Þess vegna aukum við kornrækt - grein birt í Bændablaðinu 4. júlí 2022
En áhrifin innanlands hafa falist í miklum verðhækkunum á aðföngum og því taldi ég nauðsynlegt að grípa til aðgerða til að styðja bændur. Til þess skipaði ég spretthóp sem vann hratt og örugglega, og lagði fram tillögur sem ég gerði að mínum. Í framhaldinu samþykkti ríkisstjórnin að veita 2,5 milljörðum í sérstakan stuðning við bændur sem greiddur verður út með haustinu. Ég mun standa með bændum í þessum þrengingum hér eftir sem hingað til. Að sama skapi hefur ríkisstjórnin einnig gripið til aðgerða til að milda áhrif dýrtíðarinnar á þá hópa í samfélaginu sem veikast standa, með hækkunum á bótum almannatrygginga og sérstökum barnabótaauka. Þá höfum við talað skýrt gegn útflutningshindrunum á matvælum á alþjóðavettvangi, en slíkar ráðstafanir eru til þess að auka á vanda fátækari þjóða.
Hagkvæmni á kostnað þanþols
Það sem blasir hins vegar við er að við höfum byggt upp okkar landbúnað á forsendum þess að við getum alltaf fengið kornvöru á skikkanlegu verði sem aðföng í framleiðslu á kjöti, mjólk, brauði og öðrum matvælum. Þá stefnu má m.a. rekja til hagfræðikenninga sem komust í tísku upp úr 1980 og snúa m.a. að sérhæfingu og hagkvæmni. Með þessu móti höfum við byggt upp framleiðslu á kjöti og mjólk. Það sem kemur nú í ljós að þessi meinta hagkvæmni var ekki fengin ókeypis. Enda er hagfræðingum tíðrætt um að ekkert sé ókeypis í heimi hér. Kostnaðurinn sem í þessu felst er í formi þanþols og öryggis. Þetta eru margir að uppgötva sem birtist meðal annars í því að fyrirtæki sitja nú á meiri birgðum, til þess að freista þess að tryggja aðgengi að nauðsynlegum aðföngum.
Eins og margir þekkja nú er mjög lítill hluti kornvöru til sölu á alþjóðamörkuðum. Örfáar þjóðir framleiða megnið af því magni sem á annað borð er verslað með milli landa. Ástæða þess að stríðið hefur haft svo mikil áhrif er að bæði Rússar og Úkraínumenn eru stórleikendur á alþjóðlegum mörkuðum með kornvöru. Sennilega eru fáar þjóðir í heiminum sem eru meira háðar alþjóðamörkuðum með korn en Ísland. Það er ekki náttúrulögmál, því hér er vel hægt að rækta korn og var raunar gert um aldir. Ég tel það óskynsamlegt til lengri tíma að verð á mikilvægustu aðföngum til landbúnaðar séu með öllu háð duttlungum alþjóðamarkaða. M.a. vegna þess þurfum við að efla innlenda kornrækt.
Með réttri jarðvinnslu vex kornræktin sjálf
Margar skýrslur hafa verið skrifaðar um eflingu kornræktar á Íslandi, en nú er aðgerða þörf. Þess vegna hef ég falið sérfræðingum við Landbúnaðarháskóla Íslands að útbúa aðgerðaáætlun sem taki á þeim helstu hindrunum sem standa í vegi fyrir því að kornræktin dafni. Það sem máli skiptir er að vinna jarðveginn þannig að kornrækt geti vaxið af sjálfsdáðum. Með því að innlendur markaður með korn verði til skapast möguleikar til að bændur geti gert áætlanir og vitað með nokkurri vissu hvað þeir fái fyrir uppskeruna. Þá hef ég þá skoðun að fjárfestingar séu forsendur framfara og því þurfi meiri þungi að færast á fjárfestingarstuðning í búvörusamningum, m.a. til þess að stuðla að aukinni kornrækt. Ég hef miklar væntingar til þessarar vinnu og að hún skili okkur góðu veganesti á leiðinni til aukins fæðuöryggis og fjölbreyttari landbúnaðarframleiðslu til sveita.
Höfundur er matvælaráðherra