English

Herra forseti, góðir Íslendingar.

Ný ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar hefur nú verið við völd í rúma fjóra mánuði. Í stefnuyfirlýsingu stjórnarinnar, sem kynnt var og rædd á vorþingi, segir m.a. að flokkarnir hafi einsett sér að mynda frjálslynda umbótastjórn um kraft­mikið efnahagslíf, öfluga vel­ferðar­þjónustu, bættan hag heimilanna og aukna samkeppnis­hæfni atvinnulífsins. Markmiðin eru verðug en jafnframt raunhæf og er markviss vinna þegar hafin til að ná þeim á kjörtímabilinu.

Flest bendir til að sú þensla sem einkennt hefur íslenskt efnahagslíf á síðustu tveimur til þremur árum sé á undanhaldi og að framundan sé tímabil aukins stöðugleika og meira jafnvægis í þjóðarbúskapnum. Það er mjög af hinu góða jafnvel þótt það þýði minni hagvöxt um hríð en verið hefur undanfarið. Slík aðlögun endurspeglar sveigjanleika og styrk íslenska hagkerfisins, styrk sem birtist í öflugu atvinnulífi, nægum atvinnutækifærum og vaxandi kaupmætti heimilanna, enda eru lífskjör og almenn lífsgæði hér á landi nú með því sem best gerist í heiminum. Nær daglega berast fréttir af auknum umsvifum íslenskra athafnamanna og fyrirtækja víða um heim og á nokkrum sviðum eru íslensk fyrirtæki komin í hóp öflugustu og stærstu fyrirtækja í heimi.

Þetta leiðir hugann að því hversu mikilvægt er að skapa íslenskum fyrirtækjum þannig grundvöll að þau sjái sér hag í að vera með höfuðstöðvar á Íslandi. Hagstætt skattalegt umhverfi, sem og almennt rekstrarlegt umhverfi, vegur þungt í því samhengi. En við þurfum að halda vöku okkar því að samkeppni um öflugustu fyrirtækin og bestu starfsmennina fer sífellt harðnandi. Þetta gerir kröfu um að íslensk stjórnvöld leiti stöðugt leiða til að styrkja rekstrarumhverfi atvinnu­­lífsins og bæta afkomu launafólks.

Með þessi sjónarmið í huga stefnir ríkisstjórnin að frekari lækkun skatta á einstaklinga á kjörtíma­bilinu, meðal annars með hækkun persónuafsláttar, auk þess sem unnið verður að endurskoðun á skattkerfi og almannatryggingum til að bæta hag lágtekjufólks og millitekjufólks. Sömuleiðis er stefnt að frekari lækkun skatta á fyrirtæki.

Traust afkoma ríkissjóðs er forsenda fyrir frekari skattalækkunum. Samkvæmt fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2008 er gert ráð fyrir verulegum afgangi á ríkissjóði, ekki aðeins á næsta ári heldur einnig næstu fjögur ár. Þetta er mikil breyting frá fyrri spám sem fólu í sér töluverðan halla á ríkissjóði næstu ár. Ég tel að þessi nýja staða skapi svigrúm til frekari skattalækkana á einstaklinga jafnt sem fyrirtæki á næstu árum jafnhliða því sem ráðist verður í margháttaðar umbætur í velferðarkerfi og innviðum samfélagsins.

Herra forseti.

Ríkisstjórnin hefur ekki setið auðum höndum í sumar. Með fyrstu stóru málunum var ákvörðun sjávarútvegsráðherra með fullum stuðningi ríkisstjórnarinnar um niðurskurð þorskaflaheimilda að ráðleggingu Hafrannsóknastofnunar um þriðjung frá síðasta fiskveiðiári. Þessi aðgerð er af færustu sérfræðingum landsins talin nauðsynleg til að byggja megi upp þorskstofninn til framtíðar. Afar mikilvægt er í þessu sambandi að tryggt sé að þeir aðilar sem nú verða að taka á sig kvóta­skerðingu njóti þeirra aukningar sem vonandi verður í þorskkvóta innan fárra ára. Þótt aflasamdrátturinn hafi tiltölulega lítil áhrif á hagkerfið í heild – og mun minni en verið hefði fyrir fáum árum – mun ákvörðunin óhjá­kvæmi­lega leiða til verulegs tekjutaps í mörg­um sjávarbyggðum, jafnt hjá útgerðar­félögum, sjómönnum, landverkafólki og sveitarfélögum. Ríkisstjórnin ákvað því að grípa til sérstakra mótvægisaðgerða til að draga úr þeim áhrifum.

