Ár uppskeru
Viðburðaríkt ár er á enda. Árið 2011 var merkilegt ár fyrir margra hluta sakir. Það verður vafalaust fært í sögubækur sem kreppulokaár, árið sem samdráttur vék fyrir hagvexti, síðasta árið í löngum skugga hrunsins og stjórnartíðar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Árið 2011 var uppskeruár á sviði efnahagsmála. Árangurinn blasir við, nánast hvert sem litið er.
Minnst af þessari jákvæðu þróun má þó lesa úr bölmóðsskrifum ritstjóra Morgunblaðsins. Þar á bæ virðist svartnættið eitt ríkja. Helst má skilja af umfjöllun blaðsins um íslensk stjórnmál og efnahagsmál að Evrópusambandið og formenn ríkisstjórnarflokkanna séu hægt og bítandi að framkalla kreppu á Íslandi eftir farsæla stjórnartíð Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks og forystu núverandi ritstjóra blaðsins. Eins og flestir vita, sem betur fer, er fátt eins fjarri sannleikanum. Það er sorglegt að trúverðugleika Morgunblaðsins, eins elsta fjölmiðils landsins, og starfsfólks hans, sé fórnað á altari heiftar núverandi ritstjóra.
Aukinn hagvöxtur og fjölgun starfa
Kröftugur efnahagsbati er sú lýsing sem aðalhagfræðingur Seðlabankans gefur því ástandi sem nú ríkir í íslensku efnahagslífi. Þrátt fyrir að á móti blási í alþjóðaefnahagsmálum hefur hagvöxtur styrkst hér á landi. Nýjustu tölur Hagstofunnar sýna að á fyrstu níu mánuðum þessa árs var landsframleiðsla 3,7% meiri en á sama tíma í fyrra og á milli ársfjórðunga jókst hún um 4,8%. Til samanburðar er hagvöxtur þeirra 32 ríkja sem aðild eiga að OECD fyrstu níu mánuði ársins um 2% að meðaltali. Það er ekki síður ánægjulegt að störfum er nú tekið að fjölga ný. Samkvæmt nýjustu tölum Seðlabankans var fjölgun ársverka um 5.000 á liðnu 12 mánaða tímabili enda hefur atvinnuleysi minnkað umtalsvert, úr 8,1% í fyrra í 7,4% í ár.
Að þessu hefur markvisst verið unnið og margvíslegum aðferðum beitt til að örva atvinnulífið til framkvæmda. Ný löggjöf um fjárfestingarívilnanir hefur tekið gildi, auknar niðurgreiðslur og skattaafslættir hafa verið nýttir til að styðja við nýsköpun, kvikmyndagerð og byggingariðnað, risavaxið markaðsátak er í gangi vegna ferðaþjónustunnar og fjöldi opinberra og hálfopinberra framkvæmda hefur verið settur í gang, ekki síst í tengslum við frekari orkuöflun og til að styrkja umgjörð velferðarþjónustunnar víða um land.
Þá var í vor var blásið til sóknar í vinnumarkaðsaðgerðum og ráðist í viðamiklar aðgerðir sem kallaðar voru „nám er vinnandi vegur“. Í fyrsta lagi var framhaldskólum gert kleift að taka við öllum umsækjendum yngri en 25 ára sem uppfylla skilyrði fyrir skólavist. Í öðru lagi var þúsund atvinnuleitendum boðin skólavist í haust og næstu tvö árin. Í þriðja lagi hefur starfstengdum úrræðum verið fjölgað.
Í upphafi nýs árs verður farið út í róttækar aðgerðir sem beinast sérstaklega að því að finna störf fyrir þá sem verið hafa án atvinnu í langan tíma. Sameiginleg markmið ríkisstjórnarinnar og aðila vinnumarkaðarins um að ná atvinnuleysinu niður í 4-5% innann þriggja ára gildistíma kjarasamninganna er því fyllilega raunhæft.
