Ingibjörg Pálmadóttir
heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra

Á degi sykursjúkra koma í hug orð Vilmundar Jónssonar fyrrum landlæknis sem sagði árið 1938 að sykursýki væri mjög sjaldgæfur sjúkdómur á Íslandi og að það væri alveg sérstakt fyrir lækni að rekast á sjúkling með þann sjúkdóm. Ekki er þessi sjúkdómur þó sjaldgæfari en svo að nú eru um 500 Íslendingar sem þurfa daglega að sprauta sig með insúlíni og árlega eru 4000 komur á sykursýkisgöngudeild fullorðinna á Landspíalanum.

Sykursýki er dæmi um sjúkdóm þar sem einkennum hefur verið ítarlega lýst og meingerð rækilega rannsökuð. Sú vinna hefur vísað veginn og verið undirstaða markvissrar meðferðar til þess að bæta einstaklingnum skort hans á insúlíni, með insúlínsprautum eða öðrum sykursýkislyfjum. Jafnframt hefur þróast umhverfi sem byggir á stöðugu eftirliti og teymisvinnu er miðar að því að mæta þörfum sjúklingsins um ýmsa fræðslu s.s. um næringu og matarræði og aðstoð við að mæta því álagi sem langvinnur og vandasamur sjúkdómur er. Árangur þessa teymis hvílir mikið á því að vel takist að virkja sjúklinginn sjálfan og aðstandendur
þegar um barn er að ræða.

Nýgengi sjúkdómsins hérlendis er með því lægsta sem gerist. Þannig er nýgengi meðal barna á hinum Norðurlöndunum á bilinu 23 - 43/ 100.000 meðan íslensk rannsókn frá 1991 sýnir að talan hér er 9,4. Talið er að umhverfisþættir eigi hér hlut að máli þótt ekki sé vitað nákvæmlega hverjir þeir eru.

Það má gleðjast yfir því að nýgengi skuli hér vera svo lágt en það er ástæða til að vera hreykin af því hversu fagfólki hérlendis hefur tekist vel við meðferð og eftirlit. Rannsóknir víða um heim hafa sýnt, svo ekki verður um villst, að árangur sem næst í því að fyrirbyggja alvarlegan skaða s.s. í augum, nýrum og taugakerfi tengist gæðum eftirlits og meðferðar.

Eftirlit og meðferð sykursýki er talandi dæmi um það sem við gerum vel í íslenska heilbrigðiskerfinu. Þar byggir á færu og áhugasömu fagfólki og góðu samstarfi þeirra er annast sjúklingana og hafa sérhæft sig á þessu sviði. Þannig eru nú veitt skipulögð greiningar- og göngudeildaþjónusta fyrir sykursjúk börn á Sjúkrahúsi Reykjavíkur og göngudeild fyrir fullorðna á Landspítalanum. Eftir greiningu tekur við margvísleg fræðsla og síðan eftirlit á göngudeild. Þar er fylgst með blóðsykri og lagt á ráðin með insúlíngjafir eða önnur sykursýkislyf en jafnframt fylgst með því hvort fram komi líffæraskemmdir s.s. í augum, nýrum eða æðakerfi.

Sá árangur sem hér hefur náðst hefur vakið eftirtekt. Þannig er tíðni blindu meðal sykursjúkra hérlendis með því lægsta sem gerist í heiminum. Tíðni blindu í þessum sjúklingahópi er minni en 1% hér á landi en víða er hún allt að tíu sinnum hærri. Sama gildir um tíðni nýrnasjúkdóma, en mjög sjaldgæft er að grípa þurfi til nýrnavélar til blóðskilunar hérlendis vegna afleiðinga sykursýki. Þriðji þátturinn sem gjarnan er litið til hvað varðar meðferð sykursjúkra er hvernig til tekst með meðgöngu og fæðingu hjá sykursjúkum konum.
Á árunum 1970-1975 var burðarmálsdauði hjá þessum hóp um 10%. Hér hefur orðið breyting á og á árunum 1980-1990 var hann kominn niður í rúm 2%. Frá 1983 hefur ekki orðið dauðsfall barns er rekja mætti til sykursýki móður á meðgöngu. Hér hefur sem sagt náðst það markmið að ekki er munur á hvort konan er sykursjúk eður ei.

Þótt ástandið hérlendis sé betra en víðast annars staðar má alltaf gera betur. Þannig er nú verið að stækka aðstöðu göngudeildarinnar á Landspítala og bæta þarf aðstöðu göngudeildarinnar á Sjúkrahúsi Reykjavíkur.

Hver dagur hins sykursjúka er sykursýkisdagur. Alþjóðasykursýkisdagurinn minnir hina á að gæta að heilsunni og undirstrikar mikilvægi þess að sykursýki sé leitað vegna þess hve mikilvæg rétt viðbrögð eru. Hann á að minna einstaklinginn á að sinna kilaboðum líkamans og láta ekki dragast að leita læknis ef grunur vaknar um sykursýki. Alþjóðasykursýkisdagurinn er síðast en ekki síst hvatning til okkrar að gera enn betur til að auðvelda sykursjúkum að lifa sem eðlilegustu lífi þrátt fyrir erfiðan sjúkdóm.