Aðgerðirnar fela m.a. í sér að um það bil 6,5 milljörðum króna verður varið á næstu þremur árum til fjölmargra nýrra verkefna sem ætlað er að styrkja atvinnulíf í landinu, auka menntun og bæta úrræði þeirra einstaklinga sem verða fyrir atvinnumissi, koma til móts við fyrir­tæki í sjávarútvegi og styðja sveitarfélögin vegna tekjusamdráttar. Þar til viðbótar verð­ur framkvæmdum fyrir ríflega 4 milljarða króna flýtt og verða þær unnar á næstu þremur árum. Enginn heldur því fram að þessar aðgerðir komi nákvæmlega í stað 60 þúsund tonna þorskafla. En ásamt þeim sveigjanleika sem bankakerfið býður nú upp á og meira svigrúmi Byggðastofnunar til lánveitinga gera þær hlutaðeigandi aðilum betur kleift að þreyja þorrann þar til aflaheimildir aukast á ný.

Virðulegi forseti.

Eitt af áherslumálum ríkisstjórnarinnar er að gera samskipti almennings og stjórnvalda greiðari og skilvirkari. Einn þáttur í því er að fækka ráðuneytum og endurskipuleggja verkaskiptingu þeirra. Þannig verður Hagstofa Íslands gerð að stofnun undir forsætisráðuneyti í stað þess að hafa stöðu ráðuneytis og mat­væla­ráðu­­neytin verða sameinuð í nýtt sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneyti. Sú sam­eining mun auka samhæfingu og bæta eftirlit á öllum stigum matvælaframleiðslu en einnig efla samkeppnisstöðu og orðspor íslenskrar matvælaframleiðslu á mörkuðum. Jafnframt hefur ríkisstjórnin ákveðið að stokka upp fyrirkomulag heilbrigðis- og tryggingakerfisins og gera það auðskiljanlegra og aðgengilegra almenningi. Það verður m.a. gert með því að samhæfa og gera skilvirkara hlutverk ríkisins sem kaupanda heilbrigðisþjónustu gagnvart þeim sem hana veita. Verk­efnum Trygg­inga­stofnunar ríkisins verður skipt upp og sjúkratryggingar betur afmarkaðar innan heil­brigðisráðuneytis en lífeyristryggingar og félagslegar bætur færðar til félags­mála­ráðuneytis. Einnig munu ýmis önnur málefni og stofnanir flytjast á milli ráðuneyta við þessa endurskipulagningu. Á næstu dögum mun ég leggja fram svokallað band­orms­frum­varp um þessi atriði en einnig koma fram önnur frumvörp þar sem lagðar verða til nauðsynlegar breytingar á sérlögum sem leiða af þessum ráðstöfunum. Stefnt er að því að breyt­ingarnar taki gildi um næstu áramót.

Ríkisstjórnin hefur ákveðið að móta nýja stefnu um upplýsingasamfélagið þar sem lögð verður áhersla á að nútímavæða stjórnsýsluna, auka skilvirkni hennar og einfalda samskipti milli almennings og stjórnvalda. Þá hafa öll ráðuneyti farið yfir málaflokka sína undanfarna mánuði og leitað leiða til að ná sömu markmiðum. Treystir ríkisstjórnin á að Alþingi taki hugmyndunum vel og samþykki lagabreytingar þar sem þeirra er þörf vegna þessara umbóta. Útkoman verður vonandi einfaldara Ísland fyrir almenning og fyrirtækin í landinu.

Herra forseti.

