>Í mínum huga verður ekki undan því vikist að ríkið taki á sig stærri hlut við að koma efnahagslífinu á kjöl á nýjan leik. Það er reynslan hvarvetna í heiminum og frekari niðurskurður á velferðarkerfinu en nú er gert ráð fyrir getur orðið dýrkeyptur. Þar eru einnig þolmörk sem verður að virða og taka tillit til. Ég vil segja það hér að það þarf að reka ríkið og stofnanir þess á einfaldari og ódýrari hátt en nú er gert. Aðhaldið er mikið á þessu ári og óspart er skorið niður í opinberum rekstri. Á tveimur árum mun halli ríkissjóðs fara úr rúmum 200 milljörðum í tæpa 100 milljarða. Það verður því að nást árangur í sameiningu ráðuneyta og stofnana og verkefna og endurskoðun á starfsemi hins opinbera ef okkur á að takast að knýja fram einfaldari og betri rekstur. Það er stórt verkefni og mun reyna á stjórnkerfið til hins ítrasta. En undan því verður heldur ekki vikist ef vel á að fara.</p> <p>Stjórnkerfið þarf á sama tíma að breyta um vinnubrögð. Aukið gegnsæi, upplýsingagjöf, samráð og fagleg vinnubrögð í hvívetna eru leiðarljós sem nú er unnið eftir. Nýjar siðareglur hafa verið settar fram, upplýsingalög eru í endurskoðun, starfsmannalögum og fyrirkomulagi ráðninga og vinnulags innan Stjórnarráðsins verður breytt og fyrstu skrefin hafa þegar verið stigin í sameiningu ráðuneyta og endurskipan verkefna innan þeirra. Við höfum því þegar hafist handa við endurmótun stjórnsýslunnar að þessu leyti enda brýnt að endurvinna henni traust eftir það sem á undan er gengið. Allt þetta starf þurfum við síðan að endurmeta og mögulega að gera enn betur, þegar skýrsla rannsóknarnefndarinnar lítur dagsins ljós. Þær ábendingar sem þar koma fram þurfum við að taka alvarlega og breyta og bæta starfshætti okkar til samræmis við þær. Verkefni okkar allra, hvort sem við störfum í ríkisstjórn, á Alþingi eða í atvinnulífinu er og á að vera að læra af mistökum fortíðarinnar og tryggja að afdrifarík mistök endurtaki sig ekki.</p> <p>Um þessar mundir eru að verða straumhvörf með mestu endurbótum á regluverki og eftirliti með fjármálastarfsemi sem nokkurt ríki hefur gripið til. Eftirlitsaðilar fá miklu skýrari og afdráttarlausari heimildir til inngripa og upplýsingaöflunar en áður var, og rýmri möguleika til þess að kveða á um það hvað teljist vera eðlilegir og heilbrigðir viðskiptahættir. Fjármálaeftirlitð og Seðlabankinn fá mörg ný stjórntæki til þess að tengja saman stórar áhættuskuldbindingar og meta hvort skuldastaða einstakra aðila geti leitt til kerfislægrar áhættu. Það verður lagt bann við að lána til kaupa á eigin bréfum og strangar takmarkanir settar á lán til lykilmanna, áhættuskuldbindingar, kaupaukakerfi og starfslokasamninga. Nýjar viðmiðunarreglur verða settar um virka eignarhluti og reglur um eiginfjárgrunn verða hertar. Þessu til viðbótar verða gerðar umfangsmiklar breytingar á lögum um verðbréfasjóði, peningamarkaðssjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði með aukna neytendavernd og gegnsæi í huga. Sú áhættusækna og lánadrifna hringekja sem hér snérist með sívaxandi hraða og kastaði okkur að lokum af sér á ekki að geta farið af stað aftur.</p> <p>Allt er þetta nauðsynlegt til þess að nýju bankarnir, sem nú eru farnir af stað vel fjármagnaðir og með reiðufé og lausafé til þess að standast áföll, geti aflað sér trausts og endurnýjað íslenskt atvinnulíf. Marmkið ríkisstjórnarinnar og Alþingis í þeim lögum sem það hefur þegar samþykkt í þessum efnum er alveg skýrt. Ákvarðanir fjármálastofnana við skuldauppgjör og fjármálalega endurskipulagningu lífvænlegra fyrirtækja þurfa að byggjast á gagnsæjum vinnubrögðum og ekki síður sjónarmiðum um réttlæti, sanngirni og virka samkeppni. Þeim sjónarmiðum hefur verið haldið fram að ríkisstjórnin ætli að láta það afskiptalaust að sömu persónur og leikendur og fóru með stórt hlutverk í fjármála- og viðskiptalífinu fyrir hrun, verði áfram við stjórnvölinn. Að þessu tilefni vil ég láta koma fram að ég er algerlega mótfallin því að stjórnmálamenn handstýri fjármálakerfinu. Slík handstýring er nú talin upphafið að bankahruninu þegar einkavæðing bankanna fór út af sporinu árið 2002 og sérvöldum aðilum voru afhent völdin í bankakerfinu án þess að þeir reiddu fram annað en lánsfé. Og því fór sem fór. Það verður að fara fram ítarleg rannsókn á þessum afdrifaríka kafla í sögu fjármálakerfis þjóðarinnar þar sem allt verður krufið til mergjar.</p> <p>Við megum ekki gleyma því að eitt mikilvægasta verkefni okkar um þessar mundir er að endurreisa traust í íslensku samfélagi. Þetta verkefni snýr ekki bara að stjórnvöldum eða stjórnmálamönnum, heldur einnig að atvinnulífinu, ekki síst fjármálsstofnunum og stærri fyrirtækjum sem nú ganga í gegnum endurskipulagningu. Þar þarf meira að koma til en lög, reglur eða fyrirmæli stjórnvalda – þar þarf hver og einn að líta í eigin barm og ýmsir að sýna auðmýkt. Það segir sig sjálft að einstaklingar sem hafa valdið lánadrottnum sínum, fyrirtækjum sínum eða viðskiptavinum eða jafnvel þjóðfélaginu í heild gríðarlegum skaða með starfsháttum sínum, hafa jafnvel stöðu grunaðra í formlegum rannsóknum vegna hrunsins, eru ekki heppilegir samstarfsaðilar eða til forystu fallnir þegar hefja skal endurreisnina. Þeir einstaklingar eiga að stíga til hliðar um sinn og endurvinna sér traust með tíð og tíma. Ég geri mér fullkomlega grein fyrir því að það þarf að hámarka verðmæti eigna úr þrotabúum. En ég bendi jafnframt á að það eru ekki síður mikil verðmæti fólgin í trausti – og trúnaði við samfélagið- en í beinum fjármunum.</p> <p>Það segir sig einnig sjálft að þegar allur almenningur og þjóðfélagið allt gengur í gegnum miklar þrengingar og endar ná vart saman á heimilum landsins um hver mánaðarmót, þá eiga ofurlaun og óhóf ekki að sjást. Það gengur fullkomlega gegn siðferðiskend þjóðarinnar sem með margvíslegum hætti þarf nú að þrengja sultarólina. Slíkt háttalag er ekki til þess fallið að endurreisa traust. En stjórnvöld hafa lagt sitt af mörkum í þessum efnum og það eiga þau auðvitað að gera. Ég hef áður fjallað um nýja lagaumgjörð fjármálamarkaðar og atvinnulífs sem nú er til afgreiðslu á Alþingi. Ég nefni stóreflda rannsóknarstarfsemi á vettvangi sérstaks saksóknara, skattayfirvalda, fjármálaeftirlits og samkeppniseftirlits, sem nú birtast okkur nánast daglega í fréttum. Húsleitir, yfirheyrslur, kyrrsetningar eigna og styrking dómsstóla sem án efa eru án fordæma í íslenskri viðskiptasögu. Þá nefni ég einnig nýsamþykkt lög um skuldaaðlögun fyrirækja og einstaklinga sem leggja mikilvægar línur fyrir markviss og gegnsæ vinnubrögð fjármálastofnana í þessum vandasama ferli.</p> <p>Ég trúi því að með sameinuðu átaki fjármálastofnana, Samkeppnisstofnunar, Fjármálaeftirlitsins, Bankasýslu ríkisins og Eftirlitsnefndar með skuldaaðlögun einstaklinga og fyrirtækja ætti að vera hægt að tryggja að kröftuglega og vel sé staðið að málum við fjárhagslega endurskipulagningu atvinnulífsins. Það skiptir miklu að lífvænlegum fyrirtækjum verði skapaður rekstrargrundvöllur með afskriftum skulda þegar það er atvinnulífi og neytendum til hagsbóta. Endurskipulögð fyrirtæki á svo fljótt sem auðið er að selja í opnu og gagnsæju ferli og þar er skráning í kauphöll góður kostur. Bæði ríkisstjórn og Alþingi hafa rekið á eftir því að bankarnir setji sér samræmdar verklagsreglur um ákvarðanatöku í þessu efni og öll ferli séu skráð og gegnsæ. Fast verður gengið eftir því að þessar verklagsreglur verði virtar og hefur nýskipuð eftirlitsnefnd stjórnvalda þegar hafist handa og skoðar nú vinnubrögð fjármálastofnana. Eftirlitsnefndin hefur tilkynningaskyldu til ráðherra og Fjármálaeftirlitsins komist hún á snoðir um að ekki sé allt með felldu við skuldaaðlögunina. Eftirlitsnefndin starfar í náinni samvinnu við umboðsmenn viðskiptavina í bönkunum og mun skila skýrslu til ráðherra um framkvæmd á ákvæðum laga um sértæka skuldaaðlögun fyrir 1. mars næstkomandi. Í framhaldi af því verður eigendastefna ríkisins gagnvart bönkunum endurskoðuð og verklagsreglur bankanna mögulega líka.</p> <p>Góðir áheyrendur!!</p> <p>Það er góður gangur í mörgum geirum íslensks atvinnulífs. Útflutningsatvinnuvegir og ferðaþjónusta njóta góðs af lágu gengi og Seðlabankinn hefur jafnvel áhyggjur af því að velgengnin þar leiði til launaþrýstings annars staðar í atvinnulífinu þar sem ver gengur. Nýsköpunar- og frumkvöðlastarfsemi þrífst vel og lög um ívilnanir til nýsköpunarfyrirtækja munu ýta undir þá þróun. Byggingariðnaðurinn er á hinn bóginn lamaður eftir að þenslunni linnti og brýnt að koma stórverkefnum í gang til þess að bæta atvinnuástandið. Þar þokast allt í rétta átt þótt flókið sé og erfitt að koma virkjunar- og orkuframkvæmdum í gang við ríkjandi efnahagsaðstæður. Ég vildi sjá miklu meira gerast í uppbyggingu sem þessari en því miður er ljóst að frestunin á úrlausn Icesave málsins veldur því að óvissa um efnahagsframvindu eykst og hætta er á að batinn á þessu ári verði veikari en gert var ráð fyrir. Það endurspeglast í meiri svartsýni í atvinnulífinu á horfurnar framundan. Í dag, þegar við sitjum hér á Viðskiptaþingi, eru fulltrúar okkar í Bretlandi og freista þess enn einu sinni að ná hagstæðari lausn í Icesave málinu. Ég vona svo sannarlega að þeim takist það. Þjóðin vonar það og almenningur á skilið að við gerum allt sem í okkar valdi stendur til þess að ná bestu lausn sem völ er á í þessu erfiða og flókna máli. Stærri fjárfestingarverkefni verða ekki fjármögnuð á innanlandsmarkaði. Okkur er því mikil nauðsyn á því að eiga góð samskipti við önnur ríki og alþjóða fjármálamarkaði. Því þurfum við að ljúka Icesave í sátt við aðrar þjóðir – því fyrr þeim mun betra. Það er einnig mikilvæg forsenda fyrir framhaldinu að rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulinda komi fram og staða hennar verði skilgreind á Alþingi. Ég mun leggja sérstaka áherslu á það á næstu vikum. Kominn er tími til þess að hætta deilum um einstaka virkjanakosti og taka ákvörðun um hvar verði virkjað og hvar verndað á næstu áratugum.</p> <p>Ríkisstjórnin vinnur að heilindum að því að framfylgja stöðugleikasáttmálunum og hefur nýverið kynnt fjölþættar aðgerðir í atvinnu- og nýsköpunarmálum. Fjárfestingar drógust saman um nærri helming árið 2009 miðað við árið 2008 og hlutfall fjárfestingar af landsframleiðslu hefur ekki verið lægra frá lýðveldisstofnun. Það ætti því að vera rúm í hagkerfinu fyrir frekari innlendar fjárfestingar t.d. af hálfu lífeyrissjóðanna og beinar erlendar fjárfestingar og það er eitt af mikilvægustu verkefnum að koma þeim aftur í gang. Til þess þarf stöðugt gengi, örugga fjármögnun erlendra skulda, lægri vexti og verðbólgu. Væntanlega rætist þar eitthvað úr þegar líður á árið í samræmi við fyrirliggjandi efnahagsáætlun stjórnvalda og AGS.</p> <p>Góðir viðskiptaþingsgestir!</p> <p>Ég tel að umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu sé ákaflega sterk yfirlýsing um hvert við viljum stefna í efnahagsmálum. Ég fagna því að framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, undir forystu Barroso, muni leggja til við ráðherraráðið að aðildarviðræður hefjist. Við eigum að horfa hér til framtíðar og taka þátt í viðræðunum af fullum krafti með hagsmuni Íslands að leiðarljósi. Á þessari vegferð ættum við flest að eiga fulla samleið. Ástæðuna fyrir því að íslenskt launafólk er nú orðið hálfdrættingar í launum miðað við grannríki okkar í Evrópu má fyrst og fremst rekja til gengisfalls krónunnar. Slíkar kollsteypur geta hvorki verið framtíðarlausn fyrir fólk né fyrirtæki. Við hljótum að stefna að lausn sem gerir okkur kleift að taka þátt í opnu alþjóðlegu efnahagsumhverfi án síendurtekinna hremminga af þessu tagi. Aðild að Evrópusambandinu með upptöku Evru á síðari stigum er leið sem er skynsamlegt að skoða til enda.</p> <p>Kæru þinggestir!</p> <p>Ég held að við getum verið bjartsýn á okkar möguleika ef við kunnum að færa okkur þá í nyt og berum gæfu til þess að gera það besta úr þeim. En það má ekki mikið út af bregða í þróun alþjóðlegra efnahagsmála til þess að setja okkur út af laginu. Ný áföll eða kyrrstaða hér innanlands vegna innbyrðis átaka gætu einnig reynst okkur dýrkeypt. Þess vegna er ástæða til þess að hvetja til þess að við gerum okkur far um að efla samstöðu og leita sameiginlegra lausna. Við þurfum að auka líkindin á að vel fari með því að skapa samstöðu um að nýta alla þá möguleika sem við eigum á skynsamlegan og ábyrgan hátt. Á þeirri vegferð þurfum við að gera okkur far um að skapa traust og trú á framtíðina og nálgast erfið verkefni með jákvæðu hugarfari. Ég vænti mikils af samstarfi við Viðskiptaráð og fulltrúa á viðskiptaþingi sem hafa sett fram ýmsar góðar tillögur. Saman getum við lyft Grettistaki. Það er atvinnulífið sem skapar hagvöxtinn og samvinna ríkisstjórnar og atvinnulífisins er lykilatriði í endurreisn efnahags- og atvinnulífs hér á landi.</p> <p>Gangi ykkur vel.</p>
04. febrúar 2010Blá ör til hægriUppstokkun, uppgjör og endurreisn<p>Eitt ár er nú liðið frá því að Samfylkingin og Vinstri hreyfingin grænt framboð mynduðu minnihlutastjórn sem varin var vantrausti á Alþingi af Framsóknarflokknum. Stjórnin var skipuð jafn mörgum körlum og konum og í henni voru tveir ráðherrar utan flokka. Í fyrsta sinn var kona á stóli forsætisráðherra. Allt hefði þetta þótt nokkrum tíðindum sæta, en verkefni stjórnarinnar voru svo yfirþyrmandi að þau voru að sjálfsögðu í fyrirrúmi. Áttatíu daga stjórnin tók rösklega til hendinni og svaraði kalli þjóðarinnar um róttæka uppstokkun, uppgjör við bankahrunið og endurreisn efnahagslífsins. Hún lagði grunn að því að flokkunum tveimur í stjórninni var trúað fyrir að halda áfram á sömu braut í meirihlutastjórn að loknum vorkosningum. Fyrsta meirihlutastjórn jafnaðar- og félagshyggjufólks varð að veruleika.</p> <p>Þegar litið er til baka þá er mér efst í huga að ríkisstjórnir mínar hafa sýnt staðfestu og þrautseigju í þeim verkefnum sem þær hafa tekist á hendur. Það hefur hvergi verið hvikað frá settum markmiðum þótt á ýmsu hafi gengið og tímasettar áætlanir hafi gengið úr skorðum. Slíkt reynir á langlundargeðið en mestu skiptir að stefnt sé í rétta átt því þá mun landi náð að lokum. Það hefur verið mér ákaflega dýrmætt að Samfylkingin hefur staðið þétt að baki formanni sínum og sýnt mikið æðruleysi og yfirvegun í öllu sínu starfi. Þá hefur það verið burðarás í ríkisstjórnunum tveimur að samstarfið við formann Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs hefur verið einstaklega traust og farsælt.</p> <p>Ný mynd um áramót<br /> Eftir þær efnahagslegu hamfarir sem á Íslandi dundu, beið nýrrar ríkisstjórnar gríðarlega erfitt verkefni. Hrunið bankakerfi, stórlaskaður gjaldmiðill, tekjuöflun ríkissjóðs í engu samræmi við útgjöld, margföldun á skuldum ríkisjóðs var óumflýjanleg, fjármálaleg samskipti við útlönd voru í molum og tæknilegt gjaldþrot þúsunda fyrirtækja og heimila blasti við ef ekkert yrði að gert. Hagfræðingar töluðu um að 7 föld þjóðarframleiðsla hefði tapast í hruninu og hér væri um fordæmalausa viðburði að ræða í sögu þróaðra hagkerfa á friðartímum. En með markvissum aðgerðum ríkisstjórnar, aðila vinnumarkaðarins og samtakamætti þjóðarinnar tókst á liðnu ári að ná ótrúlegum árangri. Í stað efnahagshruns blasti við um áramótin algerlega ný mynd – sannarlega erfitt efnahagsástand og áframhaldandi erfiðleikar um sinn, en vel viðráðanlegt verkefni – síst stærra í sniðum en margar aðrar þjóðir ganga nú í gegnum víða í Evrópu:</p> <p>Gengið stöðugt og hafði ekki verið hærra í 5 mánuði&#160;<br /> Vextir höfðu lækkað úr 18% í 10% og ekki verið lægri í 4 ár&#160;<br /> Verðbólga hafði ekki mælst lægri í tæp 2 ár&#160;<br /> Skuldatryggingaálag ríkisins var komið niður undir 400 og hafði lækkað um helming á árinu&#160;<br /> Minna atvinnuleysi en spáð var 8 % í stað 10%&#160;<br /> Minni samdráttur en spáð var 7,5 % í stað 10,6%&#160;<br /> Skuldir ríkisins og vaxtakostnaður voru minni en spáð var, aðallega vegna aðildar kröfuhafa að endurreisn tveggja stærstu bankanna.<br /> Icesave málið virtist í höfn, 2. endurskoðun AGS var á dagskrá í lok janúar og áframhaldandi lækkun vaxta, verðbólgu og skuldatryggingaálags og styrking gengis var fyrirsjáanleg á næstu mánuðum. Allt benti því til þess að framundan væri stutt í viðsnúninginn og í stað samdráttar hyllti undir hagvöxt strax um mitt ár. Nú hefur þessum árangri því miður verið stefnt í óvissu, en engu að síður sýnir hann svo ekki verður um villst að verkefnið er ekki óyfirstíganlegt eins og etv virtist í upphafi.</p> <p>Vandasöm verkefni<br /> Einn veigamesti þátturinn í endurreisn efnhagslífsins er að ná endum saman í ríkisfjármálunum, án þess að ganga hart að velferðarkerfinu og þeim sem veikast standa og helst þurfa því á stuðningi þess að halda. Ríkisstjórnin tók við ríkisrekstrinum með um 200 milljarða halla á ári. Samkvæmt þeirri efnahagsáætlun sem ríkisstjórnin vinnur eftir er hinsvegar gert ráð fyrir að jafnvægi náist í ríkisfjármálum árið 2013. Á síðustu tveimur árum var ríkisfjármálum á Íslandi beitt til þess að milda áhrif efnahagsáfallsins. Hallinn þessi tvö ár nemur tæplega 400 milljörðum króna. Nú verður ekki undan því vikist að ná hallarekstri ríksins niður. Annars skapast hætta á að ríkið komist í veruleg greiðsluvandræði og skuldakostnaður verði svo hár að ekkert verði afgangs til þess að halda úti velferðarþjónustu og skólum.</p> <p>Annað af mikilvægustu verkefnum ríkisstjórnarinnar var að tryggja að uppgjörið við hrunið og nauðsynlegar breytingar á starfsháttum og regluverki stjórnkerfisins gengu eins hratt og öruglea fyrir sig og kostur var. Starfsemi hins sérstaka saksóknara var stórefld í þessu skyni og Eva Joly ráðin sem sérstakur ráðgjafi stjórnvalda við rannsóknarþáttinn. Ég hef fyrir því sterka tilfinningu að nú sé kominn verulegur skriður á uppgjörið eftir bankahrunið og embætti sérstaks saksóknara og Fjármálaeftirlitið standi vel að rannsókn mála. Mikill áfangi í þeirri viðleitni að setja fjármálastarfsemi fastar skorður náðist fyrir helgina þegar mælt var fyrir frumvarpi til laga um fjármálafyrirtæki og frumvarpi til laga um verðbréfasjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði. Lausbeisluð bankastarfsemi með skaðlegri áhættusækni verður ekki lengur möguleg nái þessar lagaumbætur fram að ganga.</p> <p>Úrræði og breytingar<br /> Allt frá myndun núverandi ríkisstjórnar hefur verið unnið að úrræðum sem nýst hafa einstaklingum og fjölskyldum sem eiga í greiðsluerfiðleikum vegna efnahagshremminganna. Vel á þriðja tug aðgerða hafa verið kynnt og milljörðum króna hefur ráðstafað til skuldsettra heimila í þessu tilliti, annarsvegar í gegnum stórauknar vaxtabætur og hinsvegar með því að heimila útborgun séreignasparnaðar að hluta. Greiðslujöfnun verðtryggðra- og erlendra lána getur tryggt að afborganir húsnæðislána verði sambærilegar og þær voru fyrir hrun og greiðsluaðlögun þeirra verst settu hefur verið lögleidd. Enda þótt gögn sýni að aðgerðirnar nýtist fólki og skili meiri árangri en almennt er viðurkennt, verður áfram unnið að því að fjölga úrræðum, taka á nauðungarsölum og bæta stöðu þeirra sem þurfa greiðsluaðlögun.</p> <p>Samhliða því að ná árangri í þessum stóru málum sem flest tengjast efnahagshruninu með einum eða öðrum hætti hefur ríkisstjórnin beitt sér fyrir stefnubreytingu á fjölmörgum sviðum þjóðlífsins í anda þess jöfnuðar og réttlætis sem stjórnarflokkarnir standa fyrir. Við erum að beita okkur fyrir stefnubreytingu í skattamálum, í jafnréttismálum, í umhverfismálum, í sjávarútvegsmálum og stefnubreytingu í málum stjórnkerfis, réttarkerfis, stjórnsýslu og lýðræðis, í samstarfi ríkis og sveitarfélaga og sótt hefur verið um aðild að Evrópusambandinu. Það er ekki lítið í fang færst og stjórnin þarf ekki að kvíða verkefnisskorti. Og til marks um það að Íslendingar eru síður en svo af baki dottnir þá hefur Ísland á liðnu ári ekki einungis unnið til bronsverðlauna á Evrópumóti í handknattleik og silfurs í Evróvision heldur einnig lent í fyrsta sæti í tveimur úttektum virtra alþjóðastofnanna, annarsvegar á sviði jafnréttismála og hinsvegar umhverfismála. Ísland hefur því margt að bjóða, hér eftir sem hingað til.</p>
29. janúar 2010Blá ör til hægriÁvarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á fundi Sóknaráætlunar 20/20 á Hótel Sögu 28. janúar 2010<p>Kæru fundarmenn!</p> <p>Við vitum það af reynslu að framtíðin verður sjaldnast eins og við hefðum vænst eða gert okkur í hugarlund, en jafn víst er að það sem við gerum, hugsum og tölum í dag hefur áhrif á komandi tíma. Þess vegna er það samtal mikilvægt sem hér mun eiga sér í stað milli fulltrúa hefðbundinna hagsmunaaðila og samtaka annars vegar og grasrótarhópa og einstaklinga hins vegar. Hér verður horft til framtíðar fyrir atvinnulíf og samfélag og leitast við að svara grundvallarspurningum um traust í samfélaginu, endurreisnina og uppbyggingu öflugs atvinnulífs í sátt við umhverfið og hver séu brýnustu verkefnin framundan. Ég vil þakka ykkur öllum sem fallist hafa á að verja tíma ykkar til þessa fundar.</p> <p>Í mínum huga er enginn vafi á því að brýnustu verkefnin framundan eru að komast áfram með efnahagsáætlunina og ná jafnvægi í ríkisfjármálum eins og hún gerir ráð fyrir, framfylgja stöðugleikasáttmálanum, gera breytingar á lögum sem tryggja örugga fjármálastarfsemi og ná skýrum áföngum í uppgjöri við bankahrunið til þess að skapa grundvöll fyrir endurnýjuðu trausti í samskiptum – bæði innanlands og við aðrar þjóðir. Það reynir mikið á langlundargeð allra þegar endurteknar tafir verða á tímasettum verkefnum á þessum sviðum sem nauðsynlegt er að ljúka svo vel fari.</p> <p>Samt hefur okkur orðið talsvert ágengt og þar vil ég nefna sérstaklega að bankarnir ættu nú að vera í stakk búnir til þess að endurskipuleggja fjárhag lífvænlegra fyrirtækja í landinu. Það skiptir og miklu máli upp á atvinnustigið í landinu að stór verkefni komist í gang í byggingageiranum vegna þess að hann hrundi þegar þenslunni lauk. Það er hins vegar eðli stórframkvæmda að þar er um flókin ferli að ræða sem við ríkjandi aðstæður í efnahagsmálum er þrautin þyngri að ráða fram úr. Öll þau verkefni sem fjallað er um í Stöðugleikasáttmálanum, hvort sem um er að ræða endurnýjun í Straumsvík, undirbúning álvers í Helguvík, gagnaver Verne Holding, nýjan Landsspítala og Samgöngumiðstöð og samgönguframkvæmdir þokast þó áfram en afar brýnt er þau nái fram að ganga. Með úrskurði umhverfisráðherra vegna Suðvesturlínu er enn einni óvissunni eytt í þessum efnum.</p> <p>Í mörgum atvinnugreinum öðrum en byggingariðnaði er talsvert góður gangur meðal annars annars vegna lágs gengis sem haldið er stöðugu með gjaldeyrishöftum. Það er mörgum fyrirtækjum tækifæri til skamms tíma en er skammgóður vermir þegar fram í sækir og alveg óviðunandi að ætlast til þess að Íslendingar sætti sig við að verða að láglaunaþjóð.</p> <p>Fram að þessu hefur okkur tekist að halda atvinnuleysi í lægri prósentu en spáð var og samdrætti efnahagslífs sömuleiðis. Þar eiga m. a. hlut að máli virkar vinnumarkaðsaðgerðir og heimild til þess að ráðstafa séreignarsparnaði sem hefur verið nýtt á þann veg að jafngildir þeirri innspýtingu í efnahagslífið sem mörg önnur ríki hafa gripið til beint úr sínum ríkiskössum.</p> <p>Þá er það afar ánægjulegt að frumkvöðla- og nýsköpunarstarfsemi er stunduð af miklum krafti um þessar mundir og nýsamþykkt lög um ívilnanir til nýsköpunarfyrirtækja ýta undir þá þróun. Ég tel að það stuðningskerfi við sprota- og nýsköpunarfyrirtæki sem byggt hefur verið upp á undanförnum árum sé í meginatriðum á réttri braut. Það sýnir að enda þótt við höfum fylgt röngum leiðarljósum í banka- og fjármálastarfsemi á liðnum árum, og stefnan í peningamálum hafi beðið skipbrot, þá hefur einnig margt verið vel gert sem við eigum að hlúa að og halda ótrauð áfram með.</p> <p>Eins og fram kom hjá Seðlabankanum í gær halda verðbólga og vextir áfram að lækka en um leið er ljóst að óvissa í efnahagsmálum hefur aukist vegna frestunar á því að leysa deiluna um bætur til innistæðueigenda útibúa Landsbankans erlendis. Vaxtalækkun nú hefði orðið mun meiri en 0,5% ef Icesave hefði verið afgreitt. Við erum að glata dýrmætum tíma og tafir á framkvæmd efnahagsáætlunar Íslands og AGS, frestun á áætlun um afnám gjaldeyrishafta og takmarkanir á aðgengi Íslands að alþjóðlegum gjaldeyrismörkuðum munu verða okkur afar dýrkeypt ef fram heldur sem horfir. Meðan efnahagslíf á heimsvísu er á leið upp úr öldudalnum eigum við á hættu að keyrast enn lengra niður í öldudalinn. Seðlabankinn varar við því að linni óvissunni ekki á næstu vikum séu horfur á því að fjárfesting taki seinna við sér og samdráttur landsframleiðslu og atvinnuleysi verði meiri en nú er spáð. Í þessu sambandi verður að muna að við eigum gífurlega mikið undir því að stýring á skuldum ríkisins takist vel á næstu árum og hægt verði að halda utanum skuldirnar á viðráðanlegum kjörum.</p> <p>Góðir fundarmenn!</p> <p>Ég vil í upphafi þessa fundar vekja athygli ykkar á því að sú vinna sem nú er að hefjast með margvíslegum fundahöldum um land allt sem liður í mótun Sóknaráætlunar 20/20 hefur verið vel undirbúin. Henni til grundvallar liggur stöðuskýrsla Félagsvísindastofunar og Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands um þróun íslensks samfélags síðastliðin 20 ár. Á vegum iðnaðarráðuneytis og Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands hafa verið unnar svokallaðar sviðsmyndir sem nýttar verða við stefnumótunarvinnu samkvæmt aðferðarfræði sem nýtur viðurkenningar á alþjóðlegum vettvangi. Og hugmyndir vantar ekki því frá Þjóðfundi sem haldinn var í nóvember sl. í Laugardalshöll koma 12 þúsundir hugmyndir og þúsundir tillagna um aðgerðir sem safnast í sarp sóknaráætlunar.</p> <p>Önnur grunnstoðin er hagræn greining til næsta áratugar, greining á samkeppnishæfni og mótun atvinnustefnu. Fimm hópar, skipaðir sérfræðingum úr atvinnulífi, stjórnsýslu og háskólaumhverfinu, munu rýna í mælingar og gera tillögur til umbóta hver á sínu sviði. Einnig hefur verið skipaður samráðshópur til þess að halda utan um vinnu við mótun atvinnustefnu. Honum ber m.a. að hafa víðtækt samráð við atvinnulífið og félags- og hagsmunasamtök. Sóknarfæri hefðbundinna atvinnuvega verða skoðuð en megináhersla verður á ný tækifæri til sóknar.</p> <p>Þriðja grunnstoðin er samþætting opinberra áætlana, endurskipulagning opinberrar þjónustu og efling sveitarstjórnarstigsins sem miða að því að efla atvinnu, menntun og opinbera þjónustu. Þannig verði stuðlað að betri nýtingu fjármuna og öflugu samstarfi stjórnsýslustiga og stofnana, þvert á ráðuneyti.</p> <p>Sóknaráætlun verður lögð fyrir Alþingi í haust og nær til landsins í heild en jafnframt verða unnar sóknaráætlanir fyrir einstök landsvæði, þar sem landinu er skipt í átta svæði, sem hvert um sig stefni að sameiginlegum markmiðum til samfélagslegrar uppbyggingar.</p> <p>Af framansögðu er ljóst að hér er um metnaðarfullt verkefni að ræða. Það felst ekki síst í því að hlusta með opnum huga á það sem fólkið í landinu vill segja og gera, og setja þann vilja fram í formi sóknaráætlunar.</p> <p>Ég þakka ykkur á ný fyrir ykkar framlag og ég óska ykkur góðra stunda hér í dag!</p> <p>&#160;</p> <p>&#160;</p>
21. janúar 2010Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á fundi 20/20 Sóknaráætlunar á Selfossi 21. janúar 2010<p>Ágætu fundarmenn!</p> <p>Ég vil þakka ykkur fyrir að fjölmenna hingað á Selfoss í dag. Þið eruð lykilfólk í þeirri vinnu sem mun í fyllingu tímans skila okkur Sóknaráætlun 20/20.</p> <p>Samhliða vinnu ríkisstjórnarinnar að efnahagslegri endurreisn hefur hún ákveðið að hefja sókn í íslensku atvinnulífi og móta framtíðarsýn um betra samfélag. Samfélag sem mun skipa sér í fremstu röð í verðmætasköpun, velferð og sönnum lífsgæðum.</p> <p>Í tillögu til þingsályktunar sem lögð hefur verið fram segir að Alþingi álykti að fela ríkisstjórninni að undirbúa sóknaráætlun til að efla atvinnulíf og samfélag um allt land. Markmiðið er að Ísland verði í fararbroddi í verðmætasköpun, menntun, velferð og lífsgæðum. Til þess að svo megi verða þurfi að huga sérstaklega að hvernig hægt er að tryggja samkeppnishæfni landsins til lengri tíma.</p> <p>Sóknaráætlun felur í sér áform um fjárfestingar í mannauði og nauðsynlegum innviðum efnahagslífsins og stefnu um hvernig megi styrkja menntun og menningu, nýsköpun og þróun, umhverfismál og samfélagslega innviði. Grundvöllur atvinnustefnunnar skal vera fjölbreytni, jafnræði, heilbrigðir viðskiptahættir, jafnrétti og græn atvinnuuppbygging í samræmi við hugmyndafræði sjálfbærrar þróunar.</p> <p>Heildstæð sýn og sameiginleg markmið eiga að tryggja markvissari og öflugri áætlanagerð. Með sóknaráætlun mun ríkisstjórnin samþætta opinberar áætlanir sem miða að því að efla atvinnu, menntun og endurskipulagningu opinberrar þjónustu. Þannig er stuðlað að betri nýtingu fjármuna og öflugu samstarfi stjórnsýslustiga og stofnana, þvert á ráðuneyti.</p> <p>Við stefnumótunina ber sérstaklega að huga að hópum sem hætt er við atvinnuleysi til langs tíma í kjölfar efnahagshrunsins, gera áætlanir sem miða að samfélagslegri þátttöku og virkni allra auk þess að styrkja samfélagslega innviði velferðarþjónustu, menntakerfis og menningarlífs. Kynjasjónarmið verða fléttuð inn í alla áætlanagerð og tryggt að uppbygging samfélags og atvinnulífs taki mið af báðum kynjum.</p> <p>Verkefninu 20/20 Sóknaráætlun er ætlað að draga fram styrkleika og sóknarfæri lands og þjóðar og gera tillögur og áætlanir á grunni þeirra. Í stuttu máli er ætlunin að skapa breiða samstöðu um lykilákvarðanir og framtíðarsýn sem skilar samfélaginu á móts við betri tíma eins hratt og örugglega og kostur er.</p> <p>Stundum er því haldið fram að þegar staðið er í varnarbaráttu eins og þeirri sem Íslendingar heyja nú vegna skuldavanda ríkissjóðs og yfirstandandi efnahagserfiðleika, sé ekki rétti tíminn til þess að breyta eða sækja fram. Þetta sjónarmið stenst ekki nánari skoðun.</p> <p>Í fyrsta lagi þurfum við að breyta mörgu ef við ætlum að koma í veg fyrir nýja bankakollsteypu og tryggja heilbrigt fjármála- og efnahagslíf og það erum við svo sannarlega að gera.</p> <p>Í öðru lagi getur sókn verið hluti af stjórnlist varnarbaráttunnar.</p> <p>Við þurfum ekki annað en að fylgjast með landsliði Íslands í handbolta til þess að átta okkur á því síðarnefnda. Þessir drengir eru þrautþjálfaðir og hafa tæknina á valdi sínu, enda samkeppnishæfir í bestu handboltaliðum heims. Sem lið hafa þeir leyst mörg verkefni saman, unnið glæsta sigra en einnig beðið ósigra. Þeir hafa glöggan skilning á því að rétt hugarfar, vilji til þess að sigra og raunhæft mat á stöðunni, þarf að vera fyrir hendi. Og þeir þurfa í hverjum leik að finna leiðir til þess að sigra erfiða andstæðinga.</p> <p>Standi þeir vörnina vel skapast oft góð skilyrði fyrir skyndisóknir. Stundum er þó betra að fara sér hægar í sóknina og byggja hana vel upp í stað þess að skjóta á markið í bráðræði úr þröngum færum. Þeir sýna okkur betur en margt annað að sókn getur verið góð taktík sem varnarleikur. Það er aldrei nóg að pakka bara í vörn.</p> <p>Í stórum dráttum eru það sömu viðhorf, sami skilningur og samskonar mat sem þarf að liggja til grundvallar þegar við sem þjóð metum stöðu okkar til þess að verjast og sækja fram við erfiðar aðstæður.</p> <p>Markmiðið með sóknaráætlun er að tryggja að Ísland verið eitt af 10 samkeppnishæfustu löndum heims árið 2020. Þegar talað er um samkeppnishæfni er ekki eingöngu um það að ræða að selja vöru og þjónustu á góðu verði og sigra í slíkri samkeppni.</p> <p>Þegar rætt er um samkeppnishæfni þjóða þá erum við að tala um það hvernig velferðarþjónustu, heilbrigðiskerfi, mennta- og menningarumhverfi þær bjóða íbúum landa sinna.</p> <p>Við erum að tala um mat á því hvort stefnumótun þjóða byggir á sjálfbærni í víðum skilningi. Og þegar við tölum um sjálfbærni þá er ekki aðeins verið að ræða um að staðið sé að verndun og nýtingu náttúruauðlinda með ábyrgum hætti gagnvart komandi kynslóðum. Við erum líka að tala um það að félagsauður landsmanna sé nýttur á sjálfbæran hátt og að jafnrétti og jafnræði ríki í samfélaginu.</p> <p>Sóknaráætlun verður lögð fram í haust ef áætlanir ganga eftir. Henni til grundvallar liggur m.a. fyrir ný skipting landsins í svæði til að skapa viðspyrnu í endurreisnarstafinu, sem gæti líka orðið nýtt upphaf af frekari sameiningu sveitarfélaga en hún er ákveðið sóknarfæri sem við eigum.</p> <p>Lýðræði er ekki bara að taka meirihlutaákvarðanir. Það felst líka í góðum og málefnalegum undirbúningi, ítarlegri rökræðu þar sem andstæðum sjónarmiðum er sýnd virðing og einnig sanngjarnri viðleitni til þess að ná fram málamiðlum áður en mál eru borin undir atkvæði. Þetta viðhorf hefur einkennt allan undirbúning sóknaráætlunar, og nú liggur fyrir vandað grunnefni um samþættingu opinberra áætlana, ýmislegt talnaefni fyrir sóknaráætlanir landshluta sem ekki hefur verið tiltækt áður, sviðsmyndir um hugsanleg þróunarferli atvinnulífs, grunnefni um atvinnustefnu og upplýsingar um samkeppnishæfni.</p> <p>Lýðræðisleg nálgun á verkefni og verklagið sjálft skipta höfuðmáli. Hver landshluti, hver ríkisstonun, hvert sveitarfélag, hver vinnustaður og hver fjölskylda og einstaklingur búa yfir sínum sóknarfærum. Marmikið með sóknaráætlun er að nálgast þessi sóknarfæri, orða þau og tengja saman þannig að þau verði okkur til framdráttar.</p> <p>Sóknaráætlun sem liður í endurreisn efnahagslífsins felst ekki bara í að finna eitthvað nýtt heldur ekki síður að sjá og greina það sem við eigum, það sem við höfum og hefur reynst okkur vel. Þar fer saman mannauður, reynsla, sýn og þekking stofnana hins opinbera meðal annars. Viska og lausnir hvers og eins er ekki síður mikilvæg en hefðbundin nálgun ofanfrá og niður. Vinnubrögðin og verklagið endurspegla gildin og eru þar að hluta til lögð til grundvallar gildi þjóðfundar um heiðarleika, réttlæti og virðingu. Þjóðfundir þeir sem haldnir verða um land allt eru sniðnir eftir Þjóðfundinum í Laugardalshöll og Mauraþúfan sem undirbjó það verkefni er meðal undirbúningsaðila að Sóknaráætlun. Með þeim hætti virðum við þeirra mikilsverða frumkvæði. Ekki síður er það þýðingarmikið að unnið sé að verkefninu á opinn og gegnsæjan hátt og fólk og fyrirtæki, landshlutar og stofnanir geri það að sínu, eignist hlutdeild í því og líti á sóknaráætlun sem sitt verkfæri. Í sóknaráætlun 20/20 felst ekki síst vilji til þess að opna á milli hólfa sem við höfum tilhneigingu til þess að halda hugsunum okkar og gjörðum innan. Opna á milli áætlana, milli landshluta, milli stofnana, milli ríkis og sveitarfélaga – og freista þess að sameinast í nýrri sýn, nýjum takti og árangursríkum aðferðum sem skila okkur áleiðis til betra samfélags.</p> <p>Tilgangurinn með þessum fundi hér í dag er að ná saman um helstu leiðarstef í þeirri vinnu sem framundan er. Ég óska ykkur góðs gengis og árangurs í dag og endurtek þakkir til ykkar allra fyrir verðmætt framlag til Sóknaráætlunar 2020.</p> <p>&#160;</p> <p>&#160;</p>
14. janúar 2010Blá ör til hægriIceland is fully committed to honouring its obligations<p>The Government of Iceland remains fully committed to honouring Iceland's obligations in the Icesave dispute with Britain and the Netherlands under international commitments regarding the collapsed Icelandic bank Landsbanki hf.</p> <p>My government has pledged this; the Icelandic Althingi (Parliament) has agreed, and the country's major political parties are also in agreement on this basic tenet.</p> <p>The President of Iceland, Mr. Olafur Ragnar Grimsson, decided to invoke the right, accorded to him by the Constitution, to refer Althingi's decision and the underlying agreement between the government and the governments of Britain and the Netherlands to the nation in a referendum.</p> <p>The referendum will be held in late February or early March. In my conversations with the Prime Ministers of the UK, the Netherlands, Norway, Sweden, Finland and Denmark, all of them expressed full understanding of the situation.</p> <p>Opinion surveys in Iceland, following the President's decision, indicate that there is strong and widespread internal dissatisfaction concerning the agreements reached with the UK and the Netherlands, which call for Icelandic taxpayers to pay minimum deposit guarantees to the British and Dutch authorities.</p> <p>A large majority would have preferred more reasonable terms of payment. There are numerous reasons for the public resentment.</p> <p>The international banking operations of Icelandic banks, was completely disproportionate to the 300,000 inhabitants, when it collapsed almost overnight in October 2008, resulting in losses equivalent to seven times the nation's GDP.</p> <p>While the creditors of the banks lost the largest sums, the financial losses suffered by the nation amounted to twice the amount of Iceland's GDP.</p> <p>In Iceland, as in most countries, the financial recession has placed additional pressures on public finances, resulting in substantially higher taxes and costs for services even without the added costs of the failed banks.</p> <p>The public is understandably upset that privatised banks were allowed to carry out international, high-risk financial operations without regulators in Iceland, the UK and the Netherlands protecting the public against such serious risks.</p> <p>European legislation on deposit guarantees, as has been pointed out, is flawed in not envisaging the possibility of a systemic banking collapse. Finally, the nation is dissatisfied with the draconian measures implemented by the British government, which exacerbated a distressed situation.</p> <p>Despite all of these legitimate concerns, Icelanders realise the importance of fulfilling the state's international commitments. My government is determined to continue its economic reconstruction, as laid out in its' economic programme with the International Monetary Fund (IMF) and friendly European nations.</p> <p>Substantial progress has been made in the past months, including the re-establishment of the Icelandic commercial banks in co-operation with creditors. The banks are now fully financed in order to serve the needs of the domestic market.</p> <p>Preparations continue for Iceland's EU accession negotiations, which we hope will commence later this year. The Icesave dispute should not jeopardise our long-term co-operation with the IMF or the EU accession process.</p> <p>Positive international co-operation is crucial for a small island nation in the North Atlantic. Free trade and openness to its neighbours have always proved to be to Iceland's best advantage. Fortunately Icelandic politicians are in close contact with political leaders and other decision makers in numerous European countries.</p> <p>My government has been made aware of the widespread understanding of our situation. Hopefully this will contribute to the favourable resolution of the Icesave dispute, while serving as an instructive reminder to all of us of the necessity of ensuring the health and solidity of the international financial system in the years ahead.</p> <p>&#160;</p> <p>&#160;</p>
