„Framlag kvenna til samfélagsins er lítils virt. Sýnum okkur sjálfum og öðrum, hve mikilvægt framlag okkar er, með því að leggja niður vinnu 24. október.“ Þessar setningar er að finna á auglýsingu framkvæmdanefndar um kvennafrí frá árinu 1975, en nefndin stóð að skipulagningu fyrsta kvennafrídagsins.

Jafnrétti í raun

Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna helgaði árið 1975 málefnum kvenna, undir kjörorðunum jafnrétti, framþróun, friður. Kvennasamtök hér á landi skipulögðu í upphafi ársins ýmsa viðburði, s.s. ráðstefnu um stöðu kvenna sem var haldin í júní 1975 og einn fjölmennasta útifund Íslandssögunnar á Lækjartorgi, föstudaginn 24. október fyrir 48 árum. Talið er að um 90% kvenna á Íslandi hafi lagt niður vinnu þennan föstudag árið 1975 og síðan þá hafa konur lagt niður störf á þessum degi árin 1985, 2005, 2010, 2016 og 2018, og blásið var til netherferðar árið 2020.

Meginmarkmiðið með fyrsta kvennafrídeginum var að vekja athygli á launamun kynjanna og mikilvægi vinnuframlags kvenna, bæði innan og utan heimilis. Konur kröfðust þess að öðlast jafnrétti í raun, en ekki bara að lögum. Við höfum náð árangri í jafnréttisbaráttunni á þessum tæpu 50 árum sem liðin eru frá fyrsta kvennafrídeginum en við erum ekki á endastöð. Tímarnir breytast og áherslumál jafnréttisbaráttunnar með en markmiðið er þó hið sama: Að samfélagið meti framlag kvenna að verðleikum og að fullu jafnrétti verði náð.

Kynbundið ofbeldi og þriðja vaktin

Í ár vekja skipuleggjendur kvennaverkfallsins sérstaklega athygli á mikilvægi þess að útrýma kynbundnu ofbeldi, og á því sem því miður er enn er raunin; framlag kvenna til samfélagsins er gróflega vanmetið. Kynbundið ofbeldi þarf að uppræta. Á síðu kvennaverkfallsins í ár kemur m.a. fram að 40% kvenna verði fyrir kynbundnu og kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni, að fatlaðar konur verða fyrir meira ofbeldi en aðrar konur og að sjöttu hverri stúlku í tíunda bekk hefur verið nauðgað af jafnaldra. Á árunum 2018-2022 var lögreglu tilkynnt um að jafnaði yfir 600 kynferðisbrot á ári. Staðan er óásættanleg og við verðum að halda baráttunni gegn ofbeldi á lofti.

Umræða um aðra og þriðju vaktina í heimilislífi hefur verið hávær upp á síðkastið. Þar er að finna kunnuglegt stef: enn eru störf kvenna að hluta til ósýnileg og þar af leiðandi vanmetin. Konur sinna í meira mæli en karlar bæði annarri og þriðju vaktinni; það er þær vinna í meira mæli ólaunuð störf inni á heimili og við umönnun barna og annarra fjölskyldumeðlima, og taka á sig meiri hugræna byrði en karlar - þær eru oftar en karlar verkefnastjórar heimilisins.

Þegar öllu er á botninn hvolft er krafan einföld. Að samfélagið meti vinnuframlag kvenna og kvára að verðleikum, hvort sem það vinnuframlag fer fram á vinnustað eða í huga okkar. Það er krafa sem við munum ekki hvika frá, og ég hvet öll til að mæta á baráttufund á Arnarhóli í dag. Þó ýmsir vilji afturábak en aðrir standi í stað, tökum við aldrei undir það.