Ég mun nú gera grein fyrir helstu verkefnum einstakra ráðuneyta eins og þau hafa verið ákveðin á næstu misserum í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Hér er aðeins rúm til að tæpa á litlum hluta þeirra, því þau eru að sjálfsögðu margfalt fleiri en hér er hægt að greina frá og endurspeglast umfang þeirra m.a. í yfirliti um þau þingmál sem fyrirhugað er að leggja fyrir Alþingi á næstu vikum og mánuðum.

Ríkisstjórnin er sammála um að uppbygging í þágu barna og ungmenna fái sérstakan forgang á næstu árum. Þegar hefur verið samþykkt hér á Alþingi ítarleg aðgerðaáætlun í þágu barna og ungmenna. Uppbygging Greiningar- og ráðgjafarstöðvar ríkisins og Barna- og unglinga­geðdeildar Landspítalans og önnur verkefni eru þegar hafin í samræmi við áætlunina.

Í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkistjórnarinnar er einnig hafin markviss vinna í sam­ráði við aðila vinnumarkaðarins, bæði á einkamarkaði og hjá hinu opinbera, til þess að leiðrétta kynbundinn launamun. Þá er endurskoðun löggjafar á sviði hús­næðismála hafin með aðkomu hagsmunaaðila og sérfræðinga. Einkum verður horft á aðstæður þeirra sem eignast húsnæði í fyrsta sinn og þeirra sem við bág kjör búa.

Á vettvangi félagsmálaráðuneytisins er jafnframt í fyrsta sinn unnið að framkvæmdaáætlun í innflytjendamálum. Hlúð verður sérstaklega að fjölskyldum og börnum innflytjenda og mannréttindi þeirra tryggð. Framlag innflytjenda á vinnumarkaði er mikilvægt og sjá verður til þess að þeir búi við sambærileg kjör og aðbúnað og íslensk starfssystkini þeirra.

Stefna ríkisstjórnarinnar er að á Íslandi sé veitt heilbrigðisþjónusta á heims­mæli­kvarða. Hér hefur á undanförnum áratugum verið byggt upp heil­brigðiskerfi sem stenst samanburð við það besta í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Á kjörtímabilinu verður annars vegar lögð áhersla á að efla enn frekar þessa þjónustu en hins vegar, og ekki síður, unnið að því langtímamarkmiði að stuðla að heilbrigði þjóðarinnar og draga úr líkum á sjúkdómum. Almennt verður áhersla lögð á að bjóða aukinn fjölbreytileika í vali á heilbrigðisþjónustu, m.a. með útboðum og þjónustu­samn­ingum. Þannig verði tryggt að sem best og best þjónusta fáist fyrir það fjármagn sem til þessara mála er varið. Markmiðið er að tryggja bestu og skilvirkustu þjónustu í þágu einstaklinga, óháð efnahag og búsetu. Þessar áherslur munu taka til allra þátta heilbrigðisþjónustunnar. Má hér nefna aðgerðir til að opna lyfjamarkaðinn á Íslandi í þeim tilgangi að efla samkeppni og ná þannig fram auknu framboði og lægri lyfjakostnaði og lyfjaverði.

Í stjórnarsáttmálanum er lögð stóraukin áhersla á forvarnir á öllum sviðum. Við höfum sett okkur það markmið að stuðla að heilbrigðari lífsháttum og bæta þannig hag og heilsu allra Íslendinga.

Breytingar á skipulagi málefna aldraðra hafa verið boðaðar með það að markmiði að auka og bæta þjónustu við þennan hóp en jafnframt að stuðla að sjálfstæði aldraðra og þátttöku þeirra í samfélaginu. Stefnt er að einfaldri og skýrri stjórnsýslu þar sem saman fari ábyrgð á þjónustu og vald til að hrinda verkefnum í fram­kvæmd.

Herra forseti.