Lækkun skulda og sjálfbær ríkisfjármál
Eitt af stóru afrekum ríkisstjórnarinnar birtist í þeim miklu umskiptum sem orðið hafa á rekstri ríkissjóðs á liðinum árum. Í stað 215 milljarða halla með tilheyrandi skuldasöfnun í byrjun kjörtímabilsins hillir nú undir lækkun skulda og sjálfbæran rekstur ríkissjóðs. Á sama tíma hafa útgjöld til velferðarmála aukist og eru nú hærri en á hátindi góðærisins. Engin þjóð innan OECD getur státað af viðlíka árangri í glímunni við ríkisfjármálavanda undangengin ár og víðast hvar annars staðar hefur verið gengið harkalega fram gagnvart velferðarkerfum viðkomandi landa.
Þá er það sérstakt gleðiefni við þessi áramót að sjá þann góða árangur sem náðst hefur í skuldaúrlausn fyrir heimili og fyrirtæki. Hvað varðar heimilin hafa nú þegar verið afskrifaðir um 180 milljarðar króna, en enn eru allmargar umsóknir um afskriftir í vinnslu. Þá er staðfest í gögnum Seðlabankans að skuldir heimilanna hafi minnkað að raungildi um 10%, að talsvert hafi dregið úr vanskilum heimilanna og að gjaldþrotum einstaklinga og árangurslausum fjárnámum hafi fækkað. Þá má minna á að greiðslubyrði fasteignalána hefur lést með því að vaxtabætur hafa verið tvöfaldaðar á skömmum tíma, en þriðjungur vaxtakostnaðar heimila er nú greiddur úr ríkissjóði.
Borðleggjandi var að til þess að koma fjárfestingum í gang og auka atvinnu þurfti að vinda ofan af ofurskuldsetningu íslenskra fyrirtækja sem var orðin um 375% af landsframleiðslu. Sú vinna hefur skilað árangri og skuldir fyrirtækja hafa nú minnkað niður í 210% af landsframleiðslu. Árangurinn í skuldaúrlausnum kemur ekki síst fram í því að verulega hefur dregið úr vanskilum, einkaneysla eykst og fjárfestingar fyrirtækja færast nú aftur í vöxt.
Bætt kjör og aukinn jöfnuður
Meginmarkmið samkomulags sem gert var í tengslum við kjarasamninga til þriggja ára var að hefja hér sjálfbæra lífskjarasókn, vinna bug á atvinnuleysinu og bæta kjör hinna lægst launuðu umfram aðra hópa. Allt er þetta að ganga ágætlega eftir.
Kaupmáttur lægstu launa hefur nú hækkað á sl. 12 mánuðum um 8-9% að teknu tilliti til eingreiðslna og almennur kaupmáttur um 3,5%. Í samræmi við fyrirheit ríkisstjórnarinnar munu bætur almannatrygginga og atvinnuleysisbætur hækka um tæplega 12% á innan við ári.
Ríkisstjórnin ákvað líka að greiða jólauppbót til atvinnulausra annað árið í röð og hefur varið til þess um 1.300 milljónum króna umfram lagaskyldu eða áður gefin loforð. Slíkar greiðslur þóttu ekki koma til greina af hálfu Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks þegar betur áraði hjá ríkissjóði. Þá hefur skattkerfinu verið breytt með þeim hætti að árið 2010 greiddu 80 þúsund manns lægra hlutfall af tekjum sínum í skatt en á árinu 2008. Nú hefur einnig verið tekin upp á ný verðtrygging persónuafsláttar sem skiptir sköpum fyrir hina tekjulægri og jafnar kjörin. Batnandi hag þjóðarinnar verður því réttlátlega skipt ef áfram verður haldið á sömu braut, en gliðnun í tekjuskiptingunni varð mikil í tíð Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks.
Bjart framundan á Íslandi
Við eigum land sem býr yfir ótal tækifærum, gjöfulum náttúruauðlindum og miklum mannauði. Verkefni okkar er að nýta þessar gjafir öllum landsmönnum til hagsbóta og stuðla með þeim hætti að því að þeir Íslendingar sem flutt hafa af landi brott snúi sem fyrst heim á ný. Þau miklu umskipti sem orðið hafa í efnahagslífi þjóðarinnar á liðnu ári sýna og sanna að við erum á réttri leið. Það ár sem nú líður í aldanna skaut hefur lagt góðan grunn að enn betra samfélagi á Íslandi. Árangurinn er augljós.
Ég óska landsmönnum öllum árs og friðar.
Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra og formaður Samfylkingarinnar