31. desember 2009Blá ör til hægriÁramótaávarp forsætisráðherra 2009<p>Góðir Íslendingar</p> <p>Senn kveðjum við ár sem seint mun líða okkur úr minni – ár viðbragða við stóráföllum ársins 2008, falli krónunnar og hruni bankanna.</p> <p>Árið 2009 hefur meðal annars einkennst af mótmælum, stjórnarskiptum og kosningum til Alþingis og flestum hefur það verið ár sársaukafulls uppgjörs og endurmats. Samt sem áður reyndist það ekki að öllu leyti jafn slæmt og spáð var um síðustu áramót. Atvinnuleysi hefur til dæmis orðið minna en búist var við og samdráttur í efnahagslífinu sömuleiðis.</p> <p>Árið 2009 var einnig ár mikilvægrar stefnumótunar á mörgum sviðum – ár breyttra viðhorfa og lífsgilda. Það er trú mín að þegar frá líður verði þess ekki síður minnst sem tímamótaárs í þróun þjóðfélagsmála á Íslandi en árs kreppu og efnahagserfiðleika. Ársins þegar við Íslendingar sýndum að við gefumst ekki upp þótt á móti blási.</p> <p>Mótlæti er aldrei gleðiefni. Margir hafa orðið fyrir miklum áföllum vegna atvinnumissis, fjárhagslegra skakkafalla og rýrnandi kjara – og slíku fylgja þungbærar tilfinningar sem erfitt getur reynst að vinna úr. Kenndir á borð við sorg, kvíða, reiði og vonleysi hafa við þessar aðstæður brotist út í hörðum orðum og hvatvísum dómum.</p> <p>En mótlætið hefur einnig fært okkur nær hvert öðru. Árið 2009 hafa verið unnin ótal afrek sprottin af samkennd með þeim sem eiga um sárt að binda og hjálparsamtök hafa létt undir með fólki sem ekki nær endum saman. Og inni á heimilum þorra landsmanna hafa gömul og góð gildi verið hafin til vegs og virðingar á ný. Gildi á borð við nýtni og nægjusemi.</p> <p>Góðir Íslendingar. Oft er haft á orði að við eigum saman tunguna, landið og samfélagið. En höfum við gætt þessara fjöreggja sem skyldi á undanförnum árum?</p> <p>Á litlum málsvæðum heyja menn baráttu við heimstungurnar. Þess vegna er íslenskan „baráttumál“. Íslensk tunga er og verður undirstaða menningar á Íslandi og skapar okkur sérstakan tilverurétt í samfélagi þjóðanna. Því megum við aldrei gleyma.</p> <p>Landið okkar góða, loftslagið og náttúran, hafa mótað okkur sem þjóð og við erum bundin því römmum taugum. Einnig þeir sem nú flytjast búferlum frá Íslandi í atvinnuleit vegna torveldra tíma. Landið kallar á okkur öll, þótt á ólíkan hátt sé. Sumum er hugstæðust fegurð og hreinleiki náttúrunnar, aðrir beina sjónum sínum fremur að nýtingu auðlinda til lands og sjávar. En víst er að umgengni okkar um landið, ásamt hóflegri nýtingu gæða þess, verður sífellt mikilvægara viðfangsefni íslenskra stjórnmála.</p> <p>Efnahagskreppan hefur beint sjónum fólks inn á við og fyrir marga er það nánast ný uppgötvun hversu gjöfult Ísland er. Í ljósi skorts á hreinu drykkjarvatni á stórum heimssvæðum getum við Íslendingar meðal annars verið þakklátir fyrir þá dýrmætu auðlind sem fólgin er í vatninu okkar.</p> <p>Vatnsskortur er ein helsta orsök fátæktar og sjúkdóma í heiminum. Meira en milljarður manna býr við skort á þeirri lífsundirstöðu sem fólgin er í hreinu vatni og hálfur þriðji milljarður hefur ekki aðgang að vatni sér til hreinlætis. Hatrammar deilur eiga þegar í dag rætur í baráttu um aðgang að vatni – og því er spáð að stríðsátök nýhafinnar aldar muni fremur snúast um vatn en olíu.</p> <p>Það ætti því að vera eitt af okkar brýnustu verkefnum að þessi ómetanlega auðlind, íslenska vatnið, verði skilgreind í stjórnarskránni sem almannaeign – engu síður en fiskurinn í sjónum. Og sem þjóð þurfum við að beina sjónum okkar að því hvernig við getum nýtt ferskvatnslindir Íslands í þágu heimsins.</p> <p>Það á einnig að vera markmið okkar og framlag til loftslagsmála í heiminum að skipta út kolefnasamböndum í orkubúskap þjóðarinnar og reka tól okkar og tæki á innlendri, endurnýjanlegri orku. Þannig mættu Íslendingar olíukreppunni af framsýni á áttunda áratug síðustu aldar. Það varð upphafið að virkjun jarðgufu og jarðhitaleit í stórum stíl sem sparað hefur þjóðinni sem svarar einni þjóðarframleiðslu ellefta hvert ár. Tæknin færir okkur í hendur möguleika á að stefna að kolefnislausum orkubúskap á næstu áratugum. Vilji er allt sem þarf.</p> <p>Allir vilja búa í góðu samfélagi. Það gerir okkur sterk að þroskast í nærandi samskiptum við annað fólk, en þeir sem upplifa afskiptaleysi í æsku, hvað þá andlegt eða líkamlegt ofbeldi, eiga fyrir höndum erfiða daga. Þess vegna þurfum við að efla umræðu um hvað einkennir uppbyggjandi þjóðfélag og hvernig fjölskyldur okkar, félög og fyrirtæki geti orðið góð samfélög.</p> <p>Í opinberum samskiptum og viðskiptalífi er nauðsynlegt að geta treyst á náungann og stofnanir samfélagsins. Allir finna þegar slíkt traust er ekki lengur fyrir hendi – en hrun bankakerfisins olli einmitt slíku trúnaðarrofi.</p> <p>Stjórnvöld einkavæddu bankana en megnuðu síðan ekki að hafa með þeim eftirlit eða gæta heildarhagsmuna landsmanna með stefnu sinni í efnahags- og peningamálum. Hinn mikilsverði þáttur – traustið – gufaði þar með upp á augabragði. En glatað trúnaðartraust öðlast menn ekki að nýju nema með því að sanna að þeir séu traustsins verðir, skref fyrir skref.</p> <p>Íslendingum hefur ekki gengið sérlega vel að taka farsælar ákvarðanir á grunni samheldni og samvinnu. Umræður snúast fljótt upp í þrætur, við deilum um tölur og tökumst á um fullyrðingar en sýnum tómlæti þegar hugmyndir og gildi ber á góma. Þess vegna var Þjóðfundurinn í Laugardalshöll gott fordæmi. Þar var reynt að komast að því hvað sameinar okkur og hvaða sameiginlega veganesti við kjósum að hafa.</p> <p>Áhugaleysi um hugmyndir getur beinlínis verið hættulegt. Hugmyndir eru máttugar, bæði til góðs og ills. Þær geta orðið hreyfiafl frelsis og framfara en þær geta líka fest okkur í spennitreyju kreddu og tísku.</p> <p>Þannig hefur sú hugmynd leikið okkur grátt að gróði og arður til hluthafa sé helsta stýriafl og drifkraftur fyrirtækja. Kjarni hennar er að hámörkun gróða og arðs tryggi farsæld og velsæld betur en allt annað. Og við létum það viðgangast að stjórnvöld beygðu sig undir þessa hugmyndafræði og stæðu álengdar á meðan hún sprengdi öll eðlileg efnahagsviðmið og –ramma.</p> <p>Það er hörmuleg niðurstaða hins lánadrifna og skammsýna ofurkapítalisma, sem Íslendingar reyndu sig við, að stóru burðarfyrirtækin í atvinnulífinu urðu hvað verst úti í bankahruninu. Af þeirri dýrkeyptu reynslu má læra margt og einkum þetta:</p> <p>Ríkið verður að setja skorður við sérhyggju og markaðshyggju. Við endurreisnina á árinu 2010 skulum við krefjast ábyrgra fyrirtækja sem leggja rækt við það samfélag sem þau eru sprottin úr.</p> <p>Blómlegt atvinnulíf er keppikefli okkar allra og atvinnustarfsemi þrífst ekki án áræðni, áhættu og ágóða. En þeir eigendur og stjórnendur sem skilgreina hlutverk fyrirtækja sinna þröngt og svífast einskis til að hámarka gróða sinn eru lítils virði þegar til lengdar lætur.</p> <p>Í upphafi nýs árs mun rannsóknarnefnd Alþingis skila viðamikilli skýrslu um orsakir hrunsins á Íslandi. Nefndin hefur fengið dýpri innsýn í gangverk fjármálastofnana og stjórnkerfisins en nokkur hefur áður haft. Vonandi tekst henni að rekja orsakasamhengi og veita heildarsýn sem skýrir atburðarásina og sker úr um álitamál. Boðað hefur verið að skýrslan færi okkur slæm tíðindi. Þeim skulum við taka með opnum huga – af auðmýkt, æðruleysi og yfirvegun – og ekki sópa neinu undir teppi.</p> <p>Það getur hent flesta að gerast brotlegir – en þá er lykilatriði hvernig menn bregðast við. Þá reynir á manndóm og þrautseigju. Vonandi berum við gæfu til að læra af reynslunni, endurskapa traust og byggja hér upp betra og réttlátara samfélag.</p> <p>Gerum árið 2010 að ári uppgjörs, réttlætis og sátta!</p> <p>Glíman við ríkisfjármálin verður erfið á næstu misserum. Saman munum við sigrast á þeim vanda – en fórnirnar sem færa þarf eru af þeirri stærðargráðu að lífskjör okkar kunna að færast í svipað horf og þau voru áður en allt fór úr böndunum í offjárfestingu og gífurlegri skuldsetningu. Gleymum þó ekki að lítil eftirsjá er að ýmsu sem einkenndi þjóðlífið á Íslandi í uppsveiflunni og gjarnan er kennt við árið 2007.</p> <p>Eftir allsherjar eignagleði og eyðslu er komið að gráum hversdagsleika skuldadaganna sem bitnar jafnt á þeim, sem tóku þátt í dansinum kringum gullkálfinn og hinum sem eyddu ekki um efni fram. Nú skiptir höfuðmáli að fá aftur fast land undir fætur og ná öruggri viðspyrnu – horfur eru á því að umskipti til hins betra verði á miðju næsta ári.</p> <p>Við skulum því á árinu 2010 hefja nýja sókn til sjálfbærra og stöðugra lífskjara.</p> <p>Framundan á nýju ári eru viðamikil verkefni sem meðal annars snúast um að ákvarða stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna og tryggja okkur efnahagslegt sjálfstæði í traustu öryggissamfélagi með þeim þjóðum sem standa okkur næst. Það er vilji þorra landsmanna að Íslendingar eigi opin og frjáls viðskipti og samskipti við aðrar þjóðir. Þannig hefur okkur ætíð vegnað best.</p> <p>Um þessi áramót er við hæfi að við stígum á stokk og sammælumst um að gera allt sem í okkar valdi stendur til að koma landi og þjóð upp úr efnahagslægð og doða. Það væri stórkostlegt að geta minnst þess að tvö hundruð ár verða liðin frá fæðingu Jóns Sigurðssonar, árið 2011, í fullvissu um að framundan sé hagsæld og betri tímar.</p> <p>Góðir Íslendingar!</p> <p>Ég þakka ykkur fyrir samfylgd og samvinnu, fórnfýsi og þrautseigju á árinu sem er að líða og óska ykkur árs og friðar.</p>
31. desember 2009Blá ör til hægri2010 - ár uppgjörs og sátta<p>&#160;Áramótagrein forsætisráðherra í Fréttablaðinu</p> <p>Árið sem nú er að líða var mörgum erfitt. Það var ár viðbragða við hruni gengis og banka, ár mótmæla, stjórnarskipta, kosninga og fjárhagsvanda. Það var einnig árið þegar hrein meirihlutastjórn jafnaðarmanna og félagshyggjufólks tók við stjórnartaumunum í fyrsta sinn í sögu lýðveldisins.</p> <p>Sögulegt hlutverk núverandi ríkisstjórnar er uppgjör og endurreisn íslensks efnahagslífs eftir hörmulegan viðskilnað ríkisstjórna Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þetta hefur reynst vandasamt viðfangsefni en stjórnin hefur sýnt staðfestu og náð öllum helstu markmiðum sínum á árinu. En verkefnið er rétt að hefjast. Framundan eru spennandi tímar við mótun íslensks samfélags og skiptir miklu að ríkisstjórninni takist að festa jafnaðarstefnuna í sessi svo hér geti þróast farsælt velferðarþjóðfélag í norrænum anda.</p> <p>Ég tel að Íslendingar hafi brugðist skynsamlega við efnahagserfiðleikum í kjölfar gengishruns og falls bankanna. Fjölmörg afrek hafa verið unnin á ýmsum sviðum þjóðlífsins – inni á heimilunum, í fyrirtækjum og hjá opinberumstofnunum. Okkur hefur því gengið mun betur á árinu en spár gerðu ráð fyrir.</p> <p>Í stað efnahagshruns, sem allt stefndi í við upphaf árs, virðist staðan á Íslandi nú sambærileg við efnahagsvanda margra annarra ríkja í okkar heimshluta. Þetta á m.a. við um samdrátt í efnahagslífinu, atvinnuleysi og skuldastöðu hins opinbera. Sá árangur er í raun ótrúlegur þegar haft er í huga að hér hrundi bæði gjaldmiðillinn og bankakerfið í einu vetfangi – nokkuð sem hvergi hefur gerst í vestrænu ríki á friðartímum.</p> <p>Glíman við ríkisfjármálin og skuldavanda ríkissjóðs verður óneitanlega erfið á næstu misserum. Helstu ástæður skuldaaukningar ríkissjóðs vegna falls bankanna eru fjórar:</p> <ol sizset="0" sizcache="0"> <li>Nauðsynlegt verður að reka ríkissjóð með miklum halla um nokkurra ára skeið til að milda áfallið. Hallinn mun nema 500-600 milljörðum króna eða 30-40% af landsframleiðslu.</li> <li>Greiða þarf um 300 milljarða króna kostnað vegna tæknilegs gjaldþrots Seðlabanka Íslands, upphæð sem nemur ríflega 20% af landsframleiðslu. Það er sláandi að auknar skattaálögur á einstaklinga nema sambærilegri upphæð og vextir og verðbætur af framlagi ríkissjóðs vegna þeirra mistaka sem gerð voru í Seðlabankanum í aðdraganda bankahrunsins.</li> <li>Icesave-skuldbindingin, sé miðað við 88% endurheimtur úr búi Landsbankans, mun kosta sem nemur 10-15% af landsframleiðslu.</li> <li>Kostnaður við endurreisn bankanna mun nema 135 milljörðum króna en hann er þó 250 milljörðum lægri en á horfðist og sparar það ríkinu veruleg vaxtagjöld strax á þessu ári.</li> </ol> <p><br /> Ríkisstjórnin hefur kappkostað að hlífa þeim verst settu í samfélaginu eins og kostur er. Á góðæristímum, í stjórnartíð Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, hækkuðu skattar á tekjulægstu fjölskyldurnar um rúm 7% en lækkuðu um 6.9% hjá þeim tekjuhæstu. Nú, á þessum krepputímum, lækka hins vegar skattar fólks með mánaðartekjur undir 270 þúsund krónum. Til að létta skuldabyrði verst settu heimilanna hafa vaxtabætur einnig verið auknar um 4.5 milljarða króna á árinu. Það skiptir því sannarlega máli hverjir stjórna landinu, nú þegar mikilvægt er að jafnræði og réttlæti ríki við endurreisn efnahagslífsins.</p> <p>Horfur eru á að um miðbik næsta árs verði umskipti til hins betra í efnahagsmálum þjóðarinnar og að örla taki á hagvexti að nýju. Þá bíða okkar einnig mikilvægar samningaviðræður við ESB. Þær geta ráðið miklu um efnahagslegt öryggi þjóðarinnar til frambúðar og stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna.</p> <p>Mikilvægt er sömuleiðis að árið 2010 verði tími uppgjörs og sátta.&#160; Rannsóknarnefnd Alþingis mun skila skýrslu um orsakir hrunsins í byrjun ársins. Þar þarf allt að koma fram í dagsljósið og ekkert má&#160; skilja undan. Það er mikilvæg forsenda þess að sátt náist í samfélaginu og samstaða um þróttmikla endurreisn.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur siglt þjóðarskútunni í rétta átt og gengið í verkin af krafti. Á árinu 2009 hefur styrkur íslensks samfélags að sama skapi komið vel í ljós. Við áramót er mér því efst í huga þakklæti til almennings í landinu</p> <p>Ég þakka landsmönnum dugnað þeirra og þrautseigju á árinu sem er að líða og óska þeim árs og friðar.</p> <p>&#160;</p> <p>&#160;</p>
31. desember 2009Blá ör til hægriÞjóðin sýnir styrk sinn<p>Á pólitíska sviðinu urðu stórtíðindi á árinu þegar kom til stjórnarskipta eftir mikil og almenn mótmæli og síðan á ný þegar hrein jafnaðar- og félagshyggjustjórn hlaut brautargegni í kosningum og tók við völdum í fyrsta sinn í sögu lýðveldisins. Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri græns framboðs hefur unnið af einurð og festu eftir heilsteyptri efnahagsáætlun og ekki látið hnika sér af markaðri braut þótt á ýmsu hafi gengið.&#160; Jafnhliða þessu hefur stjórnin verið einhuga um að hrinda í framkvæmd miklum umbótum á mörgum sviðum opinbers reksturs og þjóðlífs.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur beitt sér&#160; fyrir stefnubreytingu í skattamálum, jafnréttismálum og umhverfismálum. Einnig hefur verið lögð áhersla á bætt stjórnkerfi og skipulag fjármálastofnana og nánara samstarf ríkis og sveitarfélaga. Ennfremur hefur Ísland sótt um aðild að Evrópusambandinu. Ársins 2009 mun því sannarlega verða minnst sem árs umbreytinga við stjórn landsins.</p> <p>Við þessi áramót er mér hinsvegar efst í huga þakklæti til almennings í landinu. Styrkur íslensks samfélags hefur komið vel í ljós í skynsamlegum viðbrögðum fólks við efnahagserfiðleikum í kjölfar gengishruns og falls bankanna. Við erum ung þjóð sem býr að ríkulegum auðlindum á landi og í sjó, góðu mennta- og heilbrigðiskerfi og við höfum sýnt fyrirhyggju með því að leggja til hliðar í lífeyrissjóði og séreignarsparnað. Við höfum því fullt afl til þess að takast á við þá tímabundnu erfiðleika sem við nú erum að ganga í gegnum.</p> <p>Ég fullyrði að á árinu 2009 hafa verið unnin fjölmörg afrek í viðbrögðum við fjármálakreppunni - á heimilum við að ná endum saman, á vettvangi stjórnsýslunnar, við endurreisn föllnu bankanna, í fyrirtækjum sem eiga við ramman reip að draga og hjá hjálparsamtökum sem hafa létt undir með fólki í bráðum vanda. Í þessum afrekum er meðal annars fólgin skýringin á því að okkur hefur gengið mun betur á árinu 2009 en spár gerðu ráð fyrir um síðustu áramót þegar vandamálin virtust nánast óviðráðanleg.</p> <p>Með samtakamætti þjóðarinnar og vegna skynsamlegra og skilvirkra aðgerða stjórnvalda blasir nú við að efnahagssamdrátturinn verður ekki jafnmikill í ár og í fyrstu var óttast. Útlit er fyrir að samdrátturinn verði nærri 7,5%, en ekki 10.6% eins og spáð var.&#160; Þá var einnig spáð yfir 10% atvinnuleysi en nú stefnir það í að vera um 8%. Skuldir ríkissjóðs vegna bankahrunsins verða um 250 milljörðum króna lægri en spáð var og halli ríkissjóðs á árinu verður umtalsvert lægri en áður var reiknað með. Þegar þetta er ritað hillir undir að Icesavedeilan, sem hvílt hefur þungt á þjóðinni, verið leidd til lykta en með því verður lagður grunnur að endurnýjuðu trausti Íslands á alþjóðavettvangi.</p> <p>Allt eru þetta ánægjuleg merki um að við séum á réttri leið og þrátt fyrir að fyrstu mánuðir ársins 2010 verði erfiðir teljum við að örlað geti á hagvexti að nýju strax upp úr miðju næsta ári. Ég vil nefna hér tíu atriði sem skipta miklu í þeim árangri sem náðst hefur á árinu og skila mun ávinningi á næstu misserum:</p> <ol> <li>Staðið hefur verið að endurreisn bankanna á þann hátt að hægt hefur verðið að koma til móts við lífvænleg fyrirtæki og bankastarfsemi hefur verið haldið gangandi. Hefði ríkið látið hina einkavæddu banka, sem tekið höfðu að láni sexfalda þjóðarframleiðslu Íslendinga, fara á hausinn án opinberra afskipta hefði það kallað yfir landsmenn miklar hörmungar. Þegar ný stjórn tók við voru kallaðir til verka innlendir og erlendir sérfræðingar til að stjórna viðræðum stjórnvalda við kröfuhafa. Sátt hefur náðst við kröfuhafana og mun eiginfjárframlag ríkisins til nýju bankanna nema135 milljörðum króna Upphaflega var gert ráð fyrir að þetta framlag yrði 385 milljörðar króna og er það því 250 milljörðum lægra en ætlað var. Skuldir ríkissjóðs munu lækka sem þessu nemur og ríkissjóður þar af leiðandi spara veruleg vaxtagjöld sem ella hefðu fallið til.</li> <li>Dregið hefur verið verulega úr skuldaukningu ríkissjóðs. Um síðustu áramót var hallareksturinn 218 milljarðar en fjárlög ársins 2010 gera ráð fyrir 99 milljarða halla. Fjárlögin sem Alþingi hefur samþykkt eru í fullu samræmi við þá stefnu ríkisstjórnarinnar að skila afgangi árið 2013. Þá verður hafist handa við að greiða niður skuldir ríkissjóðs.</li> <li>&#160;Samkeppnishæfni innlendrar framleiðslu hefur batnað verulega og það hefur gefið sjávarútvegi, ferðaþjónustu og hátæknifyrirtækjum færi á að halda sjó og jafnvel sækja fram og afla mikilvægra gjaldeyristekna. En ávinningur af lágu gengi krónunnar er skammgóður vermir og á komandi árum þarf að tryggja atvinnulífi og heimilum efnahagslegan stöðugleika sem hægt er að reiða sig á. Umsókn Íslands að Evrópusambandinu er skref í þá átt.</li> <li>Ríkisstjórnin opnaði fyrir þann möguleika að fólk gæti tekið út séreignarsparnað sinn og nýtt hann í yfirstandandi þrengingum. Landsmenn hafa leyst til sín um 15 milljarða króna úr séreignarsparnaði eftir skatta. Þetta er um 1% af landsframleiðslu og er sambærileg fjárhæð og ríkisjóðir ýmissa annarra landa hafa veitt út í atvinnulífið til að örva hagkerfin.</li> <li>Ríkisstjórnin hefur beitt virkum vinnumarkaðsúrræðum þar sem m.a. hefur verið lögð mikil áherslu á að fólk noti tímann meðan spurn eftir vinnuafli er lítil til þess að endurhæfa sig og stunda bóknám eða starfsnám. Lánasjóður námsmanna hefur m.a. verið efldur í því skyni.</li> <li>Aðgerðir vegna skuldavanda heimila og fyrirtækja, ekki síst greiðslujöfnun, greiðsluaðlögun og frystingar á uppboðum hafa komið mörgum til góða. Enn er þó talið að um 12 % heimila eigi við erfiðan skuldavanda að etja. Framlög til vaxtabóta voru einnig voru einnig aukin um 4.5 milljarða króna á árinu.</li> <li>Seðlabankinn hefur&#160; frá því í mars lækkað stýrivexti sína úr 18% niður í 10% og hafa þeir ekki verið lægri í fjögur ár. Líklegt er að vextir og verðbólga haldi áfram að lækka til hagsbóta fyrir almenning og atvinnulíf. Skuldatryggingarálag á ríkið hefur á árinu fallið úr 1000 punktum niður í 400 og segir það sína sögu.</li> <li>Stöðugleikasáttmálinn frá miðju sumri hefur tryggt vinnufrið og markvissa samvinnu við úrlausn verkefna á vinnumarkaði, ekki síst til þess að auka vinnu og efla velferð.</li> <li>Skuldir Þjóðarbúsins út á við eru vissulega miklar að vöxtum eða um 320% af landsframleiðslu í lok ársins 2010. Þar af eru um 260% skuldir einkaaðila sem ekki eru á ábyrgð ríkisins. Erlendar skuldir ríkis og sveitarfélaga, sem nema um 60% af landsframleiðslu, munu fara hratt lækkandi á næstu árum og það ræður úrslitum.</li> <li>Skattabreytingar ríkisstjórnarinnar fela það í sér að snúið er frá forréttindastefnu fyrri ára og jöfnunaráhrif skatta- og bótakerfisins eru þess í stað aukin verulega. Óhjákvæmilegt er að hækka skatta samhliða því sem umsvif hins opinbera verða minnkuð til þess að ná tökum á vanda ríkisjóðs. Það er sláandi að auknar skattaálögur á einstaklinga nema sambærilegri upphæð og vextir og verðbætur af framlagi ríkissjóðs vegna þeirra mistaka sem gerð voru í Seðlabankanum í aðdraganda bankahrunsins.&#160; Á stjórnartíma Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, frá 1995 til 2006, var skattbyrðin flutt í stórum stíl af hærri tekjuhópum yfir á lægri tekjuhópa og meðaltekjuhópa. Þetta, ásamt frystingu skattleysismarka og rýrnun barnabóta og vaxtabóta, dró stórlega úr tekjujöfnunarhlutverki skatta- og bótakerfisins og jók ójöfnuðinn í samfélaginu. Nú hefur stefnunni verið snúið við.</li> </ol> <p><br /> Ég þakka landsmönnum fyrir dugnað og þrautseigju á árinu 2009 og óska þeim árs og friðar. Megi árið 2010 verða ár uppgjörs, réttlætis og sátta, upphafsár nýrrar sóknar til sjálfbærra og stöðugra lífskjara eins og þau gerast best.</p> <p>&#160;</p>
25. nóvember 2009Blá ör til hægriUNIFEM nær árangri<p>&#160;</p> <h3 entrytype="html">Ávarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á 20 ára afmælisfundi UNIFEM á Íslandi</h3> <p entrytype="html">&#160;</p> <p>Fundarstjóri</p> <p>Góðir gestir</p> <p>Mér er heiður sýndur að vera boðið að ávarpa ykkur hér í dag í tilefni af 20 ára afmæli UNIFEM hér á landi og alþjóðlegum degi Sameinuðu þjóðanna sem tileinkaður er baráttunni fyrir afnámi hvers kyns ofbeldis gegn konum. Um leið vil ég óska samtökunum til hamingju með að hafa nú þegar náð markmiðum átaksins Systralag sem hófst í júní síðastliðnum. Það er átak til að fjölga styrktaraðilum UNIFEM hér á landi en fjármunirnir fara til systra okkar víða um heim – í baráttuna gegn ofbeldi, fátækt og misrétti sem þær eru beittar. Ég þakka fyrir að hafa mátt verða hluti af þessu Systralagi.</p> <p>Núna höfum við fleiru að fagna – Kvennasáttmáli Sameinuðu þjóðanna er 30 ára á þessu ári og 16 daga átak gegn ofbeldi er nýhafið. Samstaða þeirra fjölmörgu kvenna- og mannréttindasamtaka sem sameinast í 16 daga átakinu er lofsverð. Ég vil fullyrða að þetta átak gegn ofbeldi, sem nú hefur verið árvisst mörg undanfarin ár, hafi gegnt mikilsverðu hlutverki við að greina hvar mestur vandinn liggur á hverjum tíma og hvernig okkar samfélagi beri að bregðast við.</p> <p><strong>Starf UNIFEM mikilvægt</strong><br /> Til að halda baráttunni áfram þurfum við alltaf að átta okkur á þessari víglínu. Í þessu kemur samfélagslegt mikilvægi félagasamtaka kvenna og baráttufólks fyrir mannréttindum og gegn kynbundnu misrétti í 16 daga átakinu gegn ofbeldi vel fram. Við þurfum fólk sem stendur vaktina og veitir aðhald.</p> <p>Merkilegt og þakkarvert dæmi um þetta aðhald sem grasrótin beitir – og á að beita - er bók Þórdísar Elfu Þorvaldsdóttur sem kom út núna í september. Þar kryfur hún kynferðisbrotakafla hegningarlaganna og varpar ljósi á misræmi, svarthol og gildishlaðna dómaframkvæmd – og þetta gerir hún á mannamáli. Með þessu vandaða og snjalla verki fellur líka sú goðsögn dauð til jarðar að lög og dómaframkvæmd séu fyrst og fremst á sérsviði lögfræðinganna. Grasrótin á svo sannarlega að láta til sín taka á því sviði – lögin móta samfélagið og líf okkar allra.</p> <p>Starf og þrautseigja UNIFEM á Íslandi er afar mikilvæg. Jafnvel hér á Íslandi erum við tengd konum heimsins sterkari böndum en flest okkar hafa grunað lengi vel. Okkur hefur orðið ljóst að neyð kvenna í fjarlægum heimshlutum er ekki bara gernýtt af ofbeldismönnum, kúgurum, manseljendum og slíkum myrkraöflum á heimavelli, heldur hefur skapast alþjóðlegur markaður fyrir konur og börn til að svara eftirspurn til dæmis á kynlífsmarkaði og eftir nauðungarvinnu. Eftirspurnin er líka hér á landi, markaðurinn og gerendurnir eru líka hér, eins og við höfum svo átakanlega orðið vör við á síðustu vikum.</p> <p>Okkar barátta á heimavelli er mikilvæg í alþjóðlegu samhengi. Um leið og við megum ekki slaka á hvað þátttöku okkar í alþjóðlegu starfi gegn kynbundnu ofbeldi varðar, þá þurfum við enn harðar að berjast gegn því sama í okkar eigin samfélagi. Því betur sem við berjumst fyrir afnámi hverskyns ofbeldis gegn konum hér á landi, því meira leggjum við hinni alþjóðlegu baráttu lið.</p> <p><strong>Margir áfangasigrar</strong><br /> Þegar ég hugsa um hvernig okkur hefur miðað í baráttunni gegn kynbundu ofbeldi núna á skömmum tíma þá sé ég mörg skref sem hvert um sig gætu virst lítil en eru afar mikilvæg. Við erum saman að flytja víglínuna fram – skref fyrir skref – vinna áfangasigra. Okkar markmið er að ekkert form ofbeldis gegn konum verði liðið, alls ekkert.</p> <p>Meðan konur og börn búa við ofbeldi, hvar sem er í heiminum, eru þau rænd grundvallarmannréttindum. Kona sem býr við ofbeldi er ekki frjáls að því að rækta hæfileika sína, hún býr ekki við tjáningarfrelsi, henni er meinað að taka þátt í samfélaginu á þeim forsendum sem hún kýs. Um leið verður samfélagið af kröftum hennar og þekkingu. Kynbundið ofbeldi er þess vegna ofbeldi gagnvart samfélaginu í heild – því samfélagi lýðræðis, manngildis og þátttöku sem við viljum öll búa í og standa vörð um.</p> <p>Ég vil minnast nokkurra áfangasigra sem við höfum unnið á okkar heimavelli á stuttu árabili. Þegar ég tók við embætti félags- og tryggingamálaráðherra fyrir nokkrum misserum hafði þá þegar verið samin aðgerðaáætlun gegn kynbundu ofbeldi. Ég beitti mér fyrir því að hraða allri framkvæmd hennar.</p> <p>Fimm fræðslurit ætluð fagfólki sem vinnur með þolendum kynferðislegs ofbeldis hafa nýlega verið gefin út. Viðamikil rannsókn á kynbundnu ofbeldi, aðferðafræðilega sambærileg við alþjóðlegar kannanir, hefur verið gerð. Þetta eru ekki aðgerðir sem framkalla stórar fyrirsagnir í fréttamiðlum, en þær efla þekkingu og styrkja öll viðbrögð okkar fagstétta. Þarna erum við að styrkja innviði okkar og hæfni til að takast á við ofbeldið – nú og til langframa.</p> <p>Það kom í minn hlut að hrinda vinnu að aðgerðaáætlun gegn mansali, sem ríkisstjórnin samþykkti í vor, af stað. Við vorum orðin langeyg eftir slíkri áætlun og notuðum tækifærið 2007 til að færa þetta verkefni til félags- og tryggingamálaráðuneytisins. Íslensk stjórnvöld undirrituðu samning Sameinuðu þjóðanna gegn mansali þegar á árinu 2000, en lengi á eftir gerðist ekkert. Nú er unnið eftir áætluninni og margt hefur gerst.</p> <p><strong>Varnir gegn ofbeldi<br /> </strong>Við höfum bannað kaup á vændi og hyggjumst samþykkja á yfirstandandi þingi frumvarp til að banna nektarstaði. Þá verður hegningarlögum breytt til að færa ákvæði um mansal til samræmis við þá alþjóðasamninga gegn mansali sem við ætlum að fullgilda.</p> <p>Ýmsum öðrum lögum verður breytt á yfirstandandi þingi til að tryggja úrræði fórnarlömbum til aðstoðar. Nýskipað sérfræði- og samhæfingarteymi gegn mansali hefur tekið til starfa og – og ég get fullyrt að það hefur staðist sína fyrstu eldskírn í tengslum við það hörmulega mansalsmál sem núna er til rannsóknar hjá lögreglu.</p> <p>Ný jafnréttislög voru samþykkt í minni tíð í félags- og tryggingamálaráðuneytinu. Í þeim er sú breyting frá eldri lögum að í fyrsta skipti er baráttan gegn kynbundnu ofbeldi eitt af markmiðum laganna og Jafnréttisstofa hefur fengið það hlutverk að vinna að forvörnum gegn kynbundnu ofbeldi. Það hugtak er skilgreint í lögunum og mun slíka skilgreiningu hvergi annars staðar vera að finna í íslenskum lögum.</p> <p>Á dagskrá Alþingis er núna frumvarp um lögleiðingu austurrísku leiðarinnar eins og það er kallað. Hún snýst um að veita lögreglu heimild til að fjarlægja ofbeldismenn af heimili í stað þess að fórnarlömb ofbeldisins, konur og börn, neyðist til að yfirgefa heimili sitt og verða þannig tvöföld fórnarlömb.</p> <p>Ég vil líka segja frá því að Ísland tekur núna þátt í undirbúningi nýs Evrópuráðssamnings um aðgerðir til að berjast gegn ofbeldi gegn konum og heimilisofbeldi. Jafnréttisnefnd Evrópuráðsins samþykkti að ráðast í gerð þessa samnings í formennskutíð Steingríms J. Sigfússonar. Þetta er eitt dæmi þess hvernig íslensk stjórnvöld reyna núna að beita sér á alþjóðavettvangi í þágu markmiða um jafnrétti og fyrir baráttunni gegn kynbundu ofbeldi. Mér er mikið í mun að Ísland fullgildi samninginn eins fljótt og verða má.</p> <p><strong>Neyðarmóttakan varin</strong><br /> Góðir gestir.</p> <p>Nýlega bárust fréttir af því að stjórnendur Landspítalans hygðust mæta fyrirliggjandi hagræðingarkröfum með því m.a. að leggja af sérþjálfað teymi lækna sem sinnir Neyðarmóttöku vegna nauðgana. Eðlilega komu þessar fréttir ílla við fólk enda væri slík breyting mikil öfugþróun, ekki síst ef horft er til stefnumörkunar ríkisstjórnarinnar í mansalsmálum og í baráttunni gegn kynferðislegu ofbeldi almennt.</p> <p>Starfsemi neyðarmóttökunnar þyrfti þvert á móti að efla þannig að sú mikla þekking sem þar hefur orðið til gæti nýst í þeirri atlögu sem nú stendur yfir gegn kynferðislegu ofbeldi í íslensku samfélagi. Heilbrigðisráðherra hefur þegar kallað eftir tillögum stjórnenda Landsspítalans í þessum efnum – starfsemi neyðarmóttökunnar verður því varin, þrátt fyrir yfirvofandi niðurskurð.</p> <p>Góðir gestir</p> <p>Á 20 ára afmæli UNIFEM eru fjölmörg baráttumál samtakanna að fá brautargengi og baráttan gegn kynbundnu ofbeldi er sannarlega komin á dagskrá ríkisstjórnarinnar. Við deilum sömu markmiðum í þessum efnum og saman munum við vinna fleiri sigra. Fyrir því mun ég beita mér – því heiti ég ykkur.</p> <p>Til hamingju með daginn !</p> <p>&#160;</p>
06. október 2009Blá ör til hægriBeðist afsökunar á vanrækslu og andvaraleysi<p>Virðulegi forseti!</p> <p>Það er við hæfi að efna til umræðu á Alþingi, þegar ár er liðið frá banka- og gjaldeyrishruni, um þá efnahagserfiðleika sem þjóðarbúið glímir við og þau endurreisnaráform sem uppi eru.</p> <p>Ástandið var alvarlegt fyrir ári, það hefur verið alvarlegt fram til þessa og það er enn alvarlegt. Við erum sem þjóð að glíma við mestu gjaldeyris- og bankakreppu sem nokkur þjóð hefur glímt við á síðustu áratugum og við stöndum frammi fyrir skuldakreppu ríkissjóðs og þjóðarbús sem ógnar efnahagslegu sjálfstæði þjóðarinnar.</p> <p>Í aðdraganda hrunsins fyrir um ári síðan rann það upp fyrir okkur Íslendingum að við stóðum ein og yfirgefin í hildarleik alþjóðlegrar lánsfjárkreppu. Enginn vildi liðsinna okkur nema innan ramma Alþjóða gjaldeyrissjóðsins, hvorki gamlar samstarfsþjóðir austan hafs og vestan né frændur okkar á Norðurlöndum.</p> <p>Eina færa leiðin á þeim tíma var að efna til samstarfs við aðrar þjóðir um fjárhagslega endurreisn Íslands innan vébanda Alþjóða gjaldeyrissjóðsins</p> <p>Það var löngu orðið ljóst að enginn Seðlabanki eða ríkisstjórn myndi taka að sér að koma Íslandi til hjálpar í gjaldeyriskreppu. Enginn vildi veita okkur gjaldeyrislán þótt Alþingi hefði heimilað slíka lántöku vorið 2008 – þá stærstu sem um getur – til þess að styrkja gjaldeyrisvarnir okkar.</p> <p>Engin risalán frá einstökum þjóðum reyndust vera í boði þegar á reyndi og slíkar hugmyndir hafa hingað til reynst vera byggðar á óskhyggju og pólitísku óraunsæi þegar að hefur verið gáð. Þessi staða er að mestu leyti óbreytt. Samstarf við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn er mikilvæg forsenda endurreisnar efnahagslífsins.</p> <p>Það var þegar ljóst á árinu 2006 að hið ofvaxna bankakerfi á Íslandi gat ekki lengur nærst á ódýru alþjóðlegu lánsfé. Þá gripu tveir stærstu íslensku bankarnir til þess ráðs að safna sparifé í Bretlandi, Hollandi og víðar inn á hávaxta innlánsreikninga á Netinu. Þessi samkeppni um sparifé í Evrópulöndum var mjög óvinsæl hjá bankayfirvöldum í viðkomandi löndum.</p> <p>Þegar Landsbankinn<span>&#160;</span> þverskallaðist síðan gegn eindregnum tilmælum við að koma Icesave reikningum sínum í breskt dótturfélag og opnaði ofan í kaupið svo seint sem í maí 2008 slíka reikninga í Hollandi var verið að setja alla þjóðina undir í fífldjörfu hættuspili.</p> <p>Við áttum engra góðra kosta völ þegar alþjóða fjármálakerfið riðaði til falls í þingbyrjun fyrir ári og okkar eigið bankakerfi féll saman. Sjálfsagt hafa margvísleg mistök verið gerð og ákvarðanir á einhverjum stigum verið rangar. Allt verður það vegið og metið og dómar felldir af sögunni og dómstólum hvernig það mátti verða að við flutum sofandi að feigðarósi í okkar fjármála- og viðskiptalífi.</p> <p>&#160;</p> <p>Virðulegi forseti!</p> <p>Í störfum mínum sem alþingismaður beindi ég þrásinnis spurningum til stjórnvalda um það hvort stærð bankakerfisins væri ekki að vaxa ríkinu yfir höfuð, ég spurði um hvort ekki væru hættur samfara áberandi krosseignatengslum í bönkum og viðskiptalífi, ég spurði um innistæðutryggingar, um eignarhaldsfélögin og hlutverk þeirra og um lánafyrirgreiðslu til eigenda banka og fjármálastofnana.</p> <p>Engin skýr og skilmerkileg svör bárust og viðkvæðið var oftast það að eftirlitsstofnunum eða fjármálastofnunum bæri ekki skylda til þess að upplýsa um málin m.a. vegna þess að bankarnir hefðu verið einkavæddir.</p> <p>Undirstrikað var þó oftast að ekki væri hætta á ferðum. Þetta styður undir þá skoðun að ógagnsæ og óvönduð einkavæðing bankanna á sínum tíma og skortur á regluverki hafi verið undirrót ófaranna. Miklu veldur sá er upphafinu veldur.</p> <p>Þeir atburðir sem áttu sér stað hér á landi eiga sér ekki hliðstæður í okkar samfélagssögu. Í löngum aðdraganda að banka- og gjaldeyrishruni brást margt sem við áður töldum tryggt eða sjálfsagt.</p> <p>Bankarnir brugðust, stjórnkerfið brást, stjórnmálin brugðust, eftirlitskerfið brást, fjölmiðlarnir brugðust, hugmyndakerfi hins frjálsa markaðar brást og það hafa efalítið verið teknar margar rangar ákvarðanir sem leiddu okkur í þessa erfiðu stöðu.</p> <p>Hver sem niðurstaða Rannsóknarnefndar Alþingis verður um ábyrgð einstakra aðila blasir við að ríkisvaldið, raunar allt frá einkavæðingu bankanna 2004, brást í því verkefni að koma í veg fyrir hörmungarnar sem yfir okkur dundu eða að minnsta kosti <span>&#160;</span>draga verulega úr högginu.</p> <p>Þess vegna tel ég mér sem forsætisráðherra, rétt og skylt<span>&#160;</span> fyrir hönd ríkisins og stjórnsýslunnar að biðja íslensku þjóðina afsökunar á vanrækslu og andvaraleysi stjórnvalda að þessu leyti.</p> <p>Þjóðin er í sárum, hún hefur liðið þjáningar og skaða sem enn sér ekki fyrir endann á. Þess vegna á hún heimtingu á afsökunarbeiðni.</p> <p>Það er síðan rannsóknaraðila og dómstóla að leggja grunn að, <span>&#160;</span>og sjá svo til, að þeir sem ábyrgð bera, axli hana.</p> <p>Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs hefur stigið mörg og afar mikilvæg skref til þess að tryggja að hér fari fram fullnægjandi og afdráttarlaust uppgjör þannig að sannleikurinn um aðdraganda hrunsins verði leiddur í ljós og refsað verði fyrir misgjörðir eftir rannsóknir og dómsmeðferð.</p> <p>Einskis verður heldur látið ófreistað til þess að endurheimta fé sem ranglega hefur verið skotið undan og falið fyrir skattyfirvöldum.<span>&#160;&#160;</span></p> <p>Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur hafa lengi verið í helmingaskiptum um stjórn landsins og þeir báru ábyrgð á því hvernig staðið var að einkavæðingu bankanna sem margir telja að sé frumrótin að óförum okkar í fjármálalífinu. Þar voru að mínu mati gerð stórkostleg mistök sem við nú súpum seiðið af.</p> <p><span><ins cite="mailto:r01bfb" datetime="2009-10-06T12:56">&#160;</ins></span></p> <p>Tengsl Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks við valdahópa í viðskiptalífinu hafa jafnan verið mikil og þau hafa teygt sig inn í stjórnkerfi og stofnanir. Hinir einkavæddu bankar voru aflvaki framfara til að byrja með og tóku forystu í uppbyggingu nýs atvinnulífs og útrás til annarra landa.</p> <p>En síðar urðu þeir eins og umskiptingar sem sögðu sig úr siðferðilegu sambandi við íslenskt samfélag og virtust ætla að leggja undir sig heiminn án þess að hafa til þess vegarnesti né baktryggingu aðra en fámenna þjóð við ysta haf.</p> <p>Menn geta spurt sig að því í dag hvort þeir stjórnmálaflokkar, sem mesta ábyrgð bera á hruninu hér á landi, og löngum aðdraganda þess, hefðu haft kjark og þor til þess að stíga þau skref í uppgjöri við fortíðinu og uppstokkun stjórnkerfisins sem ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs hefur þegar tekið og <span>&#160;</span>boðað að verði stigin? Ég fyrir mitt leyti leyfi mér að efast stórlega um það.</p> <p>Ég vona svo sannarlega að okkur takist að reka algjörlega burt hagsmunapotið sem einkenndi kunningjasamfélagið hér á landi sem var gegnsýrt af krosseignatengslum. Samfélag sem hafði fjarlægst hinn almenna mann og hagsmuni venjulegra fjölskyldna í landinu. Samfélag sem byggði á tengslum og völdum fárra.</p> <p>Ég heyri því miður á fólki sem skil kann á viðskiptalífinu og verðbréfaviðskiptum að ekki hafi átt sér stað nægilega miklar breytingar að þessu leyti. Að því miður sitji sömu klíkurnar og hagsmunahóparnir enn að kjötkötlunum víða í samfélaginu.</p> <p>Þetta vill ríksistjórnin sjá breytast og þetta vill almenningur sjá breytast. <span>&#160;</span>Fólk vill óráðsíuna, græðgina og völdin burt úr höndum þeirra sem grófu undan heilbrigðu viðskiptalífi eins og ég nefndi í stefnuræðu minni í gær.</p> <p>Ég treysti því að nýja Bankasýslan og nýju bankarnir muni vinna þannig að endurskipulagningu á íslensku atvinnulífi að þessu markmiði verði náð. Mikilvægar breytingar á lögum um starfsemi fjármálastofnana eiga einnig að styðja þá viðleytni.</p> <p><span>Kostnaður samfélagsins af hruninu er gríðarlegur og það mun taka okkur mörg ár að greiða þann reikning. Er þá ótalinn sá fjárhagslegi skaði sem einstaklingar, fyrirtæki, lífeyrissjóðir og erlendir lánadrottnar hafa glatað í þessum hildarleik. Erlendir kröfuhafar bankanna einir og sér, munu að líkum tapa 5-6000 milljörðum króna vegna hinna föllnu banka – allt að fjórfaldri landsframleiðslu Íslands.</span></p> <p><span>Skuldir ríkisins munu vaxa úr rúmum 300 milljörðum króna árið 2007 í rúma 1700 milljarða árið 2010<span>&#160;</span> eða um nærri eina landsframleiðslu - 1400 milljarða króna.. Þetta er frumkostnaður ríkisins af hruninu og hann á eftir að verða meiri. Icesave er þarna ótalið en sá reikningur mun leggjast á þjóðarbúið eftir 7 ár ef af líkum lætur.</span></p> <p><span>Það er risavaxið verkefni að vinna sig út úr þessum vanda þannig að efnahagslegt sjálfstæði landsins sé tryggt til frambúðar. En það munum við gera.</span></p> <p>Eins og kemur fram í Þjóðhagssáætlun sem lögð hefur verið fram hér á Alþingi eru megináherslur ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum tvær:</p> <p>&#160;</p> <p>Í fyrsta lagi að koma Íslandi út úr</p> <p><span>&#160;</span>kreppunni eins og fljótt og auðið er á forsendum norrænna velferðarsamfélaga. Þetta felur í sér að ná aftur jafnvægi í rekstri ríkissjóðs, endurreisa fjármálakerfið, ná þjóðarsátt um lykilmarkmið og viðamiklar efnahagsráðstafanir og sátt við nágrannalönd eftir hrun íslenska fjármálakerfisins.</p> <p>Í öðru lagi er það lykilatriði efnahagsstefnunnar <span>&#160;</span>að koma í veg fyrir að slíkt hrun geti dunið yfir á nýjan leik. Til þess hefur ríkisstjórnin ekki aðeins lagt fram ábyrga áætlun í ríkisfjármálum til næstu ára heldur einnig gjörbreytt umgjörð hagstjórnar til þess að tryggja betri samþættingu hinna ýmsu þátta hennar og styrkt stöðu Seðlabanka og Fjármálaeftirlits.</p> <p>Á næstu mánuðum verður samstarf þessara stofnana aukið enn frekar til þess að tryggja öruggt eftirlit með fjármálastöðugleika til framtíðar.<span>&#160;</span></p> <p>Samstarf við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn verður enn um sinn snar þáttur í efnahagsstefnu stjórnvalda og gert er ráð fyrir að svo verði fram á vormánuði 2011. Framkvæmd þessarar efnahagsstefnu er forgangsverkefni ríkisstjórnarinnar enda er hún mynduð um að tryggja efnahagslegan og félagslegan stöðugleika. Aðildarumsókn að Evrópusambandinu er einig liður í þeirri áætlun.</p> <p>Samstarfið við AGS snýst ekki eingöngu um lánveitingar og að byggja upp gjaldeyrisforða Seðlabankans. Kjarninn í samstarfinu við AGS snýst um að endurreisa trúverðugleika Íslands í samfélagi þjóðanna eftir hrun fjármálafyrirtækja og gjaldeyrismarkaðar. Slík endurreisn kallar á aðgerðir á öllum sviðum og að því hefur verið unnið sleitulaust síðasta árið.</p> <p>Það ber því að líta á samstafið við AGS sem leiðarvísir um efnahagslega vegferð út úr kreppunni til aukins jafvægis og nýrrar sóknar. Af þessu megum við ekki missa sjónir enda þótt við séum ósátt við að Bretar og Hollendingar hafi beitt sér fyrir því að tefja endurskoðun áætlunarinnar og eðlilega lánafyrirgreiðslu vegna Icesave-deilunnar.</p> <p>Þann hnút verður að leysa, hann hefur skaðað hagsmuni Íslands verulega og sjóðurinn hefur sett niður.</p> <p>Hið nýja bankakerfi sem er í mótun á Íslandi verður mjög frábrugðið hinu gamla. Hvort sem bankarnir verða í eigu einkaaðila eða ríkissjóðs er ljóst að þeir munu þurfa að breyta um starfsaðferðir. Tíma ofurlauna og kaupauka fyrir stjórnlausa áhættusækni er lokið. Íslenskir bankar þurfa fyrst og fremst að hugsa um hefðbundna bankastarfsemi og öllum ætti nú að vera ljós sú áhætta sem fylgir verulegri innlánasöfnun banka sem starfa eftir lögmálum fjárfestingabanka.