Menntamálaráðherra leggur á þessu þingi fram frumvörp til laga um leikskóla, grunnskóla og fram­haldsskóla og til lögverndunar á starfsheitum kennara og skólastjórnenda. Er þetta í fyrsta skipti sem lögð eru fram frumvörp um þessi þrjú skólastig samtímis en með þeim er mótaður heild­stæð­ur grundvöllur fyrir menntun barna og ungmenna frá upphafi skólagöngu til loka framhaldsskóla.

Verkefni á sviði menntamála eru óþrjótandi og á meðal þeirra sem nú er unnið að er að stuðla að aukinni þátttöku nemenda af erlendum uppruna í skólakerfinu. Jafnframt hefur stuðningur við íslenskukennslu fyrir fullorðna útlendinga verið stóraukinn. Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar segir að kraftmikið atvinnulíf muni einkennast í sívaxandi mæli af þekkingarsköpun og útrás og að virkja eigi kraftinn í menningarlífi þjóðarinnar. Menning okkar byggist ekki síst á bókmenntum. Bóka­kaup­stefnan í Frankfurt er lang­mikil­vægasti vettvangur rithöfunda til að koma verkum sínum á framfæri erlendis og hefur Ísland formlega óskað eftir því að vera heiðursgestur hennar árið 2011. Stjórnvöld eru sannfærð um að á þessu sviði sé mikilvægur markaður sem geti aukið ferðamannastraum til landsins og útflutnings­tekjur okkar verulega og ekki síður aukið hróður Íslendinga enn frekar sem bók­mennta­þjóðar.

Í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar er unnið að því að efla nýsköpun og stuðla að bættum hag sprotafyrirtækja. Stefnt er að því að tvöfalda framlög til Vísindasjóðs og Tæknisjóðs á tímabilinu og verða fyrstu skrefin tekin á árinu 2008. Nýsköpunarmiðstöð Íslands hóf starfsemi 1. ágúst sl. með sameiningu Iðn­tæknistofnunar og Rannsóknarstofnunar byggingariðnaðarins. Áhersla verður lögð á öflugt samstarf Nýsköpunarmiðstöðvar við háskólana í landinu, stoðkerfi atvinnulífsins, frumkvöðla og atvinnulíf um allt land.

Fjölmargir aðilar hafa sýnt áhuga á að setja upp orkufreka starfsemi hér á landi og er sá áhugi ekki lengur bundinn við álfyrirtæki. Hann stafar m.a. af því að við getum boðið upp á vistvæna, endurnýjanlega orku á samkeppnishæfu verði. Þetta er ánægjuleg þróun en við þurfum jafnframt að gæta þess að takmörkuðum orkuauð­lind­um verði ráðstafað af skynsemi og að rúm verði fyrir nýja atvinnustarfsemi til að renna enn frekari stoðum undir hagkerfið. Góðar líkur eru á því að erlend fyrirtæki vilji á næstu misserum reisa hér svokallaðar gagnamiðstöðvar eða netþjónabú í kjölfar þess að lagður verður nýr sæstrengur til landsins. Sérþekking Íslendinga á ýmsum sviðum orkumála er dýrmæt auðlind og ánægjulegt að sjá íslensk orkufyrirtæki hasla sér völl um heim allan.

Á vettvangi samgöngumála eru fjölmörg verkefni framundan. Flýta á vega­fram­kvæmdum á ellefu stöðum í öllum landshlutum á næstu þremur árum og verða fluttir til verulegir fjármunir vegna þessa. Þrjú verkefni eru framundan þar sem einkaframkvæmd er talin álitlegur kostur. Þetta eru tvöföldun Suður­lands­vegar, gerð Sundabrautar og göng undir Vaðlaheiði.

Til stendur að stórauka eftirlit, fræðslu og áróður gegn akstri undir áhrifum vímuefna, ofsaakstri og akstri án bílbelta. Jafnframt verður umferðarfræðsla í skólum stóraukin.

