Stefnuræða forsætisráðherra á Alþingi 31. maí 2007

Herra forseti.

Alþingi kemur nú saman í fyrsta sinn eftir nýafstaðnar kosningar. Ég vil þakka öllum þingmönnum fyrir drengilega og málefnalega kosningabaráttu. Jafnframt vil ég óska nýkjörnum þingmönnum til hamingju með kjörið og bjóða þá velkomna til starfa. Sjaldan hafa jafnmargir nýir þingmenn tekið sæti á Alþingi og nú. Þetta sýnir að Alþingi er eftirsóknarverður vinnustaður og að þau störf sem hér eru unnin í þágu lands og þjóðar eru mikils metin, þvert á það sem stundum er haldið fram. Það er fagnaðarefni.

Fyrir réttri viku tók ný ríkisstjórn við völdum, ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingarinnar, Úrslit kosninga báru með sér að slík ríkisstjórn væri öflugasti kosturinn í stöðunni. Framsóknarflokkurinn fer nú úr ríkisstjórn
eftir 12 ára árangursríka stjórnarsetu. Ég vil við þetta tækifæri þakka fyrrverandi samstarfsmönnum mínum í Framsóknarflokknum fyrir ánægjulegt samstarf á umliðnum árum.

Hin nýja ríkisstjórn byggist á samstarfi tveggja stærstu stjórnmálaflokka landsins. Þessir flokkar hafa einsett sér að mynda frjálslynda umbótastjórn um kraftmikið efnahagslíf, öfluga velferðarþjónustu, bættan hag heimilanna og aukna samkeppnishæfni atvinnulífsins. Með þessi meginmarkmið að leiðarljósi stefnir hin nýja ríkisstjórn á vit nýrra tíma á þeim trausta grunni sem lagður hefur verið á undanförnum árum.

Ríkisstjórnin leggur áherslu á að raunverulegt jafnrétti verði leiðarljós í allri stefnumótun hennar sem skapi öllum landsmönnum jöfn tækifæri. Árangur og hagsæld undanfarinna ára gefur tækifæri til enn frekari framfara og Ísland á að sjálfsögðu að vera áfram í fararbroddi þeirra þjóða sem búa við best lífskjör. Málefni yngstu og elstu kynslóðanna fá forgang og ríkisstjórnin mun leggja áherslu á að bæta kjör þeirra hópa sem standa höllustum fæti. Hún mun vinna að víðtækri sátt í samfélaginu um aðgerðir á sviði efnahagsog
félagsmála, um náttúruvernd og auðlindanýtingu og stöðu Íslands í samfélagi þjóðanna. Ríkisstjórnin mun leitast við að eiga gott samstarf við alla flokka á Alþingi og standa vörð um sjálfstæði og heiður Alþingis sem
og eftirlitshlutverk þess.

Kraftmikið efnahagslíf er forsenda þess að hægt sé að halda áfram uppbyggingu í menntamálum, samgöngumálum og heilbrigðis- og félagsmálum. Eitt brýnasta verkefni nýrrar ríkisstjórnar er að tryggja
stöðugleika í efnahagslífinu í þágu heimila og atvinnulífs. Markmið hagstjórnarinnar er að tryggja lága verðbólgu, lágt vaxtastig, betra jafnvægi í utanríkisviðskiptum, jafnan og öflugan hagvöxt og áframhaldandi trausta stöðu ríkissjóðs. Stórframkvæmdir, skattkerfisbreytingar og aðrar hagstjórnaraðgerðir verða tímasettar í ljósi þessara markmiða. Jafnframt viljum við tryggja að íslensk fyrirtæki búi við bestu samkeppnis- og
rekstrarskilyrði sem völ er á. Mikilvægt er að rekstrarumhverfi íslenskra fyrirtækja tryggi vöxt þeirra og laði að starfsemi erlendis frá. Við leggjum áherslu á víðtækt samráð við helstu hagsmunaaðila á sviði efnahagsmála og höfum í því skyni ákveðið að setja á laggirnar samráðsvettvang ríkisins, aðila vinnumarkaðarins og sveitarfélaga um aðgerðir og langtímamarkmið á sviði efnahags-, atvinnu- og félagsmála.

