Tíu ár eru síðan öryggisráð Sameinuðu þjóðanna viðurkenndi í fyrsta skipti tengslin milli jafnréttis kynjanna og friðar og öryggis, þegar ráðið samþykkti einróma ályktun númer 1325 um konur, frið og öryggi 31. október árið 2000. Í ályktun 1325 er litið svo á að konur séu virkir boðberar friðar og áréttað að konur þurfi að taka fullan þátt á jafnréttisgrundvelli í öllum friðarferlum. Í ályktuninni er vakin athygli á því að átök geti bitnað með ólíkum hætti á körlum og konum og ítrekað mikilvægi þess að veita þörfum kvenna sérstaka athygli og standa vörð um réttindi þeirra og öryggi.

Norðurlöndin leggja öll mikla áherslu á jafnrétti kynjanna og valdeflingu kvenna í utanríkisstefnu sinni. Við höfum séð hversu góð áhrif aukið jafnrétti kynjanna hefur haft í samfélögum okkar og erum þess fullviss að aukið jafnrétti og efling réttinda kvenna geti stuðlað að auknum friði í heiminum. Við erum því staðráðin í að efla og stuðla að framgangi jafnréttis kynjanna á heimsvísu.

Konur geta gegnt – og þurfa að gegna – mikilvægu hlutverki við að koma í veg fyrir átök, byggja upp frið, vara við vaxandi spennu og vinna að afvopnun. Rannsókn sýndi nýlega fram á að þátttaka kvenna í héraðsuppbyggingarteymum Atlantshafsbandalagsins í Afganistan hefur góð áhrif á árangur aðgerða þess. Friðarsamningar, sem konur hafa tekið þátt í, eru víðtækari en aðrir og taka á fleiri atriðum, sem gerir þá líklegri til árangurs.

Innleiðing hefur verið allt of hæg

Að áratug liðnum frá samþykkt ályktunar 1325 hörmum við hversu hægt innleiðing hennar hefur gengið. Vopnuð átök hafa enn hræðileg áhrif á konur og stúlkur. Algengt er að þær verði fyrir skelfilegu kynferðislegu og kynbundnu ofbeldi sem yfirleitt er aldrei refsað fyrir – jafnvel þótt tilkynnt sé um það. Konum er enn haldið utan við friðarferli og aðeins örfá lönd hafa lagt fram aðgerðaáætlun um framkvæmd ályktunar 1325. Nokkur ár eru síðan Norðurlöndin byrjuðu að vinna eftir slíkum aðgerðaáætlunum. Sem utanríkisráðherrar höfum við hvatt önnur lönd til að gera sínar eigin aðgerðaáætlanir um framkvæmd ályktunar 1325 og erum tilbúin að deila reynslu okkar og veita þeim aðstoð.

Alþjóðasamfélagið verður sífellt að leita leiða til að tryggja framgang réttinda kvenna. Ekki ber að líta eingöngu á konur sem fórnarlömb stríðsátaka þegar þær eru í raun einnig hluti af lausn þeirra. Virk þátttaka kvenna er frumskilyrði þess að hægt sé að ná varanlegum friði og byggja upp samfélög þar sem tekið er tillit til þarfa allra íbúa. Ályktun 1325 er tæki til að ná þessum markmiðum en árangur næst ekki sjálfkrafa. Sem dæmi má nefna að það þurfti mikinn þrýsting frá kvennasamtökum og frjálsum félagasamtökum í Afganistan, sem og frá alþjóðasamfélaginu, þ.m.t. Norðurlöndunum, til að tryggja þátttöku kvenna í friðarþinginu sem fram fór í Afganistan sl. sumar. Öryggisráðið, Sameinuðu þjóðirnar og svæðisbundnar stofnanir þurfa að grípa kerfisbundið til aðgerða til að tryggja að raddir kvenna heyrist á svo mikilvægum augnablikum og að þeim sé veitt athygli.

Refsileysi fyrir kynferðisofbeldi er óviðunandi

Fyrr á þessu ári fögnuðum við ákvörðun um að setja á fót Jafnréttisstofnun Sameinuðu þjóðanna (UN Women). Við árnum Michelle Bachelet  heilla í tilefni af skipun hennar sem aðstoðarframkvæmdastjóra SÞ og sem fyrsta framkvæmdastjóra Jafnréttisstofnunarinnar. Við erum þess fullviss að þessi nýja stofnun muni styrkja og efla starf SÞ á sviði jafnréttis kynjanna.

Mikilvægt skref, að því er varðar konur, frið og öryggi, er stofnun hins nýja embættis sérstaks fulltrúa aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, sem hefur það hlutverk að berjast gegn kynferðisofbeldi í átökum og skipun Margot Wallström frá Svíþjóð sem er fyrst til að gegna því embætti. Við styðjum hinn sérstaka fulltrúa í sínu mikilvæga starfi, þ.m.t. við að berjast gegn refsileysi og almennri sakaruppgjöf fyrir kynferðislegt og kynbundið ofbeldi, og vernda konur og stúlkur gegn slíkum hryllingi. Slíkt ofbeldi hefur ekki eingöngu áhrif á þá einstaklinga sem fyrir því verða, heldur einnig fjölskyldur þeirra, heimabyggð og samfélög í heild. Alþjóðasamfélagið verður að láta í sér heyra og ítreka að slíkt ofbeldi muni aldrei líðast. Við verðum að tryggja að ofbeldismenn svari til saka og að fórnarlömb njóti aðstoðar. Réttlæti er forsenda friðar.

Lene Espersen, utanríkisráðherra Danmerkur;

Alexander Stubb, utanríkisráðherra Finnlands;

Jonas Gahr Störe, utanríkisráðherra Noregs;

Carl Bildt, utanríkisráðherra Svíþjóðar og

Össur Skarphéðinsson, utanríkisráðherra Íslands.