Á vegum dóms- og kirkjumálaráðuneytis hefur verið samið um smíði á nýju varðskipi og kaup á nýrri flugvél fyrir landhelgisgæsluna. Auk þess hefur tekist að leigja þyrlur til að tryggja öfluga þyrlustarfsemi á vegum gæslunnar en kaup á nýjum þyrlum eru í undirbúningi. Lögð verður áhersla á náið samstarf landhelgisgæslunnar við leitar- og björgunarstofnanir við Norður-Atlantshaf, einkum Dani, sem sinna öryggis­gæslu við Færeyjar og Grænland. Samskipti við bandarísku strandgæsluna hafa vaxið á því ári sem liðið er frá því að samið var um nýtt fyrirkomu­lag öryggismála við Bandaríkin.

Í samræmi við yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar við brottför varnarliðsins haustið 2006 hyggst dóms- og kirkjumálaráðherra leggja fram frumvörp til laga um almannavarnir og fleira. Unnið er að því að skipuleggja nýjan löggæslu- og öryggismálaskóla með það að markmiði að tryggja sem best að hæft fólk fáist til þessara mikilvægu starfa með menntun í takt við kröfur tímans.

Herra forseti.

Ný skýrsla Vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar, sem kynnt var á þessu ári, segir vísindalega vissu um hlýnun lofthjúps jarðar af mannavöldum hafa aukist. Ísland er í hópi þeirra ríkja sem vilja hefja nú þegar víðtækar viðræður um nýtt hnattrænt sam­komulag sem taki við eftir gildistíma Kýótó-bókunarinnar árið 2012. Ríkisstjórnin hyggst efla starf að loftslagsmálum á næst­unni og gera áætlun um hvernig Ísland getur mætt væntanlegum framtíðarskuld­bind­ingum á sem bestan og hagkvæmastan hátt. Í því samhengi má ekki gleyma því að í lausninni á loftslagsvand­an­um eru fólgin mikil tækifæri í nýsköpun. Íslensk þekking á nýtingu jarðhita og á fleiri sviðum loftslags­vænnar tækni er gulls ígildi í heimi sem enn er að mestu knúinn með kolum og olíu.

Þróunarsamvinna er vaxandi þáttur í íslenskri utanríkisstefnu og er nú stærsti ein­staki útgjaldaliður utanríkisráðuneytisins. Með auknum framlögum og virkari þátt­töku í málaflokknum á alþjóðavísu vinnur Ísland markvisst að því að uppfylla skyldur sínar í samfé­lagi þjóð­anna. Í því ljósi fer nú fram innan utan­ríkis­ráðu­neyt­is­ins endurskipulagning á fyrirkomulagi og framkvæmd opinberrar þróunarsamvinnu með það að leiðarljósi að styrkja markvissa stefnu­mót­un og gera framkvæmdina skil­virkari ásamt því að efla eftirlit og mat á árangri hennar.

Huga þarf að vaxandi mikilvægi norðurslóða í utanríkismálum samfara aukinni sókn í auðlindir norðursins og vaxandi umferð í tengslum við þær. Við þurfum að nýta okkur þau tækifæri sem skapast við opnun Norður-Íshafsins í kjölfar hlýnandi loftslags og nýrrar siglingatækni sem auðveldar siglingar á hafíssvæðum. Þá skiptir miklu að þau ríki sem eiga beinna hagsmuna að gæta nái samningum um sjálfbæra nýtingu auðlinda og öryggi samgangna á norðurslóðum. Ísland var á meðal brautryðjendaríkja í hafréttarmálum og hefur lagt áherslu á að ná samningum við nágranna­ríki um sanngjarna skiptingu hafsvæða á Norður-Atlantshafi. Í þeim anda verður lögð áhersla á að fá viðunandi niðurstöðu í viðræður um yfirráð yfir svonefndu Hatton-Rockall-svæði.

Nú er ár liðið síðan bandaríska varnarliðið hvarf á brott. Við það urðu ekki einungis breytingar í varnar- og öryggismálum þjóðarinnar heldur kom upp ný staða varðandi Keflavíkurflugvöll og það landsvæði sem varnarliðið hafði til umráða. Sett var á fót Þróunarfélag Keflavíkurflugvallar með þátttöku sveitarfélaganna á Suðurnesjum. Þróunarfélagið hefur unnið skipulega að því að koma svæðinu í arðbær borgaraleg not. Hundruð íbúða hafa verið leigð út til námsmanna og margháttuð skólastarfsemi er byrjuð á svæðinu. Þá er unnið að sölu annarra mannvirkja sem nú standa ónotuð.