Íslensk fyrirtæki eru í harðnandi samkeppni við erlend fyrirtæki, bæði heima og heiman, og á næstu árum mun hugvit og tækni- og verkþekking ráða úrslitum um velgengni þeirra. Ríkisstjórnin vill skapa kjörskilyrði fyrir
áframhaldandi vöxt, útflutning og útrás íslenskra fyrirtækja, m.a. með aðgerðum til að efla hátækniiðnað og starfsumhverfi sprotafyrirtækja. Samstarf atvinnulífsins og íslensku háskólanna er lykill að bættum árangri
og nýsköpun í atvinnurekstri. Ríkisstjórnin mun styðja við menningu og listir sem á undanförnum árum hefur fært Ísland í sviðsljósið á alþjóðavettvangi og orðið vaxandi uppspretta útflutningstekna.

Í þeim miklu breytingum sem orðið hafa á íslensku atvinnulífi á undanförnum árum hefur vægi ýmiss konar alþjóðlegrar þjónustustarfsemi aukist, þar á meðal fjármálaþjónustu. Ríkisstjórnin stefnir að því að tryggja
að slík starfsemi geti áfram vaxið hér á landi og sótt inn á ný svið í samkeppni við önnur markaðssvæði og að útrásarfyrirtæki sjái sér áfram hag í að hafa höfuðstöðvar á Íslandi. Við munum leggja áherslu á að efla
Fjármálaeftirlitið til þess að íslenski fjármálamarkaðurinn njóti fyllsta trausts.

Ennfremur teljum við tímabært að leysa úr læðingi krafta einkaframtaksins svo að íslensk sérþekking og hugvit fái notið sín til fulls í útrás orkufyrirtækja. Mikilvægt er að heilbrigð samkeppni og eðlileg verðmyndun
þrífist á öllum sviðum atvinnulífsins og að neytendur njóti góðs af þeirri samkeppni. Það kallar á öflugt samkeppniseftirlit sem við viljum beita okkur fyrir. Ríkisstjórnin leggur áherslu á mikilvægi öflugs landbúnaðar og hágæðaframleiðslu á matvælum í landinu. Við munum vinna að endurskoðun landbúnaðarkerfisins með það fyrir augum að auka frelsi, bæta stöðu bænda og lækka verð til neytenda. Sömuleiðis er mikilvægt að tryggja stöðugleika í sjávarútvegi. Í því skyni verður gerð sérstök athugun á reynslunni af aflamarkskerfinu við stjórn fiskveiða og áhrifum þess á þróun byggða.

Ríkisstjórnin stefnir ótrauð að frekari lækkun skatta á einstaklinga á kjörtímabilinu, meðal annars með hækkun persónuafsláttar. Jafnframt munum við vinna að endurskoðun á skattkerfi og almannatryggingum til að
bæta hag lágtekjufólks og millitekjufólks. Samhliða þessu viljum við leita leiða til að lækka frekar skatta á íslensk fyrirtæki og tryggja að þau búi við stöðugt og örvandi skattaumhverfi. Þá stefnir ríkisstjórnin að því að
umhverfisþættir fái aukið vægi í skattastefnunni auk þess sem kerfi óbeinna skatta, s.s. vörugjalda og virðisaukaskatts, verður endurskoðað. Sömuleiðis höfum við einsett okkur að afnema stimpilgjald í fasteignaviðskiptum á kjörtímabilinu þegar aðstæður á fasteignamarkaði leyfa.

Ríkisstjórnin hefur markað þá stefnu að einfalda og nútímavæða stjórnsýsluna. Áhersla verður lögð á aukna notkun á upplýsingatækni til að bæta opinbera þjónustu, auka skilvirkni og einfalda samskipti milli
almennings og stjórnvalda. Breytt verkaskipting ráðuneyta sem kynnt hefur verið er liður í þessari stefnumörkun. Jafnframt hefur ríkisstjórnin ákveðið að ráðherrum, alþingismönnum og stjórnsýslu ríkisins verði settar siðareglur.