</p> <p>Á næstu mánuðum verður tekin afstaða til þess hvort sameina eigi Seðlabankann og Fjármáleftirlitið á nýja leik eða hvernig megi með öðrum hætti bæta samstarf þessara tveggja stofnana.</p> <p>Á haustþingi verður einnig lagt fram frumvarp til styrkingar lagaumhverfi fjármálakerfisins. Þar er stefnt að því að styrkja ákvæði um ýmsar hegðunar- og hæfisreglur, t.d. varðandi lánveitingar með veði í eigin hlutabréfum, krosseignarhald, áhættustýringu, lán til tengdra aðila og stórar áhættuskuldbindingar, aukna möguleika til að fylgjast með eigendum virkra eignarhluta og hæfi stjórnarmanna og framkvæmdastjóra. Einnig mun íslensk löggjöf á þessu sviði áfram mótast af þróun í Evrópu.</p> <p>Þau gjaldeyrishöft sem sett voru á fyrir árslok 2009 eru ill nauðsyn við núverandi aðstæður. Seðlabankinn hefur birt stefnu um slökun haftanna sem unnin var í samstarfi við viðskiptaráðuneytið og samþykkt af ríkisstjórnin nú í sumar. Stefnt er að því að opna fyrir innflæði fjármagns á næstu mánuðum og lina svo höftin í stigum án þess að gengisstöðugleika verði ógnað.</p> <p>Ein mesta áskorun þessarar ríkisstjórnar er að koma í veg aukningu langtímaatvinnuleysis, en um helmingur allra atvinnulausra í ágúst höfðu verið án vinnu í sex mánuði eða lengur. Í þeim efnum gegnir Stöðugleikasáttmálinn og sú samvinna stjórnvalda, aðila vinnumarkaðarins og sveitarfélaga sem þar fer fram gríðarleg miklu máli.</p> <p>Þá er ekki síður mikilvægt fyrir endureisn efnahagslífsins að vel takist til með endurskipulagningu skulda heimilanna. Allar kannanir sýna að vandinn er viðráðanlegur og í raun séu það um 20% heimila sem þurfi á róttækum aðgerðum að halda.</p> <p>Þær tillögur um aðgerðir vegna skulda heimila sem kynntar hafa verið, munu tryggja að skuldsettar fjölskyldur verði ekki fastar í skuldafjötrum um ókomna tíð þegar samdrættinum linnir og er m.a. gert ráð fyrir möguleikum á afskriftum skulda í því skyni.</p> <p>&#160;</p> <p>Virðulegi forseti</p> <p>Í júní síðstliðin fól forsætisráðuneytið Félagsvísindastofnun og Hagfræðistofnun Háskóla Íslands að vinna stöðuskýrslu um íslenskt samfélag. Þar er staðfest sú mikla ójafnaðar- og misskiptingarþróun sem varð hér á Íslandi á síðustu 20 árum.</p> <p>Þeir er mest höfðu tóku til sín sífellt stærri sneið af kökunni. Hagvöxtur var hér meiri en víðast annars staðar en aukin hagsæld var að verulegu leyti tekin að láni, þannig að í raun var um óraðsíu að ræða frekar en farsæla þróun.</p> <p><span>Þróunin hefur einkennst af því að ráðstöfunartekjur tekjuhæstu hópa hækkuðu langt umfram aðra hópa í þjóðfélaginu. Á sama tíma drógust lægri tekjuhópar aftur úr.</span> <span>Raunar er þessi aukning ein sú mesta sem hefur átt sér stað í hinum vestræna heimi.</span></p> <p><span>Nýlegar rannsóknir benda til að ýmis félagsleg vandamál séu fylgikvillar <span>&#160;</span>mikils ójöfnuðar til lengri tíma litið. Því er mikilvægt að stjórnvöld móti framtíðarstefnu um skiptingu gæða samfélagsins.</span></p> <p>Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur lögðu á valdatíð sinni mikla áherslu á að lækka skatta með þeirri meginröksemd<span>&#160;</span> að þannig mætti lokka erlenda fjárfestingu til landsins. Skýrslan sýnir þó tæpast að sú hafi verið raunin.</p> <p>Fjárfestingar erlendra aðila á Íslandi hafa eftir sem áður verið aðallega í stóriðju og svo í formi fjármagnsflutninga til að hagnast á jákvæðum vaxtamun milli Íslands og útlanda. Áhugi erlendra fjárfesta á Íslandi jókst hreint ekki í takt við skattalækkanir.</p> <p>Launahækkanir á útrásartímabilinu reyndust óraunhæfar og sömuleiðis mikill útgjaldavöxtur ríksins. <span><span>&#160;</span><span>Skuldir heimilanna hafa aukist hratt á síðustu árum, sérstaklega uppúr árunum 2003 og 2005 sem skýrist aðallega af innkomu bankanna á húsnæðislánamarkaðinn.&#160;<span>&#160;</span></span></span></p> <p><span>Í skýrslunni er brýnt fyrir okkur að huga <span>&#160;</span>sérstaklega að stöðu viðkvæmra hópa í samfélaginu í kjölfar efnahagshrunsins, svo sem kvenna, barna, fatlaðra og fólks af erlendum uppruna. Má í því sambandi nefna að konur eru í sérstakri hættu á að lenda í fátækt, þær eru háðari sterku velferðarkerfi og mikil hætta er á að kynbundið ofbeldi, svo sem heimilisofbeldi aukist á tímum efnahagskreppu.</span></p> <p><span>Það eru tíðindi í sjálfu sér að íbúum landsins skuli fækka á milli ára í fyrsta sinn í um 120 ár eða um 109. Það er hinsvegar hæpið að líta á svo litla fækkun sem merki um að brostinn sé á landflótti. Merkilegra þótti mér að sjá að brottflutttir íslenskir ríkisborgarar hafa verið fleiri en þeir sem flytja heim næstum öll árin síðustu tuttugu ár. Þrátt fyrir mikinn hagvöxt og þá staðreynd að Ísland trónir enn meðal efstu þjóða á lífskjaralista Sameinuðu þjóðanna þá höldum við ekki nægilega í okkar fólk. Það er umhugsunarefni.</span></p> <p><span>&#160;</span></p> <p><span>Virðulegi forseti</span></p> <p><span>Eitt brýnasta málið sem framundan er, og allir verða að leggja sig fram um, er að efla tiltrú almennings á stofnanir lýðræðisins og réttarkerfisins. Það þarf einnig að breyta umgjörð viðskiptalífsins á róttækan hátt til að draga úr grunsemdum um spillingu. Þetta styður ríkisstjórnina í þeirri vissu að stjórnkerfis- og lýðræðisumbótum megi ekki slá á frest. Þvert á móti.</span></p> <p><span>Þá má leiða líkur að því að gangi rannsóknin á bankahruninu tiltölulega hratt, verði niðurstaðan trúverðug, og verði réttlætinu <span>&#160;</span>fullnægt, þá muni það verða til þess að efla traust á stofnunum ríkisins. Allt kapp verður lagt á það.</span></p> <p><span>Það er ár liðið frá hruni – erfitt ár, viðburðaríkt og vinnusamt. Átakaár hjá öllum Íslendingum. Ég heiti á okkur öll að kveðja nú ár hrunsins og beina sjónum okkar í ríkari mæli fram á veginn. Horfa til uppbyggingarinnar sem framundan er og þeirra óteljandi tækifæra sem framtýðin býður okkur hér á Íslandi. Þó margt hafi breyst í hruninu þá breytist það aldrei að Ísland er og verður land tækifæranna – það er í okkar höndum hvernig þau verða nýtt.</span></p>
05. október 2009Blá ör til hægriStefnuræða forsætisráðherra 5. október 2009<p>Virðulegi forseti.</p> <p>Góðir Íslendingar.</p> <p>Þing kemur nú saman eftir óvenjulega stutt hlé - á ári sem aldrei mun líða okkur úr minni. Þessi tími hefur verið þjóðinni afar erfiður því við urðum öll fyrir miklu áfalli þar sem svo margt brást sem við höfðum treyst á. Það er því ekki nema eðlilegt að fólk sé ýmist reitt eða óöruggt, vonsvikið eða uppgefið og upplifi sig svikið.</p> <p>Sérfræðingar tala um að Ísland hafi orðið fyrir stærstu gjaldeyris- og fjármálakreppu sem nokkurt land hafi lent í á friðartímum. Við séum að glíma við vanda sem sé umfangsmeiri og flóknari en aðrar þjóðir hafi glímt við áður.</p> <p>En við skulum engu að síður þakka fyrir það, að frá því að hörmungarnar dundu yfir höfum við sem þjóð staðið okkur betur en svörtustu spár gerðu ráð fyrir.</p> <p>Við höfum tekist á í lýðræðislegri umræðu - við höfum efnt til kosninga - við höfum tekið stórar og stefnumarkandi ákvarðanir og okkur hefur tekist að halda uppi atvinnulífi og þjónustu umfram allar áætlanir. Ég hika ekki við að segja að víða í okkar stjórnkerfi; í stofnunum, fyrirtækjum, skólum, heilbrigðis- og velferðarþjónustu og sveitarfélögum hafa verið unnin afrek við að halda hlutunum gangandi.</p> <p>Verum þakklát fyrir að við Íslendingar erum upp til hópa dugandi fólk og staðráðin í að vinna okkur út úr hverjum þeim vanda sem við okkur blasir.</p> <p>Við þurfum nú að gera upp, endurreisa það sem fallið er og stokka upp okkar mál þannig að íslenskt samfélag verði betra en það var fyrir hrun. Við stöndum á tímamótum í íslensku samfélagi. Hugmyndakerfi frjálshyggjunnar og óhefts markaðar er hrunið. Framundan er uppbygging samfélags á nýjum grunni jafnaðarstefnu og félagshyggju.</p> <p>Við erum þegar í miðju sársaukafullu uppgjöri. Rannsóknarnefnd Alþingis skilar skýrslu sinni um ástæður hrunsins að mánuði liðnum. Henni mun verða fylgt fast eftir. Það er stefna ríkisstjórnarinnar að styðja rannsóknaraðila eftir mætti í vandasömu verki og það hefur verið gert með fjárframlögum, lagabreytingum og ýmsum öðrum ráðstöfunum.</p> <p>Það traust sem farið hefur forgörðum verður ekki endurheimt nema uppgjörið eigi sér stað á fullnægjandi hátt og þeir sem bera ábyrgð verði látnir axla hana. Sækja verður þá til saka sem sannað þykir að hafi framið misgjörðir og lögbrot. Það verður ekki hægt að ná sáttum í samfélaginu nema allt sé gert til þess að leiða sannleikann í ljós. Þar má ekkert undan draga.</p> <p>Fólk vill óráðsíuna og græðgina burt og völdin úr höndum þeirra sem grófu undan heilbrigðu viðskiptalífi og stjórnsýslu. Það vill ekki að sömu klíkurnar og hagsmunahóparnir sitji að kjötkötlunum eins og ekkert hafi í skorist. Almenningur, sem nú býr við atvinnuleysi og skert kjör, vill sjá breytingar eiga sér stað og sú krafa er fyllilega réttmæt. Þessi krafa snýr meðal annars að bönkunum.</p> <p>Ég hef sem forsætisráðherra skrifað skilanefndum bankanna bréf þar sem ég krefst þess að fá svör við því hvort farið sé eftir skráðum reglum og gegnsæju ferli í ákvörðunum um það hvaða fyrirtækjum, sem mörg eru tæknilega gjaldþrota, verði leyft að ganga í endurnýjun lífdaga. Ríkisstjórnin sættir sig ekki við annað en þarna sé allt uppi á borðinu og að jafnræði sé tryggt.</p> <p>Icesave-málið er hluti af uppgjörinu. Það hefur reynst mér og öllum þungbært. Sett í samhengi við aðrar byrðar hrunsins, sem þjóðin þarf að glíma við á næstu misserum og árum, er það því miður ekki okkar stærsta vandamál.</p> <p>Hallarekstur ríkissjóðs og tæknilegt gjaldþrot Seðlabankans, vegna afskrifta lána til fallinna fjármálafyrirtækja, eru stærri í sniðum þegar horft er á áætlaðar raunstærðir. Vegna þeirra fjármuna þurfum við þegar í dag að bera gríðarlegan kostnað sem kallar á niðurskurð og skattahækkanir.</p> <p>Þegar spurt hefur verið hvort mér finnist sanngjarnt að Íslendingar gangi í ábyrgð fyrir meinta fjárglæframenn, sem með Icesave nýttu sér hið góða nafn þjóðarinnar á óábyrgan hátt, hef ég svarað því neitandi. Það er ekki réttlátt að Íslendingar séu látnir gjalda fyrir gallaða löggjöf Evrópusambandsins.</p> <p>Það er ekki réttlátt að Bretar og Hollendingar hreinsi hendur sínar af því að þeirra eigið fjármálaeftirlit hafi brugðist, ekki síður en okkar, í Icesave málinu og það er afar ósanngjarnt að þeir skuli torvelda samstarf Íslands og Alþjóða gjaldeyrissjóðsins. Við urðum fórnarlömb þess að allar þjóðir sem við eigum helst samskipti við, bæði austan hafs og vestan, töldu nauðsynlegt að verja gallaðar fjármálareglur til þess að forða áhlaupi á banka víða um heim.</p> <p>Við stóðum ein og gerum það enn í Icesave-málinu.</p> <p>Kalt hagsmunamat segir mér að við eigum ekki annarra kosta völ en að gera upp Icesave reikningana. Ef við fáum ekki lán frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum eða vinaþjóðum og fjármagn á næstunni til þess að styrkja gjaldeyrisforðann, mun afnám gjaldeyrishafta frestast, gengi haldast veikt, vaxtalækkun tefjast, botninn detta úr lánshæfismati ríkisins sem hafa mun í för með sér mun dýrari endurfjármögnun lána.</p> <p>Þá mun endurreisn atvinnulífsins verða teflt í tvísýnu, atvinnuleysi stóraukast og þar með vandi heimlanna í landinu. Ef við viljum ekki einangrast sem þjóð og loka öllum samskiptaleiðum við alþjóðasamfélagið þá er okkur nauðugur einn kostur að leiða Icesave-málið til lykta.</p> <p>Það er þetta mat og hagsmunir fólksins í landinu sem ræður minni afstöðu. Þeir sem hrópa nú hæst og bjóða aðrar lausnir eru að stefna hagsmunum almennings hér á landi í hættu til lengri og skemmri tíma litið. Hér höfum við ekkert val. Þetta bið ég fólk að hafa í huga.</p> <p>Alþingi komst að sömu niðurstöðu þegar það fól framkvæmdavaldinu með þingsályktun að ljúka málinu með samningum fyrir tæpu ári síðan. Þrjár ríkisstjórnir með þátttöku Sjálfstæðisflokksins, Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar- græns framboðs hafa staðfest í samskiptum við alþjóðasamfélagið að við Íslendingar ætlum að standa við skuldbindingar okkar þótt okkur sé það óljúft.Þetta eru staðreyndir málsins og við þær verðum við að glíma.</p> <p>Við verðum að beina sjónum okkar fram á veginn.</p> <p>Ríkisstjórnin stendur nú fyrir mestu uppstokkun í stjórnkerfi og stjórnsýslu hins opinbera á lýðveldistímanum. Umdæmaskipting þjónustu verður stokkuð upp, landið verður gert að einu skattaumdæmi og embætti ríkisskattstjóra og skattstofur landsins verða sameinuð.</p> <p>Lögregluumdæmum, dómstólum og sýslumönnum verður fækkað. Heilbrigðisstofnanir, vinnu- og velferðarstofnanir og ýmsar stofnanir á sviði samgöngumála, umhverfismála og atvinnumála verða samþættar eða sameinaðar.</p> <p>Umfangsmikil enduskipulagning á Stjórnarráðinu er þegar hafin og ráðuneytum verður fækkað úr 12 í 9 á kjörtímabilinu. Fyrir lok þessa árs verður lagt fram frumvarp um atvinnuvegaráðuneyti sem komi í stað sjávarúvegs- og landbúnaðarráðuneytis og iðnaðarráðuneytis. Einnig mun umhverfisráðuneytið verða eflt sem auðlindaráðuneyti.</p> <p>Úrbætur í lýðræðismálum verða áfram ofarlega á verkefnaskrá ríkissjórnarinnar. Stjórnlagaþing, þjóðaratkvæðagreiðslur, persónukjör, fjármál stjórnmálaflokka, aukið gegnsæi í stjórnsýslunni, lög um ráðherraábyrgð og fleira eru allt lýðræðisumbætur sem þokað verður áfram.</p> <p>Vinnubrögðum verður breytt með siðareglum ráðherra og embættismanna, nýjum lögum um skipan dómara, nýjum upplýsingalögum og endurskoðun á lögum um skipan embættismanna Endurreisn bankanna er nú loks á lokastigi og horfur eru á að erlendir lánadrottnar og kröfuhafar kjósi að gæta hagsmuna sinna með þátttöku í bankarekstri og uppbyggingu íslensks atvinnulífs að nýju. Ef fram fer sem horfir þá munu vel fjármagnaðir bankar með víðtæk alþjóðleg tengsl geta tekið virkan þátt í endurreisn íslenskra fyrirtækja samfara því að verðbólga og vextir fara ört lækkandi næstu misserin.</p> <p>Í umsókn Íslands að Evrópusambandinu felst einnig stefnumörkun um stöðu Íslands og styrk til lengri tíma litið. Sjálf umsóknin og viðtökurnar við henni fela í sér skýr og traustvekjandi skilaboð til umheimsins. Ég tel fullvíst að sem umsóknarríki muni Ísland öðlast sterkari stöðu en ella hefði verið.</p> <p>Þær sársaukafullu og harkalegu aðgerðir sem fjárlagafrumvarpið boðar eru óhjákvæmilegar. Efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar er í húfi og þar með grundvöllur þess að hér verði hægt að halda uppi nauðsynlegri velferðar- og samfélagsþjónustu á komandi árum.</p> <p>Þjóðin spyr, hverjar eru þessar skuldir ríkisins? Ég skal svara því skýrt: Skuldir ríkisins munu vaxa úr rúmum 300 milljörðum króna árið 2007 í rúma 1700 milljarða árið 2010 eða um nærri eina landsframleiðslu - 1400 milljarða króna. Þar er ekki ein króna vegna Icesave-málsins.</p> <p>Um 350 milljarðar eru vegna halla ríkissjóðs, um 350 milljarðar vegna lána vinaþjóða til þess að styrkja gjaldeyrisforðann, um 300 milljarðar vegna endurfjármögnunar banka og fjármálafyrirtækja, um 150 milljarðar vegna gengisþróunar á eldri lánum og um 300 milljarðar vegna Seðlabanka Íslands, til að forða gjaldþroti hans. Skuld ríkisins vegna afskrifaðra lána Seðlabanka Íslands jafngildir þreföldum niðurskurði fjárlagahallans á milli áranna 2009 og 2010.</p> <p>Vegna þessara vaxandi skulda er vaxtakostnaður ríkisins orðinn næst stærsti liður fjárlaga á eftir útgjöldum til félags- og tryggingamála, um 100 milljarðar króna. Þessi vaxtabyrði ríkisins mun að lokum verða stærsti útgjaldaliður fjárlaga ef ekkert er gert. Útgjöld vegna atvinnuleysisbóta og annarra bótagreiðslna hafa jafnframt vaxið um tugi milljarða eins og við vitum og tekjur hrunið vegna minnkandi umsvifa í hagkerfinu.</p> <p>Ef við rekum ríkissjóð með 200 miljarða króna árlegum halla á næstu árum, eins og við höfum gert um tveggja ára skeið mun gífurleg vaxtabyrði draga allan þrótt úr velferðarkerfinu. Við munum ekki hafa neina fjármuni til þess að byggja það þjóðfélag sem við viljum búa í.</p> <p>Þessi bráðavandi hefur ekkert með Icesave að gera og ekkert með Alþjóðagjaldeyrissjóðinn að gera. Þeir sem því halda fram eru að blekkja fólk. Það er sama hvort Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er eða fer, sama hvort við borgum Icesave eða ekki.</p> <p>Við verðum að draga mjög hratt úr hallarekstri og skuldasöfnun ríkisins. Fjárhagsleg framtíð barna okkar og komandi kynslóða er í húfi. Glíman við fjárlagahallann á næstu árum snýst um hvort við Íslendingar höldum okkar efnahagslega sjálfstæði eða ekki. Ætlum við tapa þeirri glímu? Nei, segi ég. Ekki á minni vakt.</p> <p>Ríkisstjórnin mun óhikað breyta skattkerfinu til þess að auka jöfnuð og réttlæti í samfélaginu. Þar er um mikla stefnubreytingu að ræða frá stjórnartímabili Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Þá leyfðist ríkustu fjölskyldum landsins að hrifsa til sín sístækkandi hlut í ráðstöfunartekjum landsmanna.</p> <p>Á árunum 1993 til 2007 fimmfölduðu ríkustu fjölskyldur landsins hlut sinn í ráðstöfunartekjum, 1% ríkustu fjölskyldna fóru úr 4% í 20% af heildarráðstöfunartekjum landsmanna. Þetta var óheillastefna fyrir Íslendinga, stefna markvissrar misskiptingar sem leiddi til ófarnaðar. Þessari stefnu hefur nú verið kastað fyrir róða. Þeir sem gagnrýna skattastefnu ríkisstjórnarinnar verða að segja hvort þeir vilji skera meira niður og þá hvar eða hvort þeir vilji auka skuldir ríkissjóðs.</p> <p>Stefna ríkisstjórnarinnar um aðgerðir til að létta greiðslubyrði og greiða úr skuldavanda einstaklinga og heimila liggur nú fyrir. Saman fari almenn leiðrétting og ný sértæk úrræði þar sem allt kapp er lagt á að greiða úr vanda sem flestra með sanngirni, jafnræði og hófsemi að markmiði.</p> <p>Með þessu mun fjöldi heimila og einstaklinga ná tökum á fjármálum sínum. Þeir sem annars hefðu átt alvarleg vanskil yfir höfði sér ná vopnum sínum og fólk hefur meira fé til ráðstöfunar. Hjá þeim sem virtust allar bjargir bannaðar opnast leiðir til að greiða úr vandanum og fólk getur litið framtíðina bjartari augum.</p> <p>Lánasjóður íslenskra námsmanna hefur verið efldur til þess að hækka grunnframfærslu námslána um 20 af hundraði. Þetta er mikilvægur áfangi í að beina fólki í nám meðan á samdráttarskeiði stendur til þess að það komi betur undirbúið inn á vinnumarkað þegar hann tekur við sér að nýju. Tillögur um vinnumarkaðs- og starfsnámsúrræði fyrir ungt fólk án atvinnu sem hefur stutta skólagöngu að baki eru væntanlegar innan skamms.</p> <p>Verkaskipting heilbrigðisstofnana á landinu öllu verður endurskilgreind og stjórnsýslustofnanir samhæfðar, haldið verður áfram að ná niður lyfjakostnaði og dregið úr kostnaði við sérgreinalækningar og þjálfun.</p> <p>Ríkisstjórnin mun móta orkustefnu þar sem áhersla er lögð á að efla græna atvinnustarfsemi með því að nýta endurnýjanlega orku á sjálfbæran og samfélagslega ábyrgan hátt til verðmæta- og atvinnusköpunar.</p> <p>Stefnt er að því að setja rammlöggjöf um ívilnanir vegna erlendrar fjárfestingar hér á landi og styðja við nýsköpun í atvinnulífinu með löggjöf um ívilnanir. Aukin fjárframlög síðustu ára í samkeppnissjóði verða varin. Aldrei hefur verið varið jafn miklu fé á föstu verðlagi og í ár til ferðaþjónustunnar. Haldið verður áfram að efla hana með samstarfi um fjármögnun markaðs- og kynningarverkefna erlendis og með því að ýta undir ný sóknarfæri.</p> <p>Ríkisstjórnin hyggur á verulegar breytingar á lögum um fjármálafyrirtæki, lögum um bankaleynd, lögum um innistæðutryggingar, lögum um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði. Þessar breytingar eru allar taldar nauðsynlegar til þess að koma böndum á fjármálamarkaðinn eftir hrunið og til þess að koma í veg fyrir endurteknar ófarir í fjármálageiranum.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur efnt til víðtæks samstarfs um gerð sóknaráætlunar fyrir alla landshluta í samræmi við nýja svæðaskiptingu landsins, sem miðar að því að Ísland verði í hópi þeirra landa sem hafa bestar forsendur til þess að tryggja góð og eftirsóknarverð lífskjör fyrir aldna sem unga.</p> <p>Ríkisstjórnin undirbýr tillögur um næstu strandveiðivertíð í ljósi reynslunnar af strandveiðum liðins sumar sem færðu nýtt líf í mörg byggðarlög. Tillögur um breytingar á fiskveiðistjórnarkerfinu verða kynntar á Alþingi í vetur þegar endurskoðunarnefnd hefur komist að niðurstöðu.</p> <p>Ríkisstjórnin mun styrkja stöðu náttúruverndar með endurskoðun náttúruverndarlaga. Þess er vænst að rammaáætlun um vernd- og nýtingu vegna vatnsafls og jarðvarma verði lögð fyrir Alþingi á yfirstandandi þingi. Ríkisstjórnin vinnur jafnframt að því að setja saman aðgerðaáætlun í því skyni að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.</p> <p>Góðir landsmenn</p> <p>Hverjum þeim sem stendur í baráttu er hollt að einblína ekki eingöngu á það sem honum er mótdrægt. Allt í kringum okkur eru jákvæð teikn úr atvinnulífi, menningu, félagsstarfi og stjórnsýslu sem ættu að örva okkur og hvetja. Jákvæð teikn um samtakamátt, samheldni, áræðni og dugnað sem áður en langt um líður mun skila okkur breyttu og betra samfélagi. Við þurfum að rækta og hlúa að þessum jákvæðu sprotum í okkar samfélagi.</p> <p>Við getum fagnað því að meiri afgangur er á vöruviðskiptum við útlönd í haust en verið hefur, álverð hefur hækkað, aflaverðmæti úr sjó hefur aukist, verð ýmissa fiskafurða hefur hækkað, útlitið er gott í sjávarútvegi, tekjur af erlendum ferðamönnum hafa aukist verulega og spár OECD gera ráð fyrir að hagvöxtur aukist þegar á næsta ári og að aukning verði á ný í heimsverslun. Það er gott fyrir Íslendinga vegna þess að okkar bati verður drifinn áfram af útflutningi.</p> <p>Gengi krónunnar hefur verið stöðugt síðastliðinn mánuð þótt dregið hafi á sama tíma verulega úr inngripum Seðlabankans á gjaldeyrismarkaði. Velta á gjaldeyrismarkaði virðist einnig vera að aukast og uppsöfnun á gjaldeyrisinnistæðureikningum fyrirtækja í bönkunum hefur stöðvast.</p> <p>Skuldatryggingarálag heldur áfram að lækka og þess er vænst að verðabólga muni hjaðna ört í vetur og vextir lækka. Þá er ljóst að bæði hefur atvinnuleysi orðið minna en spáð var á Íslandi það sem af er og samdráttur er ekki eins mikill og óttast var.</p> <p>Mörg jákvæð teikn eru á lofti og fjöldi stórverkefna í augsýn. Ég nefni Búðarhálsvirkjun, endurbyggingu álversins í Straumsvík, álver í Helguvík, gagnaver og tónlistarhúsið sem nú er að rísa. Ég nefni stórverkefni sem rætt hefur verið um við lífeyrissjóðina svo sem við Suðurlandsveg, Vesturlandsveg, nýjan Landspítala, stækkun flugstöðvar á Akureyri og samgöngumiðstöð í Reykjavík. Að öllu þessu er nú unnið hörðum höndum m.a. á grundvelli stöðugleikasáttmálans.</p> <p>Framundan eru erfiðar tíma þar sem við, hvar á vettvangi sem við stöndum, munum glíma við uppgjör, endurreisn og uppstokkun í okkar eigin lífi og þjóðlífinu. Ríkisstjórnin hefur lagt fram stefnu og áætlanir sem munu leiða landsmenn út úr vandanum. Við erum að taka til í ríkisfjármálunum sem er í raun mikilvægasta sjálfstæðismál okkar Íslendinga í dag.</p> <p>Við erum að stokka upp stofnanakerfið hjá hinu opinbera sem hefði átt að vera búið að gera fyrir löngu. Við erum að knýja fram lýðræðisumbætur og margvísleg réttindamál sem hafa verið að velkjast í kerfinu um árabil án niðurstöðu. Við erum að leiðrétta margskonar misrétti og afnema forréttindi sem alltof lengi hafa liðist. Það á ekki að bíða með þessar úrbætur þótt á móti blási. Þær eru nauðsynlegar ef við ætlumst til þess að betra og heilbrigðara velferðarsamfélag verði til úr rústum hrunsins.</p> <p>Ég er sannfærð um að það er vilji meginþorra landsmanna og að því skulum við vinna saman.</p> <p>Góðar stundir.</p> <p> </p> <ul> <li>Fylgiskjal - <a href="http://www.stjornarrad.is/Thingmalaskrar/nr/330" target="_blank">þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar 2009-2010</a> </li> </ul>
01. október 2009Blá ör til hægriFærri sveitarfélög og fleiri verkefni<h3 align="center">Ræða Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga fimmtudaginn 1. október 2009.</h3> <p>Ágætu sveitarstjórnarmenn.</p> <p>Það hefur sjálfsagt aldrei verið mikilvægara en einmitt nú að koma saman til fjármálaráðstefnu sveitarfélaganna.</p> <p>Það hafa verið óvissutímar á flestum sviðum fjármála og sveitarfélögin hafa ekki frekar en ríkið farið varhluta af þeim efnahagsþrengingum sem þjóðin á við að glíma.</p> <p>Við vitum að við Íslendingar þurfum að halda vel á spöðunum til þess að gera þessa<br /> djúpu efnahagslægð eins skammvinna og mögulegt er. Það kallar á samstöðu og samvinnu, ríkisstjórnar, sveitarfélaga, aðila vinnumarkaðar ofl. En við erum þrautseig þjóð, það hefur sagan kennt, og við munum vinna okkur út úr þessum erfiðleikum.</p> <p>Það lýsir vel viðhorfum ríkisstjórnarinnar hve sveitarstjórnarmálin fá mikið vægi í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna. Aukið vægi sveitarstjórna og bætt samskipti ríkis og sveitarfélaga eru lykilatriði í okkar huga.</p> <p>Við viljum efla hið staðbundna lýðræði og bæta lýðræðisleg vinnubrögð, við viljum færa verkefnin heim í hérað auk þess að styrkja og breikka tekjustofna. Við viljum auka efnahagssamráð ríkis og sveitarfélaga og við viljum skapa farsæl samskipti og traust á milli aðila. Þetta eru allt áherslur sem þið, ágætu sveitarstjórnarmenn, hafið einnig sett í forgang og því eigum við mikla samleið við úrvinnslu þessara verkefna.</p> <p>Ég fagna því sérstaklega þeirri yfirlýsingu sem Kristján Möller samgönguráðherra og Halldór Halldórsson, formaður stjórnar Sambands sveitarfélaga, undirrituðu á samráðsfundi ríkis og sveitarfélaga í vikunni um frekari vinnu við sameiningar sveitarfélaga. Með henni er ætlunin að skoða sameiningarkosti í hverjum landshluta og móta tillögur til ákvörðunar á landsþingi ykkar og síðan á Alþingi sem er nýlunda.</p> <p>Ég styð þessi áform eindregið og fagna því líka að Vestfirðingar og Austfirðingar hafa þegar byrjað að ræða í alvöru um stóra sameiningu sveitarfélaga í sínum landshlutum.</p> <p>Við höfum í mörg ár, með mikilli fyrirhöfn, farið leið frjálsrar sameiningar og þótt hún hafi vissulega skilað miklum árangri í sameiningu er enn langt í land að mínu mati. Eins og bent hefur verið á er meira en helmingur allra sveitarfélaga á Íslandi með færri en eitt þúsund íbúa og það gengur ekki í mínum huga. Ég tel það raunsætt og raunar mjög mikilvægt vegna vaxandi hlutverks sveitarfélaganna og síaukinna verkefna að þeim fækki úr 77 í 17 á næstu árum.</p> <p><br /> Og hlutur sveitarfélaganna á bara eftir að aukast. Þess vegna þarf þeim að vaxa ásmegin. Verkefnisstjórn á vegum félags- og tryggingamálaráðherra vinnur til dæmis að yfirfærslu málefna fatlaðra og aldraðra til sveitarfélaganna á árunum 2011 og 2012. Ég legg mikla áherslu á að haldið verði fast í þessi áform. Það er löngu tímabært að samþætta þessa mikilvægu velferðarþjónustu annarri velferðarþjónustu sem sveitarfélögin annast og reynsla þeirra sveitarfélaga sem tekið hafa þessi verkefni mælir með því að þessi leið sé farin.</p> <p>Ég tek ekki undir með þeim sem segja, að nú sé ekki rétti tíminn til að gera þetta og vísa til efnahagsástandsins &ndash; ég held því þvert á móti fram, að það sé engin fyrirstaða, miklu frekar tel ég að það geti kallað fram tækifæri til nýsköpunar og endurnýjunar sem geti leitt til betri en um leið hagkvæmari þjónustu á þessu sviði.</p> <p>Ég tel jafnframt að þetta sé ekki endastöð hvað breytingar á verkaskiptingu varðar. Við þurfum sem fyrst að ákveða hvaða verkefni verða næst í röðinni og hvenær rétti tíminn er fyrir áframhaldandi breytingar. Ég nefni framhaldsskólann, sem sveitarfélögin sjálf hafa bryddað uppá, ég nefni heilsugæsluna og ég nefni verkefni á sviði samgöngumála.</p> <p>En samhliða auknum verkefnum hljótum við að gera ríkari kröfu um það að öll sveitarfélög axli sína ábyrgð í uppbyggingu samfélagsins. Þetta á við bæði um velferðarþjónustuna og ekki síður um stuðning við atvinnulíf og menningu. Ekkert sveitarfélag má vera stikk frí í þessum efnum. Allra síst á þrengingartímum eins og þeim sem við nú upplifum. Það er ófært og í raun óliðandi að einstök sveitarfélög, jafnvel þau sem vel eru sett og nýta ekki tekjustofna sína til fulls bjóði ekki uppá fullar húsaleigubætur, félagslegt húsnæði eða sérstakar húsaleigubætur og&nbsp; tryggi ekki lágmarks þjónustu við aldraða, fatlaða og þá sem standa höllum fæti á meðan önnur á sama svæði eiga i miklum erfiðleikum með að halda uppi lögboðnu þjónustustigi. Þannig getum við ekki hagað okkur lengur- allir verða að axla sínar byrðar. Sú&nbsp; þjónusta sem hér um ræðir er öðrum þræði lögbundin en mörg sveitarfélög gera betur en lög kveða á um og getur sú aðstoð ráðið úrslitum um velferð einstakra fjölskyldna.</p> <p>Ágætu fundarmenn!<br /> Nú er unnið að endurskoðun laga um tekjustofna sveitarfélaga í stórri nefnd en hugsunin er sú að við getum náð breiðri samstöðu um þá endurskoðun. Slík samstaða er æskileg en áhersla á hana má ekki verða til þess að málið koðni niður í athafaleysi.</p> <p>Útsvarið er langstærsti tekjustofn sveitarfélaga eins og þið þekkið. Útsvarið er um 70% af heildartekjum sveitarfélaganna, þó svo að mörg sveitarfélög, einkum hin smærri, reiði sig ekki síður á framlög úr Jöfnunarsjóði.</p> <p>Nefndin þarf að skoða tekjustofnakerfið í heild og meta kerfisbreytingar, svo sem hvar og hvernig liggja tækifæri til að útvíkka og breikka tekjustofna. En hún þarf einnig að fjalla um innbyrðis skiptingu tekjustofna milli sveitarfélaga. Skattstofnar eru missterkir og það hefur í för með sér ójafnræði milli sveitarfélaga með hliðsjón af útgjaldaþörf þeirra, nema til komi öflugar jöfnunaraðgerðir. Er það þannig sem við viljum hafa það, eða eru aðrar leiðir sem koma til álita?</p> <p>Regluverk Jöfnunarsjóðs er sömuleiðs allt til skoðunar og er tillagna sérstaks starfshóps um úrbætur á því að vænta fyrir árslok.</p> <p>Við ættum nú einnig að nýta tækifærið til þess að ljúka mótun fjármálareglna fyrir sveitarfélögin á næstu mánuðum. Við verðum að tryggja jafnvægi í rekstri sveitarfélaga yfir hagsveifluna með því að styrkja ákvæði í sveitarstjórnarlögum.</p> <p>Í kjölfarið ættu ríki og sveitarfélög að gera með sér hagstjórnarsamning líkt og tíðkast á hinum Norðurlöndunum. Fjármálareglur og slíkir hagstjórnarsamningar væru öflug tæki við þær erfiðu aðstæður sem við stöndum nú frammi fyrir í fjármálum hins opinbera. Á sama tíma verður að bæta og styrkja efnahagslegt samráð stjórnsýslustiganna.</p> <p>Við verðum að styrkja samráðsnefnd um efnahagsmál og ég bind einnig vonir við að nýtt ráðuneyti efnhags- og viðskiptamála verði mjög virkt í þessu samráði og leiði það til framtíðar. Þar sem pólitískrar stefnumótunar er þörf mun svo ráðherranefnd um efnahagsmál taka af skarið með forsvarsmönnum sveitastjórna. Til þess að slíkt samráð verði sem öflugast er þó nauðsynlegt að bæta skil á hagtölum um stöðu sveitarfélaganna. Helst þyrftu að liggja fyrir tölur um fjármál sveitarfélaganna mánaðarlega líkt og hjá ríkissjóði.</p> <p>Ég tel einnig nauðsynlegt að litið verði til þess hvort ekki skuli setja reglur um lántökur sveitarfélaga í erlendri mynt. Eins og við höfum öll séð getur 45%&nbsp; skuldsetning sveitarfélaga í erlendri mynt verið stórvarasöm, amk á meðan við nýtum krónuna sem gjaldmiðil. Skortur á samráði á þessu sviði er talinn til veikleika í okkar hagkerfi sem við þurfum að taka á. Veikleikinn er einkum talinn felast í því að rúmar heimildir eru hjá sveitarfélögum til lántöku og skuldsetningar, og að krafan um hallalausan rekstur er mjög veik. Það verður ekki hjá því komist að gera einhverjar breytingar hvað þetta varðar.</p> <p>Í kjölfar efnahagshrunsins var samráð ríkis og sveitarfélaga aukið og leiddi það til þess að gerðar voru ýmsar breytingar á lögum til að bæta stöðu einstakra sveitarfélaga. Meðal annars var útsvarið hækkað um 0,25 prósentustig og fallið var frá lækkun fasteignaskatts á opinberar eignir, auk þess sem aukaframlag Jöfnunarsjóðs var tryggt. Unnið er nú í samgönguráðuneytinu að setningu reglna varðandi úthlutun framlagsins í ár.</p> <p>Lýðræðishópur sambandsins hefur unnið ötullega að mótun siðareglna fyrir sveitarstjórnarstigið og ég styð heilshugar slíka vinnu ykkar sveitarstjórnarmanna. Við bíðum eftir að sjá mótaðar tillögur og það mun ekki standa á okkur að finna leiðir til að styðja eða innleiða slíkar viðmiðunarreglur í viðeigandi regluverk.</p> <p>Ég hef farið yfir sjónarmið sambandsins varðandi frumvarp til laga um persónukjör. Margar af ykkar ábendingum eiga rétt á sér og þær munum við skoða. Ég vil þó leggja áherslu á að megintilangur þeirrar breytingar sem lögð hefur verið til er að bæta og styrkja stöðu kjósenda við val á fulltrúum á Alþingi eða í sveitarstjórn. Við eigum ekki að vera hrædd við þessi skref, þau eru nauðsynlegar lýðræðisumbætur og eru án efa mikilvægt skref í að færa aukið vald inn í kjörklefann.</p> <p>Krafa almennings um aukið lýðræði og meiri áhrif kjósenda er hávær og réttmæt. Við kjörnir fulltrúar megum ekki&nbsp; daufheyrast við þessum kröfum fólksins. Tíminn fyrir breytingar er núna og tíminn er nægur ef viljinn fyrir hendi. Ég bendi á að nánast allar breytingar á kosningalöggjöf hér á landi hafa átt sér stað með tiltölulega skömmum fyrirvara fyrir kosningar. Sá tími sem nú er til stefnu er rúmur í þeim samanburði.</p> <p>Meðal gagnrýnisradda sem heyrst hafa er að það fyrirkomulag persónukjörs sem lagt er til tryggi ekki jafna stöðu kynjanna í kosningum. Um þessar mundir er nefnd að ljúka störfum um aðgerðir til að auka hlut kvenna í sveitarstjórnum og verður fróðlegt að sjá hennar niðurstöður. Við skulum hins vegar hafa í huga að núverandi fyrirkomulag kosninga tryggir ekki jafna stöðu kynjanna. Það hefur verið&nbsp; á ábyrgð flokkanna sjálfra að tryggja stöðu kynjanna á framboðslistum sínum. Þeirri jafnréttiskröfu hafa sumir flokkar svarað en aðrir ekki, því miður. Mín skoðun er sú að persónukjör muni bæta stöðu kvenna á framboðslistum og reynsla annarsstaðar á Norðurlöndum styður hana.</p> <p>Mikilvægt er að hlusta á öll sjónarmið og rök varðandi beint persónukjör. Það verður því verkefni Alþingis halda áfram umfjöllun um málið en ég legg alla áherslu á að það verði klárað á fyrstu mánuðum þings nú í haust þannig að ljóst verði vel fyrir áramót hvaða reglur muni gilda í sveitarstjórnarkosningunum að vori.</p> <p>Kæru sveitarstjórnarmenn!<br /> Í samræmi við samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna er unnið hörðum höndum að gerð sóknaráætlana fyrir alla landshluta. Þetta er brýnt verkefni sem miðar að því að skapa nýja sýn á svæðasamstarf í landinu, efla staðbundna áætlanagerð og tryggja að sjónarmið stjórnsýslu, atvinnulífs og menningar á hverju svæði verði hluti af stefnumörkun viðkomandi svæða.</p> <p>Sveitarfélögin hafa mikilvægu hlutverki að gegna í þessu sambandi, þau eru leiðandi afl í svæðasamvinnu og þess vegna hafa þau fengið mikið hlutverk í þessu þýðingarmikla verkefni.</p> <p>Vinna við gerð sóknaráætlana fyrir hvern landshluta felur einnig í sér tímabært og kærkomið tækifæri til að skoða svæðasamvinnu hér á landi í alþjóðlegu samhengi. Við þurfum að spyrja okkur um það hvernig getum við endurskiplagt heimavinnu okkar á sviði byggða og sveitarstjórnarmála til þess að nýta sem best þau tækifæri sem t.d. kunna að vera framundan á sviði Evrópumála.</p> <p>Stuðningur úr uppbyggingar- og byggðasjóðum ESB byggist að miklu leyti á því að styðja við þróun og atvinnusköpun á einstökum svæðum með hliðsjón af sóknaráætlunum viðkomandi ríkja. Meginspurningin í því sambandi snýst um það, hvaða svæðaskipulag er rétt að hafa á Íslandi með hliðsjón af þessu, hvernig skipuleggjum við samstarf og sóknaráætlanir innan svæða svo sem stjórnsýslu, atvinnulíf, menningu ofl. og hvernig skipuleggjum við samskipti viðkomandi svæðis við stjórnvöld.</p> <p>Ríkisstjórnin leggur mikla áherslu á að fulltrúar Sambands íslenskra sveitarfélaga komi með formlegum hætti að aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Skipulag aðildarviðræðna er nú til skoðunar í utanríkisráðuneytinu, það verða margir kallaðir að þessari vinnu og mjög mikilvægt er að sveitarfélögin fái sæti við samningaborðið.</p> <p>Ágæta sveitarstjórnarfólk!<br /> Ríkisstjórnin hefur lagt nýjan grunn að ríkisfjármálum næstu fjögurra ára. Við höfum samþykkt stefnumörkun sem gerir okkur kleift að takast á við afleiðingar hrunsins og aðlaga rekstur ríkissjóðs að þeim raunveruleika sem við búum við. Það er verkefni sem kallar á uppstokkun alls ríkisrekstursins og gerir ráð fyrir að stoppað verði í 190 milljarða halla á 4 árum. Þegar í lok árs 2010 er gert ráð fyrir að hallinn hafi minnkað um tæpa 100 milljarða króna. Þessu verður náð fram jafnhliða með niðurskurði, sparnaði, uppstokkun ríkiskerfisins og réttlátari&nbsp; skattastefnu en verið hefur.</p> <p>Allstaðar þarf að draga saman og hagræða í rekstri, hjá því verður ekki komist en ríkisstjórnin er sammála um þá forgangsröðun að verja eins og hægt er bæði grunnþjónustuna og störfin. Launalækkanir eru óumflýjanlegar í öllu opinbera kerfinu, hversu sársaukafullt sem það er, en þó hefur verið mörkuð sú stefna að laun undir 400 þúsund verða ekki skert.</p> <p>Efnahagskreppan hefur augljóslega haft mikil áhrif á fjármál sveitarfélaganna og gríðarlegur viðsnúningur hefur orðið á rekstri bæði sveitarsjóða og samstæðureikninga frá árinu 2007, þegar góðærið var í algleymingi, til ársins 2008 þegar kreppan skall á af fullum þunga. Ég geri ráð fyrir því að horfurnar í rekstri á þessu ári séu heldur ekki bjartar hjá allmörgum sveitarfélögum. Við þurfum því sérstaklega að huga að endurskipulagningu skulda hjá minni sveitarfélögum og ef til vill horfast í augu við að þau geti betur fengist við vandann með sameiningu við önnur sveitarfélög.</p> <p>Mikill viðsnúningur í fjárhag sveitarfélaga skýrist af allmörgum þáttum svo sem lækkandi tekjum og auknum velferðarútgjöldum, en þó vega einna þyngst áhrifin af gengisfalli krónunnar annars vegar og mikil verðbólga.</p> <p>Þessi breytta staða færir okkur óþægilega heim sanninn um það að við getum ekki treyst á svo veikan gjaldmiðil sem krónan er, en ætla okkur um leið að búa við opið hagkerfi á frjálsu markaðssvæði með öðrum ríkjum. Þetta er dýrkeyptur lærdómur, og vonandi erum við Íslendingar tilbúnir til að draga lærdóm af því.</p> <p>Ágætu ráðstefnugestir!<br /> Þann 25. júní sl. var af hálfu ríkisstjórnar Íslands, Sambands íslenskra sveitarfélaga og aðila vinnumarkaðarins undirritaður stöðuleikasáttmáli sem markar á vissan hátt upphafið að endurreisn íslenskt samfélags og efnahagslífs. Ekki þarf að fara mörgum orðum um mikilvægi þess að við stöndum öll saman í þeim brýnu verkefnum sem framundan eru og þar gegna sveitarfélögin afar mikilvægu hlutverki. Sjaldan hefur máltækið &bdquo;sameinuð stöndum vér, sundruð föllum vér&ldquo; átt betur við.</p> <p>Ég fullvissa ykkur um að á vettvangi ríkistjórnarinnar er unnið hörðum höndum að þeim verkefnum sem kveðið er á um í sáttmálanum í smáu sem stóru.&nbsp; Eins og fram kemur þar segir að gengið verði "frá útistandandi skuldum ríkisins vegna húsaleigubóta".&nbsp; Það er vegna samkomulags sem ég gerði sem félagsmálaráðherra&nbsp; fyrrihluta 2008 og vantaði nokkuð upp á að ríkissjóður stæði við 60% þátttöku sína í viðbótar húsaleigubótum. Ástæðan fyrir því var mun meiri eftirspurn eftir bótum miðað við forsendur samkomulagsins. Viðbótarfjárþörfin vegna 2008 var talin vera 147 m.kr. og áætluð viðbótar vöntun vegna 2009 eru 496 m.kr. Stöðugleikasáttmálinn tekur af allan vafa um þetta og nú hefur Jöfnunarsjóður fengið fjárveitingu til að standa við þessa viðbótar fjárþörf, hann mun því greiða 60% af viðbótarhútaleigubótum sveitarfélaga eins og samningurinn kveður á um.</p> <p>Nú þegar hafa verið teknar ýmsar ákvarðanir sem munu verða innspýting í efnahagslíf okkar og koma hjólum atvinnulífsins í gang að nýju. Þið þekkið þetta af umræðu síðustu daga, Búðarháls, endurbygging álversins í Straumsvík, álver í Helguvík, Suðvesturlína, Nýr Landspítali og fleira.</p> <p>Mér finnst ánægjulegt að geta sagt frá því hér að ýmsar stórar samgönguframkvæmdir eru tilbúnar til forvals og útboða. Þar er um að ræða Suðurlandsveg frá Selfossi til Reykjavíkur, Vesturlandsveg frá Þingvallavegi að Hvalfjarðargöngum, Vaðlaheiðargöng og fleiri samgönguframkvæmdir. Þá&nbsp; er undirbúningi lokið fyrir þrjú útboð vegna Landeyjarhafnar, byggingu á þjónustu- og ferjuhúsi, hafnargarði og skipaaðstöðu og dýpkun innsiglingarrennu. Einnig mun verða haldið áfram með álætlaðar vegaframkvæmdir víðsvegur um landið. Loks má geta að í framhaldi af farsímavæðingu er nú unnið að háhraðatengingum um land allt af fullum krafti.</p> <p>Varðstaða um velferð í íslensku samfélagi er grundvallarþáttur í stöðugleikasáttmálanum. Þar gegnir Velferðarvaktin sem er samstarfsverkefni ríkisins, sveitarfélaga og aðila vinnumarkaðarins mikilvægu hlutverki. Verkefni hennar felast í því að greina áhrif kreppunnar á ungt fólk, fjármál heimilanna, vinnumarkaðsúrræði og aðstæður fólks án atvinnu, aðstæður þeirra sem standa höllum&nbsp; fæti og velferðarvaktin á gera tillögur um viðbrögð og aðgerðir þegar á þarf að halda.</p> <p>Í stöðugleikasáttmálanum var ákveðið að vinna að úrlausn á skuldavanda heimila og fyrirtækja og í gær var tilkynnt um aðgerðir á því sviði. Þau ná til almennra úrræða, sértækra aðgerða og endurbóta á greiðsluaðlögun. Það er trú mín að þessar aðgerðir, viðbótarúrræði einstakra fjármálastofnanna og þær fjölmörgu aðgerðir sem þegar hefur verið gipið til í þessu skini, tryggi húsnæðisöryggi fólks og að skuldsett heimili verði ekki föst í skuldafjötrum um ókomna tíð.&nbsp; Þær eiga altént að duga til þess að fólk geti hafið endurskipulagningu skuldamála sinna þannig að fjölskyldur og heimili sjái fram á viðunandi greiðslubyrði og allir geti tekið þátt í endurreisninni sem framundan er.</p> <p>En við þurfum líka að draga lærdóma af þróun mála á húsnæðismarkaði undanfarin ár og misseri og gera það sem í okkar valdi stendur til að forða samfélagi okkar frá því að sama sagan endurtaki sig. Húsnæðisöryggi fólks á ekki að verða ofurselt dutlungum markaðarins. Séreignastefnan sem nánast eini valkostur fólks hefur að mínu viti runnið sitt skeið og nýtt húsnæðiskerfi, þar sem raunverulegt val getur staðið á milli búsetuforma hlýtur að taka við. Við þurfum að tryggja virkan leigurmarkað, efla búseturéttarformið og setja bönd á markaðsöflin þegar kemur að húsnæði fólks. Ríki, sveitarfélög, hagsmunaaðilar og fjármálastofnanir þurfa að ná sátt um framtíðarfyrirkomulag í þessum efnum og ég hvet menn til að hraða þeirri vinnu sem allra mest.</p> <p>Ágæta sveitarstjórnarfólk.<br /> Sveitarstjórnarmenn hafa kallað eftir auknu og betra samstarfi ríkis og sveitarfélaga. Ég tel að við höfum náð ákveðnum árangri á síðustu misserum hvað það varðar, ég leyfi mér að fullyrða að það sé meiri skilningur nú en oft áður á mikilvægi og stöðu sveitarfélaganna í íslensku samfélagi.</p> <p>Sameiginlega er unnið að fjölmörgum verkefnum til eflingar sveitarstjórnarstigsins eins og ég hef rakið. Ríkisstjórnin mun áfram kappkosta að eiga við ykkur, kæra sveitarstjórnarfólk, náið og gott samráð. Við höfum brýn verkefni að vinna fyrir land og þjóð, samvinna okkar er lykill að farsælum árangri.</p> <br /> <br />