Í ljós hefur komið að áhugi fyrirtækja, t.d. á hátæknisviði, er mikill, m.a. vegna nálægðar við alþjóðaflugvöllinn. Er ljóst að svæðið sem áður var frátekið til varnarþarfa býður upp á stórfellda vaxtarmöguleika. Í samráði við sveitarfélögin á Suðurnesjum er nú unnið að stefnumótun fyrir svæðið í heild þar sem flugvallarstarfsemi verður auðvitað þungamiðjan.

Eftir brottför varnarliðsins hefur utanríkisráðuneytið unnið ötullega að yfirtöku Íslands á rekstri íslenska loftvarnakerfisins og tengdri umsýslu á öryggissvæðinu við Keflavíkurflugvöll. Jafnframt er verið að undirbúa færslu á yfirstjórn almenns reksturs Keflavíkurflugvallar frá utanríkisráðuneyti til samgönguráðuneytis.

Viðskiptaráðherra hefur ákveðið að hrinda af stað heildarstefnumótun á sviði neytendamála. Fyrsta skref þeirrar vinnu er víðtæk úttekt á virkni og viðhorfum neytenda á Íslandi og samanburður á stöðu neytendamála hérlendis og erlendis. Á þeim grunni verður unnið að bættri löggjöf svo Ísland standi jafnfætis löndum þar sem neytendavernd er lengst komin. Viðskiptaráðherra hefur einnig skipað starfshóp til að gera úttekt á lagaumhverfi viðskipta neytenda og banka, einkum með tilliti til gjaldtöku fjármálafyrirtækja fyrir þjónustu í starfsemi sinni og rafrænna greiðslukerfa.

Í smáu hagkerfi eins og hér á landi þar sem fákeppni ríkir á mörgum mörkuðum er nauðsyn á öflugu samkeppniseftirliti. Á haustþingi hyggst viðskiptaráðherra leggja fram frumvarp sem gerir tillögur að breyttum ákvæðum um samruna­eftir­­lit og tekur mið af reynslu síðustu ára ásamt þró­un Evrópuréttar á þessu sviði.

Íslenskur fjármálamarkaður hefur stækkað og eflst verulega á undanförnum árum. Í þjóðhagslegu samhengi skiptir hann sífellt meira máli. Þannig er áætlað að hlutdeild fjármála­fyrirtækja í landsframleiðslu hafi numið um 10% í lok síðasta árs. Ekkert bendir til annars en að áframhaldandi aukning verði í umsvifum íslenskra fjármálaþjónustufyrirtækja, bæði innan lands og utan. Slíkt hefur haft og mun hafa veruleg áhrif á starfsemi Fjármálaeftirlitsins en gerðar eru miklar og vaxandi kröfur til þess af bæði innlendum og erlendum aðilum.

Herra forseti.

Gríðarleg tækifæri bíða íslensku þjóðarinnar. Þau felast ekki síst í mannauðnum sem í henni býr og sem verður styrktur enn frekar á næstu árum, m.a. með áherslu á meiri og bætta menntun. Þau byggjast á þeim góða grunni sem hér hefur verið lagður á síðustu árum og ég gerði grein fyrir við upphaf ræðu minnar. Síðast en ekki síst mun samstarf tveggja stærstu stjórnmálaflokka landsins gera mögulegt að hrinda úr vegi hindrunum og leysa úr læðingi krafta sem nýtast munu landi og þjóð til heilla. Ég vænti þess að á Alþingi fari í vetur fram málefnalegar umræður og af þeim leiði góð og vönduð lagasetning til hagsbóta fyrir landsmenn alla.

Góðar stundir.

• Fylgiskjal: Þingmálaskrá 2007 - 2008 (PDF-50Kb)