Ríkisstjórnin leggur áherslu á að ýtrasta aðhalds sé gætt í rekstri hins opinbera þannig að fjármunir skattgreiðenda séu nýttir sem best. Ráðdeild og varfærni í fjármálum hins opinbera er höfuðnauðsyn og áríðandi að hlutur opinberrar starfsemi af þjóðarframleiðslunni vaxi ekki umfram það sem nú er. Við stefnum að því að gera rammafjárlög sem taki til fjögurra ára í senn og þróa þannig áfram vinnulag undanfarinna ára. Þar verði sett fram meginstefna í hagstjórn og viðmið um tekjuöflun og útgjöld ríkissjóðs. Jafnframt verði þjónustuverkefnum og framkvæmdum ríkisins forgangsraðað.

Loks vil ég nefna að ríkisstjórnin stefnir að því að tekju- og verkaskipting ríkis og sveitarfélaga verði endurskoðuð með það að markmiði að efla sveitarstjórnarstigið. Þannig verði t.d. ábyrgð á lögbundinni þjónustu við aldraða og fatlaða færð frá ríki til sveitarfélaga.

Eitt mikilvægasta verkefni stjórnarinnar snýr að markvissum aðgerðum í þágu barna og barnafjölskyldna á Íslandi. Ríkisstjórnin hefur í því skyni ákveðið að móta og leggja fyrir Alþingiu heildstæða aðgerðaáætlun í
málefnum barna og ungmenna sem byggist meðal annars á rétti þeirra samkvæmt Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

Dæmi um aðgerðir í slíkri áætlun eru bætt tannvernd barna með gjaldfrjálsu eftirliti, forvarnaraðgerðum og auknum niðurgreiðslum á tannviðgerðum barna. Þá verða barnabætur hækkaðar til þeirra sem hafa lágar tekjur. Nemendur í framhaldsskólum fá stuðning til kaupa á námsgögnum. Sérstaklega verður hugað að stuðningi við börn innflytjenda í skólakerfinu. Stuðningur við langveik börn, börn með hegðunarvandamál, geðraskanir og þroskafrávik verður aukinn og þegar í stað verður gripið til aðgerða til að vinna á biðlistum á þessum sviðum. Jafnframt verður hugað að foreldraráðgjöf og foreldrafræðslu. Forvarnastarf gegn kynferðislegu ofbeldi verður eflt og stuðningur við fjölskyldur ungmenna sem eiga í vanda vegna vímuefnaneyslu verður aukinn. Síðast en ekki síst þá mun ríkisstjórnin beita sér fyrir því að fæðingarorlofið verði lengt í áföngum.

Ríkisstjórnin leggur ríka áherslu á að styrkja stöðu aldraðra og öryrkja. Við viljum vinna að einföldun almannatryggingakerfisins. Eins er brýnt að taka til sérstakrar skoðunar samspil skatta, tryggingabóta, greiðslna úr lífeyrissjóðum og atvinnutekna einstaklinga til að tryggja meiri sanngirni og hvetja til tekjuöflunar og sparnaðar. Í þessu skyni verður dregið úr tekjutengingum og skerðingum bóta í almannatryggingakerfinu. Þannig er stefnt að hækkun frítekjumarks vegna atvinnutekna fyrir aldurshópinn 67-70 ára. Tekjutenging atvinnutekna 70 ára og eldri við lífeyri almannatrygginga verður að fullu afnumin sem og skerðing tryggingabóta vegna tekna maka. Skoðað verður hvort undanskilja megi hluta af lífeyrissjóðstekjum eldri borgara skerðingum í almannatryggingakerfinu. Jafnframt er stefnt að því að ríkissjóður tryggi ellilífeyrisþegum lífeyri að lágmarki 25 þúsund krónur á mánuði frá lífeyrissjóði og að almennt skerðingarhlutfall í almannatryggingakerfinu lækki á kjörtímabilinu í 35%. Til þess að tryggja framgang þessara mála verður þegar á þessu þingi lagt fram frumvarp sem felur í sér mikilvægar breytingar á þessu sviði.