25. september 2009Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á fundi 20/20 sóknaráætlunar<h3 align="center">Ávarp Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra á fundi 20/20 sóknaráætlunar, föstudaginn 25. september kl. 09:00, á Hilton Reykjavík Nordica</h3> <p>Góðir fundarmenn</p> <p>Í lífi einstaklinga og þjóða dynja yfir áföll og erfiðleikar af eigin tilstilli eða af ástæðum sem ekki verður við ráðið.<br /> Þá reynir á hvernig úr erfiðleikunum er unnið og ræðst hvort sú glíma leiðir til nýs upphafs, endurmats og jafnvel betra lífs reynslunni ríkari.</p> <p>Það tæpa ár sem liðið er frá banka- og gjaldeyrishruni hefur ríkisstjórnin unnið að því að lágmarka skaðann og vinna í samræmi við áætlanir um endurreisn bankakerfis og atvinnulífs. En samhliða þeim nauðsynlegu aðgerðum þarf einnig að leggja grunn að nýrri sókn í íslensku atvinnu- og þjóðlífi. Þess vegna höfum við sett af stað vinnu við gerð sóknaráætlunar til næstu tíu ára fyrir landið allt og landshlutana. Ætlunin er að ná breiðri samstöðu um markmið og leiðir í sókn til betra samfélags.&#160;</p> <p>Alveg eins og sá sem missir vinnuna skoðar sína stöðu og veltir fyrir sér möguleikum á því að bæta hana með viðbótarnámi, þátttöku í hópastarfi eða frumkvöðlastarfsemi, þarf þjóðin sem heild og stjórnvöld að skoða sína stöðu í samfélagi þjóðanna og tækifærin sem kunna að vera fyrir hendi að bæta hana.</p> <p>Sagt er að samkeppnishæfni þjóðar ráði einna mestu um það hvernig tekst að tryggja verðmætasköpun, hagsæld og varanleg lífsgæði til lengri tíma litið.&#160;</p> <p>&#160;Margir leggja ranglega að jöfnu samkeppnishæfni þjóða og frjálsa og óhefta samkeppni, helst án verulegra afskipta stjórnvalda.&#160; En málið snýst þvert á móti um margvíslegar gæðakröfur og mælikvarða á mannlíf:</p> <ul> <li>Strangar en skynsamlegar kröfur um umhverfismál, vörugæði og öryggi tryggja&#160; að vörur og þjónusta séu samkeppnishæfari en ella væri.</li> <li>Öflugt samkeppniseftirlit tryggir heilbrigða samkeppni innanlands og meiri styrk útávið Markaðmisnotkun viðskiptablokka grefur undan samkeppnishæfni landsins eins og dæmin sanna.</li> <li>Íslendingar þurfa að berjast fyrir því að leikreglur í alþjóðlegum viðskiptum og samskiptum séu<br /> sanngjarnar og virtar af öllum aðilum. Við ættum einnig að styðja viðleitni til þess að þjóðhagsreikningar meti sjálfbærni og lífshamingju ekki síður en magn og umsvif.</li> </ul> <p>En hvernig&#160; stöndum við í samkeppni þjóðanna? Samkvæmt mælingum Alþjóðaefnahagsráðsins sem hér verða kynntar og ræddar ítarlega á eftir, er Ísland í 26. sæti af þeim 133 þjóðum sem mælingar ráðsins ná&#160; til.&#160; Þrátt fyrir áföll sem eiga sér enga hliðstæðu í sögu landsins föllum við aðeins um 6 sæti milli ára, en í fyrra höfðum við hækkað úr 23. sæti upp í það 20.</p> <p>Þessi niðurstaða sýnir betur en margt annað að þótt við höfum orðið fyrir miklu áfalli, þá er svo sannanlega enn til staðar grunnur fyrir öflugt efnahagslíf á Íslandi.</p> <p>Sterkar stoðir samkeppnishæfni á lykilsviðum munu greiða fyrir batanum og gera okkur kleift að vinna hraðar úr vandanum en ef grunnstoðirnar hefðu verið veikar.</p> <ul> <li>Íslendingar geta reitt sig á fyrsta flokks menntunarkerfi á öllum sviðum.</li> <li>Íslendingar geta byggt&#160; á fyrsta flokks heilbrigðiskerfi.</li> <li>Íslendingar búa að&#160; tiltölulega háu þróunarstigi viðskipta, tækniþekkingar og nýsköpunar.</li> <li>Íslendingar geta reitt sig á sveigjanlegan vinnumarkað, skilvirka innviði og&#160; stofnanir sem mælast sterkar í alþjóðlegum samanburði.</li> </ul> <p>Við skulum gera okkur grein fyrir því að það sem helst dregur niður samkeppnishæfni Íslands er efnhagslegur óstöðugleiki, haldllítill gjaldmiðill og máttlaus fjármagnsmarkaður innanlands.&#160;</p> <p>Það er mikilvægt verkefni ríkisstjórnarinnar að vinna markvisst að því að bæta samkeppnishæfni landsins á þessum sviðum.&#160; Efnahagsáætlunin til 2013 miðar að því en til lengri tíma litið getur umsókn Íslands um aðild að Evrópusambandinu skipt sköpum.</p> <p>Staða Íslands mun að mínum dómi styrkjast strax við að verða umsóknarríki að Evrópusambandinu í byrjun næsta árs. Sjálfsagt er að leita samvinnu við Evrópska Seðlabankann og Evrópska Myntsamstarfið um styrkingu íslensku krónunnar á grundvelli EES samningsins. Mikið er í húfi vegna þess að fullyrt hefur verið að stærsti hlutinn af þeim skaða sem orðinn er vegna áfallsins frá í fyrra sé vegna hruns íslensku krónunnar.</p> <p>Ein leiðin til að til þessa að efla okkur í glímunni sem framundan er felst í því að stjórnvöld, fulltrúar samtaka atvinnulífsins og almenningur í landinu átti sig vel á því sem ræður samkeppnishæfni Íslands til lengri tíma.</p> <p>Ég legg áherslu á í þessu sambandi að sjávarútvegs- landbúnaðar- og iðnaðarráðuneyti verði sameinuð á næsta ári í eitt atvinnuvegaráðuneyti sem tryggji heildarsýn á atvinnuþróun í landinu.&#160;&#160;</p> <p>&#160;Brýna nauðsyn ber til að samræma markmið stjórnvalda, hagsmunafélaga og landshlutasamtaka í sameiginlegri sóknaráætlun til næstu tíu ára.&#160; Slíkri sóknaráætlunþurfum við svo að fylgja fast eftir þannig að Ísland komist sem fyrst aftur í hóp 10 efstu ríkja í lífsgæðavísitölu Sameinuðu þjóðanna og skori hátt á lista Alþjóðaefnahagsráðsins um samkeppnishæfni þjóða.</p> <p>Ég óska ykkur góðs gengis með 20/20 sóknaráætlun og fund ykkar hér í dag.</p> <br /> <br />
27. júní 2009Blá ör til hægriStórir áfangar sem eyða óvissu<p>Grein Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætisráðherra birtist í Fréttablaðinu 27. júní. Í henni fer ráðherrann yfir þau stóru skref sem stigin hafa verið á síðustu vikum og varða leiðina til framtíðar.</p> <p>Á þeim björtu sumardögum sem nú gleðja landsmenn hillir undir að fast land verði á ný undir fótum í efnahagslífi þjóðarinnar eftir bankahrunið. Þessa dagana eru að nást gríðarlega mikilvægir áfangar í þeim stórmálum sem glímt hefur verið við á vettvangi ríkisstjórnarinnar í vetur. Stöðugleikasáttmálinn, Icesave deilan, ríkisfjármálin, erlendar lántökur hjá vinaþjóðum, endurreisn bankanna, afgreiðsla annars áfanga samstarfsáætlunar við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn og umsókn um aðild að Evrópusambandinu. Allt eru þetta lykilþættir í endurreisn íslensks efnahagslífs sem nú sér fyrir endan á. Með afgreiðslu þessara mála verður margskonar óvissu sem ríkt hefur um stöðu þjóðarbúsins aflétt. Það þýðir ekki að framundan sé beinn og breiður vegur, hann verður bæði grýttur og torsóttur næstu árin, en leiðin hefur verið vörðuð, við vitum hvert skal stefna og við erum að ná árangri.</p> <h4>Mikilvægt siglingakort</h4> <p>Samningar hafa tekist um stöðugleikasáttmála sem var eitt af meginmarkmiðum ríkisstjórnarinnar í endurreisn efnahagslífsins. Þar með hafa aðilar vinnumarkaðarins, ríkisvaldið og sveitarfélögin, ákveðið að tryggja frið á vinnumarkaði næstu misserin og vinna þétt saman að endurreisninni. Stöðugleikasáttmálinn er mikilvæg leiðarlýsing og aðrir hafa sagt hann sáttmála um framfarir og nýja sókn. Efnahagsleg markmið sáttmálans eru þau að í lok árs 2010 verði verðbólga ekki yfir 2,5%, halli hins opinbera ekki meiri en 10,5% af VLF, dregið hafi úr gengissveiflum, gengið styrkist og nálgist jafnvægisgengi. Þá er við það miðað að vaxtamunur við evrusvæðið verði innan við 4%. Náist þessi markmið með samstilltu átaki munu skapast skilyrði fyrir vaxandi fjárfestingum innlendra sem erlendra aðila, auknum hagvexti, nýrri sókn í atvinnumálum, og grunnur verið lagður að bættum lífskjörum til frambúðar.</p> <h4>Áætlun í ríkisfjármálum til 2013</h4> <p>Mikilvæg undirstaða sáttmálans er fyrirliggjandi aðgerðaráætlun í ríkisfjármálum til 2013 og sameiginlegur skilningur á því að hlutdeild skattahækkana verður ekki meiri en 45% af þeirri upphæð sem þarf til að tryggja jafnvægi í ríkisfjármálum fram til 2011. Viðfangsefnin í ríkisfjármálunum eru þau umfangsmestu sem nokkur íslensk ríkisstjórn hefur staðið frammi fyrir í sögu þjóðarinnar. Á fjórum árum þarf að eyða a.m.k. 170 -180 milljarða halla á rekstri ríkissjóðs og auk þess skapa svigrúm fyrir stóraukinn fjármagnskostnað ríkisins vegna lántöku af völdum hrunsins. Ef ekki kæmi til aukin tekjuöflun ríkisins myndi verkefnið kalla á að u.þ.b. 40% af umfangi ríkisrekstrarins yrði aflagt – slík er stærðargráðan sem við er að eiga. Aðgerðaráætlunin eyðir óvissu um hvernig íslenska ríkið hyggst haga aðgerðum sínum til þess að mæta vanda þjóðarbúsins við þessar erfiðu aðstæður og fullnægir óskum innlendra sem erlendra hagsmunaaðila sem mjög hafa eftir því spurt.</p> <h4>Endurreisn bankakerfisins</h4> <p>Stórum áfanga verður náð í endurreisn íslensks efnahagslífs um miðjan næsta mánuð þegar ríkissjóður leggur bönkunum til eigið fé, sem við sölu bankanna mun að einhverju eða öllu leiti verða endurgreitt. Á sama tíma munu nýju bankarnir greiða fyrir þær eignir umfram skuldir sem fluttar voru til þeirra úr gömlu bönkunum. Þá munu efnahagsreikningar bankanna loks liggja ljósir fyrir sem ætti að auðvelda þeim að horfa til framtíðar. Stofnað verður eignarhaldsfélag, bankasýsla, um hluti ríkisins í bönkum og fjármálafyrirtækjum samkvæmt frumvarpi sem til meðferðar er á Alþingi. Bankasýslan á að sinna skyldum ríkisins sem eiganda bankanna án beinna afskipta stjórnmálamanna. Henni ber að tryggja að þeim miklu fjármunum sem ríkissjóður leggur til bankanna verði vel varið og bankakerfið hafi afl til þess að sinna þörfum heimila og fyrirtækja. Bankasýslan byggir að miklu leyti á reynslu annarra Norðurlanda af því að kljást við kreppur og hefur áformum um hana verið fagnað af erlendum samstarfsaðilum og bankastofnunum. Vandamálin hér eru vissulega enn stærri en frændþjóðir okkar glímdu við á sínum tíma, en aðferðir þeirra eru engu að síður til eftirbreytni fyrir okkur. Alþingi hefur einnig til meðferðar frumvarp um stofnun eignarsýslufélags. Engin banki gæti tekist á við vandamál eins og við stöndum frammi fyrir án aðstoðar og án skýrrar stefnu eigandans sem í okkar tilfelli er ríkið. Félagið mun geta eignast fá en mikilvæg fyrirtæki, með endurskipulagningu og endursölu þeirra við fyrsta tækifæri að markmiði. Félagið á að tryggja gagnsætt ferli þar sem allir sitja við sama borð. Bankasýslan og eignarsýslufélagið eiga að verða sá grunnur sem nauðsynlegur er til þess að tryggja árangursríka og faglega endurreisn bankakerfisins.</p> <h4>Icesave samkomulag opnar dyr að nýju</h4> <p>Alþingi fól ríkisstjórninni í byrjun desember 2008 að ná fram samningum við Hollendinga og Breta vegna lágmarks innistæðutrygginga á Icesave reikningum Landsbankans. Íslensk stjórnvöld höfðu áður komist að þeirri niðurstöðu að ekki myndi reynast unnt að fá óvilhallan dómstól til þess að skera úr réttarágreiningi um málið og ljóst var að Ísland stóð eitt í alþjóðasamfélaginu um þá túlkun að vafi léki á ábyrgð íslenska ríkisins á skuldbindingunum. Með samkomulaginu er háum þröskuldi rutt úr vegi endurreisnaráætlunar Íslands og með því opnast á ný, þær efnahagslegu og politísku dyr til alþjóðasamfélagsins sem framtíð Íslands byggir ekki hvað síst á. Að mínum dómi hefur það markmið Alþingis náðst með Icesave samningunum að tekið yrði tillit til ,,hinna erfiðu og fordæmislausu aðstæðna sem Ísland er í.“ Það er gert með því að ríkið þarf ekki að inna neinar greiðslur af hendi næstu sjö ár meðan Íslendingar eru að vinna sig út úr efnahagsvandanum. Höfuðstólinn greiðist þennan tíma niður eins og tök eru á með tekjum af eignum Landsbankans.</p> <h4>Eigur íslenska ríkisins vel varðar</h4> <p>Mikilvæg ákvæði eru í samningunum um að bjóðist betri kjör með lægri vöxtum og/eða lengri lánstíma má greiða lánið upp. Þá er í samningnum endurskoðunarákvæði um að verði greiðsluþol ríkisins minna en það var metið í nóvember 2008 megi endurskoða samninginn. Þetta er mikilvægur fyrirvari á þeirri ábyrgð sem íslenska ríkið gengst undir. Þannig ætti samningurinn að tryggja að ekki komi til þess að gengið verði að eigum íslenska ríkisins og fráleitt er að halda því fram að hægt sé að ganga að náttúruauðlindum til að fullnusta ábyrgðina. Mikilvægt er að árétta einnig að Bretar og Hollendingar taka á sig um helming skuldbindinga vegna Icesave reikninga Landsbanka Íslands. Ég treysti því að Alþingi, sem í þessu efni sem öðru á síðasta orðið, komist að þeirri niðurstöðu að Icesave samningarnir séu viðunandi.</p> <h4>Réttlætinu verður fullnægt</h4> <p>Okkur öllum þykir þungbært að hafa orðið fyrir miklum búsifjum vegna ,,ófyrirgefanlegs” áhættureksturs erlendis og máttleysis eftirlitsstofnana við að verja þjóðarbúið. Kröfur um ákærur og frystingu eigna þeirra sem ábyrgð bera eru ofarlega í huga. Ég vil þó minna á orð Evu Joly í því sambandi að slík starfsemi skilur eftir rekjanlega slóð og mestu skiptir að heildarmyndin sé skýr áður en látið er til skarar skríða. Ljóst er að einskis verður látið ófreistað af hálfu ríkisstjórnarinnar til þess að ákæruvaldið fái möguleika til þess að fullnægja réttlætinu á þessu sviði.</p> <h4>Skýr heildarmynd</h4> <p>Við störfum samkvæmt sameiginlegri endureisnaráætlun Íslands og Alþjóðagjaldeyris-sjóðsins. Hún nýtur viðtæks stuðnings á alþjóðavettvangi. Forsenda þess stuðnings er að Íslendingar standi við sínar skuldbindingar og geri upp lágmarkstryggingar vegna Icesave reikninganna. Við einsetjum okkur að nota næstu sjö ár ekki aðeins til þess að endurreisa efnahagslífið heldur einnig til að endurheimta traust ríkja og alþjóðastofnana. Gangi það eftir getum við treyst því að fá til þess pólitískt og alþjóðlegt atfylgi ef þörf yrði á endurskoðun Icesave samninganna vegna ófyrirsjáanlegra atburða sem kynnu að íþyngja verulega gjaldaþoli ríkissjóðs. Margir hafa af því áhyggjur að íslenska ríkinu verði um megn að greiða skuldir sínar eða muni skorta gjaldeyri til þess. Slíkar áhyggjur eru óþarfar vegna þess að samningar okkar við AGS og ýmsar vinaþjóðir snúast um að tryggja að okkur verði þetta kleift.</p> <h4>Samningar um víðtækt alþjóðlegt samstarf</h4> <p>Ríkisstjórnir Norðurlanda eru þessa dagana að samþykkja lánveitingar til Íslands og verður skrifað undir lánasamning við þær í byrjun næstu viku. Það er engin tilviljun að þessar lánveitingar koma strax í kjölfar þess að stigið verður mikilvægt skref með framlagningu frumvarps á Alþingi um ríkisábyrgð vegna Icesave samninganna. Í ágúst næstkomandi verða ekki heldur neinar hindranir í vegi fyrir frekari lánafyrirgreiðslu frá AGS gangi áætlanir okkar um endurreisn bankakerfisins eftir. Með afgreiðslu sjóðsins á 2. hluta lánafyrirgreiðslu sinnar ætti öllum að verða ljóst að endurreisnin á Íslandi er á réttri braut. Aðildarumsókn að Evrópusambandinu. Í næsta mánuði mun Alþingi afgreiða þingsályktunartillögu ríkisstjórnarinnar um að Ísland sæki um aðild að Evrópusambandinu. Aðildarumsókn Íslands mun senda umheiminum skýr skilaboð um hvert Ísland stefni í endurreisnarstarfinu. Slík fyrirheit um efnahagslegan stöðugleika, traustan gjaldmiðil og alþjóðlegt efnahagslegt umhverfi á Íslandi samfara aðild að Evrópusambandinu munu skipta miklu máli, ekki síst til að endurvekja traust á íslensku hagkerfi.</p> <br /> <br />
17. júní 2009Blá ör til hægriÞjóðhátíðarávarp forsætisráðherra<p><span>Góðir Íslendingar.</span></p> <p><span>Þjóðhátíðardagurinn 17. júní skipar sérstakan sess í huga okkar Íslendinga. Þennan dag, þegar sól er hvað hæst á lofti og dagurinn hvað lengstur, safnast Íslendingar saman um allt land og víða erlendis og minnast þeirra sigra sem fámenn þjóð hefur unnið á leið til aukins frelsis og bættra lífshátta. Þennan dag fagna kynslóðirnar saman og ekki síst börnin og unga fólkið, framtíð þjóðar okkar. <span></span></span></p> <p><span>Með stofnun lýðveldis á þessum degi fyrir 65 árum var staðfestur sigur Íslands sem fullvalda og sjálfstæðrar þjóðar. Sjálfstæðisbaráttunni var þó ekki lokið þann dag og margir fleiri sigrar, sem eflt hafa sjálfstæði okkar hafa unnist síðan þá. Á þessari leið ber sennilega hæst sigra í deilum um landhelgina, sem lauk með því að við fengum full og óskoruð yfirráðyfir auðlindunum í hafinu og á hafsbotni allt að 200 sjómílur frá landi. Sjálfstæðisbaráttan hefur verið okkur sá aflvaki sem fleytt hefur okkur frá örbirgð til allsnægta. Sú barátta heldur áfram og segja má að í dag, þann 17. júní árið 2009, heyjum við á ný mikla sjálfstæðisbaráttu. Baráttu sem engan hafði órað fyrir að við stæðum andspænis.<span>&nbsp;</span></span><span>&nbsp;</span></p> <h4><span>Erfiðir tímar í miðri heimskreppu</span></h4> <p><span>Fyrir ári höfðu dökk óveðursský hrannast upp á fjármálamörkuðum og í efnahagslífi þjóða heims. Alþjóðleg lánsfjárkreppa var skollin á og rótgrónar alþjóðlegar fjármálastofnanir höfðu lent í miklum erfiðleikum. Lánsfjárkreppan átti eftir að verða ein sú alvarlegasta og dýpsta sem riðið hefur yfir heiminn og afleiðingum hennar má líkja við efnahagslegar hamfarir. Þegar flóðbylgjan skall á af fullum þunga síðastliðið haust í Ameríku og Evrópu brustu stoðir íslenska fjáramálalífsins og viðskiptabankarnir komust í þrot á einni viku.</span></p> <p><span>Á Íslandi varð höggið þyngra en nokkur hafði gert sér í hugarlund. Íslenskir útrásarvíkingar höfðu farið víða um í miklum græðgis- og óhófsham og skilið eftir sig rústir, ekki einungis hér á landi heldur einnig í öðrum löndum. Stjórnvöld og eftirlitsstofnanir okkar sýndu við þessar aðstæður of mikið andvaraleysi.</span></p> <p><span>Afleiðingarnar fyrir atvinnulífið og heimilin í landinu þekkja allir. Á umliðnum mánuðum höfum við staðið í rústunum, sinnt björgunarstörfum og hreinsað til.</span></p> <p><span>Þær ákvarðanir sem nú þarf að taka eru flestar erfiðari og þungbærari en orð fá lýst. Sú ákvörðun að ganga til samninga vegna skuldbindinga sem á okkur hvíla vegna ICESAVE reikninganna er afar erfið en óhjákvæmileg. Nauðsynlegt er að hafa í huga að það er samdóma álit allra ríkja Evrópusambandsins, þar á meðal okkar helstu vinaþjóða, að íslenska ríkið beri ábyrgð á þeim skuldbindingum sem hér um ræðir. Lögfræðilegar álitsgerðir bentu einnig til þess að engin leið væri fær til að útkljá þetta álitaefni fyrir dómi án samþykkis allra aðila. Það gæti því haft mjög alvarlegar afleiðingar að hafna skuldbindingunni einhliða.</span></p> <p><span>Raunveruleg hætta væri á því að Ísland einangraðist á alþjóðavettvangi, markaðir myndu lokast og lánamöguleikar yrðu að engu. Slíkt myndi valda almenningi hér á landi og atvinnulífinu ófyrirsjáanlegum skaða til frambúðar.</span></p> <p><span>Ég vil jafnramt undirstrika að fráleitt er, að þessir samningar skerði fullveldi þjóðarinnar eða umráðarétt íslenska ríkisins yfir auðlindum hennar eins og sumir hafa haldið fram.<span>&nbsp;</span></span></p> <h4><span>Sjálf framtíðin er í húfi</span></h4> <p><span>Góðir Íslendingar.</span></p> <p><span>Hin óblíðu náttúruöfl sem við höfum alist upp við í gegnum aldirnar hafa kennt okkur að taka áföllum af æðruleysi og vinna okkur út úr erfiðleikum með bjartsýni og þrautseigju að vopni. Frosthörkur, veðurbyljir og afleiðingar eldgosa, jarðskjálfta og annarra náttúruhamfara hafa í aldanna rás margsinnis valdið óvæntum búsifjum í atvinnulífi og afkomu þjóðarinnar. Nú verðum við sem aldrei fyrr að vera raunsæ og takast á við þá erfiðleika sem við blasa af festu og samhug. Lífskjör þjóðarinnar hafa versnað umtalsvert og þjóðarbúið hefur nú mun minna til ráðstöfunar en áður.</span></p> <p>Fjöldi fólks hefur misst vinnuna og margar fjölskyldur eiga um sárt að binda af þeim sökum. Okkur ber skylda til að gæta að velferð okkar minnstu bræðra og systra, koma þeim til hjálpar með því að létta byrðar þeirra. Næsta ár verður okkur erfiðara en mörg ár á undan og við munum öll finna fyrir því með einum eða öðrum hætti. Því miður. Hver og einn hefur hlutverki að gegna í því uppbyggingarstarfi sem framundan er.</p> <p>Hér er framtíð barna og ungmenna í húfi og þar með framtíð lands okkar og þjóðar og sjálfstæðis okkar. Við verðum að vekja og efla jákvæða sýn á þau tækifæri sem hér bjóðast og við verðum að koma í veg fyrir að við missum frá okkur þann mikla mannauð sem í okkur sjálfum býr og afkomendum okkar. Í aldanna rás höfum við lifað af því sem landið hefur gefið af sér. Á umliðnum áratugum hefur okkur tekist með hugviti, menntun og tækninýjungum að auka afrakstur náttúruauðlinda okkar án þess að ganga of nærri sjálfbærni þeirra.</p> <h4>Drögum lærdóm af fortíðinni</h4> <p>Gleymum því ekki að hátt menntunarstig og skynsamleg uppbygging grunnþátta samfélags okkar hefur gert okkar fámennu þjóð kleift að skapa sér lífsgæði sem óvíða þekkjast sambærileg. Lífsgæði sem við verðum nú að verja svo sem nokkur kostur er.</p> <p><span>Við Íslendingar erum nú reynslunni ríkari og miklu skiptir að við drögum lærdóm af því sem gerst hefur þannig að við endurtökum ekki þau mistök sem okkur urðu á.</span></p> <p>Ágirnd villti of mörgum sýn um stund og olli blindri trú á meinta snilli okkar í að kaupa og selja verðbréf og eignir víða um heim. Við gengum of hratt fram og við gengum fram af mörgum okkar mestu og bestu vinaþjóðum. Við verðum að endurvinna traust þeirra og virðingu og ég hef þá trú að okkur sé að takast það.</p> <p>Um leið og þetta er sagt er ljóst, að við verðum að endurskapa traust í okkar eigin samfélagi og gera upp þá atburði sem ollu því að fjármálakerfi landsins hrundi. Stjórnvöldum blandast ekki hugur um að slíkt uppgjör er nauðsynlegt og munu fyrir sitt leyti gera allt til þess að því megi hraða og það megi vinna sem best.</p> <h4>Sjálfstæðið felst í samvinnu</h4> <p>Sjálfstæði Íslands byggist ekki á því að við stöndum einangruð og án samskipta við aðra.<span>&nbsp;</span> Sjálfstæði okkar, eins og allra annarra þjóða, byggist ekki síst á því að við séum í góðum tengslum við alþjóðasamfélagið og tökum virkan þátt í starfi á vettvangi þess.</p> <p>Við höfum að verulegu leyti byggt framþróun hér á landi á menntun, tækni og þekkingu sem þróuð hefur verið meðal annarra þjóða og við svo hagnýtt. Því megum við ekki gleyma og það megum við ekki vanmeta. Við höfum notið góðs af alþjóðlegri samvinnu og við höfum sótt okkur framhaldsmenntun til annara landa, ekki síst Norðurlandanna lengst af. Við höfum byggt á erlendu fjármagni við margvíslega atvinnuuppbyggingu hér á landi og þannig verður það í framtíðinni, þegar okkur tekst að endurvinna traust alþjóðasamfélagsins í okkar garð.</p> <p>Í því ljósi byggist sjálfstæðisbarátta okkar í dag ekki einungis á því að við séum sterk hér heima fyrir heldur einnig og ekki síður á því að við treystum góð samskipti við önnur ríki. Undanfarna daga hef ég setið fundi með hinum <span>&nbsp;</span>forsætisráðherrum Norðurlandanna hér á landi, og ég finn sterkt fyrir vilja þeirra til góðs samstarfs í því uppbyggingarstarfi sem framundan er hér á landi. Þessi velvild mun nýtast okkur vel nú sem fyrr og til allrar framtíðar.</p> <p>Ég ætla því að leyfa mér að halda því fram í ávarpi til ykkar, góðir Íslendingar, á þessum hátíðisdegi, að sú sjálfstæðisbarátta sem við heyjum nú snúist að verulegu leyti bæði um það hvernig við munum þróa samstarf okkar við aðrar þjóðir og hvernig okkur tekst að ná fram samstöðu og sátt um það endurreisnarstarf sem framundan er meðal þjóðarinnar.</p> <h4><span>Nýir tímar, ný tækifæri</span></h4> <p><span>Kæru landsmenn.</span></p> <p><span>Þrátt fyrir allt það sem á okkur hefur dunið höfum við áfram, kæru samlandar, allar forsendur til þess að vera stolt yfir því að vera Íslendingar. Við höfum enga ástæðu til annars en vera stolt af því að tilheyra þessari þjóð sem býr yfir jafn mikilli þrautseigju og krafti og sagan sýnir,<span>&nbsp;</span> þjóð sem hefur alla burði til að halda sér áfram í fremstu röð.</span></p> <p><span>Við höfum í raun einstaka stöðu, einstök tækifæri og auðlindir okkar eru gífurlegar samanborið við margar aðrar þjóðir,<span>&nbsp;</span> en þær verðum við að nýta af skynsemi og sanngirni.<span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Við skulum byggja endurreisn atvinnulífsins á fjárhagslega traustari stoðum en áður og raunverulegri verðmætasköpun. Nýta þau tæki og tól sem við höfum aðgang að hér heima, fólkið, landið, auðlindirnar og sjóinn. Við skulum nýta frumkvöðlakraftinn, menntunina, tæknina, orkuna og tileinka okkur þann lærdóm sem fyrri kynslóðir hafa fært okkur.</span></p> <p><span>Það uppbyggingarstarf sem nú er hafið mun taka einhvern tíma og kalla á sársaukafullar aðgerðir en til þess skal vanda sem lengi á að standa. En góðir Íslendingar, erfiðleikar geta verið farvegur frjórra hugsana og nýrra hugmynda. Við skulum virkja okkar unga fólk og alla þá sem hafa eitthvað nýtt til málanna að leggja, þá sem færa fram nýja sýn, nýja nálgun og finna þeim farveg fyrir nýsköpun sína og opna þeim leiðir til að sækja fram. Aukin afskipti ríkisins af atvinnulífinu og höft á frjáls viðskipti eru tímabundnar aðgerðir sem nauðsynlegt var að grípa til þannig að það skapist ráðrúm til markvissrar uppbyggingar að nýju.</span></p> <h4><span>Þáttur kvenna skiptir miklu</span></h4> <p><span>Góðir Íslendingar.</span></p> <p><span>Við skulum einnig minnast þess að barátta fyrir auknum áhrifum kvenna í íslensku þjóðfélagi var veigamikill þáttur í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar . Aukin þátttaka kvenna í atvinnulífinu nú á þessum erfiðu tímum í sögu þjóðarinnar er mikilvægur grundvöllur hagvaxtar, aukinnar menntunar og grunnur að bættum hag landsmanna. Árangursrík uppbygging atvinnulífs og samfélags okkar á næstu<span>&nbsp;</span> árum grundvallast ekki síst á að koma á og viðhalda jafnrétti og jöfnum tækifærum kvenna og karla og jafna þannig stöðu kynjanna á öllum sviðum samfélagsins. Það er vísasta leiðin til aukins hagvaxtar og bættra lífsgæða. Allir einstaklingar skulu eiga jafna möguleika á að njóta eigin atorku og þroska hæfileika sína óháð kyni. Þannig byggjum við upp heilbrigt og réttsýnt velferðarþjóðfélag.</span></p> <h4><span>Framtíðin í okkar höndum</span></h4> <p><span>Við erum að hefja nýja sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar á grunni gilda sem skila okkur betra Íslandi og betri heimi. Það er grundvallaratriði að sem flestir skynji og meðtaki í verki að jafnir möguleikar til að njóta og þroska hæfileika sína er allra hagur, hagur einstaklingsins, heimilanna og samfélagsins. Þegar sagan verður skrifuð og þessara óróleikatíma og fjármálakreppu minnst, þá er það von mín að sá kafli verður stuttur. Það er von mín að í þessum kafla verði sagt frá samstæðri þjóð sem lét ekki slá sig út af laginu, lét ekki draga úr sér kjark og féllust ekki hendur.</span></p> <p><span>Í þessum stutta kafla verði ekki dvalið lengi við það sem miður fór, heldur þá staðreynd að þarna fór þjóð sem lærði af reynslunni og byggði upp á rústum glópagullsins, samfélag sem byggðist á sanngirni, heiðarleika, réttsýni og jöfnuði. Þjóð sem tók réttar ákvarðanir og tókst ótrauð á við hlutverk sitt í samfélagi þjóðanna en dró sig ekki inn í skel og hvarf lengra inn á heiðina eins og ein frægasta persóna íslenskra bókmennta. Það er ekki síður von mín að þessi hátíðisdagur þjóðar okkar efli með okkur samstöðu, þor og kjark og síðast en ekki síst bjartsýni á framtíðina. Framtíðin er í okkar höndum.</span></p> <p><span>Ég óska öllum Íslendingum nær og fjær gleðilegrar þjóðhátíðar.</span></p>
09. júní 2009Blá ör til hægriEinangrun eða endurreisn í sátt við alþjóðasamfélagið<p></p> <p>Með lausn Icesave deilunnar er lokið einhverjum erfiðustu og flóknustu samningaviðræðum og deilu sem íslensk stjórnvöld hafa átt í við önnur ríki.<br /> Samkomulagið er mikilvæg forsenda í framgangi efnahagsáætlunar ríkisstjórnarinnar og þess að hægt verði að ganga frá samningum við þær vinaþjóðir sem boðið hafa lánafyrirgreiðslu til að efla gjaldeyrisforða Íslands. Ef ekki hefði samist er hætt við að samstarf við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn hefði verið í uppnámi, engin leið hefði verið að aflétta gjaldeyrishömlum né byggja upp gjaldeyrisvaraforða með lánum frá öðrum ríkjum. Einangrun Íslands á alþjóðavettvangi hefði blasað við, fótunum verið kippt undan útflutningsatvinnuvegunum og erlendri fjárfestingu í atvinnulífinu hefði verið teflt í tvísýnu.<br /> Með samkomulaginu er eytt gríðarlegri óvissu um ábyrgð Íslands á þeim uþb 1.200 milljörðum sem sparifjáreigendur í Bretlandi og Hollandi höfðu lagt inn á Icesave reikningana. Ekki má gleyma því að sl. haust höfðu innistæður hér á landi verið tryggðar að fullu og því reis spurningin um mismunun á grundvelli þjóðernis ef ekki yrði komið til móts við viðskiptavini útibúa íslensku bankanna. Stærsta hluta þessarar upphæðar hafa bresk og hollensk stjórnvöld þegar greitt út til sparifjáreigenda, en með samkomulaginu fallast þau á þann skilning að ábyrgð Íslands nái aðeins til ríflega helmings upphæðinnar, upp að 20.887 evru lágmarki viðkomandi ESB-tilskipunar sem Ísland hafði innleitt auk umsýslukostnaðar við greiðslu til innstæðueigenda.<br /> Rétt er einnig að undirstrika að í samkomulaginu er kveðið á um endurskoðun þess ef skuldaþol íslenska ríkisins versnar verulega frá því sem var í nóvember 2008. Slíkt ákvæði er afar mikilvægt enda felst í því trygging fyrir því að samkomulagið muni ekki leiða til greiðsluþrots íslenska ríkisins, eins og sumir halda fam að það muni gera. Þvert á móti felur samkomulagið í sér, að greiðsluþroti íslenska ríkissins vegna Icesave málsins er í raun forðað. Þar með er gríðarlegri óvissu eytt um þróun íslensks efnahagslífs á næstu misserum og árum.</p> <h4>Hagstæðir langtímavextir festir og lánstími lengdur</h4> <p><br /> Í samningunum felst að hollensk og bresk stjórnvöld veita Tryggingasjóði innstæðueigenda og fjárfesta lán til 15 ára. Fjárhæð lánsins frá Bretum er um 2.350 milljón pund og frá Hollendum um 1.329 milljón evrur. Vextir reiknast á lánið frá 1. janúar 2009 og er um að ræða fasta ársvexti upp á 5,55% þ.e. 1,25% álag ofan á lágmarksviðmiðunarvexti OECD á langtímalánum sem eru 4,30%. Bæði álagið og viðmiðunarvextirnir eru með því lægsta sem gerist á föstum langtímavöxtum í Evrópu og má í því sambandi benda á að skuldatryggingaálag á 5 ára bréfum íslenska ríkisins er um þessar mundir 6,8%, samanborið við 1,25% í samkomulaginu. Jafnframt er gert ráð fyrir að ef enn betri lánskjör bjóðast á lánstímanum verði hægt að greiða lánið upp án aukakostnaðar. Að mati ríkisstjórnarinnar hefði ekki verið forsvaranlegt að sækjast eftir breytilegum vöxtum við þessar aðstæður jafnvel þótt nú séu þeir mjög lágir. Slíkir vextir geta fyrirvaralítið sveiflast upp á við og reikna flestir með að svo verði á næstu misserum og árum. Ekki væri réttlætanlegt að taka neina áhættu í því efni þegar um slíkar fjárhæðir er að tefla.<br /> Til samanburðar má geta þess að í október síðastliðnum lág fyrir undirrituð viljayfirlýsing gagnvart Hollendingum þar sem gert var ráð fyrir 6,7% vöxtum, láni til 10 ára og gríðarlegum vaxtagreiðslum á næstu árum.</p> <h4><br /> Kyrrsetningu vegna hryðjuverkalaga aflétt og eignir nýttar til fulls</h4> <p><br /> Ekki þarf að greiða af láninu fyrstu sjö árin og á því tímabili og síðar verður hægt að nýta það sem kemur út úr eignum gamla Landsbankans til að greiða skuldina niður. Þessi rúmi tími eykur mjög möguleikana á að hámarka verðmæti eignanna, ekki síst í ljósi þess að samkvæmt samkomulaginu verður frystingu eigna á grundvelli hryðjuverkalaganna aflétt og þær færðar í hendur skilanefndarinnar 15. júní. Þar með losnar t.d. um ríflega 20 milljón pund sem undanfarna mánuði haf legið á vaxtalausum reikningi í Bank of England en verða nú fljótlega greidd til forgangskröfuhafa, m.a. til lækkunar á láninu til Íslands um tugi milljarða króna.<br /> Við samningsgerðina var lagt til grundvallar varfærið mat á eignum Landsbankans og við það miðað að á næstu sjö árum muni 75% af forgangskröfum greiðast. Eftirstöðvarnar í því tilviki, um 170 milljarðar auk vaxta, gætu þá fallið á ríkissjóð næstu átta árin þar á eftir. Breska endurskoðunarstofnunin CIPFA gerir hins vegar ráð fyrir því að eignir Landsbankans geti staðið undir allt að 95 % af andvirði Icesave innistæðutrygginganna. Í því tilviki myndu um 33 milljarðar auk vaxta falla á ríkissjóð, hvorutveggja miðað við núverandi gengi krónunnar. Styrkist gengi krónunnar munu upphæðirnar hinsvegar minnka sem því nemur.<br /> Þegar betur skýrist hversu hátt hlutfall lánsins mun greiðast af eignum Landsbankans mun ríkið að sjálfsögðu velta því fyrir sér hvaða leið sé heppilegust til að brúa bilið. Ekki er sjálfgefið að eftirstöðvarnar lendi á skattgreiðendum enda kæmi t.d. til álita að hækka framlög fjármálastofnana í tryggingasjóðinn en í mörgum löndum er einmitt ráð fyrir því gert að tryggingakerfi af þessu tagi geti verið fjármögnuð eftir á. Árið 2016 verður ábyrgð ríkissjóðs á eftirstöðvunum fyrst virk.</p> <h4><br /> Grunnur lagður að farsælum samskiptum við alþjóðasamfélagið</h4> <p><br /> Það er skiljanlegt að margir fyllist reiði þegar horfst er í augu við þær byrðar sem Icesave reikningarnir munu reynast íslensku þjóðinni. Mönnum svíður eðlilega sú staða sem Íslendingar voru settir í vegna gáleysilegra vinnubragða. En athöfnum fylgir ábyrgð. Íslendingar eru að axla ábyrgð á mistökum sem gerð voru af hálfu íslenskra bankamanna og stjórnvalda sem hefðu átt að grípa mun fyrr í taumana. Þessi lexía er erfið og dýru verði keypt en sú leið að hlaupast undan ábyrgð er ekki fær að mínu mati. Rétt er einnig að undirstrika að viðsemjendur Íslendinga höfnuðu því alfarið að ágreiningur þessi yrði lagður fyrir dóm, en það er meginregla í samskiptum ríkja að ágreiningsmálum milli þeirra verði ekki skotið í dóm nema um það sé samkomulag.</p> <p>Eftir að hafa farið vandlega yfir málið með samninganefnd íslenska ríkisins sannfærðist ríkisstjórnin um að ekki væri hægt að ná betri samningum án þess að taka enn frekari áhættu með framhald endurreisnarstarfsins sem nú stendur yfir. Lengra yrði ekki komist án harkalegra árekstra við alþjóðasamfélagið eða mikilla tafa á endurreisnastarfinu. Skiptir þar sköpum það 7 ára svigrúm sem gefið er til að nýta sem best eignir Landsbankans til að borga upp skuldina, áður en til ábyrgðar eða útgjalda íslenska ríkisins gæti komið.<br /> Með samningunum er lagður nýr grunnur að farsælu samstarfi við alþjóðasamfélagið um endurreisn íslensks efnahagslífs og erfiðri hindrun rutt úr vegi margra mikilvægra verkefna sem nú eru á lokastigi á vettvangi stjórnvalda. Endanlegt ákvörðunarvald um samkomulagið er hinsvegar í höndum Alþingis, enda ganga þeir fyrst í gildi að fengnu samþykki Alþingis við ríkisábyrgðinni sem þar er kveðið á um.</p> <p>&nbsp;</p> <p><br /> &nbsp;</p> <br /> <br />