Við höfum líka ákveðið að hraða uppbyggingu 400 nýrra hjúkrunarrýma fyrir aldraða og fjölga einbýlum. Þá verður sólarhringsþjónusta efld og einstaklingsmiðuð þjónusta aukin. Ennfremur er ríkisstjórnin sammála um
að fylgja eftir tillögum örorkumatsnefndar um stóraukna starfsendurhæfingu og nýtt matskerfi varðandi örorku og starfsgetu en koma jafnframt til móts við þann hóp sem er með varanlega skerta starfsgetu.

Ríkisstjórnin hefur sett sér metnaðarfull markmið í jafnréttismálum. Meðal annars vil ég nefna að gerð verður áætlun um að minnka óútskýrðan kynbundinn launamun hjá ríkinu og stefnt að því að hann minnki um
helming fyrir lok kjörtímabilsins. Ríkisstjórnin vill einnig koma á samvinnu aðila vinnumarkaðarins og hins opinbera um að leita leiða til að eyða slíkum launamun á almennum vinnumarkaði. Kjör kvenna hjá hinu opinbera verða endurmetin, einkum þeirra stétta þar sem konur eru í miklum meirihluta. Þá verður unnið að því að jafna stöðu kvenna og karla í nefndum og stjórnunarstöðum á vegum ríkisins. Tryggður verði réttur launafólks til að skýra frá launakjörum sínum ef það svo kýs. Loks vil ég nefna þá stefnumörkun að trúfélögum verði veitt heimild til að staðfesta samvist samkynhneigðra.

Ríkisstjórnin setur sér það markmið að allt menntakerfi þjóðarinnar, frá leikskóla til háskóla, verði í fremstu röð í heiminum. Ríkisstjórnin mun beita sér fyrir áframhaldandi fjárfestingu í rannsóknum og menntakerfi
þjóðarinnar, enda er ljóst að framfarir og hagvöxtur komandi ára verða knúin áfram af menntun, vísindum og rannsóknum. Áhersla verður lögð á gæði, sveigjanleika og fjölbreytni í námsframboði þannig að allir geti fundið nám við sitt hæfi. Fjölgað verður námsleiðum og áhersla aukin á valfrelsi nemenda og einstaklingsmiðað nám, meðal annars til að draga úr brottfalli nemenda á framhaldsskólaaldri. List- og verkmenntun á öllum skólastigum verður efld og náms- og starfsráðgjöf aukin. Lögð verður áhersla á að skapa ný tækifæri til náms fyrir þá sem hafa eingöngu lokið grunnskólaprófi og efla fullorðinsfræðslu innan skólakerfis og á vinnumarkaði. Stefnt verður að auknu faglegu og rekstrarlegu sjálfstæði skóla og minni miðstýringu og unnið að lengingu og aukinni fjölbreytni í kennaranámi. Lög um Lánasjóð íslenskra námsmanna verða endurskoðuð með það að markmiði að bæta kjör námsmanna enn frekar.

Stefna ríkisstjórnarinnar er að á Íslandi sé veitt heilbrigðisþjónusta á heimsmælikvarða. Tekin verður upp blönduð fjármögnun á heilbrigðisstofnunum þar sem fjármagn fylgir sjúklingum og áhersla lögð á að kostnaðargreina heilbrigðisþjónustuna. Þannig fái heilbrigðisstofnanir fjármagn í samræmi við þörf og fjölda verka. Við þurfum einnig að skapa svigrúm til fjölbreytilegri rekstrarforma í heilbrigðisþjónustu, m.a. með
útboðum og þjónustusamningum, en jafnframt tryggja að allir hafi að henni jafnan aðgang, óháð efnahag. Þá þarf að leita leiða til að lækka lyfjaverð og einfalda greiðsluþátttöku hins opinbera. Stóraukin áhersla verður lögð á forvarnir á öllum sviðum og stuðlað að heilbrigðari lífsháttum. Brugðist verður hart við aukinni vímuefnavá með öflugri fræðslu og forvörnum, stuðningi við fjölskyldur í vanda, fjölbreyttum meðferðarúrræðum og hertri löggæslu.

Ríkisstjórnin telur mikilvægt að allir landsmenn eigi greiðan aðgang að menntun, atvinnu og þjónustu óháð búsetu og fái notið sambærilegra lífskjara. Við munum í þessu skyni skilgreina þau störf á vegum ríkisins sem
hægt er að vinna án tillits til staðsetningar og geta þannig stuðlað að fjölgun starfa á landsbyggðinni. Í rammafjárlögum fyrir næstu fjögur ár verður lögð mikil áhersla á eflingu innviða samfélagsins á sviði samgangna og fjarskipta. Úrbætur í samgöngum eru lykilatriði til að stuðla að jafnvægi í byggð landsins og lækka flutningskostnað. Styttri vegalengdir milli byggðakjarna og öruggari vegir skapa möguleika á stærri og lífvænlegri atvinnu- og búsetusvæðum. Ríkisstjórnin mun beita sér sérstaklega fyrir úrbótum á samgöngukerfi höfuðborgarsvæðisins og leggur áherslu á umferðaröryggi og almenningssamgöngur.

Ríkisstjórnin vill ennfremur tryggja öryggi í gagnaflutningum til og frá landinu með lagningu nýs sæstrengs og sömuleiðis að flutningshraði gagna aukist í takt við þá þróun sem á sér stað. Góð gagnasamskipti auka mjög aðgengi að menntun og þjónustu, óháð landfræðilegri staðsetningu, og fela auk þess í sér tækifæri til nýsköpunar.

Ríkisstjórnin hefur einsett sér að Ísland verði í fararbroddi þjóða heims í umhverfismálum. Íslensk stjórnvöld, fyrirtæki og menntastofnanir eru í einstakri stöðu til þess að láta til sín taka á alþjóðavettvangi í baráttu gegn
mengun og sóun náttúruauðlinda. Ríkisstjórnin stefnir að því að ná víðtækri sátt um verndun verðmætra náttúrusvæða landsins og gera skýra áætlun um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda. Ríkisstjórnin hyggst efla skógrækt og landgræðslu meðal annars í þeim tilgangi að binda kolefni í andrúmsloftinu. Einnig verður skipulega unnið að aukinni notkun vistvænna ökutækja, m.a. með því að beita hagrænum hvötum. Til að skapa sátt um vernd og nýtingu náttúrusvæða er mikilvægt að ljúka rannsóknum á verndargildi þeirra og gildi annarrar nýtingar. Sérstök áhersla verði lögð á að meta verndargildi háhitasvæða landsins og flokka þau með tilliti til verndar og orkunýtingar. Stefnt verður að því að ljúka vinnu við rammaáætlun fyrir lok árs 2009 og leggja niðurstöðuna fyrir Alþingi til formlegrar afgreiðslu. Þar til sú niðurstaða er fengin verður ekki farið inn á óröskuð svæði án samþykkis Alþingis nema rannsóknar- eða nýtingarleyfi liggi fyrir. Nokkur svæði, sem talin eru mikilvæg út frá verndunarsjónarmiðum af stofnunum umhverfisráðuneytisins, verða undanskilin nýtingu og jarðrask þar óheimilt þar til framtíðarflokkun hefur farið fram í samræmi við staðfestar niðurstöður hinnar endurskoðuðu rammaáætlunar. Slík svæði eru Askja, Brennisteinsfjöll, Hveravellir, Kerlingafjöll, Kverkfjöll og Torfajökull. Vatnasviði Jökulsár á Fjöllum verður bætt við Vatnajökulsþjóðgarðinn og tryggt að ekki verði snert við Langasjó í virkjanaskyni. Stækkun friðlandsins í Þjórsárverum verður tryggð þannig að það nái yfir hið sérstaka votlendi veranna.

Mikilvægt er að stjórnvöld, atvinnulífið og samfélagið allt taki saman höndum við að berjast gegn fordómum gagnvart minnihlutahópum, hvort sem þeir fordómar byggjast á uppruna eða öðrum þáttum. Ríkisstjórnin hefur
því ákveðið að unnin verði heildstæð framkvæmdaáætlun í málefnum innflytjenda sem hafi það markmið að betur verði tekið á móti erlendu fólki sem flyst til landsins og því auðveldað að verða virkir þátttakendur í íslensku samfélagi og rækta menningu sína. Jafnframt verði tryggt að útlendingar á vinnumarkaði njóti sambærilegra réttinda og íslenskt launafólk og að allar ráðningar erlends verkafólks séu í samræmi við gildandi kjarasamninga.

Mannréttindi, aukin þróunarsamvinna og áhersla á friðsamlega úrlausn deilumála verða nýir hornsteinar í íslenskri utanríkisstefnu. Ný ríkisstjórn harmar stríðsreksturinn í Írak og vill leggja sín lóð á vogarskálar friðar í Írak og Miðausturlöndum, m.a. með þátttöku í mannúðar- og uppbyggingarstarfi. Íslendingar eiga að stefna að því að taka forystu í baráttunni gegn mengun hafsins og alþjóðlegu starfi til að bregðast við loftslagsbreytingum. Að öðru leyti byggist stefna ríkisstjórnarinnar í utanríkismálum á þeim gildum sem
legið hafa til grundvallar samvinnu vestrænna lýðræðisríkja, norrænu samstarfi og viðleitni þjóða heims til að auka frelsi í alþjóðlegum viðskiptum. Ríkisstjórnin mun fylgja markaðri stefnu í öryggis- og varnarmálum og koma á fót samráðsvettvangi stjórnmálaflokkanna um öryggismál. Við leggjum áherslu á að allar meiri háttar ákvarðanir um utanríkismál verði teknar í samráði við utanríkismálanefnd Alþingis.

Ríki Evrópusambandsins eru mikilvægasta markaðssvæði Íslands. Samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið hefur reynst þjóðinni vel og er ein af grunnstoðum öflugs efnahagslífs þjóðarinnar. Skýrsla Evrópunefndar verður grundvöllur nánari athugunar á því hvernig hagsmunum Íslendinga verður í framtíðinni best borgið gagnvart Evrópusambandinu. Við höfum ákveðið að koma á fót föstum samráðsvettvangi stjórnmálaflokka á Alþingi sem mun fylgjast með þróun mála í Evrópu og leggja mat á breytingar út frá
hagsmunum Íslendinga. Nefndin mun hafa samráð við innlenda sérfræðinga og hagsmunaaðila eftir þörfum.

Ríkisstjórnin er sammála um nauðsyn þess að halda áfram með þá endurskoðun á stjórnarskrá lýðveldisins sem hófst á síðasta kjörtímabili. Áhersla verður lögð á að leiða til lykta ágreining um þjóðareign á
náttúruauðlindum í ljósi niðurstöðu sérnefndar um stjórnarskrármál um það atriði á síðasta þingi.

Hæstvirtur forseti.

Ég hef nú farið yfir helstu atriði úr stefnuyfirlýsingu nýrrar ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar. Við höfum sett okkur afar metnaðarfull markmið á mörgum sviðum sem öll eiga það sameiginlegt að stuðla að
aukinni velsæld íslensku þjóðarinnar. Þetta er auðvitað meginmarkmið stjórnmálanna, að bæta kjör almennings og skapa hér fjölskylduvænt samfélag þar sem fólki líður vel; að skapa umhverfisvænt samfélag sem við getum verið stolt af og skapa hér samkeppnishæft og aðlaðandi umhverfi fyrir okkar kröftuga atvinnulíf. Með öðrum orðum, íslenskt samfélag sem verður áfram í fremstu röð þjóða heims á hvaða lífskjaramælikvarða sem litið er.

Ég horfi björtum augum til þess kjörtímabils sem nú er að hefjast og tel það fela í sér mikil tækifæri til þess að gera gott samfélag enn betra.