19. maí 2009Blá ör til hægriUT - dagurinn 2009 - Upplýsingatækni til endurreisnar<p>Fundarstjóri, ágætu ráðstefnugestir,</p> <p>Ég býð ykkur öll velkomin á ráðstefnuna: Upplýsingatækni til endurreisnar.</p> <p>Efnt er til hennar í tilefni af degi upplýsingatækninnar eða UT-deginum sem nú er haldinn í fjórða sinn. Að ráðstefnunni standa auk forsætisráðuneytis, Félag forstöðumanna ríkisstofnana, Samtök upplýsingatæknifyrirtækja og Skýrslutæknifélagið. Vil ég þakka þeim fyrir gott samstarf við ráðuneytið í þessu verkefni.<br /> <br /> Þær efnahagslegu þrengingar sem íslenska þjóðin gengur nú í gegnum eiga sér líklega fá fordæmi. Til að bregðast við verður að draga verulega úr útgjöldum ríkisins, hvort sem okkur líkar betur eða verr. Því þurfum við að leita allra leiða til að ná niður kostnaði í hinu opinbera kerfi og helst án þess að skerða þjónustuna.<br /> <br /> Markmið okkar til framtíðar er að þróa með endurskipulagningu og hagræðingu betri þjónustu fyrir minna fé. Slíkur árangur getur náðst á ýmsum sviðum en ekki öllum. En til þess þarf einbeittan vilja, þekkingu og hugvitssemi.</p> <h4>Hagræðing byggð á víðtæku samráði</h4> <p>Ég vil að ríkisstjórnin fari fyrir með góðu fordæmi og hagræði og bæti þjónustuna um leið. Við eigum að endurskipuleggja ráðuneyti og stofnanir þannig að þær þjóni almenningi og fyrirtækjum sem best og veiti sveigjanlega og góða þjónustu fyrir minni fjármuni. Ég vil byggja á víðtæku samráði og samvinnu um hagræðingu í stjórnkerfinu, með þátttöku stjórnenda, starfsfólks og notendum þjónustunnar. Framundan er gríðarlega vandasamt verkefni, jafnvel það erfiðasta sem við höfum nokkru sinni staðið frammi fyrir. Þar er mikilvægt að hlýða á sjónarmið og raddir sem flestra og því er þessi ráðstefna sem skipulögð er í dag mikilvægt skref á þeirri vegferð sem við erum nú að hefja.</p> <p>Eins og yfirskrift ráðstefnunnar gefur til kynna þá verður í erindunum sem flutt verða hér í dag rætt um upplýsingatækni til endurreisnar - eða með öðrum orðum hvernig við getum nýtt upplýsingatæknina í því erfiða verkefni sem þjóðin öll stendur frammi fyrir í efnahagsmálum.</p> <p>Upplýsingatæknin er kjörið tæki til að ná þessum árangri. Með henni getum við einfaldað ýmsa þjónustu, minnkað skriffinnsku og lækkað kostnað bæði hjá notendum þjónustunnar og innri kostnað stofnana.</p> <p>Verkefni opinberra aðila eru að sjálfsögðu afar ólík, en það er rík ástæða til þess að stjórnendur skoði sérstaklega hvort og hvernig ná megi niður kostnaði með því að beita upplýsingatækninni. Starfsmenn og stjórnendur búa yfir sérþekkingu sem byggja þarf á og vil ég því hvetja til þess að ráðstefnugestir taki þátt í umræðunni á sínum starfsvettvangi og komi hugmyndum sínum á framfæri.</p> <h4>Upplýsingatækni mikilvæg við endurskipulagningu stjórnsýslunnar<br /> </h4> <p>Ágætu gestir,<br /> Mig langar til að nefna nokkra þætti í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem mér finnst eiga erindi í umræðuna hér í dag.</p> <p>Fyrst má nefna að ríkisstjórnin mun beita sér fyrir opinni stjórnsýslu, auknu gagnsæi og lýðræðisumbótum. Í öðru lagi hyggst ríkisstjórnin gera umtalsverðar stjórnkerfisbreytingar og umbætur í því skyni að gera þjónustu hins opinbera við almenning og atvinnulíf eins góða og kostur er.</p> <p>Ég tel að upplýsingatæknin muni nú sem fyrr gegna mikilvægu hlutverki í þessum verkefnum. Eins og þið vitið, hafa stofnanir, sveitarfélög og ráðuneyti unnið að því að bæta þjónustu sína á liðnum árum. Lagt hefur verið kapp á að auka sjálfsafgreiðslu á netinu og gera almenningi og atvinnulífi kleift að reka erindi sín við stjórnsýsluna á eins einfaldan og fljótvirkan hátt og mögulegt er. Þar hefur upplýsingatæknin víða verið notuð með árangursríkum hætti og brýnt að halda áfram á þeirri braut.</p> <p>Á næstu árum er svo fyrirhugað að gera talsverðar breytingar á ráðuneytum og stofnunum sem ég tel að sé löngu tímabært verkefni. Tilgangur breytinganna er að gera þjónustu hins opinbera við almenning og atvinnulíf eins góða og kostur er með þeim fjármunum sem til ráðstöfunar eru hverju sinni.<br /> Eins og fram hefur komið í fjölmiðlum er fyrirhugað að stofna nýtt atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneyti sem tekur til allra atvinnugreina, nýsköpunar og þróunar innan þeirra. Þetta nýja ráðuneyti mun því verða ráðuneyti upplýsingatækniiðnaðarins eins og annarra atvinnugreina í stað&nbsp; iðnaðarráðuneytisins sem nú heldur utan um þann málaflokk.<br /> Umtalsverðar breytingar verða á forsætisráðuneytinu því efnahagsmálin, Norðurlandaskrifstofa og fleiri verkefni verða færð þaðan. Um leið fær ráðuneytið aukið forystu-, verkstjórnar- og samræmingarhlutverk.</p> <p>Ennfremur verður settur á fót fastur samstarfsvettvangur stjórnvalda við aðila vinnumarkaðarins og önnur lykilhagsmunasamtök um þróun íslensks samfélags. Forsætisráðuneytið mun stýra stefnumörkun á sviði stjórnsýsluumbóta og &ndash;þróunar, þróunar lýðræðis og stjórnskipunar, samkeppnishæfni Íslands og jafnréttis kynjanna.</p> <p>Ennfremur verður lagasamræming innan Stjórnarráðsins efld undir forystu þess. Til að ofangreindar breytingar verði markvissar verður starfsemi ráðuneytisins endurskipulögð til að halda utan um umbótaverkefni annars vegar og verkefnisstjórn um samfélagsþróun hins vegar.</p> <p>Ágætu gestir,<br /> Staðan í efnahagasmálunum er erfið og fyrir því munu allir Íslendingar finna. Það mun taka okkur nokkur ár að vinna okkur út úr vandanum &ndash; en það mun takast. Við þurfum að hlúa að hugvitssemi og hugviti &ndash; nýsköpun og sprotum til að ná árangri og öll þurfum við að hafa það hugfast að oft var þörf en nú er nauðsyn. Við þurfum að finna nýjar lausnir á gömlum vandamálum og horfa á hvernig fjármunum er varið, gera meira fyrir minna fé. Þannig munum við hægt og bítandi vinna okkur út úr vandanum.</p> <p>Ég læt þetta verða mín lokaorð og óska þess að hér á ráðstefnunni fái þið margar nýjar hugmyndir um hvernig ná megi slíkum árangri.</p>
18. maí 2009Blá ör til hægriStefnuræða forsætisráðherra 18. maí 2009<p align="right"><em>Talað orð gildir</em></p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Við Íslendingar viljum og eigum að vera stolt af landinu okkar, náttúru þess og menningu og þeim kostum sem búa í landi og þjóð. Þessar sterku kenndir gera okkur að þjóð og í þær sækjum við styrk okkar, kjark og þor og síðast en ekki síst ríka samkennd.</p> <p>Við komum hér saman á Alþingi í kjölfar sögulegra kosninga og veturs sem hefur að ýmsu leyti verið einstakur í þjóðarsögunni. Veturs, sem hefur verið þungur í skauti, og skilur eftir sig sár og úrlausnarefni sem eru viðameiri en nokkur stjórnvöld hafa áður staðið frammi fyrir. Verkefni sem bíða nú sameiginlegrar úrlausnar ríkisstjórnar, Alþingis og þjóðarinnar allrar.</p> <p>Fyrir um 200 dögum síðan féll íslenska fjármálakerfið á nokkrum dögum og á augabragði breyttist allt.</p> <p>Afleiðingar þessa hafa verið að koma í ljós ein af annarri og allir Íslendingar hafa fundið fyrir högginu. Atvinnuleysi þúsunda manna, gjaldþrot fjölda fyrirtækja, stórfelld skuldaaukning ríkissjóðs og minnkandi tekjur eru staðreyndir sem við blasa. Eignatap, versnandi kjör, ótti og óvissa.</p> <p>Margir, sem bjuggu áður við ágæt kjör, kvíða nú framtíðinni og kvíða nú komandi sumri. Margir spyrja sig hvernig þeir geti greitt reikningana um næstu mánaðamót, hvort þeir hafi efni á því að fara í sumarfrí, hvort þeir geti leyft börnunum að fara í sumarbúðir og jafnvel hvað þeir geti keypt í matinn um næstu helgi.</p> <h4>Samstaða nauðsynleg á Alþingi</h4> <p>Við, sem nú höfum verið kjörin til setu á Alþingi og verið treyst til að takast á við risavaxin viðfangsefni, hljótum að nálgast þau verkefni, sem framundan eru, af auðmýkt.&nbsp; Við hljótum að leggja alla okkar krafta í að þjóna fólkinu og vinna saman að endurreisn samfélagsins. Við megum ekki láta hagsmuni fárra víkja fyrir hagsmunum margra. Ég trúi því, að á tímum sem þessum lánist okkur að taka höndum saman um breytta forgangsröðun og breytt grundvallargildi.</p> <p>Þjóðin hefur talað í lýðræðislegum kosningum, þjóðin hefur valið og þjóðin hefur kosið umtalsverðar breytingar. Á Alþingi eiga nú sæti 27 nýir þingmenn og hefur endurnýjun þingmanna aldrei verið jafn mikil og nú. Á þessum tímum hlýtur það að vera krafa þjóðarinnar, að við reynum að vinna saman sem ein heild og virða skoðanir hvers annars.</p> <p>Í fyrsta sinn í sögu Íslands eru jafnaðarmenn stærsti flokkur landsins, líkt og jafnaðarmannaflokkar hafa verið á öðrum Norðurlöndum í áratugi og jafnvel aldir. Í fyrsta sinn í Íslandssögunni eru jafnaðarmenn og félagshyggjufólk með meirihluta hér á Alþingi.</p> <h4>Nýir tímar &ndash; ný forgangsröð</h4> <p>Þjóðin hefur því forgangsraðað og það val meirihluta þjóðarinnar á að endurspeglast í þeim störfum sem framundan eru, hvernig við nálgumst viðfangsefnin og hvernig við tökum afstöðu til þeirra. Ég er sannfærð um að þessi breytta forgangsröðun mun hafa áhrif á stefnu og störf allra stjórnmálaflokka á næstu árum. Hún hlýtur að hafa slík áhrif. Gamaldags skotgrafahernaður, sem of lengi hefur einkennt íslensk stjórnmál, á ekki við á einum örlagaríkustu tímum í sögu þjóðar okkar.</p> <p>Það er kallað eftir þjóðarsamstöðu og það er kallað eftir nýjum vinnubrögðum. Það er kallað eftir gagnsæi, aukinni aðkomu almennings að ákvarðanatöku og lýðræðislegum vinnubrögðum í hvívetna.</p> <p>Eftir áratuga reynslu af störfum Alþingis er það von mín, að okkur takist nú á þessu kjörtímabili að móta ný vinnubrögð og nýjar hefðir, þar sem hvert mál fær málefnalega og efnislega umræðu og lýðræðisleg málalok. Það er von mín, að við náum að þróa breytt verklag í stað þess að mynda gamaldags blokkir sem þjóna kjósendum að litlu leyti þegar upp er staðið.</p> <h4>Jöfnuður og réttlæti</h4> <p>Samfélag jafnvægis, þar sem allir njóta virðingar og sannmælis og hjálparhönd er rétt fram til þeirra sem þurfi eru,&nbsp; þjónar okkur öllum í reynd.&nbsp; Heilbrigt samfélag byggist ekki á tveimur heimum; hinna ríku og hinna fátæku, hinna sterku og hinna veiku. Nei, heilbrigt og sterkt samfélag byggist á jafnræði meðal fólksins og jöfnum tækifærum fyrir alla.</p> <p>Þannig samfélög hafa verið byggð upp á Norðurlöndum og til þeirra hefur verið litið sem fyrirmynda í alþjóðasamfélaginu. Þannig samfélag telur ný ríkisstjórn að geti leitt okkur í gegnum erfiðleikana og tryggt okkur varanlega velferð.</p> <p>Samstarfsyfirlýsing ríkisstjórnarinnar byggist á þessum sjónarmiðum. Hún byggir meðal annars á reynslu ríkisstjórnar sem fyrir tæpum 100 dögum tók við stjórninni í samfélagi sem logaði í deilum og sundrung. Á einstaklega stuttu starfstímabili tókst ríkisstjórninni að lægja öldurnar og snúa vörn í sókn. Markviss og djörf skref voru stigin til þess að endurvekja traust og mæta réttmætri gagnrýni almennings.</p> <p>Mál voru sett í fastari farveg og fjölbreytt úrræði mótuð, úrræði sem almenningur er þegar farinn að nýta sér og tugþúsundir manna munu njóta í þrengingum næstu missera. Endurreisnin er hafin og árangur er þegar farinn að skila sér á mörgum sviðum.</p> <h4>Peningastefnan endurskoðuð</h4> <p>Verðbólgan hefur lækkað mikið og spár Seðlabankans og fjármálaráðuneytisins gera ráð fyrir hóflegum verðhækkunum það sem eftir er ársins. Á næsta ári verður því verðbólgan komin vel niður fyrir verðbólgumarkmið Seðlabankans, samkvæmt fyrirliggjandi spám.</p> <p>Um vextina vil ég segja, að þeir hafa nú þegar lækkað umtalsvert enda þótt ég vilji sjá meiri vaxtalækkun verða að veruleika þegar á næstu vikum og mánuðum. Sveiflur í gengi krónunnar eru enn til staðar, en þær eru minni en áður og því eru neikvæð áhrif gengisbreytinga á verðbólguna nú mun minni en á undanförnum mánuðum.</p> <p>Ég hef þegar falið Seðlabankanum að leggja mat á kosti og galla þess að breyta umgjörð peningastefnunnar hér á landi. Seðlabankinn mun skila áfangaskýrslu um þetta efni í júní næstkomandi. Seðlabankinn mun einnig gefa út á næstunni ítarlega skýrslu um fyrirkomulag peningamála með hliðsjón af hugsanlegri aðild að Efnahags- og myntbandalagi Evrópu.</p> <p>Enginn vafi leikur á því, að slæm skilyrði í hagkerfi heimsins munu að einhverju leyti dýpka þann samdrátt sem verður hér á landi, en gert er ráð fyrir um 10% samdrætti landsframleiðslunnar á þessu ári og að hún standi að mestu leyti í stað á því næsta.</p> <p>Góðu fréttirnar eru hins vegar þær, að þegar á næsta ári glæðist hagvöxtur á nýjan leik og samdráttarskeiðið verði því styttra en við mátti búast, meðal annars vegna þess mikla sveigjanleika sem íslenskur þjóðarbúskapur býr yfir.</p> <h4>Kallað eftir víðtækri samstöðu</h4> <p>Virðulegi forseti.<br /> Í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar er meðal annars sett fram áætlun þar sem kveðið er á um 50 mikilvæg atriði sem ríkisstjórnin ætlar sér að hrinda í framkvæmd á næstu 100 dögum.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <p>Þessi verkefni varða einkum ríkisfjármálin, endurreisn bankakerfisins, sem nú er að ljúka, endurmat á aðgerðum vegna skuldavanda heimilanna, aðgerðir til að efla atvinnu, endurskoðun á fiskveiðistjórnunarkerfinu og fjölmargar lýðræðisumbætur sem lengi hefur verið kallað eftir.</p> <p>Ríkisstjórnin vill leita víðtæks samráðs um sem flest mál bæði innan þings og utan. Við lýsum okkur reiðubúin til þess að móta stöðugleikasáttmála með aðilum vinnumarkaðarins.</p> <p>Við þurfum að ná sátt um nýtt fiskveiðistjórnunarkerfi og við köllum eftir breiðri samstöðu um aðildarumsókn Íslands að Evrópusambandinu.</p> <p>Við viljum samráð og samvinnu um sparnað í stjórnkerfinu, með þátttöku stjórnenda, starfsfólks og notendum þjónustunnar. Framundan er gríðarlega vandasamt verkefni, jafnvel það erfiðasta sem við höfum nokkru sinni staðið frammi fyrir. Við þurfum að ná niður halla ríkissjóðs um um það bil 170 milljarða króna á næstu þremur árum. Við þær aðstæður verða allir að vera tilbúnir til þess að taka á sig byrðar. Allir munu því miður finna fyrir hinum mikla samdrætti, á það vil ég ekki draga dul.</p> <h3>Vörður staðinn um þá sem þess þurfa</h3> <p>En góðir landsmenn.<br /> Við munum sjá árangur aðhaldsins í hraðari uppbyggingu atvinnulífsins og minna atvinnuleysi en ella, lægri vöxtum, minni verðbólgu og þar með stöðugleika, sem er besta tryggingin fyrir bættum hag heimilanna og velferð barna okkar og öryggi þeirra til framtíðar.&nbsp;</p> <p>Ríkisstjórnin mun standa vörð um lægstu launin við þessar aðstæður og tryggja velferð þeirra sem lakast standa. Á því byggist okkar forgangsröðun og ég er sannfærð um að þeir sem eru aflögufærir og standa sterkt eru sammála henni. Ríkið á að ganga á undan með góðu fordæmi, hagræða og einfalda stjórnkerfið þar sem það er hægt og lækka laun sem eru óhóflega há, þegar við blasir atvinnuleysi sem hefur lækkað ráðstöfunartekjur tugþúsunda manna umtalsvert.</p> <p>Það er grundvallaratriði að leggja nú grunn að nýrri sókn í íslensku atvinnulífi og betra samfélagi, samfélagi sem mun skipa sér í fremstu röð í verðmætasköpun, velmegun, velferð og raunverulegum lífsgæðum.</p> <h4>Atvinnulífinu skapaður traustur grundvöllur</h4> <p>Virðulegi forseti.<br /> Fyrri ríkisstjórn, og sú sem nú er að hefja störf á grundvelli nýs umboðs, taka í arf atvinnuleysi í sögulegu hámarki og atvinnulífi í miklum þrengingum í kjölfar hruns fjármálakerfisins. Auka þarf traust og trú á íslenskt efnahagslíf, örva innlendar fjárfestingar í atvinnulífinu, stuðla að beinum erlendum fjárfestingum og koma á eðlilegum lánaviðskiptum við erlenda banka.&nbsp;</p> <p>Atvinnulífið er og verður megingrundvöllur velferðar hér á landi. Ríkisstjórnin mun því með markvissum aðgerðum draga úr atvinnuleysi, útrýma langtímaatvinnuleysi og skapa traustari grundvöll fyrir íslenskt atvinnulíf til framtíðar.&nbsp;</p> <p>Ríkisstjórnin mun beita sér fyrir því að mótuð verði heildstæð atvinnustefna fyrir Ísland þar sem lögð er áhersla á fjölbreytt atvinnulíf, jafnan en stöðugan hagvöxt, nýsköpun og sjálfbæra nýtingu til lands og sjávar. Íslenskir framleiðendur, nýsköpunarfyrirtæki og þeir sem starfa í ferðamannaiðnaði hafa þegar sýnt mikið frumkvæði og nýtt sér þau sóknarfæri sem nú gefast. Þessa aðila þarf að hvetja enn frekar til dáða og styðja þannig að hér megi skapa sem flest störf.</p> <p>Jafnframt er mikilvægt að huga að samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs í alþjóðlegum samanburði. Afar mikilvægt er að byggt verði á þeim grundvallarmarkmiðum að ríkið losi sig svo fljótt sem kostur er út úr hvers kyns samkeppnisrekstri og opni fyrir erlenda eignaraðild.</p> <h4>Hagur heimilanna í öndvegi</h4> <p>Góðir landsmenn.<br /> Öll venjuleg íslensk heimili finna fyrir þeim hremmingum sem þjóðin gengur nú í gegnum. Mjög margir hafa tapað sparifé eða fjárfestingum, höfuðstóll lánanna hefur hækkað, hvort sem um er að ræða bílalán, húsnæðislán eða önnur gengis eða vísitölubundin lán, en eignaverðið jafnvel lækkað á móti hjá mörgum.</p> <p>Enn aðrir hafa nú lægri tekjur eða hafa jafnvel misst vinnuna og öll finnum við fyrir hækkandi verðlagi á matvöru, fatnaði og öðrum nauðsynjavörum. Öll íslensk heimili finna fyrir þeim gríðarlegu umskiptum sem orðið hafa í íslensku efnahagslífi á aðeins örfáum mánuðum.</p> <p>Á einu ári hefur kaupmáttur ráðstöfunartekna lækkað um rúm 11% og allar líkur eru á því að ástandið eigi eftir að versna áður en það batnar á ný.</p> <p>Aðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa fyrst og fremst beinst að því að verja kjör hinna verst settu annarsvegar og húsnæðisöryggi fólks hinsvegar.</p> <p>Þær fjölmörgu aðgerðir sem gripið hefur verið til í þessum efnum lúta fyrst og fremst að því að gera heimilum landsins kleift að halda í húseignir sínar á meðan á dýpstu efnahagslægðinni stendur og aðlaga skuldirnar að greiðslugetunni.</p> <p>Það er staðfastur ásetningur ríkisstjórnarinnar að fylgjast vel með þróun þessara mála hjá heimilum landsins og bregðast við í samræmi við þau markmið sem ég hef hér lýst. Þurfi að grípa til frekari aðgerða til að tryggja húsnæðisöryggi fjölskyldna þessa lands, þá munum við grípa til slíkra aðgerða. Við tökumst á við kjaraskerðinguna og eignarýrnunina með því að efla hér atvinnulífið og auka þannig hagvöxt og kaupmátt á ný. Á sama tíma verðum við að standa vörð um þá sem lökust hafa kjörin, fyrir þá þarf öryggisnetið að virka best á tímum sem þessum.</p> <h4>Umsókn um aðild að ESB mikilvæg</h4> <p>Sæki Íslendingar um aðild að Evrópusambandinu og hefji formlegar aðildarviðræður skapast traustari forsendur fyrir stöðugra gengi íslensku krónunnar og lækkun vaxtastigs. Þannig myndu jákvæð áhrif koma fram strax þegar ósk um aðildarviðræður lægi fyrir og búast má við að þau jákvæðu áhrif færu vaxandi eftir því sem umsóknarferlið gengur lengra.</p> <p>Aðildarumsóknin ein og sér er því hluti af lausn á þeim bráðavanda sem við glímum við um leið og hún leggur grunninn að traustri framtíð og er leiðarljós stöðugleika inn í framtíðina. Á því þarf atvinnulífið nú að halda og slík umsókn mun jafnframt endurvekja traust alþjóðasamfélagsins og erlendra fjárfesta á Íslandi.</p> <p>Við skulum hafa í huga að á hverjum degi greiða íslenskar fjölskyldur kostnaðinn af því að standa utan Evrópusambandsins í formi vaxtagreiðsla, sem eru margfalt hærri hér en í Evrópusambandinu og í formi hærra verðs á matvælum og öðrum nauðsynjum sem myndu lækka mikið við Evrópusambandsaðild.</p> <p>Verðtryggingin er líka þungur baggi sem er fórnarkostnaður sem fylgir íslensku krónunni. Fyrirtækin í landinu greiða kostnaðinn í formi einna hæstu vaxtabyrði í heimi, gríðarlegs óstöðugleika í gengi og mikillar verðbólgu.</p> <p>Það er okkar skylda að búa íslensku atvinnulífi jafn góð eða betri rekstrarskilyrði en í helstu samkeppnislöndum. Á því veltur framtíðaruppbygging atvinnuveganna sem er um leið einn megingrundvöllur velferðar heimila og fjölskyldna í landinu.</p> <p>Ég legg samt sem áður ríka áherslu á að Evrópusambandsaðild ein og sér er engin töfralausn. Það eru engar töfralausnir til við þeim bráðavanda sem við stöndum frammi fyrir en við þurfum engu að síður vegvísi að stöðugleika inn í framtíðina.</p> <p>Í þeirri þingsályktunartillögu sem utanríkisráðherra mun leggja fram verða gerðir fyrirvarar um grundvallarhagsmuni Íslands um forræði yfir vatns- og orkuauðlindum og ráðstöfun þeirra, um forræði þjóðarinnar yfir fiskveiðiauðlindinni, um öflugan landbúnað, um almannaþjónustu og um réttindi launafólks og vinnurétt.</p> <h4>Sækja fram og byggja upp innan ESB</h4> <p>Virðulegi forseti.<br /> Evrópusambandsaðild merkir ekki afsal auðlinda, hvorki í sjávarútvegi, í orkumálum eða í landbúnaði.&nbsp; Evrópusambandið hefur sameiginlegar reglur um nýtingu sameiginlegra auðlinda, svo sem sameiginlegra fiskistofna, en eignarhald á auðlindunum er hjá viðkomandi aðildarríkjum. Þess vegna mun Evrópusambandsaðild ekki hafa áhrif á eignarhald á fiski í sjó, á endurnýtanlegum orkuauðlindum eða olíu á landgrunninu.</p> <p>Það þarf samkomulag og sátt á meðal aðildarríkjanna um nýtingu fiskistofna, sem færast á milli lögsögu aðildarríkjanna, rétt eins og Ísland hefur hingað til gert samkomulag við nágrannaríki um nýtingu deilistofna. Sú sátt byggir á sögulegri veiðireynslu þar sem tryggt er að hvert og eitt aðildarríki njóti óbreyttrar hlutdeildar í fiskistofnum.</p> <p>Reglur Evrópusambandsins um hlutfallslegan stöðugleika munu tryggja að Ísland muni sem áður sitja eitt að öllum kvóta í staðbundnum stofnum í íslenskri lögsögu eftir aðild að Evrópusambandinu.</p> <p>Umræðan um aðild Íslands að Evrópusambandinu og sjávarútveg má því ekki aðeins snúast um vörn og varnarhagsmuni. Íslenskir sjómenn hafa gríðarlega þekkingu og hér eru sjávarútvegsfyrirtæki sem hafa burði til þess að keppa á frjálsum markaði hvar sem er í heiminum. Við getum sótt fram og byggt upp innan Evrópusambandsins.</p> <h4>Ísland verði leiðandi í sjávarútvegsmálum innan ESB</h4> <p>Góðir landsmenn.<br /> Hvorki ég né aðrir hér á Alþingi geta sagt til um hver verði niðurstaða samningaviðræðna við Evrópusambandið um sjávarútveg en ég fullyrði að samningsstaða Íslands er sterk. Hún er meðal annars sterk vegna þeirrar framsýni og þess hugrekkis sem íslenska þjóðin sýndi þegar landhelgin var færð út í áföngum í 200 sjómílur.</p> <p>Mín framtíðarsýn er að Ísland verði leiðandi í mótun og stjórn sjávarútvegsstefnu Evrópusambandsins og leiðandi í sjávarútvegi í Evrópu. Ég hef fulla trú á að það takist.</p> <p>Evrópusambandið hefur sýnt sérstakan sveigjanleika vegna landbúnaðar á harðbýlum, norðlægum svæðum. Það er því ekkert sem bendir til annars en að sjónarmið Íslands muni njóta skilnings og að hægt verði að tryggja traust rekstrarskilyrði fyrir íslenska bændur til framtíðar.</p> <p>Óumdeilt er að íslenskur landbúnaður myndi eiga aðgang að umfangsmiklu styrkjakerfi Evrópusambandsins og fyrir liggur að íslensk stjórnvöld myndu leggja landbúnaðinum til fjármuni á móti slíkum styrkjum.</p> <p>Fyrirsjáanlegt er að Ísland þurfi innan fárra ára að aðlaga styrkjakerfi fyrir íslenskan landbúnað, vegna breyttra reglna á vettvangi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, óháð því hvort Ísland gengur í Evrópusambandið eða ekki.</p> <p>Færa má rök fyrir því að Evrópusambandið geti veitt íslenskum landbúnaði ákveðið skjól, ekki síst vegna þess að Evrópusambandið er leiðandi í mótun reglna um landbúnað í Alþjóðaviðskiptastofnuninni og annars staðar á alþjóðlegum vettvangi.</p> <p>Með þessu móti fengju bændur nauðsynlegt öryggi til að gera áætlanir til lengri tíma og heilbrigður grundvöllur gæti þannig myndast fyrir endurnýjun í atvinnugreininni.</p> <p>Virðulegi forseti.</p> <p>Það er kallað eftir nýjum vinnubrögðum, nýjum tækifærum og auknu trausti og tengslum milli þingheims og þjóðar.</p> <p>Þjóðin og við þingmenn höfum árum saman hlýtt á raddir og röksemdir hagsmunahópa sem eru fyrirfram með eða á móti Evrópusambandinu. Það hefur gert umræðuna ómarkvissa. Ég vil að þjóðin fái í eitt skipti fyrir öll að heyra sannleikann í þessu máli sem við höfum rætt alltof lengi án skýrrar niðurstöðu.</p> <p>Hvorki ráðherrar né aðrir geta fyrirfram tekið endanlega afstöðu til aðildar að Evrópusambandinu fyrr en staðreyndir málsins hafa verið lagðar á borðið eftir raunverulegar samningaviðræður. Það er ekki hægt að ætlast til þess að fólk taki afstöðu með eða á móti án þess að vita hvað er í boði. Það er kjarni málsins.</p> <h4>Sumarið verður nýtt vel</h4> <p>Góðir Íslendingar.<br /> Óvíða eru einkenni árstíða jafn sterk og hér á landi og vera kann að það móti okkur sem einstaklinga og sem þjóð. Alþingi kemur saman hér í kvöld, þegar við finnum hvað sterkast fyrir gróanda vorsins, á árstíma sem felur í sér væntingar og vonir um betri tíð.</p> <p>Þrengingarnar eru sannarlega ekki að baki en við sem þjóð höfum fullt tilefni til að líta björtum augum til framtíðar og taka sumrinu fagnandi. Það er undir okkur sjálfum komið hvernig við vinnum úr okkar erfiðum málum og bjartsýni og áræðni þurfa sem aldrei fyrr að vera ríkjandi.&nbsp; Jóhanna Guðrún og fylgdarlið hennar í söngvakeppninni &ndash; stolt íslensku þjóðarinnar &ndash; eru okkur sannarlega þar til eftirbreytni.</p> <p>Ég heiti ykkur því að mín ríkisstjórn mun nýta sumarið vel. Hún mun vinna af krafti og festu til að bæta stöðu fólksins í landinu og efla atvinnulífið til dáða. Ég hvet ykkur öll til að gera slíkt hið sama, bretta upp ermar og hefjast handa við þá uppbyggingu sem framundan er. Þannig munum við snúa vörn í sókn.</p> <p>Við alþingismenn og ríkisstjórn tökumst nú á við verkefni okkar af einurð og full auðmýktar. Við búum við þá gæfu að eiga sterka og vel gerða þjóð og ég er sannfærð um að við munum sýna alþjóðasamfélaginu hvað í okkur býr með því að vinna okkur fyrst allra þjóða út úr þeim efnahagsþrengingum sem við göngum nú í gegnum.</p> <p>Góðar stundir.&nbsp;</p>
22. apríl 2009Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á aðalfundi SA 22. apríl<p>Góðir ársfundargestir</p> <p>Ég vil þakka fyrir að fá tækifæri til þess að vera með ykkur á ykkar árlega fundi, þar sem þið farið yfir stöðu mála og metið framtíðarhorfur. Við komum hér saman í lok vetrar. Að baki er vetur sem hefur ekki látið neinn ósnortinn. Vetur sem skall á okkur í byrjun október þegar grunnstoðir bankakerfisins hrundu nánast á einni nóttu og féllu af fullum þunga á ríkissjóð og þar með hvern einasta borgara þessa lands.</p> <p>Sú ríkisstjórn sem nú situr hefur haft rúma tvo mánuði til að byggja hér upp traust og hefja endurreisn efnahagslífsins. Traust, sem nauðsynlegt var að byggja upp innanlands og í alþjóðasamfélaginu, og endurreisn efnahagslífsins sem er grundvöllur vinnu og velferðar og þar með framtíðar okkar allra.</p> <p>Endurunnið traust mun leggja grunn að sparnaði landsmanna, heilbrigðum fjármálamarkaði og hlutabréfamarkaði og atvinnuuppbyggingu og þar með almennri velferð hér á landi í framtíðinni.</p> <p>Það þarf ekki að segja ykkur það, forsvarsmönnum í atvinnulífinu, að hlutir fóru alltof hægt af stað eftir hrunið og sú ríkisstjórn sem nú situr hefur tekið öll verkefni sem máli skipta fyrir atvinnulífið mun fastari tökum og snúið vörn í sókn.</p> <p>Margt hefur verið ritað og rætt um orsakir og afleiðingar efnhagshrunsins og hvað hefði mátt betur fara og margir kvarta undan gagnrýni og stóryrðum í þeirra garð.</p> <p>Ég bið menn að hafa hugfast, að það dettur engum í hug að allir sem starfa á vettvangi atvinnulífsins eða viðskiptalífsins hafi komið okkur í þá stöðu sem við erum nú í. Bankarnir, útflutningsfyrirtækin og atvinnu- og viðskiptalífið eru ómissandi hlekkir í þeirri endurreisn sem framundan er og það eru okkar öflugu lífeyrissjóðir líka. Á það minni ég hér í dag.</p> <p> Ég vil undirstrika að allir verða nú að líta í eigin barm og það með opnum huga. Aðeins með því móti lærum við og aðeins með því móti gerum við unga fólkinu, börnum okkar og komandi kynslóðum kleift að draga lærdóm af því sem gerðist, þannig að mistökin endurtaki sig ekki og við verðum betri manneskjur með heilbrigðari gildi.</p> <p>Ég vil að við byggjum hér upp samfélag jafnræðis og jafnréttis og tel grundvallaratriði að sjónarmið og kraftar beggja kynja nýtist að fullu í atvinnu- og fjármálalífinu og þeirri endurreisn sem nú er hafin.</p> <p>Það er mikilvægt að við tölum saman um það hvernig við viljum haga málum til frambúðar og leitum sáttar og samstöðu með skýra framtíðarsýn að leiðarljósi. Við eigum að tala skýrt um Evrópumálin og við eigum að tala skýrt um leiðir út úr vandanum.</p> <p>Ég hef talað skýrt í Evrópumálum og ég geri það hér með ykkur í dag. Ég er staðfastlega þeirrar skoðunar að það sé eina trúverðuga leiðin til stöðugleika og farsældar fyrir íslenska þjóð að óska nú þegar eftir viðræðum við Evrópusambandið um fulla aðild og upptöku Evru. Ég byggi það ekki á tilfinningasemi heldur sjónarmiðum og rökum fjölmargra sérfræðinga sem hafa árum saman ráðlagt að sú leið verði farin.</p> <p>Á sama tíma verðum við einnig að veita íslensku krónunni eins trausta umgjörð og kostur er á meðan beðið er niðurstöðu til frambúðar. Það er því lykilatriði til að afla okkur trausts og þar með stöðugleika til skemmri tíma með því að sækja sem fyrst um aðild að Evrópusambandinu.</p> <p>Við eigum að nota tækifærið á meðan Svíar og Finnar eru við stýrið innan Evrópusambandsins og hefja aðildarviðræður. Svíar taka við forystu innan ráðherraráðs Evrópusambandsins í júlí næstkomandi og það skiptir okkur máli. Endurskoðun sjávarútvegsstefnu Evrópusambandsins er nú hafin og henni á að ljúka árið 2012.</p> <p>Það skiptir okkur Íslendinga miklu máli að komast nú beint að því borði, þar sem endurskoðunin fer fram, sem fullgildir aðilar. Vitað er að hlustað verður grannt á Íslendinga á þessu sviði og leitað eftir sérfræðiþekkingu okkar og reynslu.</p> <p>Nú liggur fyrir niðurstaða nefndar um þróun Evrópumála þar sem Samfylkingin, ASÍ, Viðskiptaráð Íslands og jafnframt 70% af aðildarfélögum Samtaka atvinnulífsins eru sammála um að hagsmunum íslensku þjóðarinnar verði best borgið innan Evrópusambandsins og með upptöku evru. </p> <p>Í skýrslu nefndarinnar kemur fram að framkvæmdastjórn ESB telur unnt að ljúka aðildarviðræðum við Ísland á innan við einu ári eftir að þær hefjast og að aðild að ERM II, sem tengir gjaldmiðil nýs aðildarríkis við evruna með ákveðnum vikmörkum, gæti fengist nokkrum mánuðum eftir aðild.</p> <p>Það er því fyllilega raunhæft að stefna að aðild að ESB og tengingu við evru í samstarfi við Evrópska seðlabankann innan eins og hálfs árs eftir að aðildarviðræður hefjast.</p> <p>Villuljós um einhliða upptöku evru eða upptöku evru í samstarfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og Evrópusambandið eru ekki boðleg í þessari umræðu. Slíkar leiðir eru ekki í boði og umræða um þær drepur málum aðeins á dreif.</p> <p>Framtíðarsýn okkar á að byggjast á þeim markmiðum að fólk hér á landi búi við sambærilegt matarverð og er í nágrannaþjóðum okkar og sambærileg lífskjör, vexti og launakjör og þar bjóðast. Til þess þurfum við samstarf við alþjóðasamfélagið og og með því tryggjum við atvinnu- og efnahagslíf á Íslandi búi við stöðugleika og starfhæf samskeppnisskilyrði innan alþjóðasamfélagsins.</p> <p>Niðurstaða aðildarviðræðna mun leiða í ljós svart á hvítu þau tækifæri sem felast í aðild að Evrópusambandinu bæði varðandi almenn lífskjör og í gjaldmiðlamálum. Þannig fengi þjóðin raunhæfa kosti sem hún gæti atekið afstöðu til en slíkir raunverulegir kostir fengjust aldrei upp á borðið í óformlegum könnunarviðræðum. </p> <p>Undirbúningur aðildarviðræðna yrði að sjálfsögðu unninn í nánu samráði við aðila vinnumarkaðarins og ekki síst þá sem telja hagsmunum sínum ógnað, til dæmis útgerðarmenn og forystumenn í landbúnaði.</p> <p>Það segir sig sjálft að við munum ekki ganga í Evrópusambandið nema við fáum ásættanlegar niðurstöður til dæmis fyrir sjávarútveg eða landbúnað.</p> <p>Ég heiti ykkur því að leggja mitt lóð á vogarskálarnar til að leiða þetta mikilvæga hagsmunamál til lykta og ég skora á ykkur að fara með mér í þá vegferð.</p> <p>Ágætu aðalfundargestir.</p> <p>Það fer vel á því að yfirskrift fundar ykkar í dag fjalli um atvinnumál ég er sammála ykkur um að það er atvinnulífið sem skapar flest störf hér á landi og þar með velferðina í samfélagi okkar.<br /> Atvinnuleysi var 8,9% í mars, en mældist þá í fyrsta sinn í langan tíma lægra en spár hafa gert ráð fyrir. Lausum störfum fjölgar og nú eru um 600 laus störf á skrám Vinnumálastofnunar.<br /> Í niðurstöðum nýrrar könnunar sem gerð var á vegum Atvinnuþjónustu Háskólans í Reykjavík kemur fram að rúmur helmingur stærstu fyrirtækja á Íslandi ætlar að ráða í ný störf á þessu ári.<br /> Niðurstöðurnar eru sérstaklega ánægjulegar og hvetjandi og veita vísbendingu um að okkur sé að takast að snúa þróun aukins atvinnuleysis við og að farið sé að draga úr hlutfallslegri aukningu atvinnulausra. Þetta eru jákvæð teikn um að botninum sé náð og að þróunin sé tekin að snúast við.</p> <p>Það er fyrst og fremst vettvangi atvinnulífsins sem störfin skapast, störfin sem auka hér hagvöxt og munu standa undir þeirri endurreisn sem framundan er og það er verkefni stjórnvalda að skapa heilbrigt umhverfi til atvinnusköpunar.</p> <p>Ég vil vinna með ykkur að framgangi áætlunar stjórnvalda 6.000 störf sem allar forsendur eru fyrir. Stærstur hluti þessara starfa mun verða til á almennum vinnumarkaði .</p> <p>Ég vil vekja sérstaka athygli á því hér, í ljósi þeirrar villandi umræðu sem verið hefur um að ríkisstjórnarflokkarnir hyggi á stórfelldar skattahækkanir, að tvær af nýjustu aðgerðum ríkistjórnarinnar nú í atvinnumálum ganga einmitt í þveröfuga átt. Hér vísa ég til þess að endurgreiðsla á virðisaukaskatti hefur verið aukin verulega, bæði á kvikmyndagerð og viðhaldsverkefnum.</p> <p>Ég útiloka ekki frekari aðgerðir af sambærilegum toga, til að efla atvinnulífið til dáða og er opin fyrir öllum ykkar hugmyndum í þeim efnum. Ég tel að þar þurfi að skoða sérstaklega frekari skattaívilnanir gagnvart frumkvöðlafyrirtækjum, sprotafyrirtækjum og nýsköpunarstarfsemi sem eykur fjölbreytni í atvinnulífinu og eflir það í heild til framtíðar litið.</p> <p>Þegar höfum við komið á ívilnunum til fyrirtækja sem stunda viðurkenndar rannsóknir og nýsköpun og hins vegar tímabundinn frádrátt vegna fjárfestinga í viðurkenndum nýsköpunarfyrirtækjum. Þetta er raunveruleg fjárfesting til frambúðar.</p> <p>Mikilvægt er að taka ríkisfjármálin föstum tökum, það er mikilvæg forsenda efnahagsumhverfisins og umhverfis atvinnulífsins. Mikilvægt er að ná niður með markvissum aðgerðum á næstu árum þeim 170 milljarða króna halla ríkissjóðs sem áætlaður er á þessu ári.<br /> Það er verkefni okkar að snúa við rekstri ríkissjóðs þannig að hann verði farinn að skila afgangi sem allra fyrst en núgildandi áætlanir gera ráð fyrir en gert er ráð fyrir 44 milljarða króna afgangi árið 2013. Gert er ráð fyrir að hagvöxtur verði um 3,5 til 4% árið 2011. <br /> Ég tel mikilvægt að við setjum markið enn hærra og stefnum að því að við sjáum hér hagvöxt á ný þegar á næsta ári. Skjót úrlausn bankamála og inngangur í Evrópusambandið gætu flýtt fyrir auknum hagvexti. Það hlýtur að vera sameiginlegt verkefni okkar að setja okkur slík metnaðarfull markmið og ná þeim.</p> <p>Ég vil tala skýrt í þessum málum og ég vil að ríkið hagræði hjá sér eins og atvinnulífið hefur þegar gert. Ég vil forgangsraða upp á nýtt, ég vil fækka ráðuneytum og sameina stofnanir. Það er vel hægt að gera án þess að segja upp fjölda manna þannig að atvinnulausum fjölgi.</p> <p>Það hlýtur að vera töluvert svigrúm til hagræðingar þegar við lítum til þess að útgjöld ríkissjóðs hafa hækkað um rúm 60% frá aldamótum. Á sama tíma hefur hlutfall útgjalda til almannatrygginga og velferðarmála aðeins hækkað um 3% og hlutfall heilbrigðisútgalda hafa lækkað lítillega.<br /> Það er því mikið svigrúm til hagræðingar og tækifæri til breyttrar forgangsröðunar. </p> <p>Við þurfum í þessu sambandi að spyrja okkur að nokkrum lykilspurningum:</p> <ul> <li>Hvernig getum við hagrætt án þess að skerða nauðsynlega þjónustu?</li> <li>Hvernig getum við hagrætt og bætt þjónustu?</li> <li>Hvernig getum við eflt rafræna þjónustu og dregið úr kostnaði til lengri tíma?</li> <li>Hvernig getum við fjölgað &ldquo;one-stop shop&rdquo; afgreiðslustöðvum þjónustu ríkisins um land allt og þannig samþætt þjónustu mismundi stofnana?</li> <li>Hvernig getum við gert þjónustu sveigjanlegri og hagkvæmari?</li> <li>Hvernig getum við aukið skilvirkni í opinberri þjónustu?</li> <li>Hvernig getum við virkjað starfsfólk betur og aukið sveigjanleika í starfi og tilflutning starfsmanna milli stofnana?</li> <li>Hvernig getum við eflt þróun og nýsköpun innan stjórnsýslunnar?</li> <li>Hvaða verkefni má flytja frá ríkinu og fela öðrum s.s. sveitarfélögum, einkaaðilum eða þriðja geiranum án þess að almannahagsmunum sé teflt í tvísýnu?</li> <li>Hvernig getum við varið störf eftir því sem kostur er við framangreinda hagræðingu?</li> </ul> <p>Ég vil sameina ráðuneyti efnahagsmála, ég vil sameina ráðuneyti atvinnumála og stórefla nýsköpun og efla rannsóknir og vísindi í samfélaginu. Ég vil að stjórnvöld, aðilar vinnmarkaðarins, sveitarfélög, frjáls félagasamtök og vísindasamfélagið á Íslandi móti stefnu um samkeppnishæfni Íslands árið 2020.</p> <p>Óhófleg skriffinnska, vanþróuð eftirlitskerfi og pólitísk afskipti af stjórnun og mönnun fyrirtækja hamla samkeppnisfærni. Þjóðir með einfalt, gagnsætt skattakerfi, lágmarks skriffinsku og vandaða stjórnsýsluhætti hafa því gott forskot. Ég vil að við eflum samkeppnishæfni Íslands í alþjóðasamfélaginu og tryggjum varanlega verðmætasköpun og hagsæld til frambúðar. </p> <p>Mikilvægt er að fyrirtæki, sem nú eru tímabundið í ríkiseigu, komist sem fyrst í eigu einkaaðila, helst í gegnum heilbrigðan hlutabréfamarkað, þannig að hann mætti efla á ný, og með aðkomu erlendra aðila, bæði kröfuhafa og nýrra fjárfesta. Með því byggjum við hér upp heilbrigt efnahagsumhverfi og eflum traust á fjármálakerfið innan lands og í alþjóðlega umhverfinu. </p> <p>Ríkið á einfaldlega ekki að reka fyrirtæki í samkeppnisrekstri, ríkið á að einbeita sér að því að tryggja öryggisnet velferðar, menntunar og annarrar sameiginlegrar uppbyggingar svo sem samgangna. Ríkið á jafnframt að tryggja traustan lagaramma í kringum efnhagslífið sem tryggir gagnsæja samkeppnisstöðu fyritækja og að almannahagsmunir séu ávallt hafðir í fyrirrúmi en ekki sérhagsmunir.</p> <p>Ég vil jafnframt vinna með atvinnulífinu og aðilum vinnumarkaðarins og þjóðarsátt um breytingar á ýmsum sviðum samfélagsins, hjá hinu opinbera og hjá atvinnulífinu. Grunnur að því, sem mér líst afar vel á, hefur þegar verið lagður. Verði ég í forystu fyrir nýrri ríkisstjórn verður það eitt af mínum fyrstu verkum að sameina hagsmunaaðila um slíka stefnumótun.</p> <p>Annars vegar þjóðarsátt um endurreisn næstu 4 &ndash; 5 árin og hins vegar um langtímastefnumótun um hvernig Ísland geti orðið á meðal samkepppnishæfustu þjóða árið 2020. Þar verður hlusta vel eftir ykkar tillögum.</p> <p>Við hljótum á þessum erfiðu tímum að setja til hliðar ofurlaun og óeðlileg kaupaukakerfi. Ég tel að öll fyrirtæki sem skila hagnaði um þessar mundir hljóti að horfa til þess að verja hagnaði sínum til frekari verðmætaaukningar á vettvangi fyrirtækjanna sjálfra og fjölgunar starfa frekar en að greiða út arð og stuðla þannig að uppbyggingu til framtíðar í þessum fyrirtækjum.</p> <p>Aðeins á þeim forsendum er hægt að ætlast til þess að launþegar sætti sig tímabundið við lakari kjör og kostnaðarsamra aðgerða ríkisvaldsins í formi skattalækkana sem þegar hefur verið gripið til að bæta rekstrarumhverfi fyrirtækja.</p> <p>Ágætu aðalfundargestir.</p> <p>Um allan heim er litið til Norðurlandannna sem fyrirmyndarsamfélaga þar sem jafnvægi er á milli velferðar og hagvaxtar og stöðugleiki ríkir. Stöðugleiki sem kemur öllum til góða. Á sama tíma megum við ekki glata þeim sveigjanleika sem verið hefur einkenni íslensks vinnumarkaðar. Hann er okkur mikilvægur og jafnvel enn mikilvægari en nokkru sinni nú þegar við snúum vörn í sókn.</p> <p>Efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins miðar að því að draga úr óvissu og auka stöðugleika. Það er ánægjulegt að heyra ítrekað og sjá í fjölmiðlum umsagnir fulltrúa Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um fagleg vinnubrögð íslenskra stjórnvalda í vinnu í tengslum við innleiðingu og framvindu efnhagsáætlunarinnar.</p> <p>Í dag fer sendinefnd stjórnvalda á vorfund Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem hefst síðar í þessari viku. Í tengslum við þann fund munu fulltrúar Íslands eiga jafnframt fundi um samstarf á alþjóðavettvangi og um tvíhliða samstarf við öflugar þjóðir og okkar vinaþjóðir um fjárhagsmálefni</p> <p>Ég finn fyrir vaxandi vilja annarra þjóða til að koma að samvinnu við okkur um framtíðaruppbyggingu hér á landi og ánægjulegt er að finna fyrir trú erlendra aðila á skjóti endurreisn íslensks efnahagslífs.</p> <p>Ég hef persónulega verið í sambandi við fulltrúa ýmissa þjóða undanfarið og er sannfærð um að slíkt alþjóðlegt samstarf mun styðja við og efla uppbyggingu atvinnulífs hér á landi í náinni framtíð.</p> <p>En hér þarf meira til. Ég tel ljóst að við verðum að endurskoða peningastefnuna hér á landi í ljósi breyttra aðstæðna og þeirra efnahagsþrenginga sem við göngum nú í gegnum. Það er vafalítið margt sem má betur fara, ekki síst í ljósi atburða undanfarinna mánuða. Ég hef falið nýrri peningastefnunefnd Seðlabankans að fara yfir kosti og galla þess að breyta peningastefnunni og gera tillögu til stjórnvalda með hliðsjón af því mati.</p> <p>Það er ánægjulegt að aðstæður hafa nú skapast til lækkunar vaxta með auknum trúverðugleika Seðlabankans í kjölfar skipulagsbreytinga og skipunar peningastefnunefndarinnar og við höfum séð mikilvæg skref til lækkunar stigin eftir að ný ríkisstjórn tók við.</p> <p>Ég hefði gjarnan viljað sjá meiri lækkun vaxta, en forsendur hennar eru nú að skapas. Þegar í upphafi ársins 2010 er gert ráð fyrir að verðbólgan verði einungis 2,5% og við slíkar aðstæður ættu vextir að vera orðnir lægri en við höfum lengi séð.</p> <p>Stöðugt gengi, lág verðbólga og lágir vextir eru þær vítamínsprautur sem atvinnulífið þarfnast nú mest. Fjármálastofnanir hafa þegar hafið lækkun útlánsvaxta og ég fagna þeim skrefum sem þegar hafa verið stigin og treysti því að við sjáum fleiri slík skref verði reglulega tekin á næstu vikum, mánuðum og misserum.</p> <p>Nú er unnið að áætlun um það hvernig við getum sem fyrst komist úr úr þeim gjaldeyrishöftum sem komið var á á síðastliðnu ári. Gjaldeyrishöftin eru vissulega ekki æskileg og það er engin óskastaða fyrir okkur að búa við þau nú. Þau leika hins vegar mikilvægt hlutverk við að tryggja aukinn stöðugleika gengisins. </p> <p>Höftunum var komið á af illri nauðsyn á meðan fjármálaóveður geysar á alþjóðlegum mörkuðum og lokið er við enduruppbyggingu bankakerfisins. Þeir sem fara á svig við höftin eru aðeins að framlengja tilvist þeirra; þeir vinna gegn þjóðarhag einmitt þegar við ættum öll að leggjast saman á árarnar.</p> <p>Nú sjáum við loksins til lands varðandi enduruppbyggingu bankakerfisins hér á landi. Á næstu vikum munu skapast forsendur fyrir endurfjármögnum bankana og þar með endurreisn þeirra og heilbrigðs og öflugs hagkerfis og atvinnulífs hér á landi</p> <p>Ágætu aðalfundargestir.</p> <p>Það er atvinnulífið sem skapar vinnu og velferð og ég hlakka til að hlýða á það öfluga fólk sem nú fær orðið.</p> <p>Við höfum svo sannarlega verk að vinna. Við skulum taka höndum saman í þjóðarsátt til þess að ná árangri fyrir Ísland og Íslendinga og endurreisa traust okkar og orðspor á alþjóðavettvangi. Við skulum vinna með alþjóðasamfélaginu að því að styrkja samfélag okkar til lengri og skemmri tíma. </p> <p>Niðursveiflan skall á okkur fyrr en öðrum þjóðum og kom mörgum óvart. Nú skulum við leiða uppsveifluna með markvissum og öruggum hætti og standa á vaktinni. Við skulum sýna sjálfum okkur og alþjóðasamfélaginu að við ætlum okkur að verða fyrst til þess að rísa upp aftur öflugri og traustari en nokkru sinni fyrr. </p> <p>Gleðilegt sumar.</p> <br /> <br />
17. apríl 2009Blá ör til hægriRæða forsætisráðherra á ársfundi Seðlabanka Íslands<h4>Góðir ársfundargestir</h4> <p>Við komum hér saman á hefðbundnum ársfundi Seðlabanka Íslands á einum mestu umbrotatímum í efnahagsmálum íslensku þjóðarinnar frá upphafi. Uppsveiflan var öflug og sterk og margir hófu sig hátt á loft með henni en niðursveiflan sem henni fylgir varð þeim mun dýpri.</p> <p>Já, uppsveiflan hreif marga með sér og niðursveiflan bitnar nú harkalega á almenningi í landinu. Hún bitnar á fólki sem hafði ekki aðstæður til þess að kynna sér þróun mála og átti sér einskis ills von. Niðursveiflan bitnar nú á fólki sem treysti og fólki sem trúði öðrum fyrir fjármunum sínum, eignum, sparnaði og lífeyri.</p> <p>Þetta fólk situr nú eftir með sárt ennið og spyr hverjum sé um að kenna. Hver hefði getað varað við og hver hefði átt að vara við? Hver hefði átt að bregðast við, hvernig, hvenær og hve hratt? Þetta fólk spyr hverjum það geti treyst.</p> <h4>Ágætu ársfundargestir.</h4> <p>Traust er lykilorð, ekki einungis í þeim efnahagsþrengingum sem við göngum nú í gegnum og á fjármálamarkaði heldur á öllum sviðum samfélagsins og innan stjórnkerfisins. Traust er grundvöllur allra okkar samskipta og traust er grundvöllur heilbrigðs samfélags frá degi til dags.</p> <p>Sú ríkisstjórn sem nú situr hefur haft rúma tvo mánuði til að byggja hér upp traust og hefja endurreisn efnahagslífsins. Traust, sem nauðsynlegt var að byggja upp innanlands og í alþjóðasamfélaginu, og endurreisn efnhagslífsins sem er grundvöllur vinnu og velferðar og þar með framtíðar okkar allra. Endurunnið traust mun leggja grunn að sparnaði landsmanna, heilbrigðum fjármálamarkaði og hlutabréfamarkaði og atvinnuuppbyggingu hér á landi í framtíðinni.</p> <p>Margt hefur gerst á þessum stutta tíma og jákvæð teikn eru á lofti. Verðbólgan er á hraðri niðurleið og vextir fara lækkandi, vöruskiptajöfnuður er hagstæður og atvinnuleysistölur nú í fyrsta sinn í langan tíma lægri en spár hafa gert ráð fyrir.</p> <p>Verði rétt á málum haldið og stjórnin styrk og traust getum við Íslendingar orðið á meðal þeirra þjóða sem ná sér fyrst uppúr öldudal fjármálakreppunnar, en til þess að svo geti orðið verða stjórnvöld að halda fast um taumana. Okkur má ekki bera af leið þó á móti blási um stund.</p> <p>Þegar í upphafi ársins 2010 er gert ráð fyrir að verðbólgan verði einungis 2,5% og við slíkar aðstæður ættu vextir að vera orðnir lægri en við höfum lengi séð. Það mun skipta sköpum fyrir heimilin í landinu og atvinnulífið, þessar mikilvægustu stoðir í samfélagi okkar.</p> <p>Við ættum að fara að sjá fyrstu hagvaxtarsprotana og vonir um hratt minnkandi atvinnuleysi árið 2010. Til þess að við náum árangri í baráttunni gegn atvinnuleysinu þurfa þó allir að leggjast á eitt og vinna þarf af festu og áræðni eftir efnahagsáætlun stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.</p> <h4>Góðir áheyrendur</h4> <p>Þrátt fyrir erfiða stöðu í efnahagsmálum þjóðarinnar og heimsins alls er mikilvægt að hafa í huga að þetta eru tímabundnir erfiðleikar sem íslenska þjóðin getur vel staðið af sér. Hrakspár um þjóðargjaldþrot eða afsal auðlinda þjóðarinnar eru tilefnislausar, verði haldið áfram á þeirri braut sem nú hefur verið mörkuð í samstarfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og vinaþjóðir Íslands.</p> <p>Hið eina sem gæti komið okkur í slíka stöðu eru óábyrgar tillögur um að hægt sé að leysa vandann með því að hafna samstarfi við alþjóðasamfélagið og hlaupast á burt frá skuldbindingum okkar. Ef eithvað ógnar framtíð Íslands um þessar mundir eru það slík villuljós.</p> <p>Þrátt fyrir að skuldir ríkissjóðs hafi aukist í kjölfar bankahrunsins verður stærstur hluti þeirra gagnvart innlendum aðilum í íslenskum krónum. Heildarskuldir ríkissjóðs verða líklega nærri 1.100 milljörðum í árslok 2009. Á móti þessum skuldum koma að sjálfsögðu verulegar eignir. Eignarhlutir ríkissjóðs í fyrirtækjum er metinn á 580 milljarða við árslok 2009. Auk þess mun ríkissjóður eiga um 355 milljarða í kröfum og handbæru fé.</p> <p>Hrein staða ríkissjóðs verður því aðeins neikvæð um 150 milljarða við árslok 2009 ef áætlunin gengur eftir, sem er um 10% af landsframleiðslu. Vert að hafa í huga að brúttó skuldirnar verða háar vegna ICESAVE til skamms tíma og vaxtagreiðslur því háar. Hins vegar liggur nú fyrir, og gaman að geta sagt frá því hér í dag, að eignir Kaupþings eru nægilegar til þess að gera upp við þýska innistæðueigendur. Mikilvægum áfanga í uppgjöri og sátt gagnvart aþjóðasamfélaginu er þar með náð.</p> <h4>Ágætu ársfundargestir.</h4> <p>Sú efnahagsstefna sem íslensk stjórnvöld starfa eftir er skýr og aðgengileg og mótuð í nánu samstarfi við Alþjóðgjaldeyrissjóðinn og engin leynd hvílir yfir henni. Sú áætlun sem unnið er eftir er öll aðgengileg og á að vera það á hverjum tíma. Þar eru engin leyniákvæði sem varða auðlindir okkar eða hagsmuni að öðru leyti. Allt er uppi á borðinu og þannig á það að vera. Mikilvægir áfangar hafa náðst í efnahagsáætluninni á undanförnum vikum og enn frekari stór skref verða stigin á næstu vikum.</p> <p>Mark Flanagan, sem tók við sem formaður sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins gagnvart Íslandi eftir að ný ríkisstjórn tók við, sagði á ráðstefnu Íslensk &ndash;ameríska viðskiptaráðsins í New York að hann hefði hvergi í störfum sínum fyrir Alþjóðagjaldeyrissjóðinn mætt viðlíka fagmennsku eins og hjá stjórnvöldum á Íslandi. Þessi ummæli hljóta að vera okkur hvatning og árétting um að við séum á réttri braut.</p> <p>Nauðsynleg skref hafa verið stigin með breytingum á Seðlabankanum, nýrri peningastefnunefnd og breytingum hjá Fjármálaeftirlitinu. Mikilvæg skref hafa verið stigin í endurskipulagningu bankakerfisins, m.a. með bættum samskiptum við erlenda kröfuhafa og upplýsingagjöf til nýju bankanna. Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að ráða erlenda fjármálaráðgjafa til að starfa með sérfræðingum okkar hefur hraðað þessu verki verulega; sem brýna nauðsyn bar til.</p> <p>Mikilvægum áfanga í endurreisn bankanna var náð í vikunni þegar lokið var bráðabirgðaverðmati á eignum sem fluttar voru út úr gömlu bönkunum til að mynda efnahag Nýja Kaupþings banka, Nýja Landsbankans og Íslandsbanka. Nú er unnið að lokafrágangi matsins og þess vænst að fullnaðarútgáfa þess liggi fyrir í næstu viku.</p> <p>Niðurstöðurnar verða nýttar í viðræðum við erlenda kröfuhafa og við höfum ráðið sérstakan ráðgjafa, Hawkpoint, okkur til aðstoðar í því mikilvæga verkefni. Ég legg ríka áherslu á að samningar á milli ríkisins, sem eiganda nýju bankanna, og skilanefndanna, sem fulltrúa kröfuhafa, verði lokið sem allra fyrst.</p> <p>Nú verður kappkostað að ljúka endurfjármögnun bankanna svo þeir geti einbeitt sér að því að styðja atvinnulífið í landinu og leggja sitt af mörkum í þeirri endurreisn sem hafin er. Jákvætt er að matið og yfirmatið muni liggja fyrir á þeim tíma sem reiknað hafði verið með. Í maímánuði verður unnið á fullri ferð við endurfjármögnun bankanna og búið svo um hnútana að þeir geti starfað með eðlilegum hætti. Ég vænti þess að þessu starfi verði lokið innan nokkurra vikna.</p> <h4>Ágæta samkoma</h4> <p>Án trausts fjármálakerfis getur hagkerfið ekki vaxið á ný og skapað atvinnutækifæri sem eru nauðsynleg til þess að viðhalda velferðarþjóðfélagi okkar. Við finnum öll hve mikilvægt er að það sé fyrir hendi við þær aðstæður sem við göngum nú í gegnum. Vinna og velferð verða að haldast í hendur og það er ríkisins að skapa heilbrigða umgjörð og jafnvægi til þess að þessir þættir vaxi og dafni.</p> <p>Nauðsynlegt er að ákvarðanir um stefnu peningamála séu vandaðar og byggðar á yfirvegun og faglegum forsendum. Þær verða að grundvallast á kenningum hagfræðinnar, rannsóknum og reynslu og vera hafnar yfir allan vafa um hugsanlegan hagsmunaárekstur.</p> <p>Það er einlæg trú mín að þær skipulagsbreytingar sem gerðar voru á Seðlabankanum í mars hafi verið bankanum til mikils framdráttar. Með styrkri og faglegri stjórn bankans og peningastefnunefnd skipaðri sérfræðingum er trúverðugleiki bankans tryggður; trúverðugleiki sem er forsenda þess að peningastefnan skili tilætluðum árangri og veiti þá kjölfestu sem hagkerfið þarf svo nauðsynlega á að halda. Fagmennskan er ekki síður mikilvæg og því grundvallaratriði að til verksins fáist okkar fremsta fólk og eftir atvikum leitað til erlendra sérfræðinga.</p> <p>Þær vaxtalækkanir sem peningastefnunefndin hefur tekið hafa verið byggðar á framangreindum forsendum þótt ég hefði vissulega, eins og margir aðrir, viljað sjá þær örari og meiri en raun ber vitni. En hér verðum við stjórnmálamennirnir, aðilar vinnumarkaðarins og almenningur að treysta sérfræðingunum og sérfræðingarnir verða að fá svigrúm og njóta traust til þess að taka faglegar ákvarðanir með langtímahagsmuni okkar að leiðarljósi.</p> <h4>Góðir gestir</h4> <p>Við fórum of hratt upp og nú þurfum við að gæta að hverju skrefi. Óþolinmæði, áhættusækni og græðgi innan banka- og fjármálakerfisins réði of lengi för og menn hlustuðu ekki á varnaðarorð erlendra sérfræðinga. Nú verðum við að hlusta á trausta og reynda sérfræðinga, innanlands sem utan. Hver ákvörðun sem við tökum nú og hvert skref sem við stígum þarf að byggja á yfirveguðu mati þeirra sem best til þekkja.</p> <p>Veiking krónunnar undanfarnar vikur hefur valdið mörgum áhyggjum. Á meðan fyrirtæki og almenningur eru með stærstan hluta skulda sinna í erlendri mynt eða verðryggðum lánum skiptir gríðarlega miklu máli að stöðugleiki náist á gjaldeyrismarkaði. Stöðugleiki næst ekki nema allir leggist á eitt og virði hagsmuni heildarinnar. Það er því ófyrirgefanlegt þegar fyrirtæki og einstaklingar fara á svig við þær reglur og þau gjaldeyrishöft sem við höfum neyðst til þess að setja varðandi viðskipti með gjaldeyri. Hér verðum við að treysta mati sérfræðinga á sama hátt og varðandi vaxtalækkunarferlið.</p> <p>Forsenda þess að hægt sé að komast út úr gjaldeyrishöftunum er að auka tiltrú á hagkerfinu bæði erlendis og hér á landi. Væntingar um stöðugleika og skjótan viðsnúning hagkerfsins myndi flýta fyrir afnámi haftanna. Það er líka grundvallaratriði að farið sé eftir efnahagsáætluninni sem unnin er í samvinnu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn sem fulltrúa alþjóðasamfélagsins. Í því sambandi myndi til dæmis skipta máli ákvörðun Íslendinga um að hefja aðildarviðræður við Evrópusambandið.</p> <p>Það er áhyggjuefni að háar fjárhæðir sem eru í eigu innlendra og erlendra aðila, til til að mynda í jöklabréfum, geti ógnað stöðugleika gjaldmiðils okkar. Mikilvægt er að þessu aðilum sé gefið tækifæri til þess að selja þessar eignir sínar og komast úr krónunni með skipulögðum og markvissum hætti. Hér leikur Seðlabankinn lykilhlutverk og ég er sannfærð að bankinn mun leysa þetta úrlausnarefni á næstunni í náinni samvinnu við sérfræðinga ráðuneytanna og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.</p> <p>Það er neyðarúrræði að þurfa að þrengja reglur um gjaldeyrisviðskipti en það var nauðsynlegt og óumflýjanlegt. Skjót og fumlaus vinnubrögð ríkisstjórnarinnar eru þegar farin að skila árangri og nú eru hagfræðilegar forsendur fyrir styrkingu krónunnar. Þeir sem fara á svig við höftin eru þó aðeins að framlengja þau enn frekar og vinna gegn hagsmunum heimila og flestra fyrirtækja &ndash; einmitt þegar við þurfum að snúa saman bökum og hugsa um hagsmuni í víðari skilningi en gert hefur verið undanfarin ár.</p> <h4>Ágætu ársfundargestir.</h4> <p>Hér inni sitja margir sem sátu ársfund Seðlabanka Íslands fyrir ári síðan og hlýddu þá sem fyrr á ágætar ræður. Ræður þar sem fullyrt var að íslenskt bankakerfi og íslensk efnhagsmál stæðu traustum fótum þótt farið væri að blása. Ræður þar sem fjallað var um rógsherferðir og atlögu að íslenskum bönkum og íslenska ríkinu sem lyktaði óþægilega af því að &ldquo;óprúttnir miðlarar&rdquo; hafi ákveðið að gera úrslitatilraun til að brjóta niður íslenskt fjármálakerfi. Rætt var um að til álita hlyti að koma að gera alþjóðlega opinbera rannsókn á slíku &ldquo;tilræði við heilbrigð fjármálakerfi&rdquo;, eins og komist var að orði.</p> <p>Þessi orð sem mælt voru fyrir ári síðan sýna hve mikilvægt það er að skella ekki skollaeyrum við röddum innlendra og erlendra sérfræðinga heldur hlusta á þá. Við hefðum betur hlustað og brugðist við. Þegar skýrsla finnska sérfræðingsins Kaarlo Jännäris, um reglur og eftirlit með fjármálafyrirtækjum, var afhent stjórnvöldum skipaði ég þegar starfshóp sem hefur yfirfarið hana. Ríkisstjórnin samþykkti í morgun að hrinda þegar eftirfarandi tillögum sem fram komu í skýrslunni í framkvæmd.</p> <p>Í fyrsta lagi verði þegar á vegum forsætisráðuneytisins undirbúnar tillögur um að sameina verkefni og eftir atvikum fækka þeim ráðuneytum sem hafa með löggjöf á sviði fjármálamarkaðar að gera.</p> <p>Í öðru lagi verði sem fyrst eftir kosningar sett á fót nefnd sem kanni nánar kosti og galla þess að auka samstarf milli Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitsins og eða sameina þessar tvær stofnanir. Í því starfi verði meðal annars metið hvernig megi stuðla að því að þessar stofnanir beiti eftirlitsheimildum sínum af fullum krafti. Þá verði því beint til viðskiptaráðherra að leggja sem allra fyrst fyrir ríkisstjórn frumvarp um breytingar á lögum um innistæðutryggingar, þar sem brugðist verði við afleiðingum bankahrunsins á stöðu núverandi sjóðs og þeim breytingum sem orðið hafa á regluumhverfi innistæðutrygginga í Evrópu fram til þessa. Jafnframt taki viðkomandi ráðuneyti virkan þátt í umræðum á Evrópuvísu um frekari endurskoðun innistæðutryggingakerfisins. Hér megum við engan tíma missa, hver vika og hver mánuður er mikilvægur. Hlutirnir gengu of hægt fyrstu mánuðina eftir hrunið en nú þurfum við að vinna hraðar og koma hlutunum í verk.</p> <h4>Ágætu ársfundargestir.</h4> <p>Ég hef ekki farið leynt með þá skoðun mína að eitt af forgangsverkefnum næstu ríkisstjórnar á að vera umsókn um aðild að Evrópusambandinu og upptaka Evru. Niðurstaða aðildarviðræðna mun leiða í ljós svart á hvítu þau tækifæri sem felast í aðild að Evrópusambandinu. Þá niðurstöðu eigum við óhrædd að leggja í dóm þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu.</p> <p>Innganga í Evrópusambandið og upptaka Evru væru að mínu mati mikilvæg skref í átt til aukins trúverðugleika og þess stöðugleika sem nauðsynlegur er fyrir arðbært atvinnulíf og enduruppbyggingu fjárhags heimilanna. Aðild að Evrópusambandinu væri á engan hátt lausn allra okkar vandamála heldur mikilvægt skref á þeirri vegferð sem við erum nú á. Evrópusambandsaðild myndi gefa stjórnvöldum aukið efnahagslegt aðhald og setja skýr markmið með Maastricht skilmálunum. Þessi áhrif komu bersýnilega í ljós á sænskum fjármálamarkaði eftir að Svíar ákváðu að ganga í Evrópusambandið.</p> <p>Fyrir liggur að þjóðir sem ekki hafa tekið upp Evru, svo sem Danir, hafa notið aðstoðar Seðlabanka Evrópu og að bankinn hefur aðstoðað aðrar þjóðir svo sem Ungverja í þeirra erfiðu aðstæðum. Ég vil að samhliða aðildarviðræðum við Evrópusambandið verði leitað samninga um hvort og þá hvernig Seðlabanki Evrópu gæti komið að því að halda hér gengi stöðugu til skemmri tíma, eða þar til unnt væri að taka upp Evru hér á landi. Í Evrópuskýrslunni sem kynnt var fyrr í dag eru kostir og gallar þessara leiða reifaðar. Ljóst er að hvers kyns samvinna við Seðlabanka Evrópu myndi auka trúverðugleika Seðlabanka íslands og gera honum auðveldara að ná fram markmiðum sínum um stöðugleika.</p> <p>Ég vil lýsa sérstakri ánægju með það sem Seðlabankastjóri greindi frá í erindi sínu hér áðan, að fyrirhugað sé að hefja innan Seðlabankans skoðun á áhrifum evrópskrar efnahagssamvinnu og myntbandalags á efnhagsumhverfi okkar Íslendinga. Slík skoðun yrði mikilvægt innlegg inn í faglega umræðu um þessi mál.</p> <h4>Góðir áheyrendur</h4> <p>Upptaka evrunnar kemur í veg fyrir gjaldeyriskreppur sem alltaf er hætta á með minnsta fljótandi gjaldmiðil heims. Aukinn stöðugleiki ýtir undir fjárfestingar fyrirtækja og hagvöxt til framtíðar. Stöðugleikinn gerir einstaklingum einnig kleift að fjárfesta í sjálfum sér. Aðeins með auknum stöðugleika geta einstaklingar og fyrirtæki lagt grundvöll að framtíðaráformum og fylgt þeim eftir að festu og einurð. Aðeins með auknum stöðugleika getum við tryggt hagvöxt og hagsæld fyrir alla til framtíðar.</p> <p>Sjálfstæði og styrkur þjóðarinnar er á engan hátt samofinn sjálfstæðum gjaldmiðli. Krónan tryggir ekki sjálfstæði okkar til framtíðar, heldur ofurselur okkur duttlungum alþjóðlegra fjármálamarkaða. Þetta eru kraftar sem við megum okkur lítils gegn þrátt fyrir að Seðlabankinn sé skipaður jafnhæfu fólki og raun ber vitni. Það er þó ljóst að við tökum ekki upp evruna á einni nóttu. Fram að þeim tíma þurfum við að veita krónunni þá bestu umgjörð sem möguleg er og var skipun peningastefnunefndarinnar mikilvægt skref á þeirri vegferð.</p> <p>Ég tel jafnframt ljóst að við verðum að endurskoða peningastefnuna hér á landi í ljósi breyttra aðstæðna og þeirra efnahagsþrenginga sem við göngum nú í gegnum.</p> <p>Það er vafalítið margt sem má betur fara, ekki síst í ljósi atburða undanfarinna mánuða. Ég hef því ákveðið að fela nýrri peningastefnunefnd Seðlabankans að fara yfir kosti og galla þess að breyta peningastefnunni og gera tillögu til stjórnvalda með hliðsjón af því mati. Jafnframt tel ég rétt að Seðlabankinn leggi mat á hvernig við getum stigið mikilvæg skref til þess að koma okkur út úr verðtryggingunni.</p> <p>Eitt meginviðfangsefni stjórnvalda á næstu mánuðum og misserum er að endurheimta traust. Ég hef átt þess kost frá því að ég tók við embætti forsætisráðherra að ræða við forsætisráðherra margra vinaþjóða okkar. Ég finn fyrir miklum vilja þeirra til þess að vinna með Íslendingum að endurreisn og uppbyggingu. Afar mikilvægt er að okkur takist að leysa ICESAVE-málið og ná hagstæðum samningum við erlend ríki sem hyggjast veita okkur lánafyrirgreiðslu. Niðurstaðan hefur áhrif á skuldastöðu þjóðarbúsins og fólksins í landinu til frambúðar. Þetta er því eitt af stærstu viðfangsefnum okkar stjórnmálamanna, viðfangsefni sem því miður var áður of lengi frestað og ýtt á undan sér. Á því hefur orðið mikil breytingu, þessi mál hafa nú verið tekin markvissum og traustum tökum.</p> <h4>Ágætu ársfundargestir.</h4> <p>Ég vil nota þetta tækifæri og þakka frábæru starfsfólki Seðlabankans fyrir vel unnin störf við erfiðar aðstæður og á erfiðum tímum. Mikilvægt er að efnahagsstefna stjórnvalda sé framkvæmd í nánu samstarfi ráðuneyta og Seðlabanka og fyrir allra augliti. Þannig finnst mér að það hafi verið síðan nýr bankastjóri og aðstoðarbankastjóri komu að bankanum. Aukið samráð og samstarf ógnar á engan hátt sjálfstæði Seðlabanka en tryggir að allir leggist saman á árar í þeim ólgusjó sem við erum nú í.</p> <p>Í næsta mánuði mun sérstök matsnefnd velja úr öflugum hópi umsækjenda um stöður seðlabankastjóra og aðstoðarseðlabankastjóra og afar mikilvægt er að vel takist þar til og að faglega verði að málum staðið. Frá því má ekki hvika. Það er grundvöllur trausts og það er grundvöllur þeirrar endurreisnar sem nú er hafin, grundvöllur alls þess sem á eftir fer.</p> <p>Þakka ykkur fyrir.</p> <br /> <br />
04. apríl 2009Blá ör til hægriVerkin drifin áfram - grein forsætisráðherra 4. apríl<p>Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar-græns framboðs setti sér metnaðarfulla verkefnaáætlun þegar í upphafi starfs síns. Áætlunin var nefnd Endurreisn í þágu þjóðar. Nú er spurt hvað hafi áunnist og hvað ríkisstjórnin hafi gert. Lítum á stöðu mála.</p> <h4>Lýðræði, jöfnuður, upplýsingar</h4> <p>Rikisstjórnin vill auka lýðræði, jöfnuð og veita betri upplýsingar. Það hefur hún sýnt í verki allt frá upphafi síns ferils; reglulegir blaðamannafundir hafa verið haldnir og upplýsingagjöf á netinu hefur verið stóraukin. Dagskrár ríkisstjórnarfunda eru nú í fyrsta sinn birtar almenningi þegar að afloknum hverjum fundi. Ríkisstjórnin hefur sýnt að hún vill efla þátttöku almennings í stjórnmálalífinu í verki með því að leggja fram frumvarp um breytingar á stjórnarskrá sem meðal annars gerir ráð fyrir þjóðaratkvæðagreiðslum um mikilvæg mál. Hið sama má segja um stjórnlagaþingið. Nái frumvarp um stjórnlagaþing fram að ganga mun stór hópur kvenna og karla sem að öllu jöfnu hefur ekki aðgang að ákvörðunum sem móta samfélagið nú öðlast þann aðgang og hafa raunverulega áhrif.</p> <h4>Endurreisn efnahagslífsins</h4> <p>Ríkisstjórnin hefur einsett sér að endurreisa íslenskt efnahagslíf og fá hjólin til að snúast að nýju eftir margra mánaða kyrrstöðu og ákvarðanafælni undir stjórn Sjálfstæðisflokksins sem stýrði ráðuneytum fjármála- og efnhagsmála. Ríkisstjórnin hefur sýnt kjark og dug til þess að taka nauðsynlegar ákvarðanir. Hún skipaði sérstaka framkvæmdanefnd um efnahagsstefnuna sem sér um að fylgja eftir hugmyndum og áformum, þannig að efndir fylgi orðum. Ríkisstjórnin er á réttri leið í þessum efnum, verðbólgan fer hríðlækkandi, vaxtalækkunarferlið er hafið og tiltrú erlendis á aðgerðir ríkisstjórnarinnar fer vaxandi. Í þeim efnum er þó enn gríðarlegt verk að vinna.</p> <h4>Endurskipulagning stjórnsýslunnar</h4> <p>Ríkisstjórnin hefur þegar hafist handa við þessa vinnu á kröftugan hátt. Skipt hefur verið um yfirstjórn í Seðlabanka Íslands og ráðið verður í stöður seðlabankastjóra og aðstoðarseðlabankastjóra eftir kosningar. Margir hæfir einstaklingar eru meðal umsækjenda. Skipt hefur verið um yfirstjórn í Fjármálaeftirlitinu. Peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hefur þegar tekið til starfa og unnið er að endurmati á reglum um skipan dómara. Allir ráðherrar hafa þegar gert grein fyrir fjárhagslegum hagsmunum sínum opinberlega og ríkisstjórnin hefur hrundið af stað vinnu við að móta siðareglur fyrir stjórnsýsluna.</p> <h4>Velferðin og heimilin varin</h4> <p>Ríkisstjórn Íslands er félagshyggjustjórn og treystir velferðarkerfið í sessi, þrátt fyrir þá erfiðleika sem við er að etja. Um það þarf enginn að efast. Ríkisstjórnin hefur afnumið dagdeildargjöld, afnumið innritunargjöld á sjúkrahús og heilbrigðisstofnanir, sett á fót sérstaka öfluga velferðarvakt, lagt til hækkun á vaxtabótum um 25%, hafið útgreiðslu séreignarsparnaðar, frestað nauðungaruppboðum, innleitt greiðsluaðlögun sem tryggir aðlögun skulda að greiðslugetu einstaklinga, m.a. með niðurfellingu skulda og innleitt greiðsluvandaúrræði Íbúðalánasjóðs hjá öllum fjármálafyrirtækjum á Íslandi. Öll heimili í vanda ættu nú að geta fundið úrræði við hæfi til að komast klakklaust yfir þær þrengingar sem þjóðin gengur nú í gegnum. Velferðarbrúin hefur verið byggð. Ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig sérstaka útttekt á vanda heimilanna í þeim tilgangi að hægt sé að miða aðgerðir til bjargar að þeim sem á aðstoð þurfa að halda.</p> <h4>Barist gegn atvinnuleysi</h4> <p>Menntamálin, sem eru tvímælalaust einn mikilverðasti hluti velferðarkerfins, hafa verið tekin föstum tökum, aðstoð við námsmenn hefur verið aukin og vinna er hafin við stefnumótun á sviði háskólamála og vísinda til að bregðast við breyttum aðstæðum. Gripið hefur verið til ýmissa aðgerða til að berjast gegn atvinnuleysi, greiddar bætur á móti hlutastarfi eða ýmsum verkefnum öðrum, atvinnuleysisbætur hafa verið hækkaðar og nú getur fólk stundað nám án þess að bætur skerðist. Allt er þetta gert til að styrkja fólk og efla sem misst hefur vinnu, þannig að það eigi auðvelt með að komast aftur á vinnumarkaðinn um leið og færi gefst.</p> <h4>Endurreisn atvinnulífsins</h4> <p>Ríkisstjórnin gerir sér fulla grein fyrir mikilvægi þess að fyrirtækin í landinu geti haldið áfram starfsemi sinni og áfram skapað störf fyrir allan almenning. Það er forgangsmál. Ríkisstjórnin vinnur nú eftir ítarlegri áætlun um að hér verði til á næstu mánuðum amk 6000 störf. Sérstök áhersla hefur verið lögð á tillögur sem bæta samkeppnisskilyrði nýsköpunarfyrirtækja og nú geta sprotafyrirtæki ráðið starfsmenn af atvinnleysisskrá án þess að þeir missi bætur. Fjármagn til þróunar og nýsköpunar hefur verið tryggt og athygli lánastofnana vakin á því hversu verðmætur stuðningur við nýsköpunarfyrirtæki er. Skrifað hefur verið undir fjárfestingasamning vegna álvers í Helguvík sem áætlað er að skapi 2.500 störf á bygggingartíma. Ríkisstjórnin hefur einnig gripið til aðgerða sem styðja beint við fyrirtæki í fullum rekstri, til að mynda með lögum um greiðsluaðlögun sem mjög hafa verið lofuð af hálfu samtaka í atvinnulífi.</p> <h4>Endurreisn banka- og fjármálakerfisins</h4> <p>Ríkisstjórnin hefur látið hendur standa fram úr ermum í bankamálunum eftir kyrrstöðu undir stjórn Sjálfstæðismanna. Sérstök endurreisnarnefnd hefur verið starfrækt um nokkra hríð undir stjórn erlends bankasérfræðings. Starfsáætlun hennar var kynnt opinberlega eftir að hún var samþykkt af ríkisstjórn. Alþjóðlegir ráðgjafar vinna nú að því að meta eignir bankanna, breskir sérfræðingar hafa verið kallaðir til, til að verja hagsmuni almennings við uppgjör milli nýju og gömlu bankanna og lagt hefur verið fram frumvarp um stofnun sérstaks eignarhaldsfélags á vegum ríkisins sem leyst getur til sín illa stödd fyrirtæki sem gegna lykilhlutverki í samfélaginu. Unnið er að því að ljúka þeim verkum sem þarf svo hægt verði að endurfjármagna bankana þannig að þeir styðji við atvinnulífið eins og þarf.</p> <h4>Endurheimt trausts á alþjóðavettvangi</h4> <p>Ríkisstjórnin telur að stór hluti þess trausts sem Ísland hafði áður áunnið sér á alþjóðavettvangi, hafi því miður glatast á síðustu mánuðum. Með stöðugri og vandaðri vinnu er hægt að endurheimta þetta traust á ný. Ríkisstjórnin hefur sett sér skýr markmið í þessum efnum. Hún fylgir aðhaldssamri stefnu í ríkisfjármálum, hún fylgir náið eftir stefnumótun stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, hún hefur skipað nýja samninganefnd með skýrt umboð í Iceasave málinu og aðra til að semja við Norðurlöndin og fleiri um lán sem veitt verða í tengslum við efnahagsáætlun stjórnvalda og Aþjóðagjaldeyrissjóðsins. Síðast en ekki síst hefur ríkisstjórnin lagt mikla áherslu á gott samráð við erlenda kröfuhafa í bönkunum og einnig að hafnar verði viðræður við eigendur svokallaðra krónubréfa, en verðmæti þeirra getur haft mikil áhrif á stöðu þjóðarbúsins.</p> <h4>Endurreisn trausts á Íslandi</h4> <p>Ríkisstjórnin gerir sér fulla grein fyrir djúpstæðri óánægju almennings vegna bankahrunsins og ákvarðana sem teknar voru í aðdraganda þess. Ríkisstjórnin leggur því þunga áherslu á víðtæka rannsókn þessa máls eins og til hefur verið stofnað. Til að hraða rannsókn og gera hana öflugri hefur ríkisstjórnin fengið Evu Joly til liðs við sig, einn helsta sérfræðing Evrópu á sviði rannsókna á fjármálamisferli og endurheimt fjármuna úr skattaskjólum. Ríkisstjórnin hefur lagt fram frumvarp sem mun styrkja stöðu sérstaks saksóknara og eflt embættið umtalsvert. Kröftug rannsókn á vegum sérstaks saksóknara, rannsóknarnefndar Alþingis og annarra þeirra sem að málum koma er forsenda þess að hægt sé að byggja upp traust í íslensku samfélagi á ný. Almenningur á rétt á því að á þessum málum sé tekið af alvöru og festu. Framangreint yfirlit yfir mál ríkisstjórnar sem veittir voru 83 dagar til að hrinda málum í framkvæmd sýnir að enginn þarf að velkjast í vafa um að ríkisstjórnin lætur verkin tala.</p> <p>Grein forsætisráðherra birtist í Morgunblaðinu 4. apríl 2009</p> <br /> <br />
31. mars 2009Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra í tilefni af aldarafmæli Þjóðmenningarhússins 28. mars 2009<p align="left">Ágætu afmælisgestir.</p> <p align="left">Til hamingju með daginn.</p> <p align="left">Það er mér mikill heiður að fá að ávarpa ykkur hér við þetta tækifæri í þessu fallega húsi, Þjóðmenningarhúsi. Þjóðmenning er eitt af okkar fallegu og innihaldsríku orðum og það merkir andleg og verkleg menning þjóðar. Andleg og verkleg menning þjóðar.</p> <p align="left">Þetta eru innihaldsrík orð og ég veit að þið getið tekið undir með mér að fátt eða ekkert er jafn mikilvægt og andleg og verkleg menning og sterk sjálfsmynd einnar þjóðar. Þessir þættir eru í senn grundvöllur sjálfstæðis okkar og grundvöllur þátttöku okkar í alþjóðasamfélaginu. Við verðum að hafa sterka sjálfsmynd til þess að viðhalda menningu okkar og sjálfstæði.</p> <p align="left">Við Íslendingar búum við einstaka náttúru og sögu og sagnahefð sem hefur vakið heimsathygli og aðdáun annarra þjóða.</p> <p align="left">Það er á tímum sem þessum, tímum erfiðleika og mótlætis, sem við sækjum styrk okkar í þessa grundvallarþætti sem gera þjóð að þjóð og eru grundvöllur samstöðu og samkenndar.</p> <p align="left">Það hús sem við erum í hér í dag ber vott um stórhug og framsýni þeirra sem ákváðu í upphafi 20. aldar að hefja byggingu þessa mikla og glæsilega húss. Aðrir munu rekja hér ítarlega sögu Þjóðmenningarhússins sem hefur löngum verið talið eitt af fegurstu húsum á Íslandi. Það tók Alþingi nokkuð langan tíma að samþykkja ákvörðun um bygginguna en eftir að hún lá fyrir var verkið unnið af miklum myndarskap. Segja má að bygging hennar hafi verið táknmynd sjálfstæðis okkar í upphafi 20. aldar.</p> <p align="left">Hvert sem litið er sést hve mikil alúð hefur verið lögð í hönnun þessa húss, innan dyra og utan. Hið sama má segja um smíði hússins. Verkið önnuðust íslenskir iðnaðarmenn að mestu og ber það þeim lofsverðan vitnisburð.</p> <p align="left">Ég vek sérstaka athygli á þessu núna á þeim erfiðu tímum sem við göngum nú í gegnum. Sjaldan höfum við þurft meira á samstöðu að halda en einmitt nú og við þurfum sem aldrei fyrr að hlúa að íslenskri hönnum, handverki og iðnaði.</p> <p align="left">Þetta hús hefur í gegnum tíðina hýst mikla dýrgripi og mörg okkar hafa komið hingað í gegnum árin, þegar Landsbókasafnið og Náttúrugripasafnið voru starfrækt hér.</p> <p align="left">Að mínu mati hefur tekist afar vel til með nýtingu Þjóðmenningarhússins í dag. Hér hafa verið settar upp margar afburða góðar sýningar og öll endurgerð hússins er til mikillar fyrirmyndar. Hingað koma allar kynslóðir á einstakar sýningar og erlendir þjóðhöfðingjar heimsækja húsið, einkum til þess að líta okkar merku handrit augum.</p> <p align="left">Hér hljómar söngur, hér er sýnd íslensk nútímahönnum, hér koma menn saman á safnanótt og hér eru árleg samfélagsverðlaun og margvíslegar viðurkenningar veittar. Þá var húsið í október síðastliðnum sveipað bleikum ljóma til þess að vekja athygli á alþjóðlegu árveknisátaki gegn brjóstakrabbameini. Ég hef tekið eftir því að hér er mjög margt til fyrirmyndar. Hér er alúð lögð við alla þætti, ekki einungis sýningarnar heldur einnig verslunina hér og veitingasöluna.</p> <p align="left">Margir velja þennan vettvang fyrir opinberar kynningar og mál hafa þróast með þeim hætti að ég mæti hér vikulega á blaðamannafundi sem ríkisstjórnin heldur og húsið og salarkynnin hér eru góð umgjörð um þá. Hér hefur saga þjóðarinnar speglast og mér hefur fundist vel við hæfi að þessi staður hafi orðið fyrir valinu á þeim umbreytingatímum sem við göngum nú í gegnum. Það er hollt fyrir okkur að minna okkur á þá merku sögu sem við eigum og þá miklu baráttu sem margir stjórnmálamenn háðu fyrir okkar hönd. Þetta eigum við að hafa hugfast, nú sem aldrei fyrr.</p> <p align="left">Ég sagði hér áður að hér hefðu verið haldnar skáldakynningar en í ljóðum leynast miklar gersemar sem fela í sér dýrmæta sögu. Þannig er það með ljóðið &ldquo;Í Árnasafni&rdquo; eftir doktor Jón Helgason, sem lengst af starfaði sem forstöðumaður Árnasafns. Hann starfaði innan um handrit og bækur alla sína tíð sem endurspeglast vel í eftirfarandi ljóðlínum:</p> <blockquote dir="ltr"> <p align="left">&bdquo;Innan við múrvegginn átti ég löngum mitt sæti,<br /> utan við kvikaði borgin með gný sinn og læti;<br /> hálfvegis vakandi, hálfvegis eins og í draumi<br /> heyrði ég þungann í aldanna sígandi straumi.<br /> Undrandi renndi ég augum með bókanna röðum:<br /> eljuverk þúsunda, varðveitt á skrifuðum blöðum;<br /> hvar sem ég fletti, við eyru mér ólguðu og sungu<br /> uppsprettulindir og niðandi vötn minnar tungu.</p> <p align="left">Oftsinnis meðan ég þreytti hin fornlegu fræði<br /> fannst mér sem skrifarinn sjálfur hið næsta mér stæði,<br /> hugurinn sá yfir hlykkjóttum stafanna baugum<br /> hendur sem forðum var stjórnað af lifandi taugum.</p> <p align="left"> </p> <p align="left">Ólík er túninu gatan og glerrúðan skjánum,<br /> glymjandi strætisins frábrugðin suðinu í ánum,<br /> lífskjörin önnur, en fýsnin til fróðleiks og skrifta<br /> fannst okkur báðum úr dustinu huganum lyfta.</p> <p align="left"> </p> <p align="left">Senn er þess von að úr sessinum mínum ég víki,<br /> senn skal mér stefnt inn í skugganna fjölmenna ríki,<br /> spyrji þá einhver hvar athafna minna sér staði<br /> er það í fáeinum línum á gulnuðu blaði.&ldquo;</p> </blockquote> <p align="left">Við göngum nú í gegnum endurskoðun á gildismati samfélagsins og hugsanlegt er að þeir tímar sem við förum nú í gegnum verði til þess að við hlúum nú sem aldrei fyrr að því sem land okkar og þjóð hefur uppá að bjóða.</p> <p align="left">Það er von mín að sem flestir, ungir sem aldnir, eigi þess kost að heimsækja Þjóðmenningarhúsið í framtíðinni og njóta þess sem það hefur uppá að bjóða. Framlag hússins og þeirra sem hér starfa er og verður mikilvægt.</p> <p align="left">Ágætu gestir.</p> <p align="left">Ég vonast til þess að við eigum hér góða stund saman og endurtek hamingjuóskir í tilefni af aldarafmæli þessa merka húss sem heldur sér einstaklega vel.</p>
25. mars 2009Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á aukaársfundi ASÍ kl. 9.30 á Hilton Reykjavík Nordica miðvikudaginn 25. mars<p>Ágætu fundargestir.</p> <p>Ég vil þakka fyrir að fá tækifæri til þess að vera hér með ykkur í upphafi þessa aukaársfundar ykkar og ávarpa þann mikilvæga hóp sem hér er saman kominn.</p> <p>Til fundarins er boðað í ljósi sérstakra aðstæðna í samfélaginu. Þið munið hér í dag ræða framtíðarsýn Alþýðusambands Íslands til endurreisnar íslensks efnahags- og atvinnulífs og það er ákaflega brýnt.</p> <p>Það hefur að mínu mati aldrei verið mikilvægara en einmitt nú að verkalýðshreyfingin láti til sín heyra og til sín taka. Það hefur aldrei verið mikilvægara en nú að stjórnvöld hlýði á raddir hins almenna launamanns sem leggur grunn að framleiðslu og velferð í samfélagi okkar.</p> <p>Við Íslendingum blasa nú mestu efnhagsþrengingar frá lýðveldisstofnun. Íslenska þjóðin hefur á þessum mánuðum sem liðnir eru orðið fyrir miklum áföllum, fjárhagslegum og félagslegum &ndash; sem snert hafa flest heimili í landinu.</p> <p>Atvinnuleysið hefur risið hátt. Það er hærra en við höfum séð um áratuga skeið og stærsti hluti þjóðarinnar hefur þurft að þola mikið fjárhagslegt tap og hremmingar. Kvíði og ótti fólks varðandi framtíðina hefur verið mikill og er mjög skiljanlegur.</p> <p>Það er engum vafa undirorpið að trúverðugleiki stjórnvalda og margra mikilvægra stofnana samfélagsins hefur beðið mjög mikinn hnekki. Það kallar á uppstokkun, breyttar leikreglur og raunar á margan hátt líka að ný gildi í samfélaginu verði sett í öndvegi í samfélagi okkar. </p> <p>Græðgisvæðingin hefur haft hér öll tök og við sjáum nú hvað það hefur verið þjóðinni dýrkeypt. Það er eins og hver hafi verið sjálfum sér næstur og samfélagsleg gildi verið á hröðu undanhaldi. </p> <p>Nýr sáttmáli þjóðarinnar verður að byggja á jafnræði, samfélagslegri ábyrgð, bættu siðferði og kannski ekki síst hófsemd og náungakærleik. Ég tel að það séu fyrst og fremst þessi gildi sem munu leiða okkur upp úr þeim öldudal sem við erum nú í.</p> <p>Það eru ekki bara auðjöfrarnir í fjármála- og viðskiptalífi, stjórnvöld og eftirlitsstofnanir sem bera ábyrgð á því hvernig komið er og verða að sýna iðrun og auðmýkt gagnvart þjóðinni.</p> <p>Allir þeir sem ábyrgð bera í samfélaginu verða að horfa í eigin barm og spyrja: Get ég gert betur og hvernig getum við lagt okkar af mörkum til að við sem þjóð getum saman endurreist ný gildi &ndash; nýtt samfélag - sem við erum stolt af - fyrir framtíð okkar þjóðar.</p> <p>Hér á þessum vettvangi vildi ég leyfa mér að segja að aðilar vinnumarkaðarins geta lagt stóran skerf fram, ekki bara með því að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að styrkja atvinnulífið og velferð fjölskyldna. Það þarf líka að skoða leikreglur í stjórnskipulagi og stjórnarháttum lífeyrissjóðanna, stærstu sjóða launafólks.</p> <p>Má eitthvað færa þar til betri vegar til að auka lýðræði, draga úr hagsmunaárekstrum og háum sporslum og stjórnunarkostnaði? Allt skiptir þetta máli í endurreisninni framundan þannig að hægt sé að auka tiltrú fólks á mikilvægum samfélagslegum stofnunum. </p> <p>Við verðum líka að bera gæfu til þess í okkar annars ágæta samfélagi að finna jafnvægi á milli sjónarmiða og stöðu launafólks annars vegar og viðskiptalífsins og fyrirtækjanna í landinu hins vegar.</p> <p>Við verðum nú á sama hátt og fjölmargar aðrar þjóðir að endurmeta gildi okkar og ráðast gegn því misvægi sem hefur því miður aukist verulega á síðustu árum. Við eigum og verðum að berjast gegn því af alefli að hér verði áfram byggt upp samfélag óréttlætis og sundrungar.</p> <p>Tímar ofurlauna í íslensku atvinnulífi eru liðnir. Þeir sem haga sér með slíkum hætti í því umhverfi sem við búum við í dag eru í raun að segja sig úr siðferðilegu sambandi við þjóðina. Ég hvet aðila vinnumarkaðarins til að taka til umfjöllunar á sínum vettvangi þróun samsetningar launa, aukagreiðslna, kaupaukasamninga, bónusa og starfslokasamninga.</p> <p>Ofurlaunakerfin sem áttu sinn þátt í að leiða til þeirra efnahagsþrenginga og misskiptingar auðs sem við erum að reyna að ná okkur út úr hlýtur að þurfa að endurskoða.</p> <p>Þeir sem stunda atvinnurekstur verða að bera gæfu til þess að finna jafnvægi á milli vinnuframlags hins almenna launafólks annars vegar og hagnaðar eigenda hins vegar.</p> <p>Aðilar vinnumarkaðarins sýndu mikinn þroska þegar þeir sömdu um framlengingu kjarasamninga fyrir um mánuði síðan. Framlag ykkar var og er lofsvert, en til að sátt sé um það þurfa allir að vera aðilar að slíkri sáttagjörð, meðan við vinnum okkur út úr vandanum. Það gengur ekki að greiða út arð, háa bónusa eða ofurlaun til eigenda og æðstu stjórnenda á meðan krafist er fórna af launafólki.</p> <p>Ríkið hlýtur nú einnig að skoða mjög alvarlega hvernig fyrirtæki sem þiggja ríkisaðstoð verja hagnaði sínum. Ég tel að þau og reyndar öll fyrirtæki sem skila hagnaði um þessar mundir hljóti að horfa til þess að verja hagnaði sínum til verðmætaaukningar í fyrirtækjum og fjölgunar starfa frekar en að greiða út arð og stuðla þannig að uppbyggingu til framtíðar í þessum fyrirtækjum.</p> <p>Ágætu gestir.</p> <p>Við hittumst hér í skugga þeirrar staðreyndar að tala atvinnulausra hefur aldrei verið hærri frá því skráningar hófust hér á landi. Um sautján þúsund manns eru nú á atvinnuleysisskrá og Vinnumálastofnun gerir ráð fyrir að talan hækki umtalsvert þegar námsmenn hefja leit að sumarstörfum.</p> <p>Atvinnuleysi gæti farið yfir 10% enda þótt það hafi sem betur fer ekki aukist jafn hratt nú og það gerði á tímabili í lok síðasta árs. Það er sárt að horfa framá fjölda fólks sem unnið hefur af heilindum og samviskusemi missa vinnu sína, bæði í fjármálastofnunum og annars staðar, vegna áhættu fárra en áhrifamikilla hópa.</p> <p>Hvernig á að koma atvinnulausum til hjálpar og skuldsettum heimilum? Samkvæmt greiningu Seðlabanka Íslands er það einmitt atvinnulausa fólkið og láglaunafólkið sem á erfiðast með að greiða af skuldum sínum.<br /> Vandi heimilanna er mikill, ekki síst hjá þeim heimilum þar sem atvinnleysið hefur knúið dyra eða tekjur lækkað umtalsvert af öðrum ástæðum.</p> <p>Við þurfum ekki að ýkja þennan vanda &ndash; hann er raunverulegur og við honum þurfum við að bregaðst.</p> <p>Staðreyndin er engu að síður sú, að enn hefur 90% af vinnumarkaðnum atvinnu og stærsta verkefnið er að draga úr þessu atvinnuleysi.</p> <p>Samhvæmt úttekt Seðlabankans eru enn ríflega 80% af heimilum landsins með jákvætt eigið fé í húseign sinni og ríflega 60% með 5 milljónir eða meira í hreina eign.</p> <p>Úttekt Seðlabankans sýnir einnig að 33% heimila landsins greiða innan við 50 þúsund krónur í afborganir fasteignalána á mánuði og 42% 50 - 100 þúsund krónur. Samtals eru því ríflega 75% þessara skuldsettu heimila að greiða undir 100 þúsund krónur á mánuði vegna fasteignalána, sem er vissulega mjög mikið fyrir mörg heimili í landinu.</p> <p>Samt sýnir þetta okkur að vandinn er viðráðanlegur þó vissulega sé hann mikill. Við þurfum líka að hafa í huga að atvinnuleysið og sá samdráttur sem við nú horfumst í augu við, er tímabundinn vandi. Við munum á næstu misserum og árum vinna okkur út úr vandanum. Atvinna mun aukast á ný strax á næsta ári. Tekjur heimilana munu vaxa í beinu framhaldi og húsnæðisverð mun smátt og smátt hækka á ný, þó vafalaust eigi það enn eftir að lækka á þessu og næsta ári.</p> <p>Fyrr en varir mun því birta á ný og sameiginlegt verkefni okkar allra er fyrst og fremst að tryggja að þau heimili sem komast í vanda í öldudalnum miðjum verði aðstoðuð og þau studd eftir þörfum þar til birtir á ný.</p> <p>Sumum dugar að lækka greiðslubyrðina og lengja í lánum &ndash; slík úrræði hafa verið innleidd fyrir verðtryggð lán og sambærileg úrræði er verið að útfæra í samstarfi við allar fjármálastofnanir. Þessi úrræði geta lækkað greiðslubyrði lána um 10-50% miðað við það sem ella hefði orðið.</p> <p>Einhverjir þurfa á tímabundnum greiðslufrestum að halda, jafnvel í 1-3 ár, vegna atvinnumissis eða annarra tímabundinna aðstæðna. Slík úrræði hafa verið innleidd hjá Íbúðalánasjóði og munu á næstu dögum einnig ná til annarra fjármálastofnana í landinu.</p> <p>Enn öðrum dugar að brúa bilið með auknum vaxtabótum eða útgreiðslu séreignarsparnaðar. Lög um útborgun séreignarsparnaðr hafa þegar verið samþykkt og geta einstaklingar tekið út allt að 1 milljón og hjón 2 milljónir. Frumvarp um 25% hækkun vaxtabóta bíður nú afgreiðslu á Alþingi, en verði það samþykkt geta vaxtabótagreiðslur hjá hjónum sem hafa 3-8 milljónir í árstekjur hækkað um ríflega 170.000 krónur, fara úr 314 þúsundum í 487 þúsund. Það munar um slíkar fjárhæðir þegar haft er í huga að u.þ.b. 75% af heimilum landsins greiða undir 100 þúsund krónur á mánuði í húsnæðislán.</p> <p>Ég leyfi mér að fullyrða að ofangreind úrræði munu duga til að bregðast við vanda lang flestra heimila þar sem skuldavandi vegna hefðbundinna húsnæðislána eða skyndilegs tekjufalls knýr dyra. Þar sem vandinn er hinsvegar víðtækari en svo að ofangreind úrræði dugi, hefur ríkisstjórnin lagt á það áherslu að allt verði gert til að bregðast við fjárhagsaðstæðunum án þess að fjölskyldur misstu heimili sitt eða einstaklingar yrðu knúnir í gjaldþrot.</p> <p>Í þessu skyni bíða nú samþykkis á Alþingi lagafrumvörp um greiðsluaðlögun samningakrafna, greiðsluaðlögun fasteignaveðlána, frestun nauðungaruppboða og aukinn stuðning og bætta stöðu einstaklinga sem nálgast greiðsluþrot.</p> <p>Allt þetta, ásamt þeim lagabreytingum sem þegar hafa verið samþykktar um lækkun dráttarvaxta og heimilda til Íbúðalánasjóðs um að leigja húsnæði, eru til þess fallnar að verja heimili og búsetuöryggi þeirra fjölskyldna sem lenda í alvarlegum fjárhagsvanda á næstu misserum. Það er þessi hópur sem þarf raunverulega á aðstoð að halda í formi niðurfellingar á skuldum.</p> <p>Slík niðurfelling gæti verið 10%, 20% eða 50%, 1 milljón króna, 4 milljónir eða 10 milljónir &ndash; það fer allt eftir aðstæðum hvers og eins. Það er vegna þessa hóps sem bankar og fjármálastofnanir hafa reiknað með afskriftum lána eins og ýmsum hefur orðið tíðrætt um. Vandi þessa fólks verður ekki leystur með því að lækka skuldir með flatri niðurfellingu á alla, líka skulda þeirra sem sem nóg hafa handa á milli.</p> <p>Seðlabankinn hefur reyndar reiknað út hvernig þær tvær hugmyndi sem helst hafa verið reifaðar koma út gagnvart heimilum landsins. Þá útreikninga fékk ég í hendur í gær.</p> <p>Báðar tillögurnar, annars vegar 20% niðurfelling og hins vegar 4 milljóna niðurfelling húsnæðislána myndi kosta um það bil 300 milljarða, eingöngu vegna húsnæðislána. Tillögurnar eru hins vegar því marki brenndar að aðeins innan við helmingur niðurgreiðslunnar myndi renna til þess hóps sem býr við lakasta eiginfjárstöðu. Stærstur hluti ríkisstyrkjarins myndi renna til þeirra sem hafa 5 milljónir eða meira í eigið fé.</p> <p>Báðar tillögurnar eru því ómarkvissar og mjög kostnaðarsamar fyrir skuldsettan ríkissjóð og það sem verst er að þær binda langan skuldaklafa á börn okkar og barnabörn um langan tíma.</p> <p>Tillagan um að fella niður 20% af öllum skuldum, bæði heimila og fyrirtækja yrði reyndar einhver mesta eignatilfærsla frá einstaklingum til fyrirtækja sem hér hefði farið fram. Skuldir fyrirtækjanna eru margfaldar á við skuldir einstaklinga og því færu útgjöld ríkisins vegna þessa fyrst og fremst til fyrirtækja. Skatturinn yrði hinsvegar greiddur af launþegum þessa lands.</p> <p>Mér reiknast til að heildarkostnaður vegna þess yrði milli 800-900 milljarðar króna, ríflega 10 milljónir á hverja 4 manna fjölskyldu í landinu. Til að setja þetta í samhengi þá er reiknað með að skuldir ríkissjóðs, ekki síst vegna hrunsins, verði í lok þessa árs um 1100 milljarðar. Við værum því nánast að tvöfalda þá upphæð með 20% hugmyndinni, sem velt yrði yfir á skattgreiðendur og framtíðina.</p> <p>Ágætu þingfulltrúar.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur einnig gripið til ýmissa aðgerða til að efla hér atvinnu og kynnt áætlun um að skapa 6.000 störf.</p> <p>Af þessum 6.000 störfum eru um 2.000 í orkufrekum iðnaði. Þar er ekki aðeins stóriðnaður sem skiptir máli, heldur mannaflsfrekar framkvæmdir og til þeirra lítum við þegar við nefnum þessi 6.000 ársverk. Þá er mikilvægt að hlúa að atvinnugreinum þar sem við nýtum sem best menntun og þekkingu; ég nefni hátækniiðnað og sérfræðistörf.</p> <p>Þá vil ég nefna endurgreiðslu virðisaukaskatts vegna viðhaldsframkvæmda úr 60 í 100 prósent tímabundið og auknar útlánaheimildir Íbúðalánasjóðs til viðhaldsframkvæmda. Þetta gæti aukið atvinnu verulega, ekki síst hjá verktökum og iðnaðarmönnum. Ég hvet fólk eindregið til að nýta sér þessar breytingar, en hér er um tímabundin úrræði að ræða. Þá hefur sá möguleiki að gera ráð fyrir hlutastörfum samhliða atvinnuleysisbótum verið nýttur mikið. Um tuttugu prósent þeirra sem eru skráðir atvinnulausir eru nú í hlutastarfi.</p> <p>Eitt mikilvægasta verkefni ríkisstjórnarinnar er þó að endurskipuleggja bankakerfið og er sú vinna langt komin. Þá er verið að vinna skipulega að áætlun um að afnema gjaldeyrishöftin og ná niður stýrivöxtum hratt og markvisst, og það ferli er nú hafið. Þetta er undirstaða endurreisnar atvinnulífsins en þó hafði þetta því miður dregist úr hófi í tíð fyrri ríkisstjórnar.</p> <p>Við sem förum með ríkisfjármálin verðum að taka þau föstum tökum. Við þurfum að horfast í augu við mikinn niðurskurð og forgangsröðun verkefna og þjónustu. Ég vænti þess að í því erfiða verkefni sem framundan er, munum við leita sem kostur er eftir samráði og afstöðu hagsmunaaðila og almennings. Ég vil að við stöndum vörð um velferðarkerfið og grunnþjónustuna. Ég vil hlífa fólki með lágar og meðaltekjur og styrkja öryggisnetið.</p> <p>Það er þekkt að of mikill niðurskurður á einu sviði getur leitt til kostnaðar og varanlegs skaða á öðrum sviðum.</p> <p>Ég tel að við ættum að skoða nú sem aldrei fyrr breytingar á stjórnkerfinu og sameiningu ráðuneyta, svo sem efnahagsráðuneyta og atvinnumálaráðuneyta. Það myndi gera stjórnsýsluna mun skilvirkari og ódýrari og það vantar líka meiri stjórnfestu í stjórnsýsluna. Ég vil á sama tíma efla upplýsingagjöf til almennings og gera stjórnsýsluna gagnsærri og opnari fyrir almenningi.</p> <p>Ég vil líka að við ráðumst gegn skattaundandrætti og lokum skattaskjólum. Fyrir liggja tillögur þess efnis, sem ég vænti að verði nú afgreiddar frá Alþingi. Ég vil líka sjá réttlátara skattkerfi þar sem byrðirnar eru lagðar á þá sem mest hafa, en ekki á þá sem minnst bera úr býtum. Skattkerfið hefur í of miklum mæli verið notað undanfarinn einn og hálfan áratug, til að hækka byrðar á fólki með lágar og meðaltekjur á meðan þeim var hlíft og þeir fengu skattalækkanir sem mest höfðu fyrir.</p> <p>Ágætu fundarmenn.</p> <p>Þið ræðið í fundarboði ykkar um endurreisn og er það vel. Mörg jákvæð teikn eru á lofti um að uppbyggingin sé hafin. Verðbólgan fer nú lækkandi mánuð eftir mánuð. Árshækkun síðastliðna þrjá mánuði er nú aðeins 1,9 %. Í febrúar var verðbólgan 10,9%, í janúar 16,4% og í desember 24%. Þessar tölur segja allt sem segja þarf um hina jákvæðu þróun.</p> <p>Verðlag lækkaði í síðasta mánuði og hefur ekki lækkað meira í einum mánuði frá árinu 1986. Verðhjöðnun nú mun um næstu mánaðamót lækka verðtryggðar skuldir heimila í landinu um sex milljarða króna. Við erum þegar farin að sjá lækkun vaxta og frekari lækkunar er að vænta í byrjun apríl. Þetta er vissulega góðar fréttir og vekja okkur vonir um að við séum nú að snúa vörn í sókn til hagsbóta fyrir atvinnulífið og heimilin í landinu.</p> <p>Og við verðum að horfa til framtíðar. Reynsla íslenskrar þjóðar af því að viðhalda sjálfstæðum gjaldmiðli er ekki góð. Atvinnulífið hefur að stórum hluta siglt í ólgusjó ótryggs gjaldmiðils eins og þorri almennings. Launafólkið hefur mátt þola það árum saman að tekjur þess hafi verið óvissar og engin trygging hefur verið fyrir því að þær héldu í við fjárhagslegar skuldbindingar heimilanna.</p> <p>Verðtryggingin hefur verið víðtækari og meiri hér á landi en annars staðar. Reyndar horfir nú svo á næstu mánuðunum að í fyrsta skipti um langa hríð muni skuldarar hagnast á þeirri verðlagsrþróun sem spáð er, en til lengri tíma litið er óþolandi annað en íslenskt launafólk og atvinnulífið búi við hliðstæð kjör og bjóðast í efnahagslífi hjá helstu viðskiptaþjóðum okkar. Meðal annars af þessum ástæðum hljótum við að sækja um aðild að Evrópusambandinu.</p> <p>Ágætu fundarmenn</p> <p>Ég óska ykkur góðs gengis í ykkar mikilvægu störfum í dag. Ég veit að slíkur aukaársfundur hefur ekki verið haldinn á vettvangi ASÍ frá lokum sjöunda áratugar. Tilefnið er ærið og það að þið boðið til þessa fundar ber vott um ábyrga afstöðu og sýnir að þið eruð reiðubúin að leggja ykkar af mörkum. Ég met það mikils og fyrir það er ég ykkur þakklát.</p> <p>Við Íslendingar virðumst nú ganga fyrstir þjóða í gegnum djúpa kreppu sem fjölmargar þjóðir kljást við um heim allan. Það jákvæða er að allt bendir til þess að við verðum í hópi þeirra þjóða sem fyrst munu ná sér á strik aftur. Við höfum sýnt það og sannað að við erum vinnusöm og öflug og að vinnumarkaður okkar og samfélagið í heild er sveigjanlegra en víðast annars staðar. Það eigum við nú að nýta okkur.</p> <p>Við búum yfir miklum gæðum og mun meiri gæðum en margar aðrar þjóðir. Við búum við náttúruauðlindir til sjávar og sveita og orku sem er og verður dýrmæt. Við erum að ýmsu leyti sjálfum okkur nóg og við eigum nú sem aldrei fyrr að líta til þess sem framleitt er hér á landi með íslenskum vinnandi höndum og úr íslensku hráefni.</p> <p>Það jákvæða við þá erfiðleika sem við göngum nú í gegnum er að við lítum okkur nær og að um land allt spretta nú upp lífvænlegir sprotar sem ég trúi að eigi eftir að vaxa og dafna. Þetta er sprotar framtíðarinnar byggðir á þeim mikla mannauði sem við búum yfir hér í þessu gjöfula landi.</p> <p>Nú þurfum við öll að snúa vörn í sókn.</p> <p>Tími endurreisnar og uppbyggingar er hafinn. Með ný gildi réttlætis og jöfnuðar í öndvegi eru okkur allir vegir færir.</p>
12. mars 2009Blá ör til hægriÁvarp forsætisráðherra á Viðskiptaþingi á Hilton Hotel Nordica fimmtudaginn 12. mars 2009<p align="center"><strong><span>Ávarp forsætisráðherra á Viðskiptaþingi á Hilton Hotel Nordica</span></strong></p> <p align="center"><strong><span>kl. 13.00 fimmtudaginn 12. mars 2009 kl. 13.35.</span></strong></p> <p><strong><span>Ágætu viðskiptaþingsgestir</span></strong></p> <p><span>Ég vil byrja á því þakka fyrir að fá tækifæri til þess að ávarpa þá mikilvægu samkomu í íslensku samfélagi sem viðskiptaþing er. Þing ykkar hafa undanfarin ár skapað sér mikilvægan sess í þjóðfélagslegri umræðu og bera vott um öfluga starfsemi Viðskiptaráðs.</span></p> <p><span>Íslenskt viðskiptalíf og þeir sem standa að Viðskiptaþingi eru og hafa verið meðal mikilvægustu áhrifavalda í þjóðfélagi okkar fyrr og nú. Þið hafið haft umtalsverð áhrif á þróun atvinnulífsins og samfélagsins alls og framgang þess.</span></p> <p><span>Viðskiptalífið er undir öllum eðlilegum kringumstæðum grundvöllur atvinnuuppbyggingar og velferðarkerfis í nútímasamfélögum. Viðskiptalífið er þannig grundvöllur heilbrigðs og öflugs samfélags og mannauðurinn sem í því býr er og hefur verið þjóðfélaginu afar dýrmætur. Um það er ekki deilt.</span></p> <p><span>Ég hef farið yfir dagskrár viðskiptaþinga undanfarin ár og rifjað upp sumar af þeim ræðum sem þar voru fluttar. Í þeim felst mikill fróðleikur og þessi þing endurspegla vissulega þær miklu sveiflur sem við höfum gengið í gegnum og hafa haft víðtæk áhrif á samfélagið allt. Í fyrra var yfirskriftin &ldquo;Íslenska krónan, byrði eða blóraböggull&rdquo;. <span></span></span></p> <p><span>Í ræðu forvera míns í embætti má sjá að fyrir rúmu ári síðan töldu menn bankana hér á landi afar sterka og að gagnrýni erlendis frá ætti ekki við rök að styðjast. Í ræðunni kom jafnframt fram að engin rök væru fyrir því að sækja um aðild að Evrópusambandinu eða stefna að upptöku Evru.</span></p> <p><span>Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þessu eina ári. Ég get því ekki látið hjá líða að minnast á þá stöðu sem nú er uppi hér á landi og orsakir hennar.</span></p> <p><span>Ég trúi því að við sem erum stödd hér í dag gerum okkur fulla grein fyrir því að þeir sem teljast til viðskiptalífsins bera ríka ábyrgð á því hvernig komið er. <span>&nbsp;</span>Ef til vill ríkari ábyrgð en nokkur annar einstakur aðili hér á landi, enda þótt nú verði allir að líta í eigin barm og horfast í augu við hvað betur hefði mátt fara.</span></p> <p><span>Vissulega bera stjórnvöld hér líka ábyrgð. Þau hefðu átt að grípa inní, setja reglur og tryggja að ekki færi allt í óefni. Vissulega brugðust eftirlitsstofnanir og bera mikla ábyrgð á því að svo fór sem fór. Ekkert af þessu réttlætir hins vegar þau vinnubrögð og þær aðferðir sem beitt var af hálfu athafnamanna.</span></p> <p><span>Græðgin varð skynseminni yfirsterkari. Áhættusækni og óhóf varð einkenni alltof margra fyrirtækja og alltof margir forystumenn atvinnulífsins misstu fótanna í þessum takti.</span></p> <p><span>Kannanir sýna að almenningur telur að þeir sem stýrðu bönkunum beri mesta ábyrgð á því hvernig komið er fyrir okkur hér á landi og flestir sérfræðingar sem hafa farið yfir þróun mála eru sömu skoðunar. <span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Ég hef haldið því fram og ég ítreka það hér að viðskiptalífið hér á landi, <span>&nbsp;</span>sleit sig úr siðferðilegu sambandi við þjóðina. Fyrir það blæðir almenningur nú þegar á fjórtánda þúsund manna ganga atvinnulausir og gríðarlegir fjármunir hafa tapast hjá einstaklingum og fyrirtækjum. <span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Meðal þeirra sem hafa misst vinnuna eru hundruð fyrrverandi starfsmanna fjármálastofnana sem unnu störf sín af bestu samvisku. Þetta fólk og fjölskyldur þeirra berjast nú fyrir því dag frá degi að lifa mannsæmandi lífi. Það héldum við Íslendingar að heyrði sögunni til.</span></p> <p><span>Ég heiti á alla þá sem telja sig hafa farið óvarlega og sýnt óhóf að leggja nú sitt af mörkum til samfélagsins. Ég trúi því ekki að ungt og öflugt athafnafólk vilji segja sig svo úr lögum við samfélag sitt að það þurfi að sækja fjármuni þeirra í erlend skattaskjól með mikilli fyrirhöfn á kostnað skattborgara.</span></p> <p><span>Því miður virðist staðan sú að við munum þurfa öflugar rannsóknardeildir til að upplýsa um skatta- og eignamál og alþjóðlega ráðgjafa til þess að sækja umtalsverða fjármuni sem samfélagið þarfnast nú.</span></p> <p><span>Aldrei fyrr hefur verið jafn rík þörf á því að viðskiptalífið sýni samfélagslega ábyrgð og leggi sitt af mörkum. Breytt gildismat er sannarlega ein af mikilvægum forsendum endurreisnarinnar.</span></p> <p><span>Aldrei fyrr hefur verið jafn rík þörf fyrir jafnræði og virðingu og afar mikilvægt er að við nýtum þann mikla mannauð sem þjóðin býr yfir. Við eigum að tryggja báðum kynjum aðkomu að stjórnun í viðskiptalífi og þeirri uppbyggingu sem framundan er.</span></p> <p><span>Rannsóknir sýna að fyrirtækjum vegnar betur þegar bæði kynin eru við stjórnvölinn. Ekkert fyrirtæki hefur efni á að horfa framhjá því. Konur hafa því miður ekki sest á valdastóla í íslensku viðskiptalífi eða fjármálakerfinu þrátt fyrir margvíslegar aðgerðir. Því verðum við að breyta.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu þinggestir.</span></p> <p><span>Þetta eru sérstakir tímar sem við göngum nú í gegnum og þau verkefni sem ríkisstjórnin hefur tekið að sér eru ærin. Ég kalla því eftir samstöðu og stuðningi ykkar til allra á næstu vikum, mánuðum og misserum. Tækifærin eru næg og af þeirri ástæðu getum við horft jákvæðum augum til framtíðarinnar enda þótt við glímum nú við tímabundna erfiðleika.</span></p> <p><span>Það er ljóst að sú ríkisstjórn sem nú situr sóttist ekki eftir því að taka að sér svo víðtækt hlutverk í íslensku atvinnulífi sem raun ber vitni. Atburðir undanfarinna mánaða hafa hins vegar orðið til þess að ríkissjóður er nú eigandi þriggja stærstu banka landsins. Auk þess hafa þessir bankar neyðst til þess að taka yfir fjölda fyrirtækja.</span></p> <p><span>Stjórnvöld sóttust ekki eftir þessari stöðu fremur en stjórnvöld í Bandaríkjunum eða Bretlandi sóttust eftir víðtækari hlutverkum í atvinnulífi og fjármálakerfum sinna landa. Þetta er ekki óskastaða fyrir neinn í þróuðu nútímasamfélagi. Það vil ég undirstrika hér. Ef ríkisstjórnin og við stjórnmálamennirnir hefðum haft raunverulegt val væri atvinnulífið hér áfram að mestu í höndum einkaaðila og stjórnvöld einbeittu sér að því að byggja hér upp velferðarþjónustu, menntun og stuðla að<span>&nbsp;</span> heilbrigðu <span>&nbsp;</span>viðskiptaumhverfi.<span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Hins vegar er ljóst að þegar hagkerfi verður fyrir verulegu áfalli og fjármálakerfi riða til falls þá verður ríkissjóður grípa til aðgerða til þess að koma í veg fyrir að fallið verði enn þyngra og tryggja sem skjótasta endurreisn.</span></p> <p><span>Eitt helsta viðfangsefni stjórnvalda nú er að koma fjármálakerfi landsins í það horf að það geti stutt við heimilin og fyrirtækin í landinu. Þar hefur vel miðað síðustu vikur og ég er bjartsýn á að bankarnir í landinu verði orðnir vel starfhæfir innan einungis fárra vikna.</span></p> <p><span>Það hefur háð starfsemi bankanna að efnahagsreikningur þeirra hefur ekki verið endanlega skilgreindur og bankar sem búa við slíka óvissu eiga vitanlega örðugt með að starfa eðlilega. Við vitum að bankar eins og önnur fyrirtæki þurfa að byggja ákvarðanir sínar á traustum upplýsingum um eigin stöðu.</span></p> <p><span>Mati á eignum nýju bankanna mun ljúka fyrir lok þessa mánaðar og það er vissulega mikilvægur áfangi. Samkvæmt áætlunum verður þetta mat síðan staðfest af óháðum ráðgjöfum um miðjan aprílmánuð og þar með verður skotið traustari stoðum undir starfsemi bankanna.</span></p> <p><span>Það er síðan á grundvelli þessa mats sem ríkisstjórnin mun taka afstöðu til þess hversu miklum fjármunum bönkunum verða lagðir til til þess að skapa þeim svigrúm til að veita þeim sem á þurfa að halda eðlilega fjármálaþjónustu. Samkvæmt áætlunum er stefnt að því að endurfjármögnun bankanna verði lokið síðari hluta næsta mánaðar.</span></p> <p><span>Vinnan undanfarnar vikur og mánuði hefur miðað að því að tryggja að þetta ferli geti gengið eftir og sérstök samræmingarnefnd ráðuneyta og stofnana starfar að því á grundvelli samkomulags íslenskra stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.</span></p> <p><span>Mikil vinna er þegar að baki og margt hefur áunnist í því að koma banka- og fjármálalíflinu á réttan kjöl. Liður í heildstæðri endurreisnaráætlun fyrir bankakerfið er að stofnað verði sérstakt félag &ndash; svonefnt eignaumsýslufélag &ndash; er hafi það hlutverk að tryggja að fyrirtæki sem talin eru vera þjóðhagslega og samfélagslega mikilvæg haldi áfram starfsemi. <span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Ég vil leggja áherslu á að með því er verið að búa til úrræði til að bregðast við vanda sem upp kann að koma ef tvísýnt er um rekstur slíkra fyrirtækja, sem eru nauðsynleg til að tryggja að gangverk samfélagsins stöðvist ekki.</span></p> <p><span>Það hefur einnig verið lögð á það áhersla að hér verði um tímabundið úrræði að ræða, félagið starfar í fimm ár og ekki lengur, og ég legg áherslu á að gott samstarf verði á milli bankanna og þessa nýja eignasýslufélags.</span></p> <p><span>Í þessum tilgangi og ekki síður til að tryggja enn frekar en nú,<span>&nbsp;</span> að þessi mikilvæga starfsemi verði rekin á faglegum forsendum óháð pólitískum afskiptum,<span>&nbsp;</span> verður stofnað sérstakt eignarhaldsfélag sem muni fara með eignarhald ríkisins í bönkunum þremur og fyrirhuguðu eignasýslufélagi.</span></p> <p><span>Annað verkefni sem ég vil nefna og varðar endurreisn bankanna, er að ríkisstjórnin hefur sett af stað ferli sem miða að því að hægt verði að ganga frá samkomulagi milli lánadrottna gömlu bankanna og hinna nýju banka. Alþjóðlegt ráðgjafafyrirtæki hefur verið fengið til aðstoðar í þeirri samningagerð.</span></p> <p><span>Markmið stjórnvalda í þeirri samningagerð er ekki síst að gæta vel að hagsmunum ríkisins sem eiganda nýju bankanna, en jafnframt að skapa traust meðal alþjóðlegra lánveitenda í garð hinna nýju banka. Við gerum okkur fulla grein fyrir því hversu mikið þjóðin á undir því að helstu fjármálastofnanir í landinu eigi áfram aðgang að lánsfé á alþjóðlegum lánamörkuðum.</span></p> <p><span>Stefnt er að því að samningum þessum verði lokið um miðjan maímánuð og þegar sá áfangi næst má segja að afar mikilvægum áfanga sé náð í að byggja hér upp traustar fjármálastofnanir á ný.<span>&nbsp;</span> Erlent eignarhald kemur vel til greina í þeirri framtíðarsýn.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu þinggestir.</span></p> <p><span>Mikilvægt er að læra af reynslunni.</span></p> <p><span>Við þurfum að styrkja og efla eftirlitskerfi í viðskiptalífi og fjármálakerfinu verulega til þess að koma í veg fyrir að hildarleikur síðastliðins hausts verði endurtekinn. Öflugt, skilvirkt og faglegt eftirlit mun bæði þjóna viðskiptalífinu og almenningi og draga úr gáleysi og áhættu sem getur reynst öllum skaðleg þegar upp er staðið.<span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Traust og trúverðugleiki eru lykilatriði við uppbyggingu fjármálakerfis og verður ekki undir neinum kringumstæðum ofmetið í því starfi sem við vinnum nú að.</span></p> <p><span>Þegar hafa nýir menn verið fengnir í yfirstjórn Seðlabankans og Fjármálaeftirlitsins til þess að skapa þetta traust og ný og öflug peningastefnunefnd hefur verið skipuð. Þá verða á næstu vikum skipaðir framtíðarstjórnendur í Fjármálaeftirlitinu og Seðlabankanum og afar mikilvægt er að þar takist vel til. Umsóknarfrestur um stöðu forstjóra Fjármáleftirlitsins rann út í gær og skipað verður í stöður Seðlabankastjóra og aðstoðarseðlabankastjóra eftir kosningar.</span></p> <p><span>Þessar breytingar eru í takt við það sem Viðskiptaráð hefur lagt til. Erlendir aðilar á markaði hafa fagnað þessum skrefum sem ég tel mikilvægt á þeirri endurreisn sem nú er hafin.</span></p> <p><span>Vænta má frekari breytinga. Finnski fjármálasérfræðingurinn Kaarlo Jännäri mun skila niðurstöðum rannsóknar sinnar á<span>&nbsp;</span> lagaumhverfi íslensks fjármálamarkaðar síðar í þessum mánuði. Ég er sannfærð um að hann muni leggja til breytingar sem eru til þess fallnar að styrkja okkur til framtíðar og endurvekja trúverðugleika okkar á alþjóðavettvangi.</span></p> <p><span>Nauðsynlegt verður því fyrir ríkisstjórn og Alþingi að hlusta gaumgæfilega á tillögur hans og tryggja að lagaumhverfi okkar sé með því fremsta sem þekkist í heiminum.</span></p> <p><span>Við stjórnmálamennirnir verðum líka að horfa<span>&nbsp;</span> gagnrýnum augum á ríkisreksturinn og fara gaumgæfilega yfir það hvar við getum dregið úr útgjöldum. Við eigum að horfa til þess hvort ekki er hægt að fækka ráðuneytum og sameina þau og einfalda stjórnkerfið.</span></p> <p><span>Við eigum að skoða hvort og þá hvernig megi sameina þau ráðuneyti sem koma að efnahagsmálum, stjórnun peningamála, fjármálum og viðskiptum.</span></p> <p><span>Að mínu mati hafa of margir aðilar komið að ákvarðanatöku á þessu sviði og það hefur gert hana ómarkvissari en ella. Með þessu getum við eflt hið efnhagslega umhverfi og styrkt þau ráðuneyti sem komið hafa að efnahags- og fjármálum og aukið samhæfingu og skilvirkni á þessum sviðum.</span></p> <p><span>Ég vil að við skoðum allar leiðir og alla möguleika. Við eigum að sameina stofnanir þvert á ráðuneyti og fækka yfirstjórnum þeirra. Við eigum einnig að horfa til fækkunar á þingmönnum og kæmi mér ekki á óvart að Stjórnlagaþing, kæmist það á, legði slíkt til.</span></p> <p><span>Við eigum að einbeita okkur að því að skattpeningar almennings renni sem allra fyrst aftur til fólksins í formi velferðarþjónustu og samfélagslegrar uppbyggingar.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu viðskiptaþingsgestir.</span></p> <p><span>Atvinnuppbygging hér á landi er eitt mikilvægasta verkefnið framundan.</span></p> <p><span>Ríkisstjórnin hefur þegar gripið til margvíslegra aðgerða til þess að styrkja vinnumarkaðinn og atvinnulífið í landinu. Nýjar tillögur í atvinnumálum ættu að skapa um 6.000 ársverk, þar af munu verða til um 2.000 störf í orkufrekum iðnaði, svo eitthvað sé nefnt.<span>&nbsp;</span> Ekkert virðist því til fyrirstöðu að hefja framkvæmdir í Straumsvík á 3ja ársfjórðungi þessa árs. Verkefnið í Helguvík er þegar hafið að hluta en niðurstaða varðandi fjármögnun fæst væntanlega í sumar. Þar er lykilatriði að fjárfestar beri traust til íslensks samfélags og vilji fjárfesta hér. Þess þarf vart að geta í þessum félagsskap.</span></p> <p><span>En hér skiptir ekki einungis stóriðnaður og mannaflafrekar framkvæmdir máli. Mikilvægt er að hlúa að þeim atvinnugreinum þar sem við nýtum menntun og þekkingu okkar fólks sem best svo sem í hátækniðnaði og í sérfræðistörfum. Við verðum að líta til þeirra starfa sem eru þjóðhagslega arðbærust til lengri tíma litið. Við verðum að horfa til framtíðar.</span></p> <p><span>Margt smátt gerir eitt stórt. Ég hvet fólk til þess að nýta nú breytingar á lögum um endurgreiðslu virðisaukaskatts vegna viðhaldsverkefna og auka þannig atvinnu, ekki síst hjá verktökum og iðnaðarmönnum. Þá hafa lög sem gera ráð fyrir hlutastörfum samhliða atvinnuleysibótum verið nýtt umtalsvert af hálfu fyrirtækja í vanda og í lok febrúar voru um 20% þeirra sem eru skráðir atvinnulausir í hlutastörfum.<span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Ég hvet fyrirtæki og einstaklinga til þess að nýta sér þessi úrræði, sem eru tímabundin, og til þess fallin að tryggja hér atvinnu. Ég tel afar mikilvægt að starfsemi smárra og meðalstórra fyrirtækja haldist gangandi og veit að þessi úrræði geta nýst þeim.<span>&nbsp;</span></span></p> <p><span>Ég vil sérstaklega nefna hér nýsköpun, hönnun og smáiðnað sem dafnar nú vel og á þessum sviðum sjáum við jákvæðar hliðar þeirrar stöðu sem við erum nú í. Það er afar athyglisvert að sjá hvernig ýmiss smáiðnaður sprettur nú upp út um allt land þar sem notuð eru íslensk hráefni. Þetta er að mínu mati afar áhugaverð þróun sem ég vonast svo sannarlega til að eflist og dafni sem víðast og í sem fjölbreyttustu formi.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu þingfulltrúar.</span></p> <p><span>&nbsp;</span><span>Þrátt fyrir að við séum öll sammála um að best sé að losa um gjaldeyrishöftin sem allra fyrst þá hafa aðstæður enn ekki skapast til þess að slíkt sé mögulegt. Áður en hægt verður að losa um þau &ndash; og að aflétta þeim að lokum &ndash; verður að draga verulega úr þeirri óvissu sem einkennir íslenskt efnahagslíf. Skýrari sýn verður að liggja fyrir um skuldastöðu þjóðarbúsins.</span></p> <p><span>Ljúka verður við endurfjármögnun bankanna og samninga við erlenda lánveitendur og setja ríkissjóði skýr markmið til næstu ára. Ef höftunum yrði aflétt of snemma gæti krónan fallið hratt, a.m.k. til skemmri tíma, með alvarlegum afleiðingum fyrir skuldsett fyrirtæki og heimili í landinu og þá yrði erfiðara að lækka vexti.</span></p> <p><span>Mikilvægt er að hafa í huga að gengi krónunnar hefur styrktst verulega frá áramótum eða um 15% og er gengið nú svipað og það var fyrir hrunið í haust. Það er þó enn óvissa í efnahagslífinu og við þær aðstæður er ekki ráðlegt að losa um gjaldeyrishöftin. Á vettvangi Seðlabankans er unnið að gerð áætlunar um hvernig við getum losað um þau.</span></p> <p><span>Innganga í Evrópusambandið og upptaka Evru er að mínu mati forsenda langvarandi stöðugleika íslenska hagkerfisins.</span></p> <p><span>Við Íslendingar viljum og eigum að vera öflugir þátttakendur í alþjóðasamfélaginu og sækja styrk í samstarf við sem flestar þjóðir. Ég tel afar mikilvægt að við hlýðum&nbsp;á raddir erlendra sérfræðinga og sækjum til þeirra ráðgjöf á sem flestum sviðum.</span></p> <p><span>Ég tel líka afar mikilvægt að allir stjórnmálaflokkar taki nú í aðdraganda kosninganna og í framhaldi af þeim skýra stefnumótandi afstöðu til þess hvort og þá hvenær skuli hefja viðræður við Evrópusambandið þannig að við fáum raunverulega upp á borðið þá kosti sem það kann að hafa fyrir íslenskt samfélag, viðskiptalífið og almenning í landinu.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu viðskiptaþinggestir.</span></p> <p><span>Ég vil ljúka þessu máli mínu með því að segja að ég tel að endurreisnin sé nú hafin eins og ráða má af vel valinni yfirskrift Viðskiptaþings árið 2009. Íslendingar eru vel menntuð og dugleg þjóð. Við erum þekkt fyrir sveigjanleika ég er sannfærð um að sá sveigjanleiki mun koma okkur Íslendingum fyrr í gegnum efnahagslægðina en öðrum þjóðum sem nú glíma við svipaðan vanda.</span></p> <p><span>Ísland hefur eins og önnur Norðurlönd verið þekkt fyrir öflugt atvinnulíf samhliða velferðarkerfi, sem margir líta til með aðdáun. Nú verðum við að nýta okkur þessa kosti og snúa vörn í sókn. Við höfum notið þess að eiga traust og öflug fjölskyldufyrirtæki og mörg önnur fyrirtæki sem hafa starfað í sátt við samfélagið og sýnt samfélagslega ábyrgð.</span></p> <p><span>Ábyrg fyrirtæki skapa öflugt atvinnulíf sem aftur er forsenda velferðar í okkar samfélagi sem öðrum nútímasamfélögum. Stjórnvöldum ber að styðja við atvinnulífið&nbsp;<span>&nbsp;</span>með því að tryggja heilbrigt efnhagslegt umhverfi. Að því stefnir mín ríkisstjórn ótrauð.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>Ágætu viðskiptaþingsgestir.</span></p> <p><span>Það er full ástæða til bjartsýni þrátt fyrir þær tímabundnu þrengingar sem við göngum í nú gegnum því endurreisnin er hafin.</span></p> <p><span>Hægt hefur á hlutfallslegri fjölgun á atvinnuleysiskrá og engar hópuppsagnir voru tilkynntar um síðustu mánaðamót. G</span><span>engi krónunnar styrkist dag frá degi og er nú svipað og það var fyrir hrunið í haust.</span> <span>Verðbólgan er á niðurleið og forsendur fyrir vaxtalækkun eru nú til staðar.</span></p> <p><span>Ég heiti ykkur stuðningi mínum sem forsætisráðherra við uppbyggingu frjálslynds velferðarsamfélags, sem er reiðubúið að horfa af fullri alvöru til Evrópusambandsins og upptöku Evru.</span></p> <p><span>Ég óska ykkur góðs gengis í þeim verkefnum sem framundan eru.</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <p><span>&nbsp;</span></p> <br /> <br />
10. mars 2009Blá ör til hægriEndurreisn efnahagslífsins<p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Ég vil hefja mál mitt á því að fjalla um atburði morgunsins. Eins og háttvirtir þingmenn hafa heyrt um greip Fjármálaeftirlitið í morgun inn í rekstur Straums-Burðaráss fjárfestingarbanka og eftirlitið hefur skipað skilanefnd sem tekur við öllum heimildum stjórnar bankans. Þetta er gert í kjölfar þess að fram hafði komið í samskiptum Straums-Burðaráss við Fjármálaeftirlitið og Seðlabankann að Straumur hefði ekki handbært fé til að standa skil á skuldbindingum sínum.</p> <p>Jafnframt lá fyrir að breska fjármálaeftirlitið myndi afturkalla starfsleyfi Straums í Bretlandi yrði ekki brugðist við lausafjárskortinum fyrir opnun í dag. Þá hafði komið fram að það væri mat stjórnenda Straums að það væri ekki raunhæfur kostur að afla þess fjár sem nauðsynlegt væri til að tryggja áframhaldandi starfsemi.</p> <p>Vegna þessarar alvarlegu stöðu taldi Fjármálaeftirlitið nauðsynlegt að grípa til framangreindra aðgerða til að lágmarka skaðann fyrir íslenskt fjármálakerfi. Eins og ríkisstjórnin hefur lýst yfir eru innstæður í innlendum viðskiptabönkum, sparisjóðum og útibúum þeirra hér á landi tryggðar að fullu. Þetta á við um innistæður í Straumi- Burðarási ekki síður en öðrum fjármálastofnunum.</p> <p>Fall Straums-Burðarás fjárfestingabanka er vissulega áfall, ekki síst fyrir starfsfólk bankans, hluthafa og lánadrottna. Mikilvægt er þó að hafa í huga að áhrif þessa á íslenskt efnahagslíf eru hverfandi borið saman við fall stóru bankanna í október síðastliðnum. Straumur-Burðarás var eins og menn þekkja fjárfestingarbanki en ekki hefðbundinn viðskiptabanki sem þjónaði einstaklingum. Hins vegar er hugur minn vissulega hjá því starfsfólki Straums sem hugsanlegt er að nú að sjá fram á að missa störf sín og fjölskyldum þeirra. Það vil ég undirstrika hér.</p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Því miður dróst endurreisn bankakerfisins úr hófi í tíð fyrri ríkisstjórnar. Undanfarna daga og vikur hefur nýrri ríkisstjórn tekist að stíga afar mikilvæg skref til þess að endurbyggja fjármálakerfi landsins og koma til móts við verst settu heimili og fyrirtæki landsins. Enn frekari aðgerða má vænta á næstu dögum og vikum.</p> <p>Endurheimt trúverðugleika Seðlabankans er grundvallarskref í enduruppbyggingu fjármála- og hagkerfis landsins. Peningastefnunefnd, sem skipuð er fimm mjög frambærilegum hagfræðingum, mun nú taka allar ákvarðanir um beitingu stjórntækja bankans. Þegar hafa borist jákvæð viðbrögð erlendra fjárfesta vegna breytinga sem gerðar hafa verið á yfirstjórn Seðlabankans og með skipun peningastefnunefndar. Það er markaðurinn sem hefur lýst yfir mikilli ánægju með þessar breytingar.</p> <p>Lokaskrefið í þessu mikilvæga endurreisnarferli verður síðan tekið í vor þegar nýr seðlabankastjóri og aðstoðarseðlabankastjóri verða skipaðir, en störfin voru auglýst um helgina. Í þær stöður verður skipað að afloknum kosningum. Aukinn trúverðugleiki Seðlabankans ætti að auka enn frekar stöðugleika krónunnar og verðlags. Fljótlega ættu því að skapast aðstæður fyrir peningastefnunefndina til að stíga fyrstu skrefin í átt til vaxtalækkunar.</p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Öflugt bankakerfi er forsenda hagvaxtar í nútíma hagkerfi. Við gerum ráð fyrir að bankarnir verði endurfjármagnaðir í lok næsta mánaðar og geti snúið sér af fullum krafti að enduruppbyggingu íslensks efnahagslífs á grundvelli stöðugs gengis og verðlags með hagsmuni heimila og fyrirtækja í landinu að leiðarljósi.</p> <p>Taka verður sérstaklega á málum þeirra heimila og fyrirtækja sem verst standa. Óvarlegt er hins vegar að grípa til almennra og mjög kostnaðarsamra aðgerða sem ekki beinast sérstaklega að þeim sem verst eru settir. Þegar hafa verið unnin á vettvangi ríkisstjórnarinnar frumvörp um tímabundna greiðsluaðlögun og flutt hefur verið frumvarp um frestun nauðungarsölu. Þá hefur ríkisstjórnin jafnframt lagt fram frumvarp um heimild til útgreiðslu séreignarlífeyrissparnaðar. Um 22.000 manns hafa þegar nýtt sér greiðslujöfnun verðtryggðra fasteignaveðlána og þúsundir til viðbótar frystingu myntkörfulána. Allt eru þetta ný úrræði sem stjórnvöld og Alþingi hafa komið á í kjölfar bankahrunsins. </p> <p>Starfshópur á vegum Seðlabanka Íslands, sem metið hefur áhrif fjármálakreppunnar á efnhag heimila og fyrirtækja hér á landi, skilar mér væntanlega niðurstöðum í þessari viku. Þá mun liggja fyrir í fyrsta sinn hér á landi heildaryfirlit þar sem skuldir og eignir heimilanna í landinu hafa verið kortlagðar með mjög vönduðum hætti. Þær munu leggja grunn að enn frekari aðgerðum.</p> <p>Mestu skiptir þó að við komum atvinnulífinu aftur í gang, náum tökum á verðbólgunni og að krónan haldist stöðug. Nú í byrjun mars er atvinnuleysi hér á landi um 8% og rúmlega 16.000 manns eru á atvinnuleysisskrá. Ríkisstjórnin kynnti tillögur í atvinnumálum fyrir helgi sem ættu að skapa um 6.000 ársverk, þar af munu verða til um 2.000 störf í orkufrekum iðnaði, svo fátt eitt sé nefnt. </p> <p>Við úrlausn þeirra fyrirtækja sem nú eru í vanda skiptir stofnun eignasýslufélags eða eignasölufélags miklu. Þetta er tímabundin ráðstöfun, en gert er ráð fyrir að slíkt félag taki að sér fyrirtæki sem eru sérstaklega mikilvæg í þjóðhagslegu tilliti og byggi undir þau traustar stoðir.</p> <p>Gert er ráð fyrir að samningum ljúki um miðjan maí með greiðslu til gömlu bankanna. Í kjölfar þess verður gengið til endurskipulagningur fjármálakerfisins í ljósi þarfa íslensks samfélags. Þar megum við ekki skorast undan erfiðum ákvörðunum þar sem óarðbært bankakerfi gæti reynst ríkissjóði - og hagkerfinu öllu - gríðarlega dýrkeypt.</p> <p>Samningar við lánveitendur vegna Icesave og styrkingar gjaldeyrisforðans hafa nú verið settar í formlegan farveg eftir að hafa verið ómarkvissir og dregist um of í tíð fyrri ríkisstjórnar. Viðræður vegna Icesave hefjast hér í Reykjavík síðar í mánuðinum og viðræðum við Norðurlandaþjóðirnar um lánveitingar þeirra var fram haldið hér á landi á föstudaginn. Stefnt er að niðurstöðu í þeim innan skamms. Enn sem fyrr verð ég því miður að undirstrika, að vinna í þessum málum dróst alltof lengi í tíð fyrri ríkisstjórnar en er nú loks kominn í þann farveg að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lýst yfir ánægju með verkstjórnina af hálfu nýrrar ríkisstjórnar.</p> <p>Þrátt fyrir best sé að losa um gjaldeyrishöftin sem allra fyrst þá hafa aðstæður enn ekki skapast til þess að slíkt sé mögulegt. Áður en hægt verður að losa um þau &ndash; og að aflétta þeim að lokum &ndash; verður að draga verulega úr þeirri óvissu sem einkennir íslenskt efnahagslíf. Skýrari sýn verður að liggja fyrir um skuldastöðu þjóðarbúsins. Ljúka verður við endurfjármögnun bankanna og samninga við erlenda lánveitendur og setja ríkissjóði skýr markmið til næstu ára. Ef höftunum yrði aflétt of snemma gæti krónan fallið hratt, a.m.k. til skemmri tíma, með skelfilegum áhrifum fyrir skuldsett fyrirtæki og heimili í landinu. Án haftanna gæti krónan fallið hratt a.m.k. til skemmri tíma og án þeirra væri erfiðara að lækka vexti.</p> <p>Mikilvægt er að hafa í huga að gengi krónunnar hefur styrktst verulega frá áramótum eða um 15% og er gengið nú svipað og það var fyrir hrunið í haust. Það er þó enn óvissa í efnahagslífinu og við þær aðstæður er ekki ráðlegt að losa um gjaldeyrishöftin.</p> <p>Umtalsverður afgangur af vöruskiptum síðastliðna mánuði hjálpar hér hins vegar að verulega. Eftir að tilkynnt var um sex milljarða króna afgang í febrúar er heildarafgangur síðastliðna sex mánuði nú yfir 50 milljarðar króna. Búast má við enn frekari afgangi á næstu mánuðum. Sýnir þessi þróun vel sveigjanleika íslenska hagkerfisins og getu Íslendinga til þess að bregðast hratt við breyttum aðstæðum. Það er eiginleiki sem mun hjálpa þjóðinni mikið í því uppbyggingarstarfi sem er fram undan.</p> <p>Hæstvirtur forseti.</p> <p>Ríkisstjórnin hefur eins og ég hef hér greint frá komið mjög mörgu til leiðar á þeim fáu vikum sem hún hefur starfað. Mörg þeirra verkefna munu bera ávöxt nú strax í vor. Verðbólgan fer lækkandi. Hún var 17,6% í febrúar, prósentustigi lægri en mánuðinn áður. Búast má við hratt lækkandi verðbólgu næstu mánuði. Krónan hefur styrkst um rúm 15% frá áramótum, afgangur af vöruskiptum hefur verið verulegur og nokkuð hefur hægt á aukningu atvinnuleysis. </p> <p>Skýr stefna ríkisstjórnarinnar og aðgerðir hennar munu endurreisa traust á íslensku efnahagslífi. Þar þurfa þó allir að leggjast á eitt líkt og aðilar vinnumarkaðarins gerðu með skynsamlegri niðurstöðu í kjaramálum fyrr í mánuðinum. Sterk stjórn efnahagsmála ríkisstjórnarinnar og ábyrg afstaða aðila vinnumarkaðarins gefa einnig nýrri yfirstjórn og peningastefnunefnd Seðlabankans aukið svigrúm til þess að lækka vexti.</p> <p>Ísland hefur eins og önnur Norðurlönd verið þekkt fyrir sveigjanlegt og öflugt atvinnulíf samhliða velferðarkerfi sem margir hafa litið til með aðdáun. Nú verðum við að nýta okkur þessa kosti og snúa vörn í sókn.</p> <p>Með sameiginlegu átaki getum við komist hratt og örugglega upp úr þessum djúpa öldudal og hafið enduruppbyggingu íslensks samfélags undir formerkjum jöfnuðar og réttlætis. Ég finn að þjóðin kallar eftir slíku jafnvægi, nú sem aldrei fyrr.</p>
09. mars 2009Blá ör til hægriLýðræðisumbætur - Vald til fólksins<p>Í verkefnaskrá ríkisstjórnarinnar eru gefin fyrirheit um margvísleg framfaraskref í lýðræðismálum. Slíkar umbætur eru afar mikilvægar, ekki síst í ljósi þeirrar kröftugu umræðu um framtíðarskipan samfélagsins sem við höfum orðið vitni að undanfarnar vikur og mánuði. Þennan kraft verðum við að virkja og skapa farveg fyrir hann í stjórnkerfi okkar til framtíðar.</p> <h4>Víðtækt samráð frá fyrsta degi</h4> <p>Strax á fyrstu dögum ríkisstjórnarinnar hófst markviss vinna á vettvangi forsætisráðuneytisins við að undirbúa boðaðar lýðræðisumbætur. Ráðgjafarhópur undir forystu Bjargar Thorarensen, prófessors, hófst handa við undirbúning stjórnarskrárbreytinga, m.a. um stjórnlagaþing. Annar hópur undir forystu Þorkels Helgasonar, stærðfræðings, vann að útfærslu reglna um persónukjör. Á grundvelli samráðs, m.a. við alla stjórnmálaflokka sem fulltrúa eiga á Alþingi, hafa lagafrumvörp byggð á þessari vinnu verið lögð fram á Alþingi. Bæði frumvörpin eru borin fram af forystumönnum allra flokka, nema Sjálfstæðisflokksins.</p> <p>Samkvæmt verkefnaskrá ríkisstjórnarinnar skyldi stefnt að eftirtöldum breytingum á stjórnarskránni. Í fyrsta lagi skyldi sett í stjórnarskrá ákvæði um auðlindir í þjóðareign, í öðru lagi skyldi leggja fram ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslur, í þriðja lagi skyldi breytt aðferðinni við að breyta stjórnarskrá og loks í fjórða lagi skyldi hefja undirbúning lagasetningar um stjórnlagaþing. Ráðgjafarhópnum var falið að móta tillögur um þetta og varðandi fyrstu atriðin þrjú skyldi einkum tekið mið af því víðtæka samráði sem fór fram á vettvangi stjórnarskrárnefndar árin 2005-2007. Öll þessi atriði er að finna í stjórnarskrárfrumvarpi því sem lagt hefur verið fram á Alþingi.</p> <h4>Aukið lýðræði í stjórnarskrá</h4> <p>Í fyrirliggjandi stjórnarskrárfrumvarpi er gert ráð fyrir að sett verði í stjórnarskrá ákvæði um náttúruauðlindir og umhverfismál. Því er slegið föstu að ríkið megi ekki afsala með varanlegum hætti náttúruauðlindum í þjóðareign og fjallað er um auðlindir í víðu samhengi sem þátt í umhverfismálum. Mikilvægt er að árétta að stjórnarskrárákvæðið um náttúruauðlindir í þjóðareign mun ekki skerða réttindi þeirra sem hafa veiðiheimildir í kvótakerfinu eða svipta þá kvótanum. Þau réttindi munu eftir sem áður njóta verndar sem atvinnuréttindi þeirra sem stunda útgerð, eða með öðrum orðum sem óbein eignarréttindi. Með hinu nýja stjórnarskrárákvæði verður hins vegar staðfest að útgerðarmenn eða aðrir sem njóta slíkra heimilda munu aldrei öðlast beinan og varanlegan eignarrétt á fiskveiðiauðlindinni, enda girðir ákvæðið fyrir varanlegt afsal þjóðareignar. Rétthafar veiðiheimilda verða að sæta því að almennar og hlutlægar takmarkanir á þeim afnotarétti af auðlindinni sem þeir njóta nú verði lögbundnar, þó eftir atvikum í þrepum. Stjórnarskrárákvæðið staðfestir að löggjafinn getur, í krafti þess að hann fer með forsjá auðlindanna í nafni þjóðarinnar, breytt skipulagi fiskveiðistjórnunarkerfisins. Reyndar ber löggjafanum skylda til að gera svo, telji hann aðrar leiðir betri til að tryggja þjóðinni og komandi kynslóðum hagsæld til langrar framtíðar.</p> <h4>Breytingar á stjórnarskrá auðveldaðar</h4> <p>Einnig er gert ráð fyrir nýju ákvæði sem auðveldi breytingar á stjórnarskránni og tryggi áhrif almennings á þær. Kjarni þessa ákvæðis er sá að samþykkja þurfi breytingar á stjórnarskránni sérstaklega í þjóðaratkvæðagreiðslu, í stað þess að þing sé rofið í kjölfar þess að stjórnarskrárbreyting sé samþykkt, almennar þingkosningar fari fram og frumvarpið samþykkt að nýju án breytinga. Með þessu gefst þjóðinni kostur á að taka beina afstöðu til stjórnarskrárbreytinga, sem er sjálfsögð og eðlileg skipan í lýðræðisþjóðfélagi.<br /> <br /> Þá er í frumvarpinu stigið enn eitt merkt spor í lýðræðisátt, en gert er ráð fyrir ákvæði í stjórnarskrá þess efnis að skylt sé að fram fari þjóðaratkvæðagreiðsla um tiltekið málefni ef 15 af hundraði kjósenda á kjörskrá krefjast þess. Heimild til slíks verður þannig bundin í stjórnarskránni í almennu ákvæði en stefnt er að nánari útfærslu í lögum svo sem í hvaða búning eigi að setja slíka kröfu, hvernig standa eigi að því að safna undirskriftum kjósenda, hvernig mál skuli borin upp og um framkvæmd þjóðaratkvæðagreiðslunnar.</p> <h4>Stjórnlagaþing verður að veruleika</h4> <p>Loks er gert ráð fyrir því að ákvæði um stjórnlagaþing bætist í stjórnarskrána. Slíkt ákvæði verður stjórnskipuleg heimild eða grundvöllur fyrir því að efna til stjórnlagaþings, en nánari útfærsla á störfum og skipulagi þingsins verður sett með almennum lögum. Samkvæmt fyrirliggjandi drögum að frumvarpi um stjórnlagaþing sem eru fylgiskjal með stjórnarskrárfrumvarpinu er stefnt að því að kosningar til stjórnlagaþings fari fram í haust, þingfulltrúar verði 41 og kosnir persónukjöri. Þeir mega ekki vera þingmenn eða varaþingmenn og skulu bjóða sig fram í eigin nafni. Hugmyndin um stjórnlagaþing hér á landi er ekki ný af nálinni en árið 1995 lagði ég m.a. fram hliðstætt frumvarp þar sem gert var ráð fyrir 41 þjóðkjörnum fulltrúa og yrði þinginu falið að semja nýja stjórnarskrá. Útfærslan sem nú er lögð fram af fulltrúuum fjögurra flokka er í meginatriðum áþekk þeirri sem fram kom í því frumvarpi og einnig frumvarpi Framsóknarflokksins sem nú liggur fyrir Alþingi. Ég vil leggja áherslu á að gert er ráð fyrir nánu samráði milli stjórnlagaþingsins og Alþingis um gerð frumvarps til nýrrar stjórnarskrár ekki síst til að tryggja eins og framast er kostur vandaða meðferð málsins. Þegar og ef stjórnlagaþing hefur samþykkt nýja stjórnarskrá skal hún borin upp í þjóðaratkvæðagreiðslu, þar sem a.m.k. 25% kjósenda á kjörskrá verða að samþykkja hana svo hún taki gildi.</p> <h4>Persónukjör stax í næstu kosningum</h4> <p>Í vikunni var einnig mælt fyrir á Alþingi frumvarpi til laga um breytingu á kosningalögum sem ætlað er að innleiða persónukjör. Frumvarpið gerir ráð fyrir því að einstök framboð geti valið hvort þau stilli upp röðuðum lista líkt og tíðkast hefur eða bjóði fram óraðaðan lista. Velji framboðin óraðaða lista yrði endanleg röð frambjóðenda í höndum kjósenda listanna sem myndu í kjörklefanum raða þeim upp, hver með sínu nefi. Verði frumvarp þetta að lögum verður persónukjör í komandi kosningum. Í ljósi þess að fulltrúar allra þingflokka á Alþingi nema Sjálfstæðisflokksins, bera málið fram er full ástæða til að vonast til þess að það nái fram að ganga.</p> <h4>Hlýtt á raddir fólksins.</h4> <p>Þau nýmæli sem ég hef hér rakið byggja á þeirri grundvallarhugsun að allar stofnanir í lýðræðisþjóðfélagi eigi að endurspegla raddir fólksins, raddir almennings. Okkur, sem erum lýðræðislega kjörnir fulltrúar fólksins, ber að hlýða á sjálfsagðar kröfur fólksins í landinu er varða umbætur á kerfi sem á að þjóna samfélaginu öllu. Það þarf kjark og þor til þess að ráðast í breytingar af þessu tagi en yfir þeim kjarki og því þori býr núverandi ríkisstjórn. Ég treysti svo almenningi fullkomlega til þess að nýta þau tæki sem felast í þjóðaratkvæðgreiðslu og stjórnalagþingi og ég tel að þau muni styrkja samfélag okkar til frambúðar. Ég er fullviss um að með fyrrnefndum umbótum í lýðræðisátt munum við eignast betra og öflugra samfélag sem byggist á jafnræði í reynd.</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra<br /> </p>
03. mars 2009Blá ör til hægriNorðurlönd hafna haftastefnu og vilja mæta kreppunni með grænum hagvexti<p>Fárviðri hefur geisað á fjármálamörkuðum í haust og vetur. Afleiðingar þess sjáum við ekki síst á vinnumarkaði, í afkomu fyrirtækja og daglegu lífi fólks. Vandamál og verkefni norrænu ríkjanna við þessar aðstæður eru að stórum hluta þau sömu. En eins og skýrt kom fram á nýafstöðnu hnattvæðingarþingi á Íslandi felast líka tækifæri til uppbyggingar í kreppunni. Við forsætisráðherrar norrænu ríkjanna viljum styrkja svæðið og hafa jákvæð áhrif til framtíðar með aðgerðum sem taka mið af hnattvæðingunni.</p> <p>Fjármálakreppan sem við nú lifum á sér vart fordæmi, hún er dýpri og hefur breiðst hraðar út en nokkur önnur, síðan heimskreppan mikla geysaði. Við þessar aðstæður er afgerandi að finna réttu lausnirnar. Mikilvægt er að norrænu ríkin leggi áfram áherslu á frelsi í viðskiptum og opin hagkerfi og sýni heiminum að með andstöðu við verndarstefnu megi jafnframt axla ábyrgð á erfiðum tímum, með einhliða aðgerðum, svæðasamstarfi og á alþjóðlegum vettvangi. Samhliða viðbrögðum í hverju ríki til að draga úr áhrifum kreppunnar er nauðsynlegt að grípa til alþjóðlegra aðgerða til að fyrirbyggja og milda skaðvænleg áhrif þeirra viðskiptahátta sem við höfum orðið vitni að.</p> <p>Mestu skiptir fyrir fámenn ríki eins og þau norrænu að geta varið störf og velferðarkerfi í hnattvæddum heimi.</p> <p>Jafnframt teljum við að ekki megi nota alþjóðlegt samdráttarskeið sem skálkaskjól til að hætta aðgerðum sem miða að því að leysa framtíðarvanda mannkyns. Það verður áfram að vera keppikefli að knýja fram alþjóðlegar lausnir í loftslagsmálum. Þar gegna norrænu ríkin mikilvægu hlutverki, ekki síst með því að sýna fram á að sameina má hagvöxt og vistvæna framleiðslu. Að takast má á við viðfangsefni í umhverfismálum með því að styrkja samkeppnishæfni í krafti nýsköpunar og nýrra aðferða og mæta loftslagsvandanum með því að skapa græn störf í vistvænu samfélagi. Þetta köllum við grænan hagvöxt og teljum að hann verði ekki einungis Norðurlöndum til framdráttar heldur geti hann nýst öllum heiminum.</p> <p>Mikil þörf er á nýsköpun á sviði umhverfis- og orkumála. Jafnframt bendir allt til þess að eftirspurn eigi eftir að aukast enn meir eftir nýjum tæknilausnum og framleiðslu sem megnar að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Norrænu ríkin eru framarlega á þessu sviði, en við teljum að þau geti sett sér enn háleitari markmið. Þess vegna eigum við Norðurlandabúar að leggja enn meiri áherslu á nýsköpun, rannsóknir og tækniþróun. Við eigum að vera í fararbroddi í nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa og skilvirkri orkunotkun. Við eigum líka að vera í fremstu röð við að þróa tækni til að binda koltvísýring. Til að ná þeim markmiðum hafa Norðurlönd m.a. sett sér metnaðarfulla rannsóknaráætlun. Hún er árangur af norrænu hnattvæðingaraðgerðunum sem við hleyptum af stokkunum í Punkaharju í Finnlandi sumarið 2007 og er stærsta verkefni á vettvangi Norrænu ráðherranefndarinnar í langan tíma.</p> <p>Þrátt fyrir efnahagskreppu verðum við að takast á við loftslagsvandann. Það krefst nýrrar iðnbyltingar og þar eiga Norðurlönd að leggja sitt af mörkum. Við viljum sýna fram á að þjóðríki geti sameinað metnaðarfulla stefnu í loftslags-málum og umhyggju fyrir umheiminum. Loftslagsvandinn er viðfangsefni alls heimsins og krefst alþjóðlegra svara og aðgerða. Oft eru afleiðingar af hlýnun jarðar alvarlegastar í þeim ríkjum heims þar sem skortur er á fjármunum og kunnáttu til að mæta vandanum. Með fjárframlögum úr Norræna þróunarsjóðnum ætlum við að veita framsækna þróunaraðstoð með þekkingarmiðlun til fyrir þá sem glíma við alvarlegustu vandamálin samhliða því að unnið er gegn loftslagsbreytingum.</p> <p>Norrænu ríkin hafa einstakt tækifæri til að þróa áfram og koma á markað lausnum í orkumálum sem byggjast á notkun lífræns massa, vatnsafls, vindorku og jarðtækni og ekki síst á skilvirki orkunýtingu. Á þessum sviðum eigum við að efla samstarfið, skapa frumkvöðlum betri aðstæður og standa okkur betur í að miðla þekkingu okkar til alls heimsins.</p> <p>Til að styrkja Norðurlönd enn frekar og stuðla að framþróun ætlum við að efla norrænt þekkingarsamstarf. Innri markaður Norðurlanda og Evrópu er öflugur. Hann byggist á fjórfrelsinu; frjálsu flæði fólks, vöru, þjónustu og fjármagns. En við þurfum líka að standa vörð um fimmta frelsið sem snýr að fræðasamfélaginu - þar sem hugmyndir flæða og nemar, kennarar og vísindamenn starfa óháð landamærum og stuðlað er að greiðum aðgangi að þekkingu.</p> <p>Í fyrra hittumst við á fyrsta Hnattvæðingarþinginu í Svíþjóð. Í ár settumst við í tvo daga á rökstóla á Íslandi til að ræða heimsástandið og verkefnin framundan við fólk úr stjórnmálum, vísindum, atvinnulífi, fjölmiðlum og frjálsum félagasamtökum. Það hefur verið gagnlegt að auðga umræðuna og fá hugmyndir um hvernig við getum sameiginlega mótað stefnu til að nýta þau tækifæri sem felast í alþjóðavæðingunni.</p> <p>Við erum sammála um að við eigum alla möguleika á því að tryggja sjálfbæra þróun á Norðurlöndum með lífsgæði og bjartsýni fólks á framtíðina að leiðarljósi, bæði fyrir þá sem nú eru á dögum og komandi kynslóðir. Samstaða og samstarf norrænu þjóðanna hefur aldrei verið mikilvægari.</p> <p>Anders Fogh Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur</p> <p>Fredrik Reinfeldt, forsætisráðherra Svíþjóðar</p> <p>Jens Stoltenberg, forsætisráðherra Noregs</p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra Íslands</p> <p>Matti Vanhanen, forsætisráðherra Finnlands</p>
26. febrúar 2009Blá ör til hægriOpnunarræða Jóhönnu Sigurðardóttur forsætisráðherra Hnattvæðingarþingið við Bláa lónið 26. februar 2009<p>Háttvirtu starfsbræður, ráðherrar, fyrirlesarar og aðrir gestir.</p> <p>Eitt af mikilvægustu hlutverkum okkar stjórnmálamanna eru samskipti og samráð við almenning, sérfræðinga, fulltrúa atvinnulífsins og frjáls félagasamtök. Slíkt samráð er forsenda þess að við getum á hverjum tíma tekið réttar ákvarðanir á grundvelli bestu fáanlegu upplýsinga – öllum til hagsbóta. Það er kjarni hins lifandi lýðræðis að raddir sem flestra fái að heyrast.</p> <p>Í norrænu samstarfi hafa samráð og opin skoðanaskipti alltaf verið höfð að leiðarljósi. Til þess erum við saman komin hér í dag. Við verðum að horfast í augu við hina raunverulegu stöðu í efnahagsmálum og greina hvaða svigrúm Norðurlönd hafa til framsækinna aðgerða í loftslagsmálum. Á sama tíma þurfum við að finna leiðir til að halda áfram að auðga atvinnulífið með nýsköpun og frumkvöðlastarfsemi.</p> <p>Frá því að hnattvæðingarþing var haldið fyrir tæpu ári í Riksgränsen í Svíþjóð hefur hinn efnahagslegi raunveruleiki gerbreyst. Við Íslendingar tölum nú orðið um hið gamla og nýja Ísland. Fyrir fimm mánuðum upplifðum við efnahagslegt kerfishrun, hamfarir af mannavöldum sem snert hafa afkomu og velferð hverrar einustu fjölskyldu í landinu. Ég hef þó haldið því fram að ef eitthvað gott hefur komið út úr þessu hruni er það kröftug umræða um breytt gildismat og kröfur um réttlátara samfélag. Á það ber okkur að hlusta.</p> <p>Fjármálakreppan hefur leitt okkur fyrir sjónir að hnattvæðingin og hið ótakmarkaða frelsi og flæði fjármagns hefur sínar skuggahliðar. Lítil opin hagkerfi eins og þau norrænu, sem byggja afkomu sína svo mjög á útflutningi, mega sín lítils í ólgusjó alþjóðlegra fjármálastrauma. Eftir margra ára hagvöxt horfa norrænu ríkin nú fram á samdráttarskeið með vaxandi verðbólgu og atvinnuleysi. Viðfangsefni okkar stjórnmálamannanna eru risavaxin um þessar mundir, ekki bara á Íslandi sem fyrst fékk yfir sig holskelfu fjármálakreppunnar heldur í flestum grannríkjum okkar. Því er sú þekking dýrmæt sem þið eruð hingað komin til að miðla.</p> <p>Kjölfesta Norðurlanda í hnattvæddu viðskiptaumhverfi er velferðarkerfið og sá mannauður og sérþekking sem við búum yfir. Á þeim auði munum við áfram byggja okkar sterku samkeppnisstöðu. Stærsta verkefnið nú sem fyrr er því að standa vörð um grunngildin sem velferðarkerfið byggir á; samhjálp, jafnræði réttlæti og öryggi. En við verðum einnig að gera kröfu um að hagsmunum almennings og félagsauði verði ekki fórnað í nafni hnattvæðingar.</p> <p>Hér á norrænu hnattvæðingarþingi verður m.a. leitað svara við því hvort fjármálakreppan muni torvelda Norðurlöndum að ná framsæknum markmiðum í loftslagsmálum. Í því samhengi vil ég benda á að hugmyndafræðin um sjálfbæra þróun getur vísað veginn. Með því að setja fólk, félagsauð og sjálfbært samfélag í forgang– hvort heldur er á uppgangstímum eða á samdráttarskeiði – getum við unnið markvisst að því að stemma stigu við loftslagsbreytingum. Sjálfbært samfélag sem samþættir markmið í efnahagsmálum og félags- og umhverfismálum, gengur hvorki freklega á náttúruna né spillir andrúmslofti jarðar.</p> <p>Sköpunarkrafturinn er grunngildi í norrænni menningu, hann er undirstaða verðmætasköpunar og ein mikilvægasta auðlind okkar, ekki síst á samdráttartímum. Því þarf stöðugt að hlúa að frumlegri og skapandi hugsun, í skólakerfi og atvinnulífi og skapa frjóan jarðveg fyrir frumkvöðlastarf. Framsækin stefna í loftslagsmálum verður að byggja á hugviti og gildum sem hafa það að markmiði að allir hafi jafnan aðgang að gæðum náttúrunnar. Þar hafa Norðurlönd miklu að miðla.</p> <p>Til þessa hnattvæðingarþings höfum við boðið sérfræðingum, fræðimönnum og frumkvöðlum úr atvinnulífi til að leiða umræðu um þau brýnu mál sem eru á dagskrá. Við biðjum ekki um fegraða mynd af ykkar hálfu heldur hreinskilnisleg skoðanaskipti um stöðu mála og horfur. Við stjórnmálamenn ætlum að þessu sinni ekki að vera boðberar pólitískra stefnumála heldur vera i hlutverki hlustandans. Ég vona að umræðan verði frjó og gefandi hvort heldur í sal, vinnuhópum eða í óformlegum samtölum.</p> <p>Ég óska þess að Hnattvæðingarþingið verði okkur öllum uppspretta góðra hugmynda og að það leiði til nýbreytni og hagnýtra stjórnmála á sviði loftslagsmála og nýsköpunar til gagns fyrir komandi kynslóðir.</p> <p>Velkomin til hnattvæðingarþings í Bláa lóninu!</p>
21. febrúar 2009Blá ör til hægriÚr vörn í sókn<p>Stjórn Samfylkingar og Vinstri hreyfingarinnar græns framboðs var mynduð við svo óvenjulegar aðstæður að þær eiga sér engan líka á seinni tímum. Efnahagslegt hrun, gjaldeyriskreppa, stjórnarkreppa, upplausn, óánægja, reiði &ndash; allt eru þetta orð sem eiga einkar vel við það ástand sem ríkt hefur undanfarna mánuði. Stóraukið atvinnuleysi og fjárhaglsegir erfiðleikar blasa við fjölda heimila.</p> <p>Ný ríkisstjórn hefur sagt þessu ástandi stríð á hendur undir merkjum verkgleði og samstöðu. Á þeim fáu dögum sem hún hefur setið við völd, hefur henni tekist að hrinda í framkvæmd fjölmörgum málum sem miklu skipta. Hún hefur unnið hratt og fumlaust að brýnum verkefnum sem þola enga bið, að lausnum sem skipt geta sköpum fyrir fjölskyldur og fyrirtæki.</p> <p>Mikilvægasta verkefni nýrrar ríkisstjórnar er að endurreisa traust í samfélaginu, endurvekja traust á stofnunum samfélagsins, traust á hinu opinbera, traust á atvinnu- og efnhagslífinu en umframt allt er verkefni hennar að sameina krafta alls almennings með það eitt að markmiði að koma þjóðinni út úr þeim vanda sem við blasir.</p> <p>Á þeim rétt rúma hálfa mánuði sem liðin er frá stjórnarskiptum hefur ríkisstjórnin lagt áherslu á að koma fram mikilvægum umbótamálum fyrir heimilin í landinu, úrræði til að efla atvinnulífið, undirbúning áframhaldandi samstarfs við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn, hraða endurreisn fjármálakerfisins auk margvíslegra lýðræðis og réttlætismála. Á fyrstu 19 dögunum hefur ríkisstjórnin samþykkt að leggja til við Alþingi breytingar á 15 lögum, afgreitt 10 stefnumarkandi ákvarðanir auk fjölda annarra mála. Þau mikilvægustu eru þessi:</p> <ul> <li>Lagt fram frumvarp um frestun nauðungarsölu íbúðarhúsnæðis fram til hausts og tryggja íbúum búsetu til amk 12 mánaða eftir uppboð.</li> <li>Lagt fram frumvarp um breytingu á gjaldþrotalögum til að styrkja stöðu skuldara, stytta fyrningarfresti í 2 ár ofl. </li> <li>Lagt fram frumvarp um lengingu aðfarafrests úr 15 dögum í 40</li> <li>Lagt fram fruvarp um greiðsluaðlögun, nýtt úrræði til að auðvelda skuldurum að takast á við mikla skuldabirði, m.a. með þvingaðri niðurfellingu skulda, lenginu lána ofl. </li> <li>Lagt fram frumvarp um útborgun allt að einnar milljónar króna af séreignasparnaði fólks, tveggja milljóna hjá hjónum, sem þess óskar. </li> <li>Settur á fót vinnuhópur til að meta áhrif efnahagsástandsins á stöðu kynjanna</li> <li>Stofnuð velferðarvakt í samvinnu ríkis, sveitarfélaga, aðila vinnumarkaðarins og fleiri aðila til að fylgjast með félagslegum og fjárhagslegum afleiðingum bankahrunsins á einstaklinga og fjölskyldur og gera tillögur um viðbrögð.</li> <li>Tilmælum beint til fjármálastofnanna um að frysta gengisbundin lán á meðan unnið er að framtíðarlausn slíkra lána. </li> <li>Hafið vinnu við langtímaáætlun til að bregðast við skuldavanda heimilanna sem verður lokið fyrir lok mars.</li> <li>Lagt fram frumvarp um persónukjör</li> <li>Lagt fram frumvarp um stjórnlagaþing og ýmsar mikilvægar breytingar á stjórnarskrá, m.a. vegna auðlinda í eigu þjóðarinnar, þjóðaratkvæðagreiðsu vegna stjórnarskrárbreytinga.</li> <li>Lagt fram frumvarp um Seðlabanka Íslands</li> <li>Lagt fram frumvarp um afnám sérkjara ráðamanna til eftirlauna</li> <li>Samþykkt og lagt fram opinberala stefnumörkun um endurreisn fjármálakerfis og efnahagslífs byggða á tillögum sérfræðinganefndar undir forystu Mats Josepssonar</li> <li>Tekið ákvörðun um stofnun opinbers eignasýslufélags til að taka yfir skuldsett en mikilvæg fyrirtæki sem eiga í vandræðum, þannig að þau geti starfað áfram.</li> <li>Tekið ákvörðun um að leita til erlendra sérfræðinga til að gæta hagsmuna skattgreiðenda í samningaviðræðum við lánadrottna gömlu bankanna, skilanefndir og nýju bankanna.</li> <li>Skipað nýja stjórn Fjármálaeftirlitsins og auglýst stöðu forstjóra Fjármálaeftirlitsins</li> <li>Aukið upplýsingagjöf ríkisstjórnar frá því sem áður var m.a. með vikulegum blaðamannafundum ríkisstjórnar.</li> <li>Útlánareglur og fjölgun lánaflokka hjá Íbúðalánasjóði til að auðvelda viðhaldsverkefni og styrkja byggingariðnað.</li> <li>Lagt fram frumvarp til að hækka endurgreiðslu virðisaukaskatts vegna vinnu við viðhaldsverkefni úr 60% í 100%</li> <li>Innritunargjöld á sjúkrahús og heilbrigðisstofnanir felld niður</li> <li>Skipað sérstaka framkvæmdanefnd efnahagsstefnunnar með aðild ráðuneyta, þingmanna og lykilaðila í framkvæmd hennar.</li> </ul> <p>Íslendingar eru í erfiðri stöðu. Efnahagskreppan er dýpri en gert hefur verið ráð fyrir, áhrif hennar djúpstæðari og viðfangsefnin erfiðari. Engin ástæða er til að fela þessar staðreyndir. Ríkisstjórnin horfist í auga við verkefnið, hefur blásið til sóknar til að snúa stöðunni við. </p> <p>Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra</p> <br /> <br />
05. febrúar 2009Blá ör til hægriSkýrsla ríkisstjórnarinnar og forsætisráðherra á Alþingi 4. febrúar 2009<p>136. löggjafarþing, 4. febrúar 2009 kl.19.50.</p> <p>Stefna ríkisstjórnarinnar.</p> <p><span>Skýrsla forsætisráðherra.</span></p> <p><span>Virðulegi forseti!</span></p> <p><span>Góðir Íslendingar!</span></p> <p><span>Það gengur þess enginn dulinn að þjóð okkar er að ganga í gegnum djúpan efnahagslegan öldudal. Ríkisstjórnin þarf á skömmum tíma að bregðast við af ábyrgð til að halda atvinnulífinu gangandi og þétta öryggisnetið um heimili og fjölskyldurnar í landinu.<span> </span> Þjóðum í okkar heimshluta hefur vegnað best þegar saman fer samfélagsleg ábyrgð og nýting kosta markaðarins í þágu almannahagsmuna en ekki sérhagsmuna. Við skulum læra af þeim mistökum sem við erum nú að súpa seyðið af.</span></p> <p><span>Hrun fjármálakerfisins hér á landi leiddi til umróts meðal almennings, mótmæla sem byggðust á réttlátri reiði og ekki síður ríkri þörf til afskipta og<span> </span> aðgerða. Það er von mín að sú upplausn sem verið hefur í samfélaginu sé nú að baki og við séum nú á sáttaleið. Sá jarðvegur sem varð til í þessu<span> </span> erfiða efnahagsástandi hefur leitt til frjórrar þjóðfélagsumræðu. Sú umræða hefur verið öflug, margvíslegar hugmyndir og kröfur um breytta skipan samfélags okkar hafa komið fram. Almenn þátttaka hefur verið víðtækari en við höfum áður þekkt hér á landi.</span></p> <p><span>Við höfum heyrt sjónarmið frá fjölda fólks. Ég tel að það sé mikilvægt fyrir okkur sem störfum í stjórnmálum að finna leiðir til þess að raddir sem flestra fái að heyrast. Við megum ekki binda okkur svo í viðjum flokkakerfis að fólkið fjarlægist okkur. Enginn sem starfar í stjórnmálum vill fjarlægjast þá sem þeir eru að þjóna. Okkar starf byggist á því að vera í góðum tengslum við almenning, þá sem hafa kosið okkur til verka. Ég er sannfærð um að umrótið undanfarið hefur snert okkur öll og haft áhrif á okkur til frambúðar.</span></p> <p><span>Sú ríkisstjórn sem nú hefur tekið til starfa varð til við afar sérstakar aðstæður. Ákall fólks um breytingar hefur haft áhrif og mun ríkisstjórnin kappkosta að finna þessum röddum og þeim kröfum sem komið hefur verið á framfæri farveg í verkum sínum og vinnubrögðum.</span></p> <p><span>Ný ríkisstjórn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar græns framboðs leggur sérstaka áherslu á eftirfarandi breytingar í þágu lýðræðis og aukins réttlætis í samfélaginu:<span> </span> Breytingar á stjórnarskránni er kveði á um sameign þjóðarinnar á náttúruauðlindum, þjóðaratkvæðagreiðslur og stjórnlagaþing, sem mun marka tímamót með þátttöku almennings við mótun stjórnskipunar í landinu. Sömuleiðis verður hafinn undirbúningur að gerð siðareglna í Stjórnarráðinu, lagaákvæða um ráðherraábyrgð,<span> </span> þannig að þau verði sambærileg og meðal nágrannaþjóða, og nýrra reglna um skipan hæstaréttar- og héraðsdómara.<span> </span></span></p> <p><span>Þá verður kosningalögum breytt með þeim hætti að opnað verður á möguleika þess að taka upp persónukjör í kosningum til Alþingis, helst þannig að þær komist til framkvæmda í komandi kosningum.</span></p> <p><span>Allar þessar breytingar stuðla að því að efla lýðræðið og aðkomu almennings og afnema hvers kyns mismunun sem hefur verið gagnrýnd. Þær eru merki um að kröfur almennings í umræðu undanfarinna vikna, hafi náð eyrum stjórnvalda og finni sér nú farveg í verkefnum ríkisstjórnarinnar.</span></p> <p><span> </span></p> <p><span>Ágætu Íslendingar.</span></p> <p><span>Undanfarnir mánuðir hafa verið okkur öllum erfiðir. Fjöldi fólks hefur tapað eignum sínum og atvinnu, fyrirtæki eru sum hver komin í þrot og önnur eru í hægagangi. Við þurfum öll að hjálpast að við að koma atvinnulífinu af stað aftur, að fá gangvirki efnahagslífsins til að virka svo fyrirtækin og ekki síður heimilin fái betur þrifist.</span></p> <p><span>Óhjákvæmilegt er að líta til þeirra tenginga sem eru á milli atvinnu-, efnahags- og stjórnmálalífs í landinu þegar við ráðumst gegn spillingu í okkar samfélagi. Við skulum hefja þá göngu núna og við skulum hefja hana saman. Um leið skulum við halda okkur við siðlegar aðferðir við uppgjörið. Við skulum halda í heiðri þá grundvallar réttarreglu að enginn er sekur fyrr en það hefur verið leitt í ljós lögum og reglum samkvæmt. Höldum í heiðri mannréttindi allra og gætum þess að uppgjör okkar snúist ekki upp í &ldquo;nornaveiðar&rdquo; af neinu tagi. Við búum í réttarríki og það er hvorki vilji ríkisstjórnar né alþingismanna að ganga á svig við meginreglur réttarríkisins. Það vil ég undirstrika hér í kvöld.</span></p> <p><span>Miklu skiptir hins vegar að okkur takist að endurvekja traust fólksins í landinu á stjórnvöld og gangvirki efnahagslífsins. Við þurfum jafnframt að endurreisa virðingu og bæta orðspor Íslendinga á erlendum vettvangi. Engin þjóð fær vel þrifist án heilbrigðra samskipta við erlendar þjóðir. Það er beint samhengi á milli ímyndar okkar og orðspors á erlendum vettvangi og endurreisnar efnahagslífsins hér á landi. Við þurfum að stokka upp í fjármála- og eftirlitskerfi okkar. Það hefur brugðist þannig að þessar stofnanir hafa því miður glatað trúverðugleika sínum bæði gagnvart umheiminum og okkar eigin samfélagi.</span></p> <p><span>Við það verður ekki unað, því aðilar sem ekki njóta trausts geta ekki gegnt lykilhutverki við endurreisn samfélagsins. Við verðum að horfast í augu við þá staðreynd. Við stjórnmálamenn erum hér ekki undanskildir. Þess vegna er mikilvægt að boðað verði til kosninga í vor þar sem stjórnmálamenn munu leggja verk sín í dóm kjósenda.</span></p> <p><span>Ný ríkisstjórn hefur þegar hafist handa og hefur lagt fram frumvarp til laga um breytingar á lögum Seðlabanka Íslands. Nú þegar hefur yfirstjórn Fjármálaeftirlitsins vikið og brýnt er að skipa nýja stjórn yfir eftirlitið hið fyrsta. Ríkisstjórnin hefur nú farið þess á leit við yfirstjórn Seðlabankans að hún stígi líka til hliðar. Bankarnir hafa gengið í gegnum viðamiklar breytingar og enn er því ferli ekki lokið.</span></p> <p><span>Eitt af mikilvægustu forgangsverkefnum ríkisstjórnarinnar er að tryggja að fjármálastofnanir öðlist þann styrk sem þarf til að þær geti stutt vel við uppbyggingu atvinnulífsins. Í samræmi við samkomulag Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og stjórnvalda vinnum við nú ötullega að þessu verkefni; að endurreisa fjármálakerfið. Efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins gengur samkvæmt áætlun og stjórnvöld munu sjá til þess að samstarfið við sjóðinn verði skilvirkt og traust.</span></p> <p><span>Lögð er áhersla á það af hálfu ríkisstjórnarinnar að markvisst og hratt verði unnið að því að ljúka mati á eignum gömlu og nýju bankana. Það hefur gengið hægar en reiknað var með í upphafi. Þegar því verki er lokið verður hægt að ljúka við endurfjármögnun bankanna. Kappkosta verður að koma hjólum atvinnulifsins af stað sem fyrst; fyrirtækin glíma við örðugri aðstæður en nokkur dæmi eru til um; gríðarlega skuldsetningu, samdrátt í eftirspurn og tekjum, ótryggan gjaldmiðil og hátt vaxtastig.</span></p> <p><span>Við þessar aðstæður þurfa bankarnir vitanlega að gæta varúðar. Þeir þurfa um leið að axla þá ábyrgð að veita fyrirtækjunum aðhald og taka þátt í endurreisnarstarfinu. Með hratt lækkandi verðbólgu sem virðist blasa við skapast forsendur fyrir lækkun stýrivaxta og hagfelldara umhverfi fyrir atvinnulífið.</span> <span>Í gjaldeyris- og peningamálum þaft að skapa skilyrði fyrir því að hægt verði að draga úr gjaldeyrishöftum og lækka vexti sem fyrst.</span></p> <p><span>Ég vænti þess að ríkisstjórnin muni þegar í næstu viku gera nánari grein fyrir fyrirætlunum sínum um endurreisn fjármálakerfisins og ýmsum mikilvægum ráðstöfunum sem því tengjast. Nefnd á vegum forsætisráðuneytisins sem starfar undir forystu Svíans Mats Josepsson, mun gera ríkisstjórninni grein fyrir fyrstu tillögum sínum í lok þessarar viku. Markmiðið er að hér dafni heilbrigð fjármálastarfsemi sem fyrst og fremst tekur mið af þörfum viðskiptavina bankanna. Þannig verði lagður grunnur að því að bæta hag fyrirtækja og almennings.</span></p> <p><span>Grundvallaratriði í starfi nýrrar ríkisstjórnar er ábyrg stjórn efnahags- og peningamála. Í ríkisfjármálum þarf að leggja drög að áætlun til næstu missera og hefja undirbúning fjárlagavinnunar fyrir næstu ár. Í frumvarpi til laga um breytingar á lögum um Seðlabanka Íslands, sem lagt hefur veriðfram á Alþingi er mælt fyrir um sértaka peningastefnunefnd.<span> </span></span></p> <p><span>Nefndin fari með ákvörðunarvald um beitingu stjórntækja bankans í peningamálum. Slík peningastefnunefnd gæti leikið lykilhlutverk við mótun stefnu í gjaldeyris- og peningamálum hér á landi á næstu misserum. Í nefndinni er gert ráð fyrir að sæti eigi sérfræðingar utan bankans, innlendir sem erlendir. Slíkt getur verið til þess fallið að auka á trúverðugleika þeirrar peningamálastefnu sem rekin er.</span></p> <p><span> </span></p> <p><span>Góðir landsmenn.</span></p> <p><span>Atvinnuleysistölur hér á landi eru alltof háar um þessar mundir og því miður eiga þær eftir að hækka. Að baki þessum tölum eru einstaklingar, feður, mæður og börn, Heilu fjölskyldurnar verða fyrir áhrifum þess samdráttar sem við göngum nú í gegnum. Það er sárt til þess að vita að glæfraleg viðskipti fárra hafi leitt til atvinnuleysis rúmlega þrettán þúsund manna.</span></p> <p><span>Við þessu verðum við að bregðast með aðgerðum sem fjölga störfum og verja þau störf sem fyrir eru. Við munum<span> </span> leita markvisst leiða til þess að örva fjárfestingu innlendra og erlendra aðila og skapa ný störf á almennum vinnumarkaði. Ríkisstjórnin mun fljótlega kynna áætlun um opinberar framkvæmdir og útboð.<span> </span> Þegar hafa verið efld úrræði á sviði vinnumarkaðsmála og nýsköpunar.</span></p> <p><span>Heimildir Íbúðalánasjóðs til lánveitinga vegna viðhaldsverkefna á íbúðarhúsnæði verða rýmkaðar og tekin verður upp full endurgreiðsla á virðisaukaskatti vegna vinnu manna á byggingastað við slík viðhaldsverkefni. Við vitum að stórir framkvæmdaaðilar bíða hreinlega eftir því að hefjast handa. Okkur ber að stuðla að því að það geti gerst sem allra allra fyrst. Í sama tilgangi höfum við jafnframt einsett okkur að efla útlánagetu Byggðastofnunar.</span></p> <p><span>Við munum efla samráð við aðila vinnumarkaðarins í öllum þessum mikilvægu verkefnum. Við munum grípa til markvissra aðgerða til að bregðast við fjárhagsvanda heimila í landinu í virku samráði við hagsmunaaðila. Sett verður á fót <em>velferðarvakt</em> margra aðila sem mun fylgjast með afleiðingum bankahrunsins og gera tillögur um aðgerðir. Hér verðum við að draga lærdóm af bitri reynslu Finna.</span></p> <p><span>Ríkisstjórnin hefur þegar afgreitt frumvarp til laga um greiðsluaðlögun, sem er nýmæli hér á landi sem ég hef lengi barist fyrir. Á næstunni verða lögð fram fleiri frumvörp sem bæta réttarstöðu einstaklinga sem eiga í tímabundnum greiðsluerfiðleikum.<span> </span> Gjaldþrotalögum verður breytt með þeim hætti að réttarstaða skuldara verði bætt.<span> </span> Fram til þessa hefur um of verið einblínt á réttarstöðu lánveitenda þegar um gjaldþrotaskipti er að ræða.</span></p> <p><span>Sett verða lög um séreignarsparnað sem veita sjóðfélögum tímabundna heimild til fyrirframgreiðslu úr séreignarsjóðum til að mæta brýnum fjárhagsvanda.</span></p> <p><span> </span></p> <p><span>Góðir landsmenn.</span></p> <p><span>Hér hef ég rakið efnislega meginatriði í sáttmála þeirrar ríkisstjórnar sem nú situr við stjórnvölinn. Þessi ríkisstjórn er minnihlutastjórn Samfylkingarinnar og Vinstri-hreyfingarinnar Græns framboðs sem situr með stuðningi Framsóknarflokksins. Hún er um margt einstök, þótt skammtímastjórn sé. Í fyrsta sinn sitja jafnmargar konur og karlar í ríkisstjórn hér á landi og er það í þriðja sinn sem slíkt gerist á heimsvísu. Þá voru kallaðir til þjónustu tveir nýir ráðherrar á &ldquo;faglegum&rdquo; grunni, þ.e. ráðherrar sem ekki hafa tekið þátt í stjórnmálum til þessa. Þessir tveir ráðherrar taka að sér afar mikilvæg ráðuneyti í þeirri endurreisn sem á sér stað og gegna lykilhlutverki í því að endurvekja traust almennings. Ég tel að þetta hafi verið rétt ákvörðun við þessar aðstæður. Ég bið alla að hafa í huga að hér er aðeins um skammtímastjórn að ræða. Stjórn sem fær aðeins 82 daga til að vinna nauðsynleg verk, þjóðþrifaverk.</span></p> <p><span>Ég er ánægð með þá ábyrgð sem þingmenn Vinstri-Grænna, Framsóknarflokks og Samfylkingar hafa sýnt með því að gera stjórnarsamstarfið mögulegt og leysa þannig þá stjórnarkreppu sem upp var komin. Það þarf vissulega kjark og áræðni til að takast á við þau miklu verkefni sem framundan eru. Ég fagna því að flokkarnir sem standa að stjórninni treysti sér í þau verkefni, þó skammt sé til kosninga. Ég vil einnig þakka þingmönnum Sjálfstæðisflokksins fyrir samstarfið í síðustu ríkisstjórn og sérstaklega fyrrverandi forsætisráðherra Geir H. Haarde. Ég veit að ég mæli fyrir þjóðina alla þegar ég óska honum góðs bata.</span></p> <p><span>Ég vil jafnframt nota þetta tækifæri til að vekja athygli á ábyrgð okkar alþingismanna við þær aðstæður sem nú eru uppi. Það er ástæða til að óska sérstaklega eftir því að allur þingheimur starfi nú saman og greiði fyrir framgangi mála sem miða að því að draga úr áhrifum bankahrunsins á atvinnulífið, heimili og fjölskyldur. Ég heiti á þingheim að sýna ríkisstjórninni skilning við þessar aðstæður. Ég heiti jafnframt þingheimi öflugu samstarfi og samráð á komandi tímum. Þjóðin þarfnast samvinnu okkar - því megum við ekki bregðast.</span></p> <p><span>En ég beini líka máli mínu til þjóðarinnar. Oft var þörf en nú er nauðsyn að Íslendingar sýni samstöðu og samhug. Við þurfum að þétta öryggisnet samfélagsins. Við þurfum öll að vera vakandi, Verkalýðssamtökin og ríkisvald, sveitarfélög, kirkjan, Rauði krossinn og aðrar samfélagsstofnanir og mannúðarsamtök sem oft vinna kraftaverk í þessu tilliti.</span></p> <p><span>En við þurfum líka að bretta upp ermarnar og hefja uppbygginu nýs velferðarsamfélags. Við þurfum að gefa nýjum atvinnutækifærum gaum, skapa jarðveg fyrir sprotafyrirtæki og gefa starfandi fyrirtækjum olnbogarými til að auka hraðann og vinnuaflsþörfina. Eg bið fyrirtækin og atvinnulífið allt að leggjast á árarnar með okkur &ndash; og sýna því skilning að við þurfum að byrja margt upp á nýtt.<span> </span></span></p> <p><span><span> </span></span></p> <p><span>Góðir landsmenn.</span></p> <p><span>Við þurfum áræðni í stað ótta Við verðum að ráðast í verkefni og framkvæmdir sem hafa beðið á meðan góðærið stóð sem hæst. Allir sem geta, eiga að leggja sitt af mörkum því aðeins þannig vinnum við okkur hratt út úr vandanum.</span></p> <p><span>Segja má að ríkisstjórnin byggi á samkomulagi um nýja byrjun &ndash; nýtt gildismat. Það hefur orðið viðhorfsbreyting meðal almennings í landinu. Það hefur myndast samstaða um önnur gildi en þau sem mest hafa verið í hávegum höfð á undanförnum árum.<span> </span> Það hefur myndast samstaða um samábyrgð fólks, við erum öll á sama báti.</span></p> <p><span>Sú ríkisstjórn sem nú er að hefja sína fyrstu vinnuviku er frjálslynd velferðarstjórn sem starfar á grundvelli víðtæks samráðs. Stjórn sem ætlar að endurreisa, stjórn sem ætlar að koma á stöðugleika, stjórn sem ætlar að verja grunnþjónustu velferðarkerfis okkar.<span> </span></span></p> <p><span>Ég vil þakka fyrir fjölmargar kveðjur frá einstaklingum og samtökum hér á landi og erlendra þjóðarleiðtoga sem mér og ríkisstjórninni hafa borist undanfarna daga. Ég hef átt samtöl við erlenda samráðherra sem sýna aðstæðum okkar mikinn skilning. Það eru okkur mikilvæg hvatning.</span></p> <p><span>Vonandi verður arfleifð þessarar ríkisstjórnar sú að hún verði talin hafa verið undanfari nýrra tíma í íslensku samfélagi, þar sem lýðræði og áhrif einstaklinga á umhverfi sitt fær innihald. Þetta er og á að verða ríkisstjórn fólksins í landinu.</span></p>

Fleira um ráðuneytið

Um ráðuneytiðSkipulagStarfsfólkMálefniForsætisráðherraHagsmunaskráningAlþjóðlegt samstarfStjórnarráðshúsiðRáðherrabústaðirFyrri forsætisráðherrarSögulegt yfirlitFræðslumyndband um Stjórnarráð ÍslandsLýðveldi í 80 ár
Var efnið hjálplegt?
NeiJá
Takk fyrir

Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.

Af hverju ekki?

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum

Ef um er að ræða erindi til borgaraþjónustu utanríkisráðuneytisins þá skal senda póst á [email protected]

Upplýsingar um netföng, símanúmer og staðsetningu